სიცოცხლის დოკუმენტები
ლადო ასათიანის ფენომენი ჯერ კიდევ აუხსნელია.
ერთი შეხედვით, სიტყვა „აუხსნელი“ არანაირად არ ესადაგება ამ უაღრესად ნათელი აზროვნებისა და გამჭვირვალე პოეტური ხელწერის მქონე შემოქმედს, მაგრამ თუ ისტორიულ ჭრილში განვიხილავთ, აღმოვაჩენთ, რომ არც ისეა საქმე, როგორც გვგონია.
პოეტურ ასპარეზზე იმ დროს გამოვიდა, როცა ლიტერატურაში თავისუფლება იკრძალებოდა, კონიუნქტურა კი ყვაოდა, როგორც ტყემალი პირგაზაფხულზე. შემოქმედებითად განწყობილ მწერლებს ან ხვრეტდნენ, ან დუმილის აღთქმას ადებინებდნენ.
სიმბოლისტებს საკუთარი ხელით დააწერინეს „ცისფერყანწელთა“ ორდენის გაუქმების დადგენილება და ხელიც მოაწერინეს, რომ თავიანთ მრწამსზე უარს იტყოდნენ. ესე იგი, ლექსს აღარ დაწერდნენ, რადგან ამიერიდან რაც მათი ხელიდან გამოვიდოდა, პოეზია არ იქნებოდა.
ბოლშევიზმის იდეოლოგიით დათრგუნული ტიციან ტაბიძე წერდა: „ყველაფერი წინ მიდის, პოეზიის გარდა – იწყება ლექსის უკუღმა ელექტროფიკაცია“.
შემოქმედებისათვის ესოდენ არახელსაყრელი და მომაკვდინებელი დრო საბჭოეთის ისტორიას არ ახსოვს. ეს იყო ანტილიტერატურის ზეობის ხანა.
კი, მაგრამ ამ დროს არ წერენ გალაკტიონი, გიორგი ლეონიძე, კონსტანტინე გამსახურდია, ლეო ქიაჩელი და სხვანი? წერენ, რა თქმა უნდა, წერენ, მაგრამ არა იმას და არა ისე, რაც და როგორც სურთ.
იდეოლოგიური მიმიკრიის ხერხს ყველა მიმართავდა, დიდი თუ პატარა. იძულებულნი იყვნენ. კონიუნქტურის აღიარება იყო თავის გადარჩენის ერთადერთი საშუალება.
ამ დროს მოდის ლადო ასათიანი და თავისი მოულოდნელი, სრულიად გაუთვალისწინებელი ხმით არღვევს კონიუნქტურის მოჩვენებით იდილიას. ეს ხმა იყო იმდენად ლაღი და მართალი, თავისთავად იწვევდა ეჭვს – ხომ არ იყო ამაში რაიმე ბუნტარული?
სიმართლე ითქვას, ლადო ასათიანს ერთი დისიდენტური სიტყვაც არ დასცდენია. არადა, ბევრი მიზეზი ჰქონდა იმისათვის, რომ ხელისუფლებაზე გამწყრალი ყოფილიყო.
თავი სტოიკურად ეჭირა. გარეგნულად აპოლიტიკურიც კი ჩანდა. თუმცა ზოგჯერ სიმპათიებს გამოთქვამდა ბოლშევიკური პათეტიზმის მიმართ, მაგრამ ეს იყო პიროვნულ, ადამიანურ დონეზე. რაც შეეხება პოეტურ განზომილებას, აქ სულ სხვაგვარად იყო საქმე. მისი პოეზია თავისი არსით, ხასიათით, სულისკვეთებით, სრულიად ეწინააღმდეგებოდა ბოლშევიზმის იდეოლოგიას.
ჯერ კიდევ დამწყები პოეტი იყო, უბის წიგნაკში რომ ჩაუწერია: „ჩემი ბავშვობა ლექსით დამიწყია და ჩემი ცხოვრებაც ლექსით უნდა დავამთავრო. ყოველი ჩემი ლექსი უჩვეულო ამღერება იქნება ბედნიერ ქვეყანაში გალაღებული ადამიანისა“.
სად იყო ბედნიერი ქვეყანა, სად იყო გალაღებული ადამიანი? ბედნიერებაც და სილაღეც ზემოდან იყო განსაზღვრული და დოზირებული. მაგრამ ეს არ იყო მთავარი.
საქმე ის არის, რომ ლადო ქმნიდა თავის ქვეყანას, თავის სამყაროს, სადაც მზე, სითბო, პოეზია, ალისფერი განთიადები და წყნარი ღამეები ნამდვილად იყო, ოღონდ ეს იყო მკაცრი რეალობისგან იზოლირებული, დამოუკიდებელი სამყარო ანუ, როგორც ფიგურალურად იტყვიან, სახელმწიფო სახელმწიფოში.
ლადოს ლექსების სტილი არ იყო ისეთი ორიგინალური, რომ ძნელი ყოფილიყო მათში აკაკის, გალაკტიონის, გიორგი ლეონიძისა და ტიციან ტაბიძის გავლენების შემჩნევა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ეს იყო თავისთავადი, არსობრივად ორიგინალური, ცოცხალი პოეზია, რომელიც დაზღვეული იყო ყოველგვარი მანერულობისაგან, მეტყველებდა სადა, უბრალო, გასაგებ ენაზე, ამკვიდრებდა სამშობლოს სიყვარულისა და ოპტიმიზმის იდეალებს, ფასეულობათა მაღალ კრიტერიუმებს, მოწამეობრივი ჰეროიზმის სულისკვეთებას.
უცნაური იყო ღრმა ნაღველისა და გულწრფელი აღტაცების შერწყმით შექმნილი ეს ლექსები. გაოცებას იწვევდა ინტონაციური მრავალფეროვნება და ემოციური სისავსე, აზრის ლოგიკური განვითარების უწყვეტობა და პოეტური მრწამსის სიმწყობრე.
ქართულმა სიტყვამ ლადო ასათიანის მეშვეობით თავის თავში გადაარჩინა რაღაც ისეთი, რაც თავისთავად ვერ გადარჩებოდა.
ცხებულის სტატუსით მოვიდა ლიტერატურაში.
მას ბედმა დააკისრა საზოგადოებრივი ცნობიერების გაწმენდა პოლიტიკური იმორალიზმისგან. ალბათ თვითონაც არ უწყოდა ამ წმინდა მისიის შესახებ, მაგრამ, სამაგიეროდ, კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული მიზანი – სწრაფვა პოეტური სიმაღლეებისაკენ. ერთხელ უთქვამს კიდეც, თუ მწვერვალზე ავედი, ისე ადვილად ვერავინ ჩამომიყვანსო.
დიახ, ლადო ასათიანის ფენომენი შეუთავსებელია თავის თანადროულ ისტორიულ კონტექსტთან, რადგან იგი, როგორც პოეტი, შვა არა დრომ, არამედ დროის საჭიროებამ. ხელოვნურად შექმნილი სიცარიელე ბუნებრივად შეავსო სწორედ იმ პოეტურმა ფენომენმა, რომელსაც ქართული სიტყვის პრესტიჟი უნდა დაეცვა.
ლადო ასათიანისთვის სიტყვა იყო საკულტო თაყვანისცემის საგანი. შეეძლო სიტყვის არსის წვდომა და კიდევაც აღწევდა მის მისტიკურ სიღრმეებამდე. სიტყვა იყო მისი პური არსობისა. ლექსების გარდა ეს ჩანს მის ეპიგრამებში, ფუნაგორიებში, სხარტულებში, ჩანაწერებში.
გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ ჩანაწერები ლადო ასათიანის ლიტერატურული ცხოვრების „პანოპტიკუმია“. ამავე დროს, ეს არის მისი პოეტური სამყაროს კონტურული რუკა, რიტმული აბრისი, რომელშიც იკვეთება მთავარი ასათიანური მოტივები: სამშობლო, ქართული სიტყვა, სიცოცხლის კონცეფცია, მორალი, ზნეობა და სხვა ადამიანური ფასეულობები.
„ვიცი, ჩემი ცხოვრება ხანმოკლე იქნება და თვეებს საუკუნეებად ვითვლი“. ერთ დღეს ეს ფრაზა ჩაუწერია. ჩანაწერებს თარიღები არ უზის და არც არის საჭირო, ისედაც კარგად
ჩუქება
