Homo Dei
(ნაწყვეტი პოემიდან პროზაული გადახვევებით)
,,მინდა ვიცხოვრო მარტოოდენ ჩემად კი არა,
სხვებადაც, კაცთა ყველა ხვედრის თანაზიარად’’.
(გოეთე ,,ფაუსტი’’, თარგმნა დავით წერედიანმა)
1.
დგას სახლთან ახლოს ვეება მუხა,
ამაყი მზერით ტყეს გადაჰყურებს...
დგას, როგორც ფუძის მტკიცე დარაჯი,
როგორც ფხიზელი მეციხოვნე,
გმირი სარდალი,
ბრძოლის წინ ჯარს რომ ამხნევებს და
გამარჯვების ჟინით აღანთებს...
ხეები - მშვიდი, უშიშარი მებრძოლებივით,
გარინდებულნი შესცქერიან უდრეკ მეთაურს...
ზოგჯერ ერთმანეთს შარი-შურით გადახედავენ,
ტოტებს უწვდიან და ჩურჩულით აიმედებენ...
უცებ ღიმილით უნათდებათ პირქუში სახე,
როცა თბილი მზე გადაუსვამს ალერსით ხელებს...
დილის ნიავი, ხმიადივით გრილი და ამო,
დაღლილ მხრებიდან კაკალივით ჩამოაბერტყავს
წვიმის წვეთებს და მსტოვარივით გაინაბება...
მათ უკეთ ესმით ამ ცისა და ამ მიწის ფასი,
ამ მზის, ამ წვიმის, ამ ფრთოსანთა ჟივილ-ხივილის,
ვიდრე გარშემო მოსეირნე ადამიანებს...
იქნება, დადის სადმე აქვე ბრძენი მინდიაც,
ნეტავ სად არის კიდევ ერთი ვაჟა ფშაველა?..
უფალს ნამდვილად უყვარს ხოლმე დიდი წყალობა,
მაგრამ რტოებს ვერ იმრავლებენ უღმერთოებიც...
დავფიქრდეთ წამით, თუ რამდენჯერ მოგვეცა შანსი,
გამოღვიძების და ციერთან მიახლოების?
მასთან, ვინც ბევრჯერ აგვიხილა თვალი...მრავალგზის
ჩვენს ტვინებს მშვიდად მოაცილა მტვერი და ობი...
რამდენჯერ ტკბილად დაგვიამა გული და სმენა,
რამდენჯერ გზაზე დაგვაყენა, რომელიც მიდის
ტაძართან, მაგრამ ურწმუნონი აღმოვჩნდით, ფლიდნი
და ვუღალატეთ... დღეს დამფრთხალი ფარისევლები
თავს ვინუგეშებთ, ვითომ ვნანობთ, თავზე ვევლებით...
ოქრო და ვერცხლის მოყვარულმან დავკარგეთ შიში,
იხრწნება ხორცი, სულიერად ვერაფრით ვიშვით...
ზურგი ვაქციეთ ბუნებას და დავკარგეთ სიტყვა,
დავკარგეთ აზრი, სიყვარულის აღქმა და ნიჭი,
სამოთხის კარის გასაღები -ჭირთა დათმენა,
წმინდა საუნჯე - კურთხეული სათნოებანი,
კარს მოგვდგომია საუკუნო ღამის წყვდიადი,
აგვებნა გზა და ვხეტიალობთ დაუსრულებლივ,
და ასე ვივლით ალბათ კიდევ ორმოცი წელი,
ამ უდაბნოში თვალხილული გლახაკი ბრმები...
ჩვენ შევეგუეთ ბოროტებას ჩვენივე ნებით...
ვიმეტებთ ერთურთს, მოსაკლავად დანა ავლესეთ,
ღვთის რჯულიც დავგმეთ უზენაესი...
დადგება დილაც, ჩამოწვება საღამოს ბინდიც,
მთებსა და ველებს გადავერცხლავს ნამიც და თოვლიც...
ააფერადებს ყვავილები დანამულ მინდვრებს,
დაუბრუნდება ზეცის წიაღს ჩიტი და ქორი...
დაუბრუნდება მამას თვისი უძღები შვილიც,
მაგრამ სიწმინდე ნეტავ როდის დაგვიბრუნდება?
ის რაც დავკარგეთ, უსასრულოდ რად რჩება შორი?...
სხვის თვალში ბეწვის მძებნელები არ ვიმჩნევთ დირეს,
საკუთარ თვალში და რჩეულთა ვატარებთ ნიღაბს...
ვეღარ ვიცილებთ ამ სოფლიურ ტალახს და მწვირეს,
და საწყალ მონებს გვეღვიძება ნიღბების მიღმა...
2.
რარიგ საამოდ თენდება დილა,
ბროლის პატარა ნამსხვრევებივით
კრთის და ციმციმებს ირგვლივ ცვარ-ნამი,
მალამოსავით რომ ედება დაწყვეტამდე დაჭიმულ ნერვებს...
ფეხისგულების მგრძნობიარე რეცეპტორები -
ამ სასიცოცხლო ენერგიის უსწრაფესი ხდება გამტარი
და წამის რაღაც მეასედში აღნუსხავს ტვინი,
რომ ჩვენც ბუნების ვხდებით ნაწილი...
(ბუნებას+ადამიანი,
ეს ხელოვნებას უდრის თურმე,-
ბრძანებს რუსო, ბრძენი ჟან-ჟაკი...)
მოლივლივე და გამჭვირვალე ხდება ჰაერიც,
უფრო მსუბუქი, ხელშესახები...
(ეხ, როგორ გვიმძიმს იმ გახრწნილი ჰაერით სუნთქვა,
წყალობასავით რასაც გვიყოფს დედაქალაქი...)
და ბობოქარი არსება ჩვენი,
ცხოვრების წნეხში გამოვლილი მღელვარე გონი,
ფიქრი - ფენიქსი, იძირება სიმშვიდის ზღვაში...
წყნარდება მზერა... უსამანო ზეცის სილურჯე,
კოსმიურ ტაძრის გუმბათს მაგონებს,
რომელიც თავზე ჯერჯერობით არ დაგვმხობია...
რაც დენთი გაჩნდა იმის მერე სულ იცხრილება,
რას აღარ ესვრის ეს შეშლილი კაცობრიობა...
და აღარ უწყის, სასტიკად და დაუნანებლად
სხვასთან კი არა, მან საკუთარ თავთან იომა...
დაუსაბამო, უსასრულო არის ტაძარი,
თეთრი ღრუბლები -უცოდველნი, უფლის კრავები,
დასეირნობენ და გზა და გზა დაბალახობენ...
ჟამ-ჟამად ირგვლივ რუხი მგლებივით,
ეპარებიან რუხი ღრუბლები...
რა უჩვეულო სურნელს აფრქვევს მწვანე ბალახიც,
ასე სათუთი, ველური და ხელშეუხები...
3.
და აი, ისიც საწუთროსგან დაღლილი კაცი ,
დამრეც ბილიკზე ტყის სიღრმისკენ ნელა ეშვება...
ტანაშოლტილი, ახალგაზრდა, ლაღი წიფლების
უნდა დაესწროს თითქოს ჯვრისწერას...
დგანან ხეები ახოვანნი, თავაწეულნი,
მითაჟამიდან სიყვარულით ტანჩახვევულნი...
და ხეებს, როგორც მაყრიონთა უთვალავ კრებულს,
ნეფე-პატარძლის მომლოდინე მონადიმეებს,
მიმზიდველი და მომნუსხველი ამკობს ხმაური...
თითქოსდა ერთხმად ახმიანდა
ეოლოსის უჭკნობი ქნარი...
ეს ხომ ქარია ფეხმარდი და მოუსვენარი,
ქორწილის მკვირცხლი მერიქიფე, თავაზიანი...
აი, რცხილებიც, ნაბდებივით წამოუსხამთ
ტანზე სურო და არე-მარეს მშვიდად ზვერავენ,
როგორც სახლეულს სიტყვაძვირი ბრძენი მახვშები...
როგორ უხდებათ სუროსავე ყაბალახებიც...
რატომ არა ვართ ხეებივით ასე ლაღები?..
ბანგივით გვთანგავს მოგონილი თავისუფლება,
ეს გარყვნილი და მატყუარა დემოკრატია...
(როდის არ იყო იგი ასეთი?
ან ვის უნახავს ხალხი - მმართველი?
გინახავთ სადმე ხალხს ჰქონოდა ძალაუფლება?)
მშვენივრად კი ჟღერს ,,დემოს’’ და ,,კრატოს’’ -
,,ხალხს+ძალა’’ - თითქოს ერთურთს ესატყვისება,
აქვს ბუნებრივი ჟღერადობა და ჰარმონია,
მისი სიყალბე და სიცრუე გაგიკვირდება...
და ეს სიმართლეც, დათრგუნული და მოცახცახე,
დამშეულ ქუჩის მაწანწალას დამსგავსებია...
მაინც ახერხებს, ჩახლეჩილი ხმა გაგვაგონოს,
და ხმის კანკალით გვაგრძნობინოს, რომ ცოცხალია,
მაგრამ რად გინდა, ცოცხალ-მკვდარი, დაკნინებული,
ადგებიან და საბოლოოდ გამოუსვამენ
ყელში დანას და უმოწყალოდ ისე დაკლავენ,
წამითაც აღარ შეაწუხებთ სინდისის ქენჯნა..
(შერჩა კი ვისმე წრფელი სინდისი? -
,,პატარა ღმერთი’’ რომ შეარქვა ჩვენმა ილიამ)
იქნება უკვე დაკლეს კიდევაც,
ვინ იცის, ვის რა მოეკითხება...
დემოკრატია - ეს მიხრწნილი ათენის კახპა,
აპოკალიფსის ურცხვი მეძავი,
ფერ-უმარილით გათხუპნილი და ანტიქრისტეს მომლოდინე
დაემსგავსა საწყალ ფუფალას...
(თუმცა ფუფალას რაღას ვერჩი, ჩემო მკითხველო,
უცებ სხვა ვერვინ გავიხსენე შედარებისთვის,
თორემ ფუფალა ღვთისნიერი დარჩა ბოლომდე,
იმედითა და საკუთარი გულის კარნახით...)
,,დემოსს’’ და ,,კრატოსს’’ არასოდეს უქორწინიათ,
არც გაჩენილა ხორციელი მათი ნაყოფი,
ეს ყველაფერი ის წყეული მოჩვენებაა
დღემდე, ეშმასთან წილნაყარი რომ შობს ლილითი...
თუმც ტყე არ გახლავთ სამიკიტნო - ,,ჩვილი ბახუსი’’,
ანდა სად არის დღეს აბატი კუანიარი?..
მაგრამ აბატის მახსენდება ერთი მაქსიმა:
მძიმე მონობა არის ხალხისთვის,
როდესაც იგი თვისსავ ნებას ემორჩილება...
ხალხისთვის ნება საკუთარი, არანაკლები
მტრულია ხოლმე,
ვიდრე მტარვლის იმავე ნება,
რადგანაც ნება ესე საერთო,
ნაკლებად ჰგიებს ინდივიდში, ანდა კიდევ
სრულიად არა...
მაშინ როდესაც მისი კირთება
მთელის სიმძიმით განიცდება
თვითეული ჩვენგანის მიერ...
ეს საარჩევნო უფლებები საყოველთაო,
სატყუარია ისეთივე ხეეპრეებისთვის,
როგორც ის მტრედი, ზეთისხილის რტოს მომტანი
თვისი ნისკარტით...
ისევე როგორც მონარქია, დემოკრატიაც
მხოლოდ ფიქციებს ემყარება, მიმართავს ხრიკებს,
ავად თუ კარგად გაიტანოს თავისი თავი...
მთავარი არის, რომ ირწმუნოს ხალხმა ფიქცია
და ფონს გახვიდე შენი ხრიკებით...
უსამართლლობა, სიბრიყვე და თვით სისასტიკეც,
არავის აღარ ანცვიფრებენ,
როცა ხდებიან კუთვნილება საყოველთაო...
ჩვენ ვხედავთ ჩვენი წინაპრების ყველა ბიწს,
მაგრამ ვერ ვხედავთ ჩვენსას...
საჭირო არის ერთი ბეწო კეთილი ნება,
ერთი ბეწო უანგარობა
და ჩვენ სწრაფადვე დავრწმუნდებით,
რომ კანონები,
უსამართლობის თავშესაფრებს წარმოადგენენ...
რომ ზნე-ჩვევებში ჩვენ სათუთად ვინახავთ დღემდე
ამპარტავნობას, სისასტიკეს და სიხარბესაც,
რაც გადმოგვეცა მემკვიდრეობით...
ჩვენ პატივსა ვცემთ მხოლოდ სიმდიდრეს
და არად ვაგდებთ პატიოსან შრომას...
4.
მაინც ვინ იყო ის პირველი ავანტურისტი,
კაცობრიობის გადარჩენის გზას რომ ეძებდა...
ვინც გონივრული ჰპოვა ბოლოს გამოსავალი,
ვინც უცხო სიტყვა - დემოკრატია,
ანთეოსივით მიაჯაჭვა ჩვენს აზროვნებას,
და მარადიული პროთეზივით
მოაქცია ჩვენს ყბებს შორის,
რომ ვისაზრდოოთ იმედებით,
ნახირივით ვცოხნოთ იმედი...
ვერ ვამჩნევთ, მაგრამ ჩვენ დაღუპვის ზღვრამდე მივედით...
ჩვენივე ნებით ვიწამლებით და ვიღუპებით,
წყალი, ბალახი, ყველაფერი, ცაზე ღრუბელიც
მოწამლულია... და ცოდვილი ცივილურები
მოვწყდით ფესვებს და ჩვენს მარჩენალ დედაბუნებას...
ვანგრევთ და ვკაფავთ, ვთხრით და ვბურღავთ, რა გვეშველება,
და დედამიწა გატყავებულ-გამოშიგნული,
დრტვინავს და ოხრავს... ამ ნგრევას კი ვარქმევთ შენებას,
დაგვრჩება ბოლოს მსხვრევადი და მყიფე ფიტული...
გაქრება ბოლოს გალაკტიკის ციცქნა მარცვალიც,
საქმით რომ ვეღარ ვუერთგულეთ, სიტყვით - გვიყვარდა...
და ვექცეოდით, როგორც ავი დედინაცვალი
ექცევა გერებს... გადიხარა უკვე ღერძიდან,
ლღობა დაიწყეს ანტარქტიდის აისბერგებმა...
(მარადჟამს თოვლით შემოსილი კავკასიონიც
პირველად ვნახე გატიტვლებულ-გაშიშვლებული,
გაწოლილიყო გაპარსული ხვადი ლომივით,
რომელსაც მხოლოდ სახელი შერჩა...)
ყველა მდინარე უბრუნდება თავის კალაპოტს,
ასე ამბობდნენ წინაპრები, დაეჯერებათ,
(თუმც წინაპრები არ არიან უკვე მოდაში,
თითქოს სამშობლო უწარსულო ლაბირინთია...)
მთებმაც იციან თურმე სხვაგან გადაბარგება,
ვით მოგზაურმა საკუთარი გუდა-ნაბადით...
მიძინებული ვულკანებიც თვალებს ახელენ,
ამ ხილული და უხილავი ვარსკვლავებივით...
ზეცა ხანდახან უზარმაზარ ბროლის ჭაღივით,
ჩახჩახებს ... მართლაც საკვირველი არის სამყარო...
როგორც ჭაღიდან ცვივა ხოლმე ბროლის მარცვლები,
ცასაც წყდებიან ვარსკვლავები დაუსაბამოდ...
(აი, რატომაც იყო კანტი გაკვირვებული...)
და რჩება ცაზეც, როგორც გულში ცხელი იარა...
ეს პლანეტებიც მოთქმა-ვაების
აპოკალიფსურ ხმებს გამოსცემენ,
თითქოსდა ვისმენ იერემიას მწარე გოდებას...
მოგისმენიათ დედამიწის გმინვა-ტანჯვის ხმა?..
(რა შორს წავიდნენ მენცარები, მაგრამ ვინ უწყის
იმ უხილავის გარდა, ეს გზა სად დამთავრდება?...)
ეს გალაკტიკა თითქოს ერთი ჯოჯოხეთია,
(მილიონობით არის თურმე გალაკტიკებიც....)
სადაც უმწეო დედამიწა ვერ გადარჩება..
და როგორც მთებში იცის ზვავი და ქვების ცვენა,
როდესაც დნება თოვლი, როცა მიწა რბილდება,
ასევე ცვივა კოსმოსიდან მეტეორები,
დგას კოსმიური ორომ-ტრიალი, მტვერი და ბუღი...
(ამ სამყაროსაც უნდა, ალბათ, დასუფთავება,
უკვე ზედმეტად დაბინძურდა...ყარს გვამებისგან...)
,, ახავაი, სქანი ცოდა,
მოფურინუნს ნიბირუ...
ირფელ განშე ქუდგოსქიდუ,
მუთ გისხაპ დო გიბირუ...
ახავაი, სქანი ცოდა,
მოსოფუნცუ ნიბირუ...’’
4.
იძვრის სამყარო, იღვიძებენ ქარაშოტები
ცუნამები და ნიაღვრები აფჩენენ ხახახას...
ვაი, ცოდვილო კაცობრიობავ!
ყოფნა-არყოფნის უფსკრულთან დგახარ!
ვაი, შენ ჩემო ციციკორე, ბრძენო დიადო,
კვდება იმედიც სამერმისო, საგანთიადო...
მატარებელმა მოიტანა დეგრადაციაც,
კაცი-ქალია, შენს მამულში, ქალი-კაცია...
ტაკიმასხრების და უზნეო შერეკილების,
ისმის გნიასი...სად არიან ზნეკეთილები?...
ჩუმად არიან... ან არიან ქვეყნად საერთოდ?
ყველამ ჩაყლაპა ეშმას ანკესი,
და მის ფერხულში ნებით ჩაერთო...
ჩვენ ვიღუპებით ცალ-ცალკე და უერთმანეთოდ,
მარტოსულები, თავის თავში ჩაკეტილები...
და ერთ დროს უფლის ხატად ქმნილი ჯიში ადამის,
ვართ დასაღუპად განწირული ცოდვის შვილები...
აი, კაენის, რა თქმა უნდა, მოდგმა ახალი,
მიწას გაურბის თვინიერი მოდგმა აბელის...
რაღას გვიშველის მაინც სირბილი,
როცა მას ვერსად დავემალებით?...
არსად არ არის სამალავი კუთხე-კუნჭული,
ყველგან გვიპოვის... მის ხსოვნაში აღნუსხულია
ჩვენი წარსული, ჩვენი აწმყო და მომავალი...
(და თუ წარსული აღარა გაქვს, მაშინ არც აწმყო
გექნება... ვინძლო, მომავალიც საეჭვო არის...)
5.
ღიღინებს კაცი და მიიწევს ტყის სიღრმისაკენ,
სადაც ბევრია პანტა და სოკო,
მაჟალო, თხილი, შინდი, მაყვალი...
რა ხელგაშლილი და რა უხვია
ტყე, მომლოდინე დედასავით, მუდამ მართალი....
გაგიშლის სუფრას, გამოგიტანს უცებ ყველაფერს,
რაც კი რამა აქვს შემონახული...
და როგორც დედის ნაჯაფარ ხელებს
სდის ნაწვიმარი მიწის სურნელი,
ასეთი არის ახლა ეს ტყე გადაბურული...
ტყეც დედასავით გაგიშლის ლოგინს
და ლეიბივით დაგიფენს ბალახს...
რომ დაქანცულმა სული მოითქვა
და დაიბრუნო ჩვეული ძალა...
წამოწვე სადმე მდელოს ნაგლეჯზე,
გადაგეფაროს მშობლიური ხეების ჩრდილი,
მარაოსავით რომ იშლება, ირწევა ამოდ...
ამ პირველყოფილ მდუმარებას მიაყურადო
და ფაუსტივით შეჰღაღადო: ,,შეყოვნდი, წამო!..’’
6.
როგორ დაჩქარდა დრო უწყვეტი, მარადმედინი,
წლები-წლებს ისე ემატება, ვეღარც კი ვატყობთ,
რომ გვიკაკუნებს კარზე ჩუმად ჩვენი სიბერე...
ნეტავი იმ დროს, იმ უზრუნველ და ლაღ ბავშვობას,
იმ წყალუხვ ენგურს, სადაც ბევრი იყო კალმახი,
(დღემდე რომ იჭერს მაინც ჩვენი რენო ქარდავა,
კაცი უებრო მონადირე და მებადური...
სოფელსაც თურმე ამიტომაც ჰქვია ,,პალური’’,-
ასე განმარტავს სულხან-საბა ორბელიანი...)
ენგურში ბევრი იყო წვერაც და ორაგულიც,
რა უმოწყალოდ გაატიტვლეს ლამაზი ჭალა,
გაქრა ფრინველი, სადღა არის უკვე ნადირი...
ფესვებიანად ამოძირკვეს ვრცელი ქაცვნარი
სამკურნალო და ბარაქიანი...
(რაღას იზამდნენ კომუნისტი ბარბაროსები? –
მათი რჩეული კალმოსნები, გვირგვინოსნები,
ხოტბა-დიდებას რომ უძღვნიდნენ ჩვენი მგოსნები...)
არ გალობს შაშვი, არც ჩიტების ისმის ჟღურტული,
არც ჭივჭავი და ყვავ-ყორანი, აღარც მერცხლები,
ჭრიჭინობელას აღარ ისმის სადმე ჭრიჭინი,
გამქრალან სადღაც ბალახივით მწვანე ხვლიკები,
და გუბეებში ბაყაყები - ორკესტრანტები
არ ხმაურობენ, აღარ ისმიმის მათი ყიყინი,
არც ჩირგვებიდან გამოხტება სადმე კურდღელი...
(სამაგიეროდ პეპელა გვყავს ამერიკული...)
7.
მივყვები დინჯად მოგონების ხვეულ გზა-შარას,
პეიზაჟივით იხატება სივრცე, წიაღი,
სადაც ბავშვობა ხან უბელო ცხენზე ჯირითებს,
ხან ბურთაობით გახვითქული, ცივი მდინარის
მიაპობს ტალღებს, დღენიადაგ გაკაჟებული...
ტანგაშლილი და ბობოქარი მახსოვს ენგური,
(ენგურს მეგრულად ჰქვია ,,ინგირი’’,
ეს შუმერული ,,ქა-დინგირ-რა’’ ,
რაც ,,ღმერთის კარს’’ და ,,ცის კარებს’’ ნიშნავს,
იქნებ, ფუძეა ჩვენი ,,ინგირის?’’..)
მოჰქონდა შეშა , უამრავი ღორღი და ქვიშა,
ასე ერთგულად პატრონობდა გულმართალ სოფელს,
კვებავდა, ფუძეს უშენებდა, კერას უთბობდა...
მებადურები თხმელის ნედლი წნელებისაგან
საგულდაგულოდ წნავდნენ ფაცერს... შემორაგვავდნენ
მდინარის ტოტებს რიყის ქვებით, რომ ძაბრისებრი
ჰქონოდა ფორმა... წყლის ჩქრიალა ვიწრო ყელთან კი
ჩადგამდნენ ფაცერს... და ფარდულებს შეფარებულნი,
ორაგულების მოლოდინში ათევდნენ ღამეს...
რას არ ჰყვებოდნენ, რომ ლოდინის დამღლელი ტვირთი,
დავიწყებოდათ მაინც დროებით...
იწელებოდა დრო, სიჩუმეს მიყურადებულთ,
გვესმოდა თევზის განწირული ხტომა–დგაფუნის
ხმები... ხანდახან ეცემოდნენ ორაგულები
მონაცვლეობით - ხან დედლები, ხანაც მამლები...
შავი ზღვის გავლით იჩქაროდნენ სათავისაკენ,
სად ცივზე ცივი და წყალმარჩხი არის ენგური,
ყრიდნენ ქვირითს და ვალმოხდილნი აღმა და დაღმა
დასრიალებდნენ, რომ ეპოვათ სადმე ადგილი,
სამუდამო და უდრტვინველი აღსასრულისთვის...
მათი სტუმრობა ახარებდა ადამიანებს,
გამარჯვებულნი შევცქეროდით ერთურთს ყველანი...
ვინ იცის, იქნებ, დავიწყებას ორგულებმა,
ეს გზა არჩიეს ჩვენი გულისთვის...
ვინ გვასწავლიდა, რომ უფლისთვის გვეთქვა მადლობა,
და ასე წლობით ვეჩვეოდით უმადურობას...
და ასე წლობით ვეჩვეოდით უსამართლობას...
2012 წ. სექტემბერი