MI VIEJO, AMIGO!
მე ის რატომღაც სულ ასეთი წარმომედგინა – ერთი კვირის გაუპარსავი, უხეში ზურგჩანთით, ლამაზად გამოთლილი ხელჯოხით, ბეჭებში ოდნავ მოხრილი როგორ მიუყვება ტოლედოს გავლით კუენკას ნაწვიმარ ტყისპირს, ან გვადალკივირის ნაპირებს. ან თუნდაც მონტსერატის ციცაბო აღმართს. ეს ალბათ იმან განაპირობა, რომ ბარსელონაში ახლადჩასულმა შემთხვევით მოვკარი რომელიღაც ტურისტული კომპანიის აბრას, სადაც ზუსტად ასეთ კოსტუმში ჩაცმული კაცი იყო გამოსახული, ანდალუსიის რომელიღაც მხარეში მიმავალი. ის, ცხადია, არ ყოფილა ანტონიო მაჩადო, მაგრამ აბრაზე კი მაჩადოს სიტყვები წაეწერათ, ანდალუსიისა და ესტრამადურას განუმეორებელი სილამაზის უკეთესად აღსაქმელად.
და მეც სწორედ ასეთი მომინდა დარჩენილიყო ჩემს ხსოვნაში ანტონიო მაჩადო. მიუხედავად იმისა, რომ მისი ბიოგრაფია და სხვადასხვა გამოცემებში დაბეჭდილი ფოტოები სულ სხვა რამეზე მეტყველებდნენ – პოეტი იქ, შარვალ-კოსტუმში გამოწყობილი, ნამდვილი ინტელიგენტის შთაბეჭდილებას ტოვებდა.
ალბათ ძნელია გახსენება რომელიმე ქვეყნის რომელიმე ლიტერატურულ დაჯგუფებას თუ გაერთიანებას იმდენი მწერალი და ფილოსოფოსი წარმოადგენდეს, რაც ეს XIX საუკუნეში, 98-იანელებში მოხდა. ვისგანაც არ უნდა დაიწყო ჩამოთვლა, ისინი თანაბარი დონის დიდი შემოქმედები იყვნენ. გარდა
მიგელ დე უნამუნოსი, რომელსაც ყველა 98-იანელთა მამამთავრად მიიჩნევდა. ისინი ძალზე ძუნწად საუბრობდნენ ერთმანეთზე, მაგრამ თითოეული მათგანი, ერთად შეკრული, ერთ მთლიან გულად ცემდა. ეს ესპანეთს გული იყო – საშინლად ნატანჯი და ტკივილიანი. სწორედ ეს ტკივილი ახსენებდა არსებობას რეგვენი ტირანის მარწუხებში მოქცეულ სერვანტესისა და კალდერონის სამშობლოს.
გული მწყდებოდა, მიუხედავად ჩვენი ასეთი ნათესავური კავშირებისა პირინეის იბერიასთან, თითქოს არანაირი დაინტერესება არ არსებობდა ამ საოცარი ქვეყნის კულტურის მიმართ. პირადად მე ვერსად წავაწყდი და რატომღაც არც არავისთვის მიკითხავს, რომელი ესპანელი პოეტები იყვნენ ქართულ ენაზე ნათარგმნი – ბოლო ოცი წლის განმავლობაში მგონი არც არავინ თარგმნილა და გამოცემულა ცალკე წიგნად. ეს ეჭვი უფრო გამიმყარდა, როცა ასეთ ინფორმაციას წავაწყდი ინტერნეტ სივრცეში: ვახუშტი კოტეტიშვილის სახელობის ახალგაზრდა მთარგმნელთა კონკურსზე 16 ენიდან შესრულებულ თარგმანები ყოფილა შემოსული და მათგან არც ერთი ესპანურად. კომენტარი ზედმეტია.
და ერთ დღეს ჩემი მეგობარი, მწერალი და რედაქტორი ზვიად კვარაცხელია ელ-ფოსტით მიგზავნის ახალგაზრდა მთარგმნელის – ნინო ჭინჭარაულის მიერ გადმოქართულებულ ანტონიო მაჩადოს ლექსებს. წინასწარ ვღელავ, როგორია, რასაც ასე ელოდები მთელი ცხოვრება, ერთბაშად ჩაგივარდეს ხელში და არ მოგეწონოს. ცხადია, ეჭვის თვალით შევუდექი კითხვას. ამ ასაკში სადებიუტოდ ისეთი პოეტის თარგმნა, როგორც მაჩადოა, ცოტა არ იყოს, სარისკო საქმეა. ვკითხულობდი და სიამოვნებისგან ვიშმუშნებოდი არა იმდენად წაკითხულის, არამედ იმ დიდი პოტენციალის გამო, რაც ამ ახალგაზრდა მთარგმნელში ჩანდა – მართლაც რამხელა შრომა ჩაუდია, როგორი სიყვარული იგრძნობა საქმის მიმართ. ესეც პასუხისმგებლობის საუკეთესო მაგალითი. არადა, კიდევ რამდენი შეუდარებელი ესპანელი პოეტის თარგმნას ელოდება ქარველი მკითხველი, რომელთა ლექსები კი არა, გვარ-სახელიც კი არა აქვს გაგონილი. თუ ხიმენესს და ვისენტე ალეიქსანდრეს ნობელის პრემიის ლაურეატობის გამო იცნობენ, ხოლო გარსია ლორკას თავისი ტრაგიკული ცხოვრებითა და აღსასრულით, მათზე არაფრით ნაკლებია ესპანური პოეზიის სინდისი ლეონ ფელიპე, უბრწყინვალესი რაფაელ ალბერტი, და კიდევ რომელი ერთი დავასახელო. ცოტა საწყენი კია, მაგრამ ამავე დროს სასიხარულოც, რომ ასე დაგვიანებით, მაგრამ მაინც ეღირსა ქართველი მკითხველი განუმეორებელი ანტონიო მაჩადოს საკუთარ ენაზე ამეტყველებას.
ანტონიო მაჩადო ყოველდღიურ საუბრებში თურმე ხშირად იყენებდა ფრაზას – „mi viejo, amigo“. და მეც, რატომღაც მომინდა ასე დამესრულებინა ეს წერილი:
„გამარჯობა, ჩემო ძველო მეგობარო“.
სოსო მეშველიანი
Desnuda está la tierra,
y el alma aúlla al horizonte pálido
como loba famélica. ¿Qué buscas,
poeta, en el ocaso?
¡Amargo caminar, porque el camino
pesa en el corazón! ¡El viento helado,
y la noche que llega, y la amargura
de la distancia!… En el camino blanco
algunos yertos árboles negrean;
en los montes lejanos
hay oro y sangre… El sol murió… ¿Qué buscas,
poeta, en el ocaso?
გაშიშვლებულა დედამიწა
და ფერდაკარგულ ჰორიზონტზე
სული ყმუის, როგორც ძუ მგელი.
შენ კი, პოეტო, რას დაეძებ
ნეტავ დაისში?
მწარეა მუდამ სიარული, გზა გულს ამძიმებს!
მწარეა ღამე, რომ ჩამოწვება,
ქარი, რომელიც გამთოშავია,
და რა მწარეა განშორებაც!..
თეთრ გზაზე შავად ელვარებენ ნორჩი ხეები,
შორეულ მთებზე შერჩენილა ოქრო და სისხლი...
მზე დაიღუპა...
შენ კი, პოეტო,
რას დაეძებ ნეტავ დაისში?
ჩუქება
