***
ამ წიგნზე მუშაობისას, რაოდენ უცნაურიც არ უნდა იყოს, გიორგი მერჩულეს სიტყვები ამეკვიატა, კურაპალატს რომ მიმართავს გრიგოლ ხანძთელი, შენი ჯარისკაცების სულიერი სარჩული ეს ბერები არიან, ქვეყანა სულიერად მათზე დგასო.
საქართველოს, როგორც ქვეყნის არსებობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საყრდენი და ძალა, მწამს, ამ წიგნშია თავმოყრილი.
თანაც თვითონ ავტორი ხომ ბევრი რამით ჰგავს ბერს – ოღონდ იმ ბერს არა, მდუმარებაში რომ ოქროს მოიხვეჭს, რომ მიდის და მილაპარაკობს იმ ბერს ჰგავს, იმ ამბა ბესარიონს.
თუმცა, მდუმარების ხანაც ედგა. საბჭოთა ეპოქაში დაიწყო წერა, მაგრამ სამშობლოზე – არა! სამშობლოზე დუმდა. სამშობლოზე მაშინ ერთხელ თქვა და ისიც ასეთი მოულოდნელი და საერთო კონტექსტიდან ამოვარდნილი:
„საიქიოში აღარ მინდა მე ქართველობა,
რომელიმე დიდი ერის შვილი მსურს ვიყო,
რომ ერთი სიტყვით გავაგებინო ყველას ვინცა ვარ“...
მაშინ ეს სიტყვები იმაზე მჭახედ გაისმა, ვიდრე მისი ისედაც განსხვავებული და ძალიან არასაბჭოთა პოეზია ისმოდა.
ბავშვი ვიყავი, საბჭოთა ბავშვისთვის ძალიან პრივილეგირებულ გარემოში ვიზრდებოდი, ისეთში, რომელშიც ბესიკ ხარანაულის პოეზიის ფასი იცოდნენ. რამდენი ადამიანი შეიძლებოდა ყოფილიყო მაშინ ასეთი? ალბათ მხოლოდ რამდენიმე ათეული. ირგვლივ სულ პატრიოტული ლირიკით იყო გაჯერებული ჰაერი, პატრიოტული ლირიკითა და გაუთავებელი საუბრებით სამშობლოზე. გამართლებულიც იყო რაღაცნაირად – ქვეყანა არც არსებობდა ამ ლექსებისა და სუფრებზე საუბრების იქით და ადამიანები თითქოს ასე ცდილობდნენ, შემოენახათ ამბავი ქვეყანაზე, რომელიც, ისედაც ერთი წერტილი, მსოფლიოს რუკაზე საერთოდ გამქრალიყო.
და, აი, ეს ხალხი, ეს სამშობლოზე, საქართველოზე გამუდმებით მოლაპარაკე ხალხი, ბესიკ ხარანაულის ნათქვამზე, საიქიოში აღარ მინდა მე ქართველობაო, გაიძახოდა: „გენიალურია“.
პატარა ვიყავი და მიკვირდა, თუმცა, მაინც ვხვდებოდი, რომ მართლები იყვნენ, რომ ლექსის „სამშობლო ხევსურისა“ პათეტიკის იქით „ხეიბარი თოჯინას“ სიმართლეც არსებობდა, რომ ორივე სიმართლე იყო და აქედან ერთი უფრო „დროთა შესაფერი“, რადგან ტოტალური ტყუილის ხანაში, ერთი მხრივ, სასტიკი ირონია, და მეორე მხრივ, ადამიანური თუ ადამიანობის საზღვარს გაცდენილი გულწრფელობა ყველაზე მეტად შეარყევდა სისტემას, რომელსაც ეშინოდა ინდივიდის, სიმართლის, განსხვავებულობის.
იმდროინდელი მოზღვავებული პატრიოტული ლირიკა კი (ზოგჯერ ძალიან მაღალი სინჯისაც) თითქოს ქართველობას გვინახავდა, მაგრამ, ამავე დროს, ჩვენს მამულიშვილურ ვნებებს გამოხატვისა და განმუხტვის საშუალებას აძლევდა, რომ ერთად არ მოეყარა თავი და ქვეყნისთვის მართლა საჭირო ენერგიად არ ქცეულიყო.
ბესიკ ხარანაულმა სამშობლოზე წერა მისი განთავისუფლების შემდეგ დაიწყო, თითქოს შემოინახა ეროვნული ენერგია საჭირო დროისთვის, თითქოს იმარხულა ქადაგივით, რომელიც წინასწარ უნდა განიწმინდოს, სანამ ხალხამდე ღვთიურ სიტყვას მიიტანს.
მოგვიანებით ლექსითვე გვითხრა:
„საქართველოზე ადრე არ ვწერდი,
ამირანივით რომ ეგდო ჯაჭვებში.
მას მერე ვწერ, რაც წამოიმართა.
თავისუფლება!
– სიტყვა ადვილია,
საქმე კი – ძნელი“.
ამ სიძნელეს ბესიკ ხარანაულის პოეზია ნაბიჯ-ნაბიჯ მიუყვება, საკუთარი ნიჭის ერთგულება სამშობლოსადმი ერთგულებას ბუნებრივად გადაეჯაჭვა და არა მხოლოდ აღწერს ქვეყნის სინამდვილეს, არამედ ქმნის კიდევაც მას, კიდეც დასტირის, კიდეც მოუწოდებს და ძველი ჰიმნოგრაფებივით ადიდებს კიდეც, რადგან უდავოა, მისი ფესვები ძველ ქართულშია და უაღრესად თანამედროვე ფორმითა და ხედვით, იმავეს იმეორებს და განავრცობს, რასაც ძველებიც წერდნენ.
ეს ტექსტები ხანდახან პირდაპირი ალუზიებია იმ საუკუნეებიდან მომავალი სათქმელისა და სატკივრის. ერთ ლექსში წერს:
„გამოვდებ ხოლმე ძველ ლექსს,
და ჰგონიათ, რომ – ახალია:
საქართველოში დრო არ იცვლება“.
სამწუხაროდ, დრო არ იცვლება არა მხოლოდ უკანასკნელ 3 ათწლეულში, არამედ ასწლეულების განმავლობაშიც. როგორც მეათე საუკუნეში ვამტკიცებდით ყელგამოღადრულნი, რომ:
„დამარხულ არს ენა¡ ქართული დღემდე მეორედ მოსვლისა მესიისა საწამებელად. რათა ყოველსა ენასა ღმერთმან ამხილოს ამით ენითა“ და ვცდილობდით, გავტოლებოდით საბერძნეთს, რათა ქართულს დაემკვიდრებინა საეკლესიო ენის სტატუსი და სახარებისეული სიტყვის წყალობით, რომელსაც მშობლიურ ენაზე მოისმენდა ქართველი, გაგვეერთიანებინა საქართველო, დღესაც, ოცდამეერთე საუკუნეშიც, ისევ იქ ვართ, ისევ სამტკიცებელი გვაქვს ჩვენი ადგილი და მისია, ისევ რწმენის მოიმედენი ვართ, რადგან რაციონალურად ცოტა რამ გვაქვს დასაყრდენი:
„დიდო ერებო,
ნუ ჩაყლაპავთ პატარ ერებს,
ვაითუ, რომელიმე იყოს ალმასისა.
დიდო ენებო,
ნუ ჩაყლაპავთ პატარა ენებს,
ვაითუ, რომელიმე ღმერთს ეამებოდეს“.
ღმერთის არსებობა, რწმენაცა და მისი კრიზისიც, სულ გამოსჭვივის ბესიკ ხარანაულის ამ კრებულში. ერთი მხრივ:
„რომ ამ ხალხმა
მარტო პირჯვრისწერა ისწავლა ქრისტესგან,
სხვა ყველაფერი, რაც ძნელია, მას შეატოვეს“,
და, მეორე მხრივ, რომ თვითონ ღმერთი ძნელად შესამჩნევად, თუმცა მაინც აქაა:
„საქართველოში, თბილისში, დღეს, ახლა, ამ წამიერსო,
ბრბოში, ქუჩაში, მეტროში, რას ვნახავ მე მშვენიერსო,
რაღაცა სახე დავლანდე, ვამსგავსე მე შენსმიერსო,
საქართველოში, თბილისში, დღეს, ახლა, ამ წამიერსო,
უბედურება რომ კონავს, ყველას,
ჩუქება
