100 ლექსი
მარიამ წიკლაურის პოეტური სიტყვის ზემოქმედების ძალა თვით პოეზიის მარადიული და იმავდროულად მუდმივად განახლებადი ფორმებისა და იდეების ჰარმონიზებაშია, რაც სამყაროს დესაკრალიზაციასთან შეურიგებლობის ხმითაა გადმოცემული. ეს ხმა მით უფრო რეზონანსულია, რაც უფრო მატულობს ეგზისტენციალური სიცივისთვის განწირულთა რიცხვიც და შესაბამისად მათი გადარჩენის სურვილიც. ამგვარი გზა-ბედისწერა რთულზე რთულია და ზოგჯერ მეჩვენება, რომ მისი დაძლევა მხოლოდ ქალური სიკერპით თუა შესაძლებელი: საერთოდაც, მარიამ წიკლაურის პოეზია მარადისობის გაბნეულ-მიმოფანტული ნიშნების შეგროვებაზე გვიყვება – ათვლის წერტილით იმ დროიდან, როდესაც სამყარო თითქოს გაუბზარავი ჩანდა (ანუ „ღმერთები და ადამიანები ერთად იყვნენ“). ასე მგონია, ყველაზე მეტად მას სურს განიცადოს ის, რაც იყო და იქნება ერთი კონკრეტული ლიტერატურული, ქართული ლიტერატურული სივრცის კონტექსტში და ეს იქნება სულიერი გამოცდილება პოეტისა, რომელსაც დრო სწორად გაუნაწილებია.
ამ სწრაფვით თუ მიდრეკილებით მარიამი აშკარად გამოირჩევა იმ თანამოკალმეთაგან, რომელთაც საუკუნოებრივი ქართული პოეტური ტრადიციისაგან (ამ ტრადიციაში, ბუნებრივია, ხალხურ პოეზიასაც ვგულისხმობ) მოწყვეტა ევროპეიზმის თანამედროვე გაგების უპირველეს გამართლებად ესახებათ. მასთან სრულიად პირიქითაა. თავისი დიდი წინაპრის, ვაჟა-ფშაველას მიერ გავლებულ ონტოლოგიურ წრეზე სიარულს იგი წარმატებით აქცევს ახალი, მარიამ წიკლაურისეული პოეტური ფორმების წარმოქმნის საშუალებად.
ნონა კუპრეიშვილი
მარიამ წიკლაურის პოეზია – თავისი ლირიკული და ეპიკური განშტოებანით – სახიერი ნიმუშია, თუ რას ნიშნავს ტრადიციული და მოდერნისტული ძიებების ჰარმონიული შერწყმა, ეროვნულ ფესვზე ამოზრდილი მხატვრული ხილვები, ბუნებრივი, ძალდაუტანებელი, შთამბეჭდავი, ადამიანური სულის უღრმესი შრეების სუნთქვა რომ მოაქვს და იმ სიწრფელით გადაგვიშლის თვალწინ დაფარულ მოძრაობებს, ნამდვილი პოეზიის თვისება რაც არის და ასერიგად აკლია ჩვენს სამწერლო მდინარებას, ცალკეულ გამონათებათა გარდა ხელოვნურობისა და მიმბაძველობის მორევში რომ ინთქმევა ანდა გარეგნულად კარგად მოპირკეთებულ სიცარიელეში, უკეთეს შემთხვევაში კი იმ ცალმხრივობით აღბეჭდილა, რასაც ასე გაურბიან ჭეშმარიტი პოეტები და მათ შორის მარიამ წიკლაურიც, სამყაროს მრავალფერადობის წარმოსახვის მოსურნე; და კიდეც წარმატებით მიმღწევი ახალ და ახალ პოეტურ კრებულებში.
როსტომ ჩხეიძე
მარიამის ლექსები თითქოს სულის კედლებზე მიხატული ფრესკებია – იდუმალი, მშვენიერი და მნიშვნელოვანი. ამ სამყაროში პოეზია არ „ისვენებს“ არც ერთ სტროფში, არც ერთ სტრიქონში, ეს „განუწყვეტელი პოეზიაა“ – ფანტაზიისა და ქმნადობის დაუსრულებლობის კეთილი ძალმოსილება. ხანდახან, მართლაც გასაკვირია სახეთა სიღრმე და პოლიფონიურობა. ეს ინტელექტუალური პოეზიაა – მისი აღქმა, გაგება და შეფასება კარგ განათლებას მოითხოვს. მართალია, ეს ყველაფერი, პირველ რიგში, სულით საცნაურია, მაგრამ ზოგჯერ მარიამის ლექსში ერთი სიტყვის ადეკვატურ გააზრებას მთელი წიგნის წაკითხვა სჭირდება.
გია მურღულია
მარიამ წიკლაურის პოეტური ენა, სხვა ნიშნებსა და მახასიათებლებთან ერთად, სწორედ მარადცოცხალი, მარადგანახლებადი და მარადქმნადი ქართული ენით გამოირჩევა. ეს ის ენობრივი გზაა, რომელიც ხალხურ პოეზიაში იწყება, დავით გურამიშვილითა და ბესიკით გრძელდება – პოეტური ენა მთელი თავისი მრავალი საფეხურითა და მახასიათებლით, ქართულ ფოლკლორსა და ჰიმნოგრაფიაზე დამყნობილი, ახალ ქართულ პოეტურ რეალობაში დანერგილი.
დიანა ანფიმიადი
„გაბედულება“ – თუ ეს ის სიტყვა არ არის, რომელიც უშუალოდ გამოხატავს მარიამ წიკლაურის ლექსის სპეციფიკას, მაშინ გაგვიჭირდება მისი შემოქმედების ზოგადი დახასიათება. რა თქმა უნდა, ისიც გასაგებია, რომ გაბედულება საერთო ნიშანია, უმისოდ ვერც სიტყვა იწერება და ვერც ვერაფერი იქმნება, მაგრამ ამჯერად ლაპარაკია ხასიათზე, რომელიც გულისხმობს თქმისა და ქმნადობის სიმკვეთრეს, რისკს, ხიფათის უგულვებელყოფას. მას შეუძლია, საგნებთან ისე ახლოს მივიდეს, რომ საერთოდ გააქროს პოზიორობის საცდური, რომელიც, როგორც ცნობილია, ჩნდება მაშინ, როდესაც საგნები უცხოობის ბურუსიდან ვერ გამოჰყავთ.
ტროპული აზროვნების თავისებური წესი აქვს: ხედავ, მეტაფორას გთავაზობს, მიჰყვები, მიდიხარ, მიუახლოვდები, აკვირდები, გგონია, უკვე ხელთა გაქვს, მაგრამ უცებ კალმახივით სხლტება, სტრიქონებში უჩინარდება, რათა მერე სხვაგან დაგენახოს და ისევ გაუჩინარდეს.
ივანე ამირხანაშვილი
„რა არის ადამიანი? ანგელოზი, მხეცი, სიცარიელე, სამყარო, არარა, ღმერთით გარემოცული; ის, ვისაც სჭირდება ღმერთი, ის, ვისაც შეუძლია, დაიტიოს იგი, აღივსოს მისით, – თუკი მოისურვებს“. – წერდა მე-17 საუკუნეში ერთი ღვთისმსახური... დღევანდელ ადამიანს კი ასეთი სურვილი მეტისმეტად მიუნავლდა, ან საერთოდ ჩაუქრა და ეს არის ძირითადი მიზეზი იმ უბედურებებისა, რაც თავს ატყდება მას; თავს ატყდება, ის კი არაფერს სწავლობს, აგრძელებს თავისებურად... ჰოდა, „შეეშვი უფალს / ის სხვაგან არის, / მოგხსნა უღელი, ჩაიქნია ღვთიური ხელი, / გაქცია ზურგი, სულ წავიდა, გაგეცალა...“
ჩემი შეხედულებით, სწორედ ესაა მარიამ წიკლაურის პოეზიის ერთ-ერთი მთავარი „საფიქრალი“: მისი პოეტური სამყარო გამოკვეთილად რელიგიურია, შესაბამისია გამოსახვის საშუალებები: დრამატულია ინტონაცია, პოეტური მეტყველების რეგისტრი – ამაღლებული და
ჩუქება
