წინასიტყვაობა - პოეტურის შემკრთალი დი/ვერსია
ანა ჯავახიშვილის ლექსების კრებული „სარდაფის ცოლები“ ერთგვარი სავიზიტო ბარათის გრძნობას გვიტოვებს, სადაც მთავარი სათქმელი შემდგომ, მომდევნო საჟურნალო პუბლიკაციებისა თუ ახალი წიგნების გამოცემისას უნდა გვითხრას. და როგორც სავიზიტო ბარათზე, ამ წიგნის ფურცლებზეც მხოლოდ კოორდინატებია აღბეჭდილი, ის მთავარი გზავნილები, რაც ახალგაზრდა პოეტს თავის სამუშაო რუკად აღუქვამს. პირველი ასეთი გზავნილი უდავოდ არის საყვედურის გზავნილი, რომელიც შელოცვასთან გადახლართულა, მაგრამ შურისძიებით კი არა, უფრო უსასოობითა და გზის მიკვლევის გამკრთალებული სურვილით, როდესაც ქალს ხელებიც კი აღარ შერჩენია, რომ ან რამე დაწეროს, ან რამე გააკეთოს; როდესაც გულწრფელი აღქმა რეალური ეგზისტენციალური განცდისა შეიძლება მართლაც დამთრგუნველი გამოდგეს ავტორისათვის. ამიტომ, არ გვერიდება დავასკვნათ, რომ ზოგიერთი მსუბუქი მეტაფორაც შეიძლება სწორედ ამ დაღლილობის და უსუსურობის შედეგია.
აქ ორიოდე ლექსი მეგობრებს ეძღვნება, ვინც მსგავსი ეგზისტენციალური სიძნელეების და სიყვარულის დაკარგვის წინაშე აღმოჩენილა – ან საერთოდ საზრისის ვერ პოვნის.
ქალი, რომელიც თავის მოკვლას აპირებს იმის გამო, რომ გარემომცველი მექანიზმების მიღმა ვეღარ ხედავს საკუთარ თავს, ცხოვრებისეული სინამდვილის, მისი ბანალურობის სინტაქსში გაჭყლეტილა და მას ნამდვილად გაუჭირდება პოეზიისა და ფსიქიკის არცთუ ჩვეული გადაკვეთების მოხელთება და დაკვირვება. ანდა იქნებ ეს ქალი, რომელსაც ლექსი აღგვიწერს, თავადვეა ავტორი, რომელსაც ისევე არ ეადვილება მსგავსი გარდასახვები?
ანა ჯავახიშვილის პოეზია თავიდანვე თხრობითობის, ნარატიულობის უპირატესობით იწყებს გამოვლინებას და ამგვარადვე ვითარდება შემდგომაც, გადადის სტრიქონიდან სტრიქონში და თანდათან, სრულიად შეუმჩნევლად და გაუცხადებლად ამავე პროზაულობის ჭრილში წარმოქმნის იმ სინამდვილეს, რომელიც უკვე კონკრეტულად პოეზიას ეკუთვნის და რომელთანაც საქმე აღარ აქვს პროზის ენას, წარმოქმნის პოეზიის განყენებულ ენობრივ სინამდვილეს, და არა აღწერებს ცხოვრებისეული და ფსიქოლოგიური მოვლენებისა. ეს შეუმჩნეველი და ჰარმონიული დი/ვერსია პროზისა და ბანალურობის ტერიტორიაზე პოეზიის სასარგებლოდ ხდება და მართლაც მნიშვნელოვანი დივიდენდი შეიძლება იყოს პოეტის სამომავლო ესთეტიკისთვის.
და ჩვენი ხურმების და კაკლების ბაღში
ამოსულ ამბავს
ვის უამბობ?!
მკითხველი ექცევა მისი თხრობის ამ უხილავ ბადეში და პოეზიისა და პროზის საზღვარზე იმყოფება, პოეტს კი სურს, რომ თან ამბავი მოუყვეს მას, თან კი ამით სულაც არაფერზე ელაპარაკოს ან იმით დააინტერესოს, რომ დიახ, ის იგონებს იმას, რაც ისედაც არსებობს, მაგრამ არ ყოფილა ხილული. შეიძლება მიღმიერ სამყაროსაც აღწერდეს ამ გაუგებარი საზღვრის მოსახელთებლად. ამიტომ, აქ ზღაპრების ენაც ისმის დროდადრო, მაგრამ მხოლოდ გაკრთება შტრიხივით და მკითხველს დიდხანს არ გაუჩერდება თვალწინ.
შეიძლება ითქვას, რომ ანა ჯავახიშვილის პოეტური სათქმელის თვალსაწიერი მაინც უფრო ეგზისტენციალურია, უფრო მეტიც, ის მეტა-ეგზისტენციალურია, რადგან ნაკლებად აინტერესებს სხეულებრივი, გენდერული – თითქოსდა დღეისთვის ყველაზე ფუნდამენტური სანიშნი იდენტობის და მისი ყურადღება პირადი მგრძნობელობის კლიშეების გარეთ მიემართება და ეძებს იმას, რაც მისი ყოველდღიური ყოფნისა და ყოფა-ცხოვრების უფრო მეტად საიმედო საფუძველს წარმოადგენს. სწორედ ამას მიგვანიშნებს ახალგაღვიძებული ცოლების და ხალათში დამალული ფრთების შეპირისპირების მეტაფორაც, ანდა:
გზები წინდებზე გამოქსოვილ მინდვრების ძაფში
მოაქციეს და ძაფების გზა ფეხზე ჩაიცვეს.
თხრობის მანერა მეტაფიზიკურიც არის და ნამდვილიც, სადაც რკინის ნალი დაღლილი მიყუდებულა სარდაფის კართან. დიახ, აქვეა უბრალო რეალიზმიც, შიშებისა და გალობის, ეკლესიურობისა, რაც დღეს არსებობის რეალობაა, არსებობით სიხარულის დადგენილი ყალიბია.
საკმეველში აღარ ჩანხართ, რას ელით?!
მართლაც, სასიხარულოა, რომ არც ერთი ისეთი მეტაფორა არ გვხვდება, მხოლოდ გამძაფრებული უცნაურობისთვის რომ შეიძლებოდა ყოფილიყო მოყვანილი, რაც ბოლო დროს ერთგვარ ტენდენციადაც კი იქცა ახალგაზრდა პოეტებთან. პირიქით, როგორც ვთქვით, ჩვენ წინაშე წარმოჩნდება გულწრფელი ძიება ლირიკული და პირადი მითოპოეტური დისკურსების გადაკვეთისა.
იქ მდინარეში, დედა თევზები
ქვები-შვილების გარშემო სხედან.
არის მსუბუქი კვლევაც რეალისტური კლიშეების:
აწ და მარადის
თუ
მარადის აწ და...
ქალის თემა აქტუალიზებულია, მაგრამ არა თემატური აჯენდას სახით, არამედ ისევ პირადი და ნამდვილი ეგზისტენციალური ძიებისათვის. იდენტობის ზოგადი სლოგანური საკითხებისთვის აქ არავინ იბრძვის, მით უმეტეს, არც იდენტობის ჰედონისტური კაპრიზებისთვის. აქ ბრძოლა რეალობისთვის მიმდინარეობს – პირადი და პოეტური სინამდვილის.
არადა, გოგირდის ტბებთან ახლოს, სხვა ბედის ქირონები ქანაობენ.
კარგით, ეს შეიძლება უკმაყოფილებაა გენდერული და სოციალური როლის არსებული შინაარსებით. მაგრამ, ეს არის ნამდვილი და ოდნავ შემკრთალი პროტესტი.
დავით ჩიხლაძე