კიკოლას ნაამბობი
I
ასი წლის მეტის ვიქნები -
ასე დაიწყო კიკოლამ, -
გამომწვა, გამომაბრძმედა
ამ წუთისოფლის მიყოლამ.
მადლი ჩემს გამჩენს, ჯერ კიდევ
არ დამკლებია, ძალ-ღონე.
ვარ ბევრი-რამის მნახველი
და უფრო მეტის გამგონე.
ხსოვნა ისევე სრული მაქვს,
არ დამკლებია გონია:
თვალწინ მიდგია, რაც ვნახე
და ან რაც გამიგონია.
ძველის და ახლის მოწამე
სხვა ჩემისთანა ძვირია!..
მე გეტყვი და შენ დამღერე...
შუამავალი სტვირია!..
ბევრი მინახავს დიდკაცი,
მაგრამ ზურაბი სხვა იყო!
იმისი ყოფა-ცხოვრება
დაულეველი ზღვა იყო!
იმისი ციხე-დარბაზი
ცას თავით ებჯინებოდა;
მისი მტერი და ორგული
შიშით ცოცხლადვე დნებოდა.
შორს გამჭვრეტელი, ჭკვიანი,
ცხრა მთას გადაღმა ხედავდა;
ხელში ეჭირა თვით მეფე -
უმისოდ ვერას ჰბედავდა.
ასე ბრძანებდა: „ხომ ხედავთ
ამ ჩემ მარჯვენა ხელსაო?
მთელს იმერეთში არ გავცვლი
სახლთხუცეს-წერეთელსაო!!
ამის მტერი და ორგული
მოღალატეა ჩემიო!..
უსიტყვოდ დაემორჩილოს
ამ ჩვენი ქვეყნის თემიო!“
სუყველა ამას ჰფიქრობდა:
„მოგვიჯადოვა მეფეო...
ვაითუ ბოლოს გასწიროს
სიკეთე მოიეფეო!“
ფიქრობდენ, მაგრამ ხმამაღლა
ვინ გაჰბედავდა ძრახვასა?
უხმოდ იკლავდენ გულისთქმას,
ჰშიშობდენ რისხვის ნახვასა!
მე და ჩემი ძმა, ორივე,
შინაყმად ვახლდით ძლიერსა;
ვერვინ გვნახავდა მის ხელში
შიშველს, მწყურვალს და მშიერსა.
მრისხანე იყო - ხანდახან
სულ უბრალოზე სწყრებოდა,
მაგრამ სხვებს მაინც ის ჩვენი
შავბედი ენატრებოდა.
რადგან მის საყმოს ვაგლახად
ვერავინ რასმე ჰკადრებდა:
ზვიადი იყო ბატონი -
სხვებს თავს არ გაუყადრებდა!
მთელს მის საყმოში ჩვენ ვყავდით,
ორივე ძმები, რჩეულად,
არ გვიშორებდა არც ერთ წამს,
ყველგან თან ვახლდით ჩვეულად.
ჰბრძანებდა: „ბერიკს, მამათქვენს,
მიუძღვის სამსახურიო...
იმას მიჰბაძეთ! გეჭიროსთ
ფრთხილად თვალი და ყურიო!
ხომ იცით, ერთგულს არ ვერჩი
არ გავახარებ ორგულსო!..
მონა ურჩი და მზაკვარი
თვით მეუფესაც კი სძულსო!“
ჩვენ რა გვეთქმოდა? და მხოლოდ
თაყვანსა ვცემდით მონებით,
თავდადებული იმისთვის
სიცოცხლით, გრძნობით, გონებით.
II
ერთხელ დავარდა ჩვენში ხმა:
ქართლს მოსდგომია ჭირიო,
ასაკლებ-ასაოხრებლად
შეუკრავთ თათრებს პირიო;
აღა-მაჰმად-ხან მოუძღვისთ,
თეირნით წამოსულიო,
ქალაქს უპირებს აღებას
ის ხოჯა გულმოსულიო!
განრისხდა მეფე ირაკლი -
გალომებული, ხელია...
სთქვა: „ვაი, რა დროს მომასწრეს,
ღონე რომ შემომელია!!.
სიბერემ დამაუძლურა,
დამიუძლურდა ერიო,
თორემ ამ თავისაგდებას
ვერ გაბედავდა მტერიო.
ათ-ათი მოჰყავს თითოზე,
სჩანს, იმედი აქვს რიცხვისო,
მაგრამ ქართველი ვაგლახად
არვისგან გაიკიცხვისო:
ან მოჰკლავს, ან შეაკვდება,
სირცხვილს კი არ სჭამს გმირიო,
მაგრამ გაწყდება ქვეყანა
და ამას უფრო ვტირიო!..“
წარსდგა სოლომონ მდივანი
სთქვა: „სიტყვას გკადრებთ ერთსაო:
გარდუვალია ჩვენს თავზე
ის, რაც სურს მაღალ ღმერთსაო!
წინ ნუ შევხვდებით მომსვლელ მტერს,
აქ შევაგროვოთ ჯარიო;
ტფილის-ქალაქში გავმაგრდეთ,
დავკეტოთ ციხის კარიო.
შევატყობინოთ სოლომონს,
რომ მოგვაშველოს ჯარიო,
და მაშინ ამოვიყაროთ
ყიზილბაშების ჯავრიო!“
დაუჯდა რჩევა ირაკლის
და მდივანს მადლი უბრძანა.
საჩქაროდ წიგნი დასწერა,
შვილიშვილს გამოუგზავნა.
III
მოეწერა: „მეფობით ძმავ,
სისხლით ჩემო შვილიშვილო,
მაგრამ შვილის თანასწორო,
საიმედო ნუგეშ-ტკბილო!
ღმერთმა ის დღე შენს მტერს მისცეს,
რაც დღე ადგეს პაპაშენსა:
აოხრებას უპირებენ
მის ნაღვაწს და მის ნაშენსა!
თეირანით წამოსულა
ხოჯა-ხანი, ის ღვთის მტერი,
და უნდა რომ ჩვენს ქვეყანას
აადინოს რისხვით მტვერი;
ჯარი მოჰყავს უთვალავი,
მე არ მყავს არც მეათედი!..
სიბერის დროს ღმერთს შევძულდი
და მღალატობს, ვხედავ, ბედი.
ვფიცავ ზენას, უბრალო ვარ!..
შინ საქმე მაქვს არეული!..
ყველა ერთად ამტეხია:
შინ მყოფი და გარეული.
ოხვრით ვხედავ უფლისწულებს,
რომ ერთმანეთს ჰგლეჯენ კალთას;
სხვადასხვა მხრით მიიწევენ,
ზოგი „ალთას“, ზოგი „ბალთას“!..
ანდერძი და ჩემი აღთქმა
გამიცუდდა, გამიქარწყლდა:
დაბალ ღობედ მივაჩნივართ -
უძლურიც კი გამიძალდა!..
შინ ბევრი მყავს მოღალატე,
გარეთ - მტერი უთვალავი!..
რას გააწყობს მარტო ჩემი
ფარ-ხმალი და გულ-მკერდ-მკლავი?!
მას შემდეგ, რაც საქართველო
ორ ნაწილად გაყოფილა,
მშვიდობა და მოსვენება
აღარც ერთში არ ყოფილა.
გვავიწყდება, რომ ძმები ვართ,
ერთმანეთის განაყარი;
ერთის სისხლით მორწყული გვაქვს
მინდორი, ტყე, მთა და ბარი.
ერთის დედის ძუძუები
არის ამერ-იმერეთი!..
ჩვენ ძმები ვართ, ტყუპის ცალი,
საქართველო - დედა ერთი!..
ცალი ძუძუ რომ ჩამოსჭრან
და შიმშილმა მოჰკლას ერთი,
ცალ ძუძუს და მეორე ძმას
რაღა შვებას მისცემს ღმერთი?
მოდი, შვილო, მომესწრაფე,
იმერლები მომახმარე!!
ერობა და ქრისტეს სჯული
ორივ მხარეს გაამყარე!“
IV
რომ წაიკითხა მეფემ ეს წიგნი,
ელდა ეცა და ჩავარდა ენა;
სიმწრით თვალებზე ცრემლი მოადგა
და სახეზედაც დაეტყო წყენა.
გონს რომ მოეგო, გააგდო წიგნი
და კარისკაცებს ასე უბრძანა:
„ნეტავი ეს-კი არ გამეგონა
ჩუქება
