წინათქმა. გადარჩენის გზამკვლევი ― დიდი ბებიისგან ადრეული ბავშვობიდან ვიცოდი, რომ ჩვენი ოჯახის წარსულში არსებობდა რაღაც დიდი ამბავი ბრძოლისა და გადარჩენისა, მაგრამ, რატომღაც, აქამდე არასდროს მიცდია მის სიღრმეებამდე ჩასვლა, ალბათ, უფრო იმიტომ, რომ ასეთი ამბების მოსმენას განსაკუთრებული სიმამაცე და ძალა სჭირდება. უფრო იოლი კი ისაა, წინაპრების მიმზიდველ ბიოგრაფიას შეაფარო თავი.
დიდი ბაბუა ალექსანდრე წერეთელი მეცნიერი-ისტორიკოსი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, ძველი მსოფლიოს ისტორიის სპეციალისტი და მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე იყო.
მან 1917-1918 წლებში მნიშვნელოვანი ამაგი დასდო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დაფუძნების საქმეს. იყო უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოების წევრი და მრავალი წლის განმავლობაში ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას.
ალექსანდრე აქტიურად მონაწილეობდა დამოუკიდებელი საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. 1917 წლის 22 ნოემბერს, პირველ ეროვნულ ყრილობაზე, ეროვნული საბჭოს წევრად აირჩიეს.
ალექსანდრე წერეთელმა ხელი მოაწერა საქართველოს დამოუკიდებლობის 1918 წლის 26 მაისის აქტს.
ალექსანდრე წერეთელმა, პირველად ქართულ ენაზე, შექმნა ძველი სამყაროს ისტორიის მნიშვნელოვანი სახელმძღვანელოები: „ევროპის პირველი ცივილიზაცია“, „ძველი საბერძნეთის ისტორია“, „ძველი აღმოსავლეთი, სირია და ფინიკია“, „ძველი საბერძნეთის ისტორიის წყაროთმცოდნეობა“, „ძველი რომის ისტორია“, „ებრაელთა ძველი ისტორია“ და სხვა მრავალი.
აღნიშნული ნაშრომებით დღესაც ხელმძღვანელობენ დარგის სპეციალისტები და სტუდენტები უნივერსიტეტებში.
თუმცა ამ შთამბეჭდავი ბიოგრაფიის უკან დგას მთავარი ამბავი, შეიძლება ითქვას, ამბავი არაადამიანურ ბოროტებასთან ბრძოლის ყველაზე ადამიანური წესების შესახებ. ეს ამბავი ჩემი დიდი ბაბუისა და ბებიის ცხოვრებაში 1935 წელს იწყება და 20 წელი გრძელდება.
ალექსანდრე წერეთელი საქართველოს შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის ე. წ. დიდმა სამეულმა, ბერიას თავმჯდომარეობით, ცენტრალურ აზიაში გადაასახლა, სადაც იგი 1955 წლამდე გაუსაძლის პირობებში იმყოფებოდა.
ბაბუას გადასახლებაში საკუთარი ნებით გაჰყვა მეუღლე, რომელმაც მოვლენებს დაასწრო და სანამ მის დასაპატიმრებლადაც მოვიდოდნენ, ბარგი შეკრა და გაყვა ქმრის კვალს ცენტრალურ აზიაში.
გადარჩენის ამბის მთავარი მოქმედი გმირიც სწორედ ის არის - მარო წერეთელი, ჩემი დიდი ბებია, რომელმაც არნახული პიროვნული სიმტკიცე გამოავლინა დიდ ბოროტებასთან უთანასწორო ბრძოლაში, შეძლო დაეცვა საკუთარი და მეუღლის სიცოცხლე, შეძლო დაეცვა თავიანთი უსაფრთხოება, თუკი ეს საერთოდ ვინმეს შეეძლო მაშინ...
იმ დღეს, როდესაც ჩემი დიდი ბებიის ჩანაწერები ჩემს ხელში აღმოჩნდა, თითქოს სწორედ ამ სტრიქონებთან ერთად შედგა ჩვენი შეხვედრაც და სადღაც გაქრა განცდა იმისა, რომ მე ის არასოდეს მინახავს.
სურვილი დამეუფლა ასე პირდაპირ მიმემართა მისთვის:
მე თითქოს ყველაფერი ვიცოდი შენ შესახებ, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ - ბევრი არაფერი.
არ ვიცოდი, როგორ შეძელი ბედნიერების პოვნა ყველაზე უიმედო და საშინელ დროს, როგორ შეძელი თავმოჭრილი ოცნებების ასრულება მაშინაც კი, როცა ღამით, უცხო მხარეში, ღია ცის ქვეშ, ტრამალ მინდორზე გაავებული ძაღლების ყმუილს უგდებდი ყურს და ლოცვაში სიტყვებს ითვლიდი; მაშინ, როცა მიტოვებულ ვაგონში იჯექი მარტო და ახალგაზრდობის წუთები ქვიშის საათივით გეცლებოდა თავზე; და ბოლოს, არ ვიცოდი, როგორ შეძელი ბოროტების წინაშე მდგომმა გულწრფელი გაცინება...
მზემოკიდებული, დამუქებული შენი ჩანაწერების რვეულს ალაგ-ალაგ ფურცლები აკლია, რაც ამ ამბებს კიდევ უფრო მეტ სიმძიმეს სძენს, რადგან ამ ჩანაწერებს ზუსტად იქ ქმნიდი, სადაც ადამიანებიც რვეულიდან ამოხეული ფურცლებივით ნადგურდებოდნენ. ამ ფოტოდან შენს უხმო ღიმილს მე შენგან ერთგვარ თანხმობად მივიღებ და უფლებას დავიტოვებ, ზოგან გაწყვეტილი წინადადება თუ აზრი იმ ზეპირი გადმოცემებით შევავსო, რომლებიც ყოველთვის თან სდევდა ჩვენს ოჯახს და რომელთა რეალობისგან თავის დაღწევას მე უკვე ვეღარც ვახერხებ...
მე ხომ მშობლებისგან შენი სახელი მერგო, შენგან - გადარჩენის გზამკვლევი.
ეს კი ჩემგან მიიღე - გაცოცხლებული შენი ნამდვილი ამბავი, შენი ხმა...
მარიამ წერეთელი
მარო წერეთლის შვილთაშვილი
ჩუქება
