მორალის გათავისუფლება
ის, რაც აქ დაბეჭდილ სამ პიესას აერთიანებს, მათი გმირებისა თუ ანტიგმირებისთვის გამყოფი და გამხლეჩი უფროა, ვიდრე გამაერთიანებელი, რადგან ისე აღმოჩნდა, რომ რეალურად (თუკი რეალობა ისაა, როგორიც ამ პიესებშია აღწერილი) პოლიტიკა იმგვარად იჭრება ადამიანთა ცხოვრებაში, რომ მათ გარშემო (ან მათში) არა წესრიგს, არამედ ერთგვარ მორალურ ქაოსს ქმნის, მით უმეტეს იმ პირობებში, როცა მორალი მანიპულაციის საგნად ქცეულა.
უშუალოდ პიესა „მორალი“ (ამ კრებულის პირველი პიესა) იმ სამწუხარო გამოცდილების რეფლექსიაა, რომელიც არცთუ შორეული და უცხოა დღევანდელი პოლიტიკური სინამდვილისთვის: სახელდობრ, როცა პოლიტიკოსებს (ამ ტექსტის შემთხვევაში, ქალ პოლიტიკოსს) პირადი ცხოვრების დეტალებს უსაჯაროვებენ ფარული ჩანაწერების გავრცელების სახით.
პიესაში სწორედ ეს დამთრგუნველი უხერხულობაა აღწერილი – თუ როგორ იჭრება პოლიტიკა ოჯახურ და პირად სივრცეში, თუმცა ტექსტი საბოლოოდ არა მაინც და მაინც პოლიტიკაზე, არამედ ადამიანებს შორის ტრაგიკომიკური ურთიერთობების გარკვევა-გამკაფიოებაზეა, დღევანდელი ქართული (თუ „უნივერსალური“) პოლიტიკის გროტესკულობის, იმიტაციურობის და კარიკატურულობის გათვალისწინებით, რადგან ის, რაც გარედან მოსულ პრობლემად მიგვაჩნია, შესაძლოა სწორედ ჩვენგანვე იყოს პროეცირებული...
„ხილვა“ წინამორბედ ტექსტზე უფრო პოლიტიკურია და თუკი მორალის შემთხვევაში ცენტრი პოლიტიკოსი ქალი იყო, აქ პროტაგონისტი კაცია, მმართველი, ერთგვარი ნეო-აგამემნონი, რომელიც თითქოსდა არქაული, მაგრამ მარადაქტუალური დილემის წინაშე დამდგარა: პოლიტიკა თუ პირადი ცხოვრება? საერო წარმატება თუ პოლიტიკის მძევლად ქცეული შვილის ბედნიერება?
ეს ტექსტი ევრიპიდეს უკვდავი ტრაგედიით, „იფიგენია ავლისში“ არის შთაგონებული, თუმცა, ცხადია, მის უაღრესად თავისუფალ რეცეფციას წარმოადგენს, სადაც შესაძლოა სწორედ ის სისტემა მოგვევლინოს მსხვერპლის მოსურნედ, რომელიც ერთმნიშვნელოვნად ზნეობრივ მაგალითს უნდა განასახიერებდეს, ანკი საერთოდ ხალხი, კულტურულ ადამიანთა ერთობა, რომლებიც მაშინვე ჩამოიხსნიან ცივილიზებულობის ნიღაბს, როცა ირაციონალური ქცევის საფუძვლად იქცევა ხოლმე მოჩვენებითი საფრთხე და სადაც მივიწყებულ აბსტრაქციად გარდაიქმნება ზნეობრივი იდეალი – როცა შიში მორალურ მგრძნობელობას აჩლუნგებს და დამნაშავე კი ყოველთვის სხვაა...
„ნორმა“ უფრო „სცენიური აქციაა“, ვიდრე ტრადიციული (ან არატრადიციული) პიესა, იმის მიუხედავად, რომ აქ პერსონაჟებიც არიან, მოვლენები ეპიზოდებად არის დაყოფილი და, ერთი შეხედვით, აბსურდული, თუმცა არსებითად რეალისტური სიუჟეტი ვითარდება – ამბავი იმის შესახებ, თუ როგორ ყალიბდება ნორმად იმგვარი ფენომენი, რაც „უმრავლესობის“ (უმეტესად, საკუთარი აგრესიულობით მონუსხული უმრავლესობის) შეთანხმების საგნად ქცეულა, როცა ესა თუ ის ნორმა თუ ღირებულებითი წეს-ჩვეულება, რის გამოც შესაძლოა ადამიანებმა გასაწირადაც კი გაიმეტონ ერთმანეთი, საბოლოოდ უაღრესად პირობითი რამ აღმოჩნდება ხოლმე.
აქ ყველაფერი თავდაყირაა, რაკი ფასეულობა იმ ეთიკის შესაბამისად აღიქმება, რომელიც „აქ და ახლაა“ დამკვიდრებული, ამრიგად ნებისმიერი რამ, რაც სოციალურ მორალს ექვემდებარება, სამუდამოდ განწირულია ტრასფორმაცია-ინტერპრეტაციისთვის, ძველი პრეტენზია კი კვლავაც შეუსმენელი რჩება: გათავისუფლდეს მორალი მორალიზმისგან.
ლაშა ბუღაძე
ჩუქება
