მეფე ციხის უკანასკნელ გოდოლზე ასულებს უკლებლივ ყველა ბავშვი ხაფანგში გამომწყვდეული გვხვდება. აქედან აღარსადა აქვთ გასაქცევი. მასწავლებლებს მოუხერხებიათ და პატარა, ბალახმოდებულ სწორ ალაგზე შეუქუჩებიათ. მანამდე აღმართზე სულ ჟივილ-ხივილით გვეწეოდნენ, „ჰელო!“ - გვესალმებოდნენ ხელის აწევით, ვიწრო ციცაბო ბილიკზე როგორღაც გვერდს გვიქცევდნენ და ზევით მიიწევდნენ. „ჰელო!“ - მარტო ბავშვებს კი არა, იმათ აქოშინებულ პედაგოგებსაც მეც უცხოელი ვეგონე - საწყლები... საექსკურსიოდ გამოპრანჭულები, მაღალ ქუსლებზე შემდგრები ძლივს მიიწევენ ზევით და ცდილობენ დაწინაურებულებს ხმა მიაწვდინონ, დალოდება აიძულონ, ვინ იცის, როგორ სანანებლად გაუხდათ ეს ხორნაბუჯის ციხე - სადმე არ ჩაეჩეხოთ ეს თვლით ჩაბარებული, ქარაფის თავზე მორბენალი ბავშვები. ყვირიან, ეხვეწებიან, ემუქრებიან - სულ ფუჭად... მაგათ დაეწევი? მაგათ დააოკებ?
უფრო ზევით წასასვლელი აღარც ჩვენ გვაქვს და იქვე ვეწყობით, პატარა მოედნის განაპირას. სათითაოდ ვიხსნი ტანზე აჩონჩხლილ სამფეხას, ტელესკოპს, დურბინდს და ორ ფოტოაპარატს. ბოთლი წყლის და „ქენონის“ გარდა საკუთარი არაფერი მაქვს თან. ჩემი ბებერი ინგლისელის ქონებაა - იმისი გასართობი. ამოვიდა. ვიცოდი, რომ ამოვიდოდა. გაჭირვებით, სვენებ-სვენებით, გამხმარ ბალახზე და ძეძვის ეკლიან ბუჩქებზე მოჭიდებით. ჩამიჩივით დამჭკნარს საიდან შერჩა საამისო ძალა თეთრი შორტებიდან გამოჩრილ ოჩოფეხებში? არ ვიცი, ოღონდ ვიცოდი, რომ ამოვიდოდა, ისევე, როგორც ყველა სხვა ასასვლელზე ამოდიოდა ბოლო ათი დღის მანძილზე. სხვა გზა არც ჰქონდა - ეს ოღროჩოღრო, მთაგორიანი ქვეყანაა, სადაც რამის ნახვა თუ გინდა, სიმაღლეზე უნდა ახვიდე...
მოვეწყეთ და ბავშვებს მასწავლებლის ნაამბობზე მეტად სამფეხაზე დამაგრებული ტელესკოპი აინტერესებთ, მაგრამ გასაქცევი უკვე აღარსადა აქვთ.
- რა ფრინველია? - ცისკენ ხელს იშვერს და დურბინდს მაწვდის ინგლისელი. ჯერ წესიერად სულიც არა აქვს მოთქმული.
- Booted Eagle (ჩია არწივი) - არ მჭირდება დურბინდი - ისედაც ვცნობ, აქედან ხშირად დამინახავს...
- მართალი ხარ... ჰგავს... - მართალი ვარ, აბა რა?! ბავშვებს ერთი სული აქვთ, გაიგონ, დურბინდით და ტელესკოპით რას მივჩერებივართ, რას დავეძებთ. მე კი ეს თვალთვალი ყელში მაქვს უკვე ამოსული. მივწვებოდი და მივიძინებდი აქვე. მზიანი დარია, არც ცივა და არცა ცხელა. სადღაც ახლოს ჭრიჭინის ხმა ისმის, დაბლა გაშლილი ალაზნის ველი და მასწავლებლის მონოტონური ხმა, რომელიც ბავშვებს წინაპრების სისხლით მორწყულ მიწაზე მოუთხრობს, სისხლის ფასად შენარჩუნებულ ქართველობაზე, რწმენასა და ადათ-წესზე... პედაგოგები სამნი არიან. ერთი ყვება და ორი შიშინებს. სასაცილოდ წაუქშუტუნებენ ხოლმე, როცა მოსწავლეებს მოუსვენრობის ან ჩურჩულის ტალღა გადაუვლის. გორგასალი, თამარ მეფე, სააკაძე... სულ ნაცნობი პერსონაჟები, კიდევ - თეიმურაზ პირველს ხორნაბუჯის ციხის დილეგში ჯავახიშვილთა ფეოდალური საგვარეულოს თავკაცები ჰყოლია გამომწყვდეული. ეგ კი აღარ ვიცოდი... ნეტა, იმათ რაღა დააშავეს? ლეკიანობა და ერეკლე გმირის მოწინავე ქიზიყური ლაშქარი... კახთ ბატონის ავი მუსაიფი...
და, აჰა, სადღაც, სულ ახლოს, შავარდენმაც დაიწივლა. ინგლისელი ისე გადმომხედავს, რომ ვხვდები, ხმაზე იცნო. არ არის მთლად არიფი, მაგრამ ჩიტების თვალთვალის ამბავში მაინც დილეტანტია - დამწყების დონეზეა. არის კიდეც დამწყები. მე ამ საქმის დიდოსტატებს შევხვედრივარ და მათი მეგზურობის პატივიც მქონია. მათ დარად სრულყოფას მრავალი წელი სჭირდება. ინგლისელი ამას ვეღარ მოასწრებს - დრო არ ეყოფა. უბრალოდ, სიბერეში, პენსიაზე მყოფმა, საკუთარ თავს ჰობივით რაღაც გამოუგონა, „სვაროვსკის“ დურბინდ-ტელესკოპით აღიჭურვა და თავისუფალი დრო შეივსო. ფრინველებზე მეტად თავის წარსულ საქმიანობაზე უყვარს ლაპარაკი და ასეთი ყბედი რომ არ იყოს, ვიფიქრებდი, ახლაც რამე მისიას ასრულებს და „ბერდვოჩერობით“ მხოლოდ ინიღბება-მეთქი, მაგრამ - არა... მართლა ერთობა ჩიტებით და იმ ქვეყნის ნამსხვრევების თვალიერებით, რომლის მსხვრევასაც მთელი სიცოცხლე შეალია; რომლის დანგრევაზე ერთი აგური მანაც დადო, უფრო სწორად კი, გამოაცალა და ამით მართლა ამაყობს. „დიდი თამაშის პატარა პაიკი...“ - ასე გამეცნო ათიოდე დღის წინ.
შევარდენს ვერ ვპოულობთ. საიდანღაც, ჩვენ ქვევიდან, მოდის მისი წივილი. სადღაც აქვე უნდა იყოს, ხორნაბუჯის კირქვიან კლდეებზე. აქვე, ქედის გადასწვრივ, არწივის ხეობის ციცაბოებზე, ბუდეც არის მაგათი. გაზაფხულობით, როცა მართვეები ჰყავთ გამოსაკვები, ბუდესთან შავარდნის ტრიალის ცქერას არაფერი სჯობია...
ბავშვები და პედაგოგები უკვე ტოვებენ აქაურობას. მასწავლებლები ცდილობენ წეღანდელი შეცდომა აღარ დაუშვან და მოწაფეები მწყობრად, უსაფრთხოდ ჩაიყვანონ დაბლა. პირველი მთხრობელი ჩადის ზორბა ბიჭის დახმარებით და - არავინ გადამასწორსო, - ყველას აფრთხილებს. გოგოები გულგრილად ჩაგვივლიან, ბიჭები კი თვალებით ჭამენ ინგლისელის დურბინდსა და სამფეხაზე დამაგრებულ ტელესკოპს. პატარა რომ ვიყავი, ჩვენს სახლში, დიდი ხის მაგიდის უჯრაში შენახული დურბინდი ჩემთვისაც გასაოცარი ნივთი იყო. თვითონ ის მაგიდა იყო საოცრება -