ჩვეული წინასიტყვაობა კაცმა რომ თქვას, საკუთარ თავზე სასაუბროდ დიდი შეგულიანება არ გვჭირდება ხოლმე. თუმცა ეს მცირე ზომის წიგნი მეგობრული შეგულიანების, ან უფრო მეგობრული დაძალების შედეგია. თავს ერთობ მონდომებით ვიცავდი, მაგრამ მეგობრული ხმა ხაზგასმული დაჟინებით მიმეორებდა: „ხომ იცი, რომ აუცილებელია“.
არ იყო დამაჯერებელი არგუმენტი, მაგრამ მაშინვე დავყევი. ვერაფერს გააწყობ, თუ აუცილებელია!..
შეამჩნევდით ალბათ, რა ძალა აქვს სიტყვას. თუ გინდა ვინმე რამეში დაარწმუნო, სიტყვებს უნდა მიანდო სათქმელი და არა არგუმენტებს, რადგან ბგერათა ძალა ყოველთვის უფრო დიდია, ვიდრე საღი აზრისა. ამას კეთილგონიერების დასაკნინებლად არ ვამბობ. კაცობრიობისთვის აჯობებს შეგრძნებებს მიენდოს და არა მსჯელობას. ჰუმანურად არაფერი მნიშვნელოვანი – მნიშვნელოვანში იმას ვგულისხმობ, რამაც გავლენა იქონია უამრავი ადამიანის ცხოვრებაზე – არ მოუტანია განსჯას. მეორე მხრივ, შეუძლებელია ვერ დაინახო უბრალო სიტყვების ძალა; ისეთი სიტყვებისა, როგორიცაა, მაგალითად, „დიდება“ ან „თანაგრძნობა“. მეტს აღარ ჩამოვთვლი. მათ საძებრად შორს წასვლა არაა საჭირო. მტკიცედ, გზნებითა და რწმენით შეძახებულ ამ ორ სიტყვას, მხოლოდ თავიანთი ჟღერადობით, მთელი ერები შეუძვრია და ძირეულად შეურყევია ის მშრალი, მყარი ნიადაგი, რაზეც მთელი საზოგადოებრივი საფუძველი დგას. არსებობს კიდევ, თუ გნებავთ, სიტყვა „სათნოება“!.. რა თქმა უნდა, ამ სიტყვასაც სწორი ინტონაცია უნდა მიანიჭო. ეს მეტად მნიშვნელოვანია. ღონიერი ფილტვები, მგრგვინავი ან ნაზი ხმის იოგები. ნურაფერს მეტყვით არქიმედეს ბერკეტზე!
ის ერთი გონებაგაფანტული, მათემატიკურ წარმოსახვაში ჩაძირული კაცი იყო. მათემატიკის მიმართ დიდი პატივისცემის მიუხედავად, მანქანები და ძრავები არად მარგია. მომეცით საჭირო სიტყვა, საჭირო ინტონაცია და მსოფლიოს შევძრავ!
ასეთი რამ მართლაც რა საოცნებოა მწერლისთვის! რადგან დაწერილ სიტყვებსაც თავისი ინტონაცია აქვს. დიახ. მხოლოდ ნება მიბოძეთ, ვიპოვო საჭირო სიტყვა! ნამდვილად სადმე ოხვრათა ნანგრევებში ან ხმამაღლა გადმოღვრილ ბედნიერებას შორის უნდა იყოს იმ პირველი დღიდან, როცა იმედი, ეს უკვდავი არსება ჩამოსახლდა დედამიწაზე. სადმე აქვე უნდა იყოს, ახლოს, ხელის გაწვდენაზე, უგულებელყოფილი, უხილავი. მაგრამ რა დიდი ბედენაა! მჯერა, რომ არსებობენ ადამიანები, რომლებიც თივის ბულულში ნემსს პირველსავე ცდაზე იპოვიან. მე პირადად ასეთი იღბლიანი არასოდეს ვყოფილვარ. და არის მერე ეს ინტონაცია, კიდევ ერთი სირთულე – რადგან ვინ იცის, ინტონაცია სწორია თუ მცდარი, სანამ სიტყვას შესძახებთ და ვერავის გააგონებთ, ქარს გაატანთ და სამყაროს ისეთსავე უძრავს დატოვებთ, როგორიც იყო? ოდესღაც ერთი იმპერატორი ცხოვრობდა, ბრძენი და დიდად განსწავლული კაცი. თავის აზრებს, მაქსიმებსა და ფიქრებს სპილოს ძვლის დაფებზე ჩამოწერდა ხოლმე, რომლებიც შემთხვევითობამ მომავალი თაობების შეგონებისათვის შემოგვინახა. სხვა ბევრ ნააზრევს შორის – რაც ჩემს მეხსიერებას შემორჩენია, იქიდან უნდა მოგახსენოთ – ერთი დიდებული შეგონება მახსენდება: „დაე, ყოველსა სიტყვასა შენსა დაჰკრავდეს სიმართლის გმირული ელფერი“. სიმართლის გმირული ელფერი! შესანიშნავია, მაგრამ ვფიქრობ, მკაცრი იმპერატორისთვის ასეთი დიდებული რჩევების ჩამოწერა იოლი საქმეა. დედამიწაზე ფასეული ჭეშმარიტების უმეტესობა მოკრძალებულია და არა გმირული; კაცობრიობის ისტორიაში ყოფილა პერიოდები, როცა სიმართლის გმირულ ელფერს მისთვის აბუჩად აგდებისა და დაცინვის გარდა არაფერი მოუტანია.
ალბათ არავინ მოელის ამ პატარა წიგნის ფურცლებზე გასაოცარი ძალისა და უბადლო გმირობით სავსე სიტყვების აღმოჩენას. რაც უნდა სამარცხვინო იყოს ჩემი თვითშეფასებისთვის, უნდა ვაღიარო, რომ მარკუს ავრელიუსის რჩევები საჩემო არ არის. ისინი მორალისტისთვის უფრო გამოდგება, ვიდრე ხელოვანისთვის. თუმცა შემიძლია, ცოტაოდენ სიმართლესაც დაგპირდეთ, და კიდევ გულწრფელობას. სრულ, საარაკო გულწრფელობას, რომელიც თუმცა კი მტრის ხელთ ჩაგაგდებს, მეგობრებს დიდად არ წაგკიდებს.
„წაკიდება“ ალბათ ზედმეტად მკაცრი ნათქვამია. კაცი არ მეგულება არც მტრებში და არც მეგობრებში, ჩემთან კამათი რომ გაუჭირდეს. უფრო სამართლიანი იქნება, ვინმე თუ იტყვის, „მეგობრებს იმედი გაუცრუო“, რადგან მწერლობის პერიოდში შეძენილი მეგობრების უმეტესობა, უფრო სწორად – თითქმის ყველა მეგობარი, ჩემი ნამუშევრებით არიან ჩემთან დაკავშირებულნი; ისიც ვიცი, რომ რომანისტი საკუთარ ქმნილებებში ცხოვრობს. იგი ერთადერთი რეალური რამაა ამ გამოგონილ სამყაროში, წარმოსახვით არსებებს, მოვლენებსა და ადამიანებს შორის. ამ ყველაფერზე წერისას იგი სინამდვილეში მხოლოდ საკუთარ თავზე წერს. თუმცა თავს სრულად არასდროს ამჟღავნებს. მწერალი გარკვეულწილად საბურველსმიღმა ფიგურად რჩება; უფრო მიხვდები მის არსებობას, ვიდრე დაინახავ – თხზული სამყაროს ფარდებს მიღმა გარკვეული მოძრაობა, რაღაც ხმა. ამ პირად ჩანაწერებში ასეთ საბურველს ვერ ნახავთ. ჩემდა უნებურად „ქრისტეს მიბაძვის“ ნაწყვეტი მახსენდება, სადაც ასკეტი ავტორი, რომელიც ცხოვრებას ძირეულად იცნობდა, ამბობს: „არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც რეპუტაციით აფასებენ და რომლებიც მაშინვე ანადგურებენ მათზე შექმნილ წარმოდგენას, როგორც კი საკუთარ თავს გაამჟღავნებენ“. ეს საფრთხე ემუქრება თხზულის ავტორსაც, რომელიც საკუთარ თავზე საუბარს
ჩუქება
