წინასიტყვაობა „ ჩემთვის, ყოველ შემთხვევაში, საძულველია ყველაფერი, რაც მხოლოდ მმოძღვრავს მე, თუ იმავდროულად უშუალოდ არ ცხოველჰყოფს ჩემს საქმიანობას “ . გოეთეს ეს სიტყვები, ეს მისი გულითადი ceterum censeo[1] შესაძლოა შესავალის სახით ყოფილიყო გამოყენებული ისტორიის დადებითი ან უარყოფითი ღირებულების შესახებ მსჯელობისთვის. წინამდებარე მსჯელობაში ჩვენ განზრახული გვაქვს ვაჩვენოთ, რატომ უნდა იყოს სწავლება ცხოველყოფის გარეშე, რატომ უნდა იყოს ცოდნა, გადაჯაჭვული მოღვაწეობის დასუსტებას, რატომ უნდა იყოს ისტორია, როგორც ცოდნის ძვირფასი ნაჭარბი და ფუფუნება, გოეთეს სიტყვებით, სერიოზულად საძულველი ჩვენთვის, - სწორედ იმიტომ, რომ ჩვენ ჯერ კიდევ ყველაზე აუცილებელი გვესაჭიროება, და კიდევ იმიტომ, რომ ყველაფერი, რაც ჭარბია, აუცილებელის მტერია. რასაკვირველია, ჩვენ გვჭირდება ისტორია, მაგრამ ჩვენ ის გვჭირდება განსხვავებულად განებივრებული და უქმი მოყვარულისგან ცოდნის ბაღჩაში, როგორი ქედმაღლური უგულვებელყოფითაც არ უნდა უმზერდეს ეს უკანასკნელი ჩვენს უხეშ და დაუხვეწავ მოთხოვნილებებსა და საჭიროებებს. ეს კი ნიშნავს, რომ ის ჩვენ გვჭირდება ცხოვრებისა და მოღვაწეობის, და არა ცხოვრებისა და მოღვაწეობისათვის მოსახერხებლად გვერდის ასავლელად, და კიდევ უფრო ნაკლებად - თავისმოყვარე ცხოვრებისა და ლაჩრული და ურიგო მოღვაწეობის გასამართლებლად. მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ისტორია ცხოვრებას ემსახურება, იმდენად ვართ თანახმანი, ვემსახუროთ მას; იმავდროულად კი არსებობს ისტორიის მსახურების იმგვარი საშუალება და მისი იმგვარი შეფასება, რაც ცხოვრების დაკნინებასა და გამოფიტვას იწვევს: მოვლენა, რომლის გამოკვლევა ჩვენი დროის ცნობილ სიმპტომებთან კავშირში ახლა იმდენადვე აუცილებელია, რამდენადაც ეს, შესაძლოა, სამძიმო იყოს.
მე ვისწრაფოდი გამომეხატა გრძნობა, რომელსაც არაერთხელ გავუტანჯივარ; დაე, მისადმი ჩემი შურისძიება ის იყოს, რომ მე მას ახლა საჯაროდ განვაცხადებ. შესაძლოა ასეთმა გამოხატვამ ვინმეს იმის თქმისკენ უბიძგოს, რომ მასაც განუცდია ასეთი გრძნობა, ხოლო ჩემთვის იგი ცნობილია არა მისი პირველსაწყისი და სუფთა სახით, და რომ მე ის თავდაჯერებულობისა და შეგნების არცთუ სათანადო სიმწიფით გამოვხატე. შესაძლოა, ასეთი იყოს ზოგიერთთა აზრი; უმრავლესობა კი მეტყვის, რომ ეს სრულიად გახრწნილი, არაბუნებრივი, საძულველი და უბრალოდ დაუშვებელი გრძნობაა ან რომ მე მასში საკუთარი თავი წარმოვადგინე, როგორც უღირსი - ისტორიისკენ ჩვენი დროის იმ მძლავრი მიზიდულობისა, რომელიც, როგორც ცნობილია, ცხადად გამოვლინდა ორი უკანასკნელი თაობის განმავლობაში, განსაკუთრებით კი გერმანელებს შორის. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში, იმით, რომ მე ჩემი გრძნობის ბუნების ზუსტ აღწერას ვბედავ, მე უმალ გაბატონებულ ადათთა შენარჩუნებას ვუწყობ ხელს, და არა მათთვის ძირის გამოთხრას, რადგან ამ გზით მე საშუალებას ვაძლევ მრავალს, კომპლიმენტად დაიხარჯოს დროის მსგავსი მიმართულების წინაშე. მე კი ვიძენ კიდევ რაღაცას, რაც ჩემთვის გაცილებით უფრო ძვირფასია, ვიდრე საზოგადოებრივი კეთილზნეობა, სახელდობრ კი საჯარო დამოძღვრასა და მკაცრ მითითებებს ჩვენი დროის აზრთან მიმართებით.
ასევე უდროოდ მიმაჩნია ეს მსჯელობაც, რადგან მე მასში ვცდილობ ავხსნა რაღაც, რითიც ჩვენი დრო არცთუ უსაფუძვლოდ ამაყობს, კერძოდ კი მისი ისტორიული განათლება, როგორც ბოროტება, სენი და ნაკლი, დამახასიათებელი დროისთვის, რადგან მე ასევე ვფიქრობ, რომ ჩვენ ყველანი დაავადებულნი ვართ ქანცგამცლელი ისტორიული ციებცხელებით და, სულ ცოტა, ის მაინც უნდა გვეღიარებინა, რომ ავად ვართ ამით. ხოლო თუ გოეთე მართალი იყო, როდესაც ამბობდა, რომ ჩვენს ღირსებათა კულტივირებისას ჩვენ ასევე ჩვენი ბიწიერების კულტივირებასაც ვახდენთ, და თუ, როგორც ეს ყველასათვის არის ცნობილი, ჰიპერტროფირებული ღირსება - როგორადაც ჩემთვის ჩვენი დროის ისტორიული შეგრძნება წარმოდგება - შესაძლოა ისევე დამღუპველად იქცეს ერისთვის, როგორც ჰიპერტროფირებული ბიწი, - მაშ რატომ არ უნდა მომეცეს შესაძლებლობა გამოვთქვა ის, რასაც ვფიქრობ? ჩემს გასამართლებლად არც იმას მივაჩუმათებ, რომ დაკვირვებები, რომლებმაც ჩემში ზემოაღნიშნული მტანჯველი შეგრძნებები გამოიწვიეს, ჩემს მიერ მნიშვნელოვანწილად საკუთარ თავზეა მოხდენილი, და მხოლოდ სხვებთან შედარების მიზნით, და რომ მე, ვრჩები რა ჩემი დროის შვილად, ასეთ არადროულ დასკვნებთან მხოლოდ იმ ოდენობით მივედი, რომლითაც მე იმავდროულად წინამორბედ ეპოქათა აღზრდილიც ვარ, განსაკუთრებით კი ბერძნულისა. გარკვეულ უფლებას ამაზე, ჩემი აზრით, კლასიკური ფილოლოგის სპეციალობაც მაძლევს: რადგან მე არ ვიცი, კიდევ რა აზრი შეიძლებოდა ჰქონოდა კალსიკურ ფილოლოგიას ჩვენს დროში, თუ არა ის, რომ არადროულად ემოქმედა, ანუ ჩვენი დროის საწინააღმდეგოდ, და ამის წყალობით მოეხდინა გავლენა მასზე, - იმედი უნდა ვიქონიოთ, მომავალი ეპოქის ინტერესებში.
ჩუქება
