ნაწილი პირველი
I
ტანზე თხის ტყავი ეცვა, თავზე წოწლოკანა თხისავე ტყავი ეხურა, სახე მოღუშული ჰქონდა, არადროს არ გაიცინებდა. რამდენიმე თხა-ცხვარი ჰყვანდა, იმათა ჰმწყსიდა. ჩვენკე მოდიოდა, თან მოლაპარაკობდა თავისთვინ: „შვილები, შვილები, ჩემი შვილები! შენის შვილების დარდი მაქვს? არ გაგიშვებ, არა, ჩემთან უნდა იყო. არა, ყურცქვიტავ, თავს ნუ იწუხებ“. რამდენიმე ტოლი ბიჭები ერთადა ვთამაშობდით. ციხელის სიტყვები კარგად, გარკვევით გვესმოდა.
– ვინ გაგაჯავრა, ძიავ, ვინ? – ვკითხეთ ჩვენ ციხელს.
– ვინა? – მოიბრუნა იმან პირი ჩვენკე, თითქოს ეხლაღა დაგვინახა:
– ოჰო, ბიჭებო, თქვენც აქა ჰყოფილხართ? ოთხმოცის წლის კაცი ვარ და ჯერ ეგრე არაფერს, არავის დაუღონებივარ, როგორც იმან დამაღონა – გამიშვიო და გამიშვიო, მეხვეწება, – წარმოსთქვა ციხელმა და მწვანეზე შემოწვა.
– რა არის? ვინ არის? – ვკითხეთ ჩვენ უფრო გულმოდგინედ.
– არაფერი, განა დიდი ვინმეა! კურდღელმა გამაჯავრა, – წარმოსთქვა ციხელმა და თან სახე უფრო მოიღუშა.
– სად არის კურდღელი? ვინ მოგცა? – ვკითხავდით ჩვენ კვალად.
– იმ დღეს ყანაში განაბულს წავადეგ თავზე. დამინახა და უფროც გაინაბა, როგორც ფიცარს ტყლაპი, ისე გაეკრა დედამიწას. იმას ეგონა, ვერ დავინახავდი, მაგრამ ჯერ ისეც არ დავბერებულვარ, ბალახი, ქვა, მიწა და კურდღელი ერთი მეორისაგან ვერ გავარჩიო. დავტაცე ხელი, დაიჩხავლა, გაიფხლაკნა. უნდოდა გამსხლტომოდა ხელიდან, მაგრამ ვერ მიართვეს. წავიყვანე და ეხლაც შინა მყავს. არავის არ უთხრათ. ეხლა მეხვეწება, მემუდარება: „შენი ჭირიმე, გამიშვიო, შვილები დამრჩა ობლადაო, ელიან ჩემსა მისვლასაო“. წუხელისაც იჯდა კერის პირას დაყუნთებული და მოსთქვამდა, მწარედ ტიროდა:
სად ხართ, შვილებო,
კარგო, ტკბილებო,
პაწაწკინტელა, ფუნჩულეებო?!
ვაი თქვენს დედას,
თქვენ ვერა გხედავს,
ჯერ უმეცარნო, ყურცქვიტეებო!
ძუძუს ჰკითხულობთ,
უცქერთ ჩემს გზასა,
ჩემს ხმასა...
დაგბრუნავთ თავზე,
დაგიჭერსთ ქორი.
დამეკარგება
შვილები ორი.
– უი, საწყალი, საცოდავი! – წამოვიძახეთ თითქმის ყველამ ერთად.
– აი, ამისთანა ლექსით მოსთქვამდა და ვერ გამიბედნია გაუშვა, მინდა, შინა მყვანდეს. არ ვიცი, თქვენ რას მირჩევთ? – სთქვა ციხელმა, – თქვენ რას იტყვით? გაუშვა, თუ გავასუქო და დავკლა?
– ნუ, ნუ, დაკვლა ცოდოა. მე მაჩუქეო, – სთქვა ერთმა. სხვანი ერთმანერთს შევჩერებოდით და ველოდით ერთი მეორისაგან პასუხს. შაგვეცოდა ყველას კურდღელი, შაგვეცოდა იმის შვილები, ობლად დარჩენილნი, მაგრამ გაშვება, განთავისუფლება მაინც ვერ ვურჩიეთ ციხელს.
– გვაჩვენეთ, ძიავ, ვნახოთ და მერე გეტყვით, რაც უნდა უყო, – ეს იყო საერთოდ ჩვენი განაჩენი.
– ძალიან კარგი, პატიოსანი, – წარმოსთქვა კვალად ციხელმა: – განა კურდღელი მყავს მარტო? ერთი კაკაბიც მყავს. ისიც იმას მეხვეწება, რასაც კურდღელი: გამიშვი, ჩემი წიწილები ვნახო, ვინ იცის, გადამიჭამა ალალმა; ვინ იცის, სადა წივიან და ტირიანო. ორივე რომ გავუშვა, ხომ დავიღუპე? თქვენ რომ მითხრათ გაუშვიო, მე არ გავუშვებ. რადა და მადა, რომ ავაზაკები არიან: გაპარვა უნდათ. წუხელის ჩუმად ყური დავუგდე და იცით რასა ლაპარაკობდენ? მე ნისკარტით თოკს გავწყვეტო, – ეუბნებოდა კაკაბი კურდღელს, – და, როცა გაგანთავისუფლებ, შენ კიდე კალათას, რომელშიაც მე ვზივარ, ფეხებით ფლასი გადააგდებინე და გავკურცხლოთო. კიდევ კარგი, რომ ყური მოვკარი იმათ თათბირს, თორემ ნამდვილად გაიპარებოდენ. ავდეგ მეც და რა მოვუხერხე: კურდღელი ჯაჭვით დავაბი, კაკბის კალათა ზევიდან წნელით გავწან-გამოვწან ისე, ბუზიც ძლივს გაძვრება შიგა. მაააშ!.. მე ვერ მიცნობენ ისინი კარგად... დიაღაც ჩემი ალი რო მყვანდეს, ორივესაც გავანთავისუფლებდი, მაგრამ, ეჰ, სადღა მყავს, გამიწყრა და გამექცა ჩემი ძვირფასი შვილობილი. – სთქვა რა ეს ციხელმა, ცრემლები მოიწმინდა. ალი რომ ახსენა, ჩვენ ყველამ ყურები ვცქვიტეთ. ხოლო რაც ციხელმა გვიამბო ალზე, ბევრით განსხვავდებოდა იმისაგან, რაც ჩვენ გაგვეგონა მშობლებისაგან. ვეხვეწებოდით, ყელს ვუწევდით, ეამბნა ალის ამბავი. იმანაც დაიწყო.
II
მე გამოჩენილი მონადირე ვიყავი. რაც ნადირი დამიხოცნია, იმდონი თმა არა მაქვს თავზე: დათვი, ღორი, ირემი, ჯიხვი, მგელი, ტურა, ჯერანი და სხვა. ერთი ზამთრის განმავლობაში ასი მგელი მოვკალი. ყველას უკვირდა, გაოცებულები იყვნენ. სხვებს განა არ უნდოდათ მოეკლათ, მაგრამ არ შაეძლოთ და რატომ? მიტომ რომ ოსტატობა აკლდათ. ბრიყვი, გამოუცდელი მწყემსი, როცა მგელი გამოერევა ცხვარში, ყვირილს მოჰყვება, კივის, ძაღლებს უტევს. ნადირიც გარბის. მე მუდამ გავჩუმდებოდი, დავაცდიდი, ვიდრე ცხვარს არ სტაცებდა პირს და თუ სტაცებდა, ეს იმის ნიშანი იყო, რომ ტყავსაც გასძაბავდა. თოფს მოვიმარჯვებდი, მივეპარებოდი ახლო, მგელი ნადავლს არ აშორებდა თვალს, მე საიდან უნდა დავენახვე? ამ დროს –
ჩუქება
