შესავალი
ვუძღვნი მზიას, გივის და ირინას, რომლებიც ამ წიგნში აღწერილ დროს დაიბადნენ
წიგნში „ჩემი მეოცე საუკუნე: წინა საუკუნის საქართველო მსოფლიო ისტორიისა და გეოპოლიტიკის კონტექსტში“ (ქვემოთ ის მოკლედ მოიხსენიება, როგორც „პირველი ტომი“), საუბარი მქონდა გასული საუკუნის პირველი ნახევრის მსოფლიო ისტორიისა და გეოპოლიტიკის შესახებ, რომლის ფონზე შევეცადე, საქართველოც მეჩვენებინა.
წინამდებარე წიგნში კი მთავარი მოქმედი პირი საქართველოა – ტექსტის მოცულობის ნახევარზე მეტი მას ეძღვნება. მაგრამ ამ შემთხვევაშიც გვერდს ვერ ავუვლიდი ისეთ მსოფლიო-ისტორიულ პროცესებს, რომელთა ახსნის გარეშე ჩვენი ქვეყნის განვითარების თავისებურებები მთლად გასაგები ვერ იქნებოდა. ასე მაგალითად, აუცილებელი გახდა საკმაოდ ვრცლად მიმომეხილა ისტორიული პროცესი საბჭოთა კავშირში, რომლის მცირე ნაწილიც (ტერიტორიის 0,31 პროცენტი, მოსახლეობის 1,88 პროცენტი) დიდხანს იყო ჩვენი ქვეყანა. 1979 წლის ირანის ისლამური რევოლუციის შესახებ მსჯელობის გარეშე ვერ გავიგებდით, თუ რატომ გავიდა კასპიის ზღვის აუზიდან ხმელთაშუა ზღვისაკენ მიმართული ნავთობისა და გაზის საექსპორტო მილსადენები სწორედ საქართველოს ტერიტორიაზე და არა სხვაგან და ა.შ.
გეოპოლიტიკა წინამდებარე წიგნში შედარებით უკანა პლანზეა გადასული და ძირითადი ყურადღება პოლიტიკურ და სოციალურ ისტორიაზე და პოლიტიკურ გეოგრაფიაზეა გამახვილებული, თუმცა მომიხდა ლაპარაკი დემოგრაფიაზე, ეკონომიკაზე და სხვა საკითხებზეც.
***
ქრონოლოგიური ჩარჩოს დადგენა ამ წიგნისათვის მარტივი არ აღმოჩნდა.
დასაწყისი, ცხადია, იქ უნდა იყოს, სადაც პირველ ტომში შეწყდა თხრობა: ეს 1953 წლის პირველი თვეებია. თუმცა, ორიოდე შემთხვევაში, მაგალითად, კორეის ომზე ან „ცივი ომის“ დასაწყისზე საუბრისას, ოდნავ უკან დაბრუნებაც მომიწია.
უფრო ძნელი დასადგენი იყო
საუკუნის დასასრული, რადგან ისტორიის მორიგი ფურცელი არ მთავრდება აუცილებლად ნულებით დამთავრებულ წელს.
წიგნის ბოლო წერტილი 2001 წლის დასაწყისში რომ დამესვა, ზუსტად ჩავეტეოდი ქრონოლოგიურ XX საუკუნეში, რომელიც 2000 წლის 31 დეკემბერს დამთავრდა (და არა 1999 წლის 31 დეკემბერს, როგორც გვარწმუნებდნენ „მესამე მილენიუმის“ 2000 წელს დაწყების მომხრეები). წიგნის ბოლო წერტილი კი რეალურად ათი წლით გვიან დავსვი. მიჩნდებოდა ცდუნება მემსჯელა უკანასკნელი ათწლეულის საინტერესო მოვლენების შესახებაც. მაგრამ ეს უსაშველოდ გააგრძელებდა XX საუკუნეს.
ცდუნება დავძლიე და წიგნი
ძირითადად ქრონოლოგიური საუკუნის ჩარჩოებში ჩავსვი. ვამბობ „ძირითადად“, რადგან ორიოდე შემთხვევაში მაინც მომიხდა „წინსწრება“ და XXI საუკუნის დასაწყისის მოვლენებისა და პროცესების, თუნდაც გაკვრით, მოხსენიება (მაგალითად, ინტერნეტის გავრცელების, „9/11“-ის შემთხვევებში). ქრონოლოგიურ XX საუკუნეს კი, არსებითად, არ გადავცდი.
***
ბუნებრივია, ნახევარსაუკუნოვანი ისტორია ერთ წიგნში სრულად ვერ აისახებოდა. აქ ვერ ნახავთ მსჯელობას მრავალ მოვლენაზე, რომელთა მსოფლიო მნიშვნელობა ეჭვს არ იწვევს. ზოგი მოვლენა მხოლოდ სქემატურადაა მონიშნული. მაგრამ, შევეცადე გვერდი არ ამევლო, ჩემი აზრით,
ისეთი საკვანძო მოვლენებისათვის, რომელთაც, პირდაპირ, ან თუნდაც ირიბად, მოაახდინეს გავლენა საქართველოზე.
კერძოდ, ამ წიგნში საუბარია დესტალინიზაციაზე, ხრუშჩოვის ვოლუნტარიზმის ეპოქაზე და მის ლოგიკურ გაგრძელებაზე – საბჭოყეთის სტაგნაციაზე; გაგანხილულია მსოფლიო ცივი ომის პირობებში, საბჭოეთის აგონია “პერესტროიკის“ ჟამს და ამ სახელმწიფოს აღსასრულის მიზეზები; მოცემულია საქართველოს საბჭოთა მემკვიდრეობის შეფასება. შევეცადე აღმეწერა „მესამე ქართული რესპუბლიკის“ (რა არის ეს – მიწერია ხ თავში) ჩამოყალიბება და მისი ცუდი დასასრული, მათ შორის ჩემივე, აქამდე გამოუქვეყნებელი „1991 წლის მიწურულის სოციოლოგიური დღიურის“ გამოყენებით; წიგნში შედარებულია საქართველოს ორი დამოუკიდებლობა მეოცე საუკუნეში – 1918-1921 წლებში და 1991 წლის შემდეგ; გადმოცემულია თვალსაზრისი საქართველოს ტერიტორიაზე წარმოქმნილი კონფლიქტებისა და მათში ყოფილი მეტროპოლიის როლის შესახებ და სხვ.
ამ საკითხებზე ადრეც მიმუშავია, რაც ამ წიგნის წერისას გამომადგა.ამით აიხსნება ლიტერატურის სიაში ჩემივე სტატიებისა და წიგნების ერთგვარი სიმრავლე. საერთო ჯამში კი ბიბლიოგრაფია პირველ ტომთან შედარებით უფრო მოკლეა. ეს იმის გამო მოხდა, რომ წინა საუკუნის მეორე ნახევარი პირველ ნახევარზე უკეთ მახსოვს!
***
როდესაც „ჟამთააღმწერლად“ ცნობილიხივ საუკუნის ანონიმური ქართველი ისტორიკოსი წერდა თამარ მეფის ასულის, რუსუდანის ბოროტისმოქმედებაზე საკუთარი ძმისწულის მიმართ, რომელიც ჩვენთვის ცნობილია ულუ დავითის სახელით, მეფეთათვის არა საკადრებელ უშუერსა რასმე თხრობისათვის შენდობას ითხოვდა იმ მოტივით, რომ „ჟამთააღმწერელობა ჭეშმარიტისმეტყუელება არს და არა თუალახმა ვისიმე“.
ამ სიტყვებს დღესაც არ დაუკარგავს მნიშვნელობა.
შესავალშივე მიხდება თქმა, რომ წიგნის მიზანი არ ყოფილა რომელიმე ცალკე პირის ან ეთნიკური, სუბეთნიკური, რელიგიური თუ პარტიული ჯგუფის მიკერძოებით განდიდება („თუალახმა ვისიმე“) და, მით უმეტეს, ვინმესთვის უსამართლოდ გულის ტკენა. ისტორიული მოვლენების განხილვისას მათი სხვადასხვა პოზიციიდან შეფასება ვცადე: ყველაფრის მხოლოდ შავად ან მხოლოდ თეთრად წარმოდგენა სწორი არ მეჩვენება – არსებობს ნახევარტონებიც. მაგრამ ავტორის მიერ ობიექტურობის დაცვის
ჩუქება
