პირველი ნაწილი:
ორი მკვდარი გოგონა
1
ეს ამბავი 1932 წელს მოხდა, როცა შტატის სასჯელაღსრულების დაწესებულება ჯერაც „ქოულდ მაუნთინში“ იყო და, რასაკვირველია, ელექტროსკამიც იქ იდგა.
პატიმრები ელექტროსკამზე ხშირად ხუმრობდნენ - ხალხი ხომ ყოველთვის ხუმრობს იმაზე, რისიც ძალიან ეშინია, მაგრამ თავს ვერ არიდებს - „ბებერ ნაპერწკალას“ და „დიდ შიშხინას“ ეძახდნენ. ირონიულად ამახვილებდნენ ყურადღებას ელექტროენერგიის გადასახადზე და ჩუმ-ჩუმად დასცინოდნენ ციხის უფროს მურსს, ალბათ, მადლიერების დღისთვის ინდაურის შეწვა აქ მოუწევს, რადგან მისი ცოლი, მელინდა, ლოგინადაა ჩავარდნილიო.
თუმცა ვისაც იმ ელექტროსკამზე დაჯდომა უწევდა, სიცილის ხალისი მაშინვე ეკარგებოდა. „ქოულდ მაუნთინში“ მუშაობისას სამოცდათვრამეტ (ეს რიცხვი არასდროს შემეშლება, ალბათ, სასიკვდილო სარეცელზეც მემახსოვრება) სიკვდილით დასჯას ვუხელმძღვანელე და, მგონი, ბევრი სიკვდილმისჯილი სწორედ კოჭებით „ნაპერწკალას“ მუხის ფეხებზე მიბმისას ხვდებოდა, სინამდვილეში რა ხდებოდა მის თავს. ისინი ცხადად აცნობიერებდნენ (ამ დროს თვალებში შიში ჩაუდგებოდათ ხოლმე), რომ საკუთარი ფეხით უახლოვდებოდნენ აღსასრულს. მართალია, ძარღვებში სისხლი უჩქეფდათ, მკლავში ძალა ერჩოდათ, მაგრამ რეალურად უკვე გვამები იყვნენ; ვეღარასდროს გაივლიდნენ სოფლის შარაგზაზე, ვეღარასდროს იცეკვებდნენ ტურფა გოგოებთან სოფლის დღესასწაულებზე. „ბებერ ნაპერწკალას“ კლიენტებს სიკვდილი კოჭებიდან უახლოვდებოდათ. ერთი შავი აბრეშუმის ტომარა გვქონდა, სიკვდილმისჯილებს თავზე ჩამოვაცვამდით ხოლმე, როცა ისტერიკულ ბურტყუნს და უადგილო შენიშვნებს მორჩებოდნენ. წესით, ტომარა სიკვდილმისჯილებისთვის იყო განკუთვნილი, მაგრამ ბევრჯერ მიფიქრია, სინამდვილეში ჩვენ გვიცავდა, ის სასოწარკვეთა და შიში არ დაგვენახა, საზარელი სიკვდილის მოახლოებისას თვალებში რომ ჩაუდგებოდათ.
„ქოულდ მაუნთინში“ სიკვდილმისჯილთა საკნები E ბლოკში იყო განთავსებული; დანარჩენი ოთხი ბლოკისგან მოშორებული და ზომით მათი ნახევარი, ხით კი არა - აგურით იყო ნაშენი, ხოლო მისი ლითონის სახურავი ზაფხულის მხურვალე მზეში საზარლად აბრიალებულ თვალს ემსგავსებოდა. შენობაში სულ ექვსი საკანი იყო: სამ-სამი - განიერი დერეფნის ორივე მხარეს, ოღონდ სხვა შენობებში განთავსებულ, უბრალო პატიმრების საკნებზე ზომით ორჯერ დიდი. თანაც ამ საკნებში მხოლოდ თითო სიკვდილმისჯილს ამწყვდევდნენ. საკმაოდ დიდი ფუფუნებაა ციხისთვის (განსაკუთრებით ოცდაათიანი წლების ციხისთვის), მაგრამ დამიჯერეთ, სიკვდილმისჯილები ბევრ რამეს დათმობდნენ, ოღონდ კი ამ დიდი საკნებიდან სხვა შენობების უფრო ვიწრო საკნებში გადაეყვანათ.
მადლობა ღმერთს, ზედამხედველად ჩემი მუშაობის ხანგრძლივი დროის მანძილზე, ექვსივე საკანი ერთდროულად არასდროს ყოფილა დაკავებული. ყველაზე მეტი ოთხი სიკვდილმსიჯილი გვყოლია, თეთრკანიანებიც და შავკანიანებიც („ქოულდ მაუნთინში“ მოსიარულე გვამებს შორის რასობრივი განსხვავება არ არსებობდა) და ის დრო ნამდვილ ჯოჯოხეთად მახსენდება. ერთ-ერთი ქალი იყო, ბევერლი მაკკოლი, ყვავის ტუზივით შავი და იმ ცოდვასავით მშვენიერი, რომლის ჩასადენად გამბედაობა არასდროს გეყოფა. ბევერლი ექვსი წელი ითმენდა იმას, რომ ქმარი გამუდმებით სცემდა, მაგრამ მისი განზე ყურება და სხვა ქალებში სიარული ვეღარ მოითმინა. ერთხელაც, როცა ქმრის ღალატის შესახებ შეიტყო, საწყალ ლესტერ მაკკოლს (ძმაკაცებსა და ერთდღიან საყვარლებში „მკრეჭავად“ ცნობილს), საპარიკმახეროს ზემოთ მდებარე ბინისკენ მიმავალს, კიბის თავთან დაუდარაჯდა. „მკრეჭავს“ ქურთუკის გახდაც არ აცალა, მისივე სამართებლით გამოუფატრა მუცელი და ნაწლავები გადმოაყრევინა. ორი დღით ადრე, სანამ „ბებერ ნაპერწკალაზე“ დასვამდნენ, ბევერლიმ საკანთან მიხმო და მითხრა, ჩემი აფრიკელი სულიერი მამა მესიზმრაო. ასე მითხრა, ეგ მონობის გვარი მოიშორე და თავისუფალი ადამიანის გვარით მოკვდიო. მთხოვა, სასიკვდილო განაჩენის წაკითხვისას ბევერლი მატუომის სახელით მომიხსენიეთო. ეტყობა, სულიერ მამას მისთვის სახელი არ დაურქმევია, ანდა, უბრალოდ, ვერ გაარკვია, თორემ ალბათ, იმასაც მეტყოდა. დავპირდი, კარგი, თხოვნას შეგისრულებ-მეთქი. ციხეში ზედამხედველად მუშაობის მრავალწლიანმა პრაქტიკამ მასწავლა, რომ სიკვდილმისჯილთა თხოვნაზე უარი არასდროს უნდა თქვა, თუ რასაკვირველია, თხოვნა კანონის ფარგლებს არ სცდება. ბევერლი მატუომის თხოვნის შესრულება აღარ დამჭირვებია. მომდევნო დღეს, სამი საათი იქნებოდა, შტატის გუბერნატორმა დარეკა და სასიკვდილო განაჩენის სამუდამო პატიმრობით შეცვლის შესახებ გვაუწყა. ბევერლი გრესი-ველის ქალთა გამოსასწორებელ კოლონიაში გადაიყვანეს - „ამდენი ქალია და არც ერთი მამრი,“ - ასე ვხუმრობდით ხოლმე იმ კოლონიაზე მაშინ. სიმართლეს გეტყვით, ძალიან გამიხარდა, როცა მორიგე ოფიცრის მაგიდიდან ბევერლის სქელმა უკანალმა რხევა-რხევით მარცხნივ გაუხვია და არა - მარჯვნივ.
დაახლოებით ოცდათხუთმეტი წლის შემდეგ გაზეთში ნეკროლოგს გადავაწყდი; ფოტოზე გამოსახული გამხდარი, ჭაღარა, შავკანიანი ქალბატონი სტრაზისჩარჩოიანი სათვალით, ბევერლი იყო. გაუთავისუფლებიათ და ბოლო ათი წელი პატარა ქალაქ რეინზ-ფოლსში ბიბლიოთეკარად უმუშავია. როგორც ნეკროლოგში ეწერა, ადგილობრივი ბიბლიოთეკა მარტოს გადაურჩენია ხანძრისგან. ამასთან ერთად, თურმე საკვირაო სკოლაშიც ასწავლიდა და იმ მყუდრო სავანეში ბევრისთვის შეუყვარებია თავი. ბიბლიოთეკარი გულის შეტევით გარდაიცვალა - იუწყებოდა სათაური. ქვეშ კი, წვრილი შრიფტით, თითქოს ბოლოს გაახსენდათო, მიეწერათ: „მკვლელობის მუხლით ოც წელზე მეტი მოიხადა ქალთა გამოსასწორებელ კოლონიაში.“ მხოლოდ სტრაზისჩარჩოიანი სათვალის მინებქვეშ ფართოდ გახელილი, გაბრწყინებული
ჩუქება
