მართებულობის თეორია

მართებულობის თეორია მართებულობის თეორია: ესაჭიროება ბუნებრივი მოვლენების, აღმოჩენების, გამოგონებების   ადამიანისათვის და ბუნებისთვის, სწორად მართვას და გამოყენებას. "მართებულია ქმედება მისი ფინალის სწორი გააზრებით".  
დასკვნები, რომლებიც დაყრდნობილია თეორიულ ვარაუდზე, რომლის შემოწმებაც რეალურად შეუძლებელია, მართებულია, მისი სისწორის განსამტკიცებლად   შემდგომშიც ვეძებოთ სხვა ვარაუდები, რომლებმაც შეიძლება მისი სისწორე რეალური გახადოს, ან აღმოაჩინოს, რომ ის თავიდანვე მცდარი იყო.
მაგალითად ავიღოთ ლევ ლანდაუს და იური რუმერის წიგნი: "რა არის ფარდობითობის თეორია", რომელშიც 37-ე   გვერდზე, თავი მეხუთე: "საათები და სახაზავები ჭირვეულობენ" ვარაუდი სათაურით: "ისევ ვსხდებით მატარებელში" მოყვანილია თეორიული ცდა, სადაც მოთხრობილია მგზავრზე, რომელიც ზის აინშტაინის მატარებელში, რომლის სიმაღლეა   900000 კმ, და ის მოძრაობს 240000 კმ, წმ. სიჩქარით, მას გარედან დამკვირვებელი აკვირდება.  
მგზავრი ვაგონის იატაკზე დადგმული ფანრიდან სინათლის სხივს ჭერისკენ მიმართავს, ჭერზე მიმაგრებული სარკიდან არეკლილი სინათლის სხივი, უკან ბრუნდება ფანრის ნათურისკენ, სანამ სხივი ჭერამდე მიღწევს და უკან დაბრუნდება, მატარებლის განვლილი მანძილის გამო, ვერტიკილურად მოძრავ სხივს, დამკვირვებელი დახრილს დაინახავს.  




მოცემული ვარაუდი დაყრდნობილია მხოლოდ ვერტიკალურად ზევით გაშვებულ სხივზე, მაგრამ შუქი ხომ მხოლოდ ერთი მიმართულებით არ ვრცელდება, დავუშვათ, ნათურა როდესაც აინთება, მისი სხივები ვრცელდება ყველა მიმართულებით.  
მართებულია იგივენაირად შევამოწმოთ სხვა მიმარეთულებით მოძრავი სხივების მოქმედება და ახლა დავაკვირდეთ დახრილად მოძრავ სხივს. (სურ.1). ვაგონში მყოფმა მგზავრმა, დავუშვათ, სხივი გაგზავნა დახრილად A დან B წერტილში. იქედან სარკემ ის გაგზავნა C წერტილში, ვაგონის სიმაღლეა 900000 კმ. სხივმა დახრის გამო გაიარა 1500000 კმ. ზევით და იმდენივე ქვევით, სულ 3000000 კმ. დამკვირვებელმა ეს მატარებლის მოძრაობის გამო, რომელიც მოძრაობს 240000 კმ. წმ. სხვაგვარად დაინახა.

სანამ სხივი A წერტილიდან B წერტილამდე მივიდა, ვაგონის მოძრაობის გამო, B წერტილი მოექცა მგზავრის თავზე და სანამ უკან დაბრუნდა, C წერტილი აღმოჩნდა დამკვირვებლისთვის იმ წერტილში, საიდანაც თავიდან დაიწყო სხივმა მოძრაობა, ამის გამო მან სხივის მოძრაობა დაინახა არა დახრილი, არამედ ვერტიკილურად ზევით და იგივე გზით ქვევით მოძრავი. გამოვიდა პირიქით წიგნში მოცემულ ვარაუდთან შედარებით. თუ იქ დამკვირვებლისთვის გავიდა მეტი დრო, მეორე შემთხვევეში პირიქით, დამკვირვებლისთვის გავიდა ნაკლები დრო ვიდრე მგზავრისთვის. (სურ. 1).  
 
ახლა განვიხილოთ საერთოდ სხვა ვარიანტი (სურ. 2)

სხივი გავგზავნოთ A წერტილიდან B წერტილში, დახრილად მატარებლის მოძრაობის მიმართულებით და სარკის დახრის გამო ის დაბრუნდება მგზავრთან ისევ A წერტილში. სანამ A წერტილიდან სხივი B წერტილში მივა, დამკვირვებელი დაინახავს უფრო გრძელ მანძილს, იმიტომ, რომ ამ დროში მატარებელი წინ გადაადგილდა, ხოლო უკან დაბრუნებისას, ისევ მატარებლის გადაადგილების გამო სხივი დაბრუნდაბა უკან ვერტიკალურად და თუ ზევით ასვლისას დამკვირვებლითვის გავიდა მეტი დრო ვიდრე მგზავრისთვის, ქვევით ჩამოსვლისას კი იგივე დამკვირვებლისთვის გავიდა უფრო ნაკლები დრო ვიდრე მგზავრისთვის.
 
ამავე წიგნში მოცემულ მეოთხე თავში სათაურით "ვსხდებით მატარებელში"
 


როდესაც მატარებლის შუა ნაწილიდან სხივებს უშვებენ წინ და უკან, სადაც უკანა კარი იღება დამკვირვებლისთვის უფრო ადრე, ვიდრე წინა კარი, ამტკიცებს, რომ მატარებლის მოძრაობა დამკვირვებლისთვის   ვერ ახდენს გავლენას სხივის გადაადგილებაზე, ვერც აჩქარებს და ვერც ანელებს. ე. ი. გამოდის, რომ წინა ვარაუდში, როდესაც მგზავრი სხივს ზევით უშვებდა და დამკვირვებელი მას ხედავდა დახრილად მატარებლის მოძრაობის მიმართულებით, თუ მატარებლის მოძრაობა დამკვირვებლისთვის სხივზე ვერანაირ გავლენას ვერ ახდენს, მაშინ მან ეს პირიქით უნდა დაინახოს, მატარებლის მოძრაობის მიმართულების საწინააღმდეგოდ, რათა სხივი დამკვირვებლისთვის არ გაყვება მატარებელს წინ და როდესაც ზევით იმოძრავებს, მას მატარებელი გაასწრებს და ის ჭერს შეეხება მგზავრის ზევით, ოღონდ უფრო უკან, დაბლა ჩამოსვლის დროსაც, ის ისევ უფრო ჩამორჩება მგზავრს.
 
ახლა ავიღოთ სხვა ვარაუდი. (სურ. 3).

ოთახში D და C წერტილში დავსვათ დამკვირვებლები, A წერტილიდან B წერტილში გავგზავნოთ სხივი დახრილად, საიდანაც ის სარკით დაბრუნდება უკან A წერტილში, ამ დახრილ სხივს, D წერტილიდან დამკვირვებელი დაინახავს დახრილად მოძრავს ზევით და ქვევით, ხოლო C წერტილში მყოფი დამკვირვებელი დაინახავს, ვერტიკალურად ზევით ქვევით მოძრავს, ე. ი. მისი თვალთახედვით, სხივი გაივლის უფრო ნაკლებ მანძილს, ვიდრე D წერტილში მყოფი დამკვირვებლისთვის. ე. ი. რა გამოდის, ერთსა და იმავე ოთახში, რომელიც უძრავია, სხვადასხვა წერტილში, სხვადასხვა დრო გადის???  
კიდევ დავუშვათ ასეთი ვარაუდი. წარმოვიდგინოთ მატარებელი, რომელიც მოძრაობს ტუნელში და მას ვერ ხედავს გარედან დამკვირვებელი, შიგნიდან