წინასიტყვაობა ფილოსოფიურ-სოციოლოგიური » თარგმანების « სერიას მეტ-ნაკლებად შემთხვევითი ტექსტით ვიწყებ. წლების წინ ის ნათარგმნი იყო ჟურნალისათვის » ფილოსოფიური განაზრებები « , რომელიც ორიოდ ნომერს მოესწრო და შეჩერდა. ტექსტი » სპეკულაციური ლოგიკა, › ნამდვილი მეტაფიზიკა ‹ . თუ როგორ გარდაქმნა ჰეგელმა მეტაფიზიკის ახალი დროის ცნება « ჰეგელის ერთ-ერთ ცნობილ მკვლევარს ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტიდან, ჰანს ფრიდრიხ ფულდას ეკუთვნის. ის, ერთი შეხედვით, განყენებულ, შესაძლოა, ზედმეტად კერძო თემასაც ეხება: ჰეგელთან მეტაფიზიკის რაობის დადგენის მცდელობას. რამდენად სამართლიანად ამტკიცებდა ჰეგელი, რომ სწორედ მისი » სპეკულაციური ლოგიკაა « ფილოსოფიის ისტორიაში » ნამდვილი მეტაფიზიკა « ?
პრობლემა კი ამ კონტექსტში ისაა, რომ მატერიალიზმსა და იდეალიზმს ვერ გაყრი ერთმანეთისგან » ქატო იქით, ფქვილი აქეთ « პრინციპით: რამდენადაც საზოგადოების გაგება და მისი თანამედროვე სიტუაციის წვდომა მატერიალისტურ თეორიას მოითხოვს, ის, ამავე დროს, მარქსიზმ-ლენინიზმის ყაიდის ეგრეთწოდებული ვულგარული მატერიალიზმით ვერ ამოიწურება და აუცილებლად შეიცავს მეტაფიზიკურ ელემენტსაც. ამითაა განპირობებული ისეთი კრიტიკული მოაზროვნეებით დაინტერესება, როგორიცაა თეოდორ ვ. ადორნო. ადორნოსთან ჰეგელი და მის ფილოსოფიაში ლოგიკად გარდაქმნილი მეტაფიზიკის, როგორც » საბოლოო « ფილოსოფიური მეცნიერების გაგება » ნეგატიური დიალექტიკის « განვითარების საფუძველია. ამ ნეგატიური დიალექტიკის სახით ადორნოც » პირველი კი არა, არამედ საბოლოო ფილოსოფიის « [1] ჩამოყალიბებას ცდილობდა, რაც ჰეგელის იდეალიზმისგან არსებითად განსხვავდება. ჰეგელის ფილოსოფიას მრავალი პრობლემა ასუსტებს, მაგრამ მეტაფიზიკის ჰეგელისეული ცნების გათვალისწინება თანამედროვე საზოგადოების თეორიისთვისაც საჭიროა. » სპეკულაციური « ლოგიკა – ამ ტერმინისთვის კი შესატყვისი ქართულში არ ჩანს, რადგან უბრალოდ » მჭვრეტელობითს « კი არ გულისხმობს, არამედ, მისი ფუძე speculatio ლოგიკური სუბიექტის ობიექტში და ობიექტის სუბიექტში ორმხრივ, სარკისებრ არეკლვაზე, მაშასადამე, მათ ურთიერთკონსტიტუირებაზე ამახვილებს ყურადღებას – წმინდა ლოგიკური განსაზღვრებების ჩამოყალიბების დიალექტიკურ მეთოდს მიჰყვება. ადორნო და მაქს ჰორკჰაიმერი » განმანათლებლობის დიალექტიკით « სწორედ კრიტიკული მატერიალიზმისთვის ცდილობდნენ განახლებული დიალექტიკური ლოგიკის ფორმულირებას. თუმცა, მათ მიაჩნდათ, რომ ასეთი ლოგიკა თანამედროვე საზოგადოების ისტორიული სიტუაციიდან გამომდინარე უნდა არტიკულირდეს.[2] მათ ნაშრომში უკვე ის პრინციპი ბატონობდა, რომელსაც ადორნო » ობიექტის უპირატესობისას « [3] უწოდებს [Pr ä ponderanz des Objekts]. მართალია, ის მხოლოდ ჰეგელის სუბიექტის აბსოლუტიზების კრიტიკის შედეგად არ მიიღწევა, მაგრამ ასეთ კრიტიკას თავად მოითხოვს. შემთხვევითი არ არის არც ის, რომ წიგნის ქვესათაური » ფილოსოფიური ფრაგმენტებია « . მათი აზრით, ერთიანი დიალექტიკური სისტემები, ასე ვთქვათ, დრომ მოჭამა, და ის, რომ ეს საერთოდ შესაძლებელია, თავად მეტაფიზიკური ელემენტის ცნებასაც ცვლის.
ფულდას ტექსტი არც დიალექტიკაზე ამახვილებს ყურადღებას, არც საერთოდ მატერიალიზმს არ აღიქვამს, პრობლემის სახითაც კი – მიუხედავად იმისა, ან, ვინ იცის, სულაც იმის გამო, რომ იგი ფრანკფურტის უნივერსიტეტში ფილოსოფიას თავდაპირველად ადორნოსა და ჰორკჰაიმერთან სწავლობდა.[4] ერთ-ერთ უკანასკნელ ტექსტში უკვე შევეხე ადორნოს მიერ ჰეგელის აბსოლუტური იდეალიზმის კრიტიკას, » ლოგიკის მეცნიერების « დასაწყისის საკითხის განხილვით.[5] ადორნო მარტივ შეკითხვას სვამს: თუ რატომ იწყებს ჰეგელი » ლოგიკას « ყოფნის და არა მყოფის კატეგორიით? ამით უკვე წინასწარი გადაწყვეტილებაა მიღებული, რომლის შედეგიც ისაა, რომ ინდივიდუალური მყოფის არაიდენტური თვისებები იმთავითვე მათი შემმეცნებელი ცნების შიდაარსზე დაიყვანება. ეს ხდება იმის მიუხედავადაც, რომ ჰეგელთან წმინდა ცნებითი განსაზღვრებები, კანტის შემეცნების თეორიის საპირისპიროდ, დიფერენცირებული და ისტორიულად ფორმირებულია.
ჰეგელის ფილოსოფიის კრიტიკა, მისი ჩამოყალიბებისთანავე, მრავალი სახით განხორციელდა, უშუალო მემკვიდრეების გარდა, მარქსთანაც და მოგვიანებით მარქსის ისეთ კრიტიკოსებთანაც, როგორიც იყო ადორნო.[6] ეს თარგმანი, იმედია, დაეხმარება მათაც, ვინც დაინტერესებულია ჰეგელის შესწავლით მისი მეტაფიზიკის ცნების კანტისა და, ასევე, კრიტიკამდელი » ძველი « მეტაფიზიკის მოძღვრებებისგან გამიჯვნის თვალსაზრისით. ჰეგელის ის აზრი, რომ აბსოლუტური სულის თვითექსტერნალიზება სამყაროდ ტრადიციული თეოლოგია აღარ არის, სარწმუნოცაა და, ამავე დროს, მის იდეოლოგიურობას არ გამორიცხავს. ჩემს ტექსტში ამ თემაზე რამდენიმე მოსაზრებაა ჩამოყალიბებული, რომელსაც აქ აღარ გავიმეორებ და თუ მკითხველს დააინტერესებს, იქ ამ საკითხის შესახებ ზოგიერთ სხვა კრიტიკულ წყაროსაც გაეცნობა. ჰეგელის რელიგიის ფოლოსოფია – ის მთლიანობაში კი სწორედ რელიგიის ფილოსოფიაა, რადგან რელიგიის მთელი შიდაარსის, კერძოდ კი, მისი » სრულყოფილ « ფორმად მიჩნეული, პროტესტანტული კონფესიის ქრისტიანობის, კონცეფტუალურ ფორმამდე » ამაღლებას « ცდილობს – საქონლური საზოგადოების ობიექტივირებული იდეოლოგიის ადეკვატურ რეფლექსად შეიძლება განიმარტოს.[7] მაგრამ სავარაუდოა, რომ ეს სეკულარული ფილოსოფიური პროგრამა სწორედ კონკრეტული დროის ასახვაა, იმ მოსაზრების საპირისპიროდ, რომლის დაცვასაც ფულდა თავისი ტექსტის ბოლოში ცდილობს, როცა დასძენს, რომ სპეკულაციური ფილოსოფია დროით და,
ჩუქება
