კაცობრიობის კულტურული განვითარება აღმოსავლეთში დაიწყო. მაგრამ აზიისა და აფრიკის ხალხები უძლურნი აღმოჩნდნენ კაცობრიობის ისტორიული განვითარების მესვეურობა ხანგრძლივად შეენარჩუნებინათ და პირველობა დასავლეთს დაუთმეს. თვითონ კი მაინც ამაყად დარჩნენ ძველ გზაზე და კულტურული განვითარების ახალ მესვეურთ უნდობლობით ეპყრობოდნენ. მაგრამ მდგომარეობა მალე შეიცვალა; აღმოსავლეთის ხალხები, რაც დრო გადის, მით უფრო მტკიცედ რწმუნდებიან, რომ ერთადერთი ხსნა მათთვის ისევ დასავლეთის კულტურის შეთვისებაშია. ამიტომ არის, რომ თვით ჩინელებიც კი, რომელნიც ასეთი თავგამოდებით გაურბოდნენ დასავლეთის გავლენას, დღეს ისევ ევროპისკენ იცქირებიან და თავისი ცხოვრების საფუძვლებს ევროპის კულტურის მოთხოვნილებათა მიხედვით ცვლიან; ამიტომ არის, აგრეთვე, რომ ყველაზე ძლიერი და საშიში ხალხი აღმოსავლეთში იაპონელები შეიქნენ, რომელთაც ევროპის კულტურა ყველაზე ადრე შეითვისეს. შეიძლება ითქვას, დასავლეთის კულტურა მთელ კაცობრიობას იპყრობს, იგი მსოფლიო კულტურად იქცევა.
ჩუქება
