ბუნებრივი კატასტროფები

სეისმოლოგია. თავი I   2004.12.26-ში მოხდა მიწისძვრა ინდოეთის ოკეანეში და მისგან წარმოშობილი ცუნამისგან დაიღუპა 225-250 ათასი კაცი.(M=9,3) ინდოეთის ოკეანის წყალქვეშ   2004 წლის 26 დეკემბერს 00:58:53 UTC-ს დროით მომხდარმა   მიწისძვრამ გამოიწვია ცუნამი, რომელსაც მოჰყვა დიდი მსხვერპლი. მიწისძვრის ეპიცენტრი მდებარეობდა ინდოეთის ოკეანეში, კუნძულ   სიმიოლუეს   ჩრდილოეთით.   სურ.1.[ რა მოხდა ინდოეთის ოკეანეში 2004 წლის 26 დეკემბერს?]   2004 წელს, ზოგადად, ამ ფენომენის დაკვირვების ისტორიაში, სამიდან ყველაზე დამანგრეველი მიწისძვრა მოხდა. მიწისძვრის სიდიდე - 9.3 მაგნიტუდა. ეს მოხდა ახალი წლის წინ, 26 დეკემბერს, დაახლოებით ღამის პირველ   სთ-ზე ინდოეთის ოკეანეში, კუნძულ სიმელუეს ახლოს. მხოლოდ ამაზე ძლიერი მიწისძვრა, ისტორიაში მოხდა მხოლოდ ერთხელ - 1960 წელს ჩილეში. მისი მაგნიტუდა 9.5 იყო. მაგრამ ეს კატასტროფაც კი არ იყო ისეთი დესტრუქციული, როგორიც 2004 წლის მიწისძვრა ინდოეთის ოკეანეში. მიწისძვრის გავრცელებამ   უხეში შეფასების მიხედვით, 300 ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. ალბათ, შეიძლება ბევრად უფრო მეტი იყოს, მაგრამ დაზარალებულთა ზუსტი რაოდენობა არ შეიძლება გამოითვალოს. ბევრი შეიძლება უბრალოდ ჩარეცხილ იქნა ოკეანეში, ამიტომ სხეულები ვერ აღმოაჩინეს. 18 ქვეყნის მოსახლეობა დაზარალდა, მათ შორის შრი-ლანკა, ტაილანდი, ინდოეთი, ინდონეზია, მადაგასკარი, სეიშელის კუნძულები, სამხრეთ აფრიკია, კენია და ა.შ. ავსტრალიის შორეულ სანაპიროებს მიაღწიეს მიწისძვრის გუგუნმა. ტალღებმა გადალახეს უზარმაზარი მანძილი, რომ ზიანი მიაყენებინათ კიდეც მეორე მხარეს მსოფლიოში. განადგურება მოხდა სტიქიის ეპიცენტრიდან 6.9 ათასი კილომეტრის დაშორებით. დედამიწის წყალქვეშა ძვრების მაგნიტუდამ მიგვიყვანა საოცარი ტალღების წარმოქმნასთან, რომელიც 15 მეტრს ან უფრო მეტს აღწევდა. მათ ყველაფერი ცოცხალი ჩარეცხეს ახლომდებარე კუნძულებიდან და სასიკვდილო ქარიშხალი ამოიღეს კონტინეტის შორეული ნაწილებიდან. ბუნებრივი კატასტროფის, ჰიპოცენტერის - ადგილი, სადაც ხდება ლითოსფერული ძვრა- ჩაწერილია გეოგრაფიული კოორდინატებით     3 °   19 ’ ჩრ. გან.,95 °   51,24 ’ აღმ. გრძ. იგი მდებარეობს ცნობილ „ წყნარი ოკეანის ცეცხლოვან ბეჭედში “ . ამ არახელსაყრელ ტერიტორიაზე მთელ მსოფლიოში მიწისძვრების 80%   მოდის.   სიღრმე, სადაც მიწისძვრა მოხდა არის 30 კმ ზედაპირზე მსოფლოიო ოკეანეში. ამგვარი წყლის სისქემაც კი ვერ შეძლო დაეწყნარებინა მიწისქვეშა ბიძგები. ცუნამის ტალღები, რომლებიც ოკეანში აღიძვრნენ, 5 მეგატონის ძალა ჰქონდათ TNT-ს ეკვივალენტში. ეს სიმძლავრე მხოლოდ მეორე მსოფლიო ომის ყველა აფეთქების ორმაგ ძალასთან შედარებით, იაპონიაში ჩამოგდებული ატომური ბომბების გათვალისწინებით. ტალღებმა ახლომდებარე კუნძულებზე დაფარა 4 კმ მიწა, დაიმარხა თავქვეშ, შემდეგ ჩარეცხა მთელი ქალაქები ოკეანეში. ამაზე ამაზრზენი არაფერია რამდენიმე საუკუნისთვის   მიწისძვრის ჩაწერა შესრულდა რუსულ ზეფართო ზოლოვან სეისმოგრაფ კს-ეშ-რ-ით (დამუშავებულია ა.ბ. რიკოვის მიერ და დამზადებულია CB “ Geofizpr-ibor ” RAN-ში). მიწისძვრის სიმძლავრე ახლოსაა მის მაქსიმალურ მნიშვნელობასთან   დედამიწაზე. მისი მაგნიტუდა რიხტერის შკალით M=9. ასეთი მიწისძ-ვრა დედამიწაზე იშვიათად ხდება, დაახლოებით 2 ... 3 საუკუნეში. მიწისძვრის ენერგია დაახლოებით 30,000 მეგავატს შეადგენს ტროტილის ეკვივალენტში. ეს არის 600 ჯერ მეტი იმ ენერგიაზე, რომელიც გამოიყო წყალბადის ბომბის აფეთქებით კუნძულ „ ნოვაია ზემლია “ -ზე სსრკ-ში. „ ჩანაწერი გაცდა ინსტრუმენტების მასშტაბებს.სურ.2. [მიწისძვრის ჩანაწერი ჩრდილოეთ სუმატრაზე 2004 წლის 26 დეკემბერი.]     მხოლოდ ვერტიკალური სეისმომეტრის საშუალო ტრასის ჩანაწერი აღმოჩნდა ზომის ფარგლებში. 1900 წლიდან რეგისტრირებული მიწისძვრებიდან გამოყოფილი ენერგიის თვალსაზრისით შეიძლება გამოვარჩიოთ: 1960 წლის ჩილეს ცნობილი მიწისძვრა მაგნიტუდით   (9,3-9,5), 1964 წლის ალიასკის (მაგნიტუდით 9,2) და 1952 წლის კამჩატკის მიწისძვრა (მაგნიტუდით 9,0) ყველა ამ მიწისძვრის შემდეგაც აღიძრა ცუნამი.   სურ.3. [ მიწისძვრა და ცუნამი გამოჩნდა შემდეგ ქვეყნებში.]   ცუნამის აღძვრის მიზეზები და პროცესის ფიზიკა. დედამიწის ქერქი მოძრაობს მაგმის ფენის გადადგილებასთან დაკავშირებით და შიდა სითბურ ცვლასთან ერთად იწვევს ტექტონიკური ფილების შეჯახებას.ოკეანური ფილები ეჯახები-ან რა კონტინენტურ ფილებს, წარმოქმნიან სუბდიქციის ზონებს. ეს კი თავის მხრივ იწვევს მიწის ქვეშა მიწისძვრებს, რაც ცუნამის შემთხვევის ყველაზე ხში-რი მიზეზია. ცუნამმა მიაღწია: ინდონეზიის, შრი-ლანკის, ინდოეთის და ტაილანდის აღმოსავლეთ ნაპირებს. ამ ცუნამის ტალღის სიმაღლე შეადგენდა 15მ. ზარაალი მიაყენა ბევრ ქვეყანს. მიწისძვრის და ცუნამის შედეგად დაზარალებულთა რიცხვი მერყეობს სადაო და   საპირისპირო მონაცემებისგან. ცუნამი ღრმა წყლებში აღიძვრება მაშინ, როდესაც მიწისძვრის მსგავსი მოძრაობები ამოდის ფსკერზე. არსებობს მსოფლიოში ცუნამის სამსახური, რომელიც პასუხისმგებელია სანაპირო მოსახლეობის სასწრაფოდ გაფრთხილებისთვის   ცუნამის ტალღების შესაძლებლობის შესახებ. მსხვერპლთა რაოდენობა წყლის სტიქიიდან აღმოჩნდა ძალიან დიდი, რომელიც მიუთითებს არა მხოლოდ ინდოეთის ოკეანეში ცუნამის სამსახურის არ არსებობაზე, არამედ ელემენტარული მასობრივი