ავტოკრატია და ომი

ჯოზეფ კონრადს დაბადება პოლონეთში, ცარისტული რუსეთის მმართველობისას არგუნა ბედმა. მისი მშობლები ამ ბოროტებასთან ბრძოლას შეეწირნენ და კონრადის ბავშვობისა და მოზარდობის წლებიც გადასახლებით, ავადმყოფობებითა და სიკვდილით გაჟღენთილი მოგონებებითაა სავსე. მწერალი ამაზე ხშირად არ წერს, მაგრამ როცა კი რუსეთის საკითხს ეხება, შეუფარავად პირდაპირია. ესეი „ავტოკრატია და ომი“ რუსეთ-იაპონიის ომის პერიოდში, 1905 წელს, დაიწერა და ამ ომის ფონზე გამოკვეთილ მსოფლიო მოვლენებს, ტენდენციებსა და სამომავლო პერსპექტივებს ეხება. ესეი შეიძლება ერთგვარ წინასწარმეტყველებადაც აღვიქვათ რუსეთისა და ზოგადად, მსოფლიოს ბედზე. და მაინც, ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ესეი, როგორც მანჯურიასთან გაჩაღებული ომი, არის რუსეთის არსში წვდომის შესაძლებლობა, მისი ავტოკრატორიის და ამ ავტოკრატორიის ქვეშ დამარხული რუსი ხალხის რაობის გაგების საშუალება, რაც, როგორც კონრადი არაერთხელ აღნიშნავს, ევროპას არ ძალუძს. თუმცა ომით მოწამლულ სამყაროში რუსეთის ძლევამოსილების მითი ნელ-ნელა იფანტება და კონრადიც შეუბრალებლად ამხელს ამ აჩრდილის მანკიერებებს. გაივლის წლები და 1911 წელს გამოქვეყნებულ რომანში „დასავლეთის თვალწინ“ ჯოზეფ კონრადი დაწერს: „რუსეთის სული არის ცინიზმის სული“ და დაამატებს, რომ დასავლეთს ყველაზე ცუდ სიზმარშიც არ დაესიზმრება ის გზები, თუ „რა საშუალებებით ახდენს ისტორიული ავტოკრატია იდეების რეპრესირებას, ძალაუფლების დარაჯობასა და საკუთარი არსებობის დაცვას“. ქართველ მკითხველს ბევრი რამ ენიშნება, რადგან, ავტორის მსგავსად, ჩვენც საკუთარ ტყავზე გამოგვიცდია ამ „დესპოტიზმით გაჟღენთილი“ აჩრდილის მსუსხავი სუნთქვა. შეფასებად კი კონრადი ბისმარკისეულ სიტყვებს გვიტოვებს, რომელიც რეფრენად გასდევს მთელს ესეის: “La Russie, c'est le neant” (რუსეთი არაფერია). თუმცა კონრადისთვის რომ გეკითხათ, ესეც კომპლიმენტი იყო ავტოკრატიის აკვნისთვის.