ეროვნული რწმენა

შალვა ლელაშვილი

თბილისი, 2020 წელი

სარჩევი

შესავალი 3

ავტორზე 8

მამულიშვილი და მოქალაქე 11

ერის სულიერი ფასეულობა 72

ხელოვნური ინტელექტი და ეროვნული გარდმონაწესი 83

ეროვნული რწმენა 125

შესავალი

მეოცე ასწლეული კაცობრიობის ისტორიაში შევიდა უდიდესი მიღწევებით მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში. შეიქმნა საფრენი აპარატები, ადამიანმა დაიმორჩილა ატომგულის ენერგია, გაფრინდა კოსმოსში, ფეხი დადგა მთვარეზე.  შეიქმნა რადიო-ტელევიზია, რომელმაც გადატრიალება მოახდინა ინფორმაციის გავრცელებისა, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების სფეროში. ელექტრონულმა გამომთვლელმა მანქანებმა გადაჭრეს რუტინული ოპერაციების პრობლემა, ხოლო პერსონალურმა კომპიუტერებმა და ინტერნეტის ქსელმა კარდინალურად გააფართოეს საკომუნიკაციო სივრცე, გლობალური ხასიათის გახადეს ინფორმაციის გაცვლა და მისი ზემოქმედება სოციუმზე, ვირტუალურმა სივრცემ ადამიანს მისცა თავის ტვინის მოდელირების საშუალება. დიდია მიღწევები ხელოვნური ინტელექტის შექმნაშიც, გაიხსნა გენეტიკური კოდის საიდუმლოება და მოხდა ცოცხალი ორგანიზმის კლონირება.

ამასთანავე, XX საუკუნე აღინიშნა ორი სისხლისმღვრელი, გამანადგურებელი მსოფლიო ომით, რომელმაც შეიწირა ათობით მილიონი ადამიანის სიცოცხლე. მსოფლიოს ახსოვს ხიროსიმა და ნაგასაკი, მომაკვდინებელი დასხივების შედეგები იაპონიაში დღესაც იჩენს თავს. არ შეიძლება მიეცეს დავიწყებას ქიმიური იარაღის გამოყენება პირველი მსოფლიო ომის დროს და სულ ცოტა ხნის წინ ათასობით დახოცილი ქურთი ერაყში. ჩერნობილის ტრაგედიამ დაგვანახა, რომ სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესი და კერძოდ „მშვიდობიანი ატომი“ შეიძლება ბუმერანგივით დაუბრუნდეს კაცობრიობას სავალალო შედეგებით.

მართლაც, ბოლო ორი საუკუნის მანძილზე უგუნურმა დამოკიდებულებამ ბუნების მიმართ გამოიწვია დედამიწის მწვანე საფარველის (ფლანეტის ფილტვების) ფართობის მკვეთრი შემცირება, გოგირდწყალბადით შავი ზღვის გლობალური დაბინძურება, უდაბნოების მომატება, ოზონის ხვრელის გაფართოება, მყინვარების დნობა, და თუ ამას დავუმატებთ ბირთვული იარაღის გამოცდებს, ლოკალურ ომებს, შიდსის ეპიდემიას, და ა.შ. ნათელი გახდება, თუ რა საფრთხის წინაშე დგას დღეს კაცობრიობა. მართლაც, თუ არ იქნა მიღებული გადამჭრელი ზომები, ბიბლიური აპოკალიფსისი ალბათ გარდაუვალი იქნება.

ყოველივე ზემოთხსენებულიდან ნათლად ჩანს, რომ კატასტროფის თავიდან აცილება მხოლოდ სისტემური მიდგომით, მსოფლიოს ყველა სახელმწიფოს ძალისხმევით არის შესაძლებელი. ადამიანი არ შეიძლება იყოს ეკოსისტემის ერთპიროვნული მბრძანებელი, ის ორგანული ნაწილია ბუნებისა, ამიტომ ვალდებულია ანგარიში გაუწიოს და დაიცვას ეკოსტრუქტურის მყიფე წონასწორობა.

კაცობრიობას კიდევ ერთი დიდი საფრთხე ემუქრება: მსოფლიოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების გლობალიზაცია და ჩვენი ყოფის ტოტალური კომპიუტერიზაცია და ინფორმაციზაცია საფრთხეს უქმნიან მცირე ერების (და არა მარტო) საუკუნეების მანძილზე გამოკვეთილ თვითმყოფადობას, ემუქრება მათ ასიმილაციით, ეროვნულ ფასეულობათა დევალვაციით, კულტურის წალეკვით. ამიტომ აშკარად იკვეთება აუცილებლობა მიმდინარე პროცესების მართვისა, რათა გლობალიზაცია იყოს მართვადი, ხოლო თავის მხრივ მართვა უნდა განახორციელონ ადამიანებმა და ამის ძალა შესწევთ მხოლოდ მაღალი ზნეობითა და განსწავლულობით გამორჩეულთ. უფრო მეტიც, განსაკუთრებული როლი ეკისრება ინტელექტუალურ ელიტას, რადგან მხოლოდ მას შეუძლია პრობლემის ღრმად გაცნობიერება, ადეკვატური სტრატეგიისა და მართვის მოდელის შემუშავება. მაგრამ ამის მიღწევა შეიძლება მხოლოდ სწავლების პროცესების ინტენსიფიკაციით, რაც მოითხოვს ცოდნაზე დაფუძნებული სპეციალური კომპიუტერული სისტემის შექმნას და მათ გამოყენებას. ამდენად, ხელოვნური ინტელექტი, პერსონალური კომპიუტერები და ინტერნეტი არის ის ბაზა, რომელიც დაედება საფუძვლად სწავლის პროცესებს. სწორედ ამ კონტექსტში უნდა განვიხილოთ ჩვენგან უდროოდ წასული გამოჩენილი მამულიშვილის, დიდად განსწავლული, საოცარი ცოდნის პატრონის შალვა ლელაშვილის შრომების კრებული „საქართველო ინფორმაციული ტექნოლოგიების საუკუნეში“. ის იყო ერთერთი პირველთაგანი, ვინც დაინახა გლობალური პროცესების, როგორც კაცობრიობის ევოლუციის გარდუვალი ეტაპის სპეციფიკა და ქართული მანქანური ინტელექტის როლი ეროვნული თვითმყოფადობის გადარჩენისათვის.

და ცალკე აღნიშვნის ღირსია, რომ შალვა ლელაშვილი თავის დროს უგანათლებულესი პიროვნება შემქმნელი იყო კიბერნეტიკაში ადაპტური იდენტიფიკაციისა და სტოქასტური აპროქსიმაციის მიმართულებებისა და სკოლისა. იგი გასაოცარი ხასიათის კაცი იყო. ვერასდროს ნახავდით მას უსაქმოდ მყოფს - დღენიადაგ კითხულობდა (იმაღლებდა პროფესიულ ცოდნას). ყველა წაკითხული წიგნი დაკონსპექტებული ჰქონდა ქართული ასომთავრულით. ლექცის, კამათის თუ საუბრის დროს ემოციურად იცავდა თავის პოზიციას და უამრავი მაგალითით ამაგრებდა მას. ცდილობდა ყველაფერი აეხსნა და დაერწმუნებინა მოსაუბრე გრძელი ციტატების მოშველიებით წყაროებიდან, წიგნის, გვერდისა და გამოცემის ზუსტი მითითებით.

დღეს პერსონალური კომპიუტერებისა და ინტერნეტის ქსელის საფუძველზე შექმნილი ვირტუალური სივრცე ფაქტობრივად არის ხელოვნური ინტელექტის ვერბალურ-სემანტური ველი, რომელიც შეადგენს საფუძველს ცივილიზაციათა და კულტურათა ურთიერთობისა, მაგრამ იმავდროულად ეგრეთწოდებულმა მასობრივმა კულტურამ, რომელმაც იმძლავრა ბოლო ათწლეულების მანძილზე, შეიძლება დიდი ზიანი მოუტანოს ეროვნულ კულტურას ამ სივრცის საშუალებით. შ. ლელაშვილს, როგორც ღირსეულ მამულიშვილს, აწუხებდა ეს საკითხებიც, რადგან ეკოსისტემა, ვერბალურ-სემანტურ ველში, სოციუმი, ადამიანი ერთიანი ორგანიზმია და ამიტომ სისტემური პოზიციებიდან გამომდინარე, მოითხოვს მართვას ზოგადი ინფორმაციული მოდელით.

თავის მხრივ, მართვის ზოგადი ინფორმაციული მოდელი გამარტივებული სახით შეიძლება წარმოვიდგინოთ, როგორც ერთიანი სტრუქტურა, თვითმოწესრიგების, თვითორგანიზების (შინაგანი მექანიზმით), რომელიც შეიცავს მართვის ცენტრს, თამაშის წესების, კონტროლის (მონიტორინგი), მართვის ობიექტის (დასახული ამოცანიდან გამომდინარე მიზნით) და ადეკვატური ვერბალურ-სემანტური ველის რგოლებს. ყველა აღნიშნული რგოლების შინაარსის ჩამოყალიბებაში წამყვანი როლი ენიჭება მართვის ცენტრს. აღნიშნული სტრუქტურა არის არაწრფივი სისტემა, რომელიც ურთიერთობს გარემოსთან იღებს და გასცემს ინფორმაციას, სადაც დიდია ფლუქტუაციის მნიშვნელობა. მართვა, რომლის საყრდენი უჯრედია ინფორმაციული ცენტრი, ემყარება გასწავლად (თვითსწავლებად) კომპიუტერულ სისტემას და ადამიანის (ზნესრული, განათლებული სისტემური აზროვნებით და ალღოთი, შემოქმედებითი მუხტით და  გადაწყვეტილებათა მიღების ნიჭით, ინიციატივითა და პატრიოტული შემართებით გამორჩეული) პოტენციალს „პირამიდის“ სათავეში.

გლობალური პროცესების მორევში მოხვედრილი საქართველოსათვის, რომელმაც ახლახან დაიბრუნა დამოუკიდებლობა და ამჟამად უკვე გააჩნია სტრატეგიული ფუნქცია ევროპა-აზიის გზაჯვარედინზე, აუცილებელია ასეთი ადამიან-მანქანური სისტემა.

აკადემიკოს არნოლ ჩიქობავას სამეცნიერო მემკვიდრეობის ღრმა ანალიზის საფუძველზე შ. ლელაშვილი ასაბუთებს, რომ ასეთი სისტემის (ქართულენოვანი ხელოვნური ინტელექტის) ასაგებად საჭიროა გამოყენებულ იქნეს ქართული ენის ზმნის, მარტივი წინადადების უნიკალური თვისებები. ის დაიცავს ქართულ სოციუმს მავნე გავლენისაგან, ჩვენი ერის სულიერებას, ენას, თვითმყოფად კულტურას, რამეთუ ის გარანტირებული იქნება შეღწევისაგან -  ფაქტობრივად მშვიდობიანი „ინტერვენციისაგან“. ჩვენი ფიქრით, მან პირველმა კიბერნეტიკოსთა შორის დაინახა, რომ ენა საზოგადოდ, და ქართული მეტადრე, არის საუკეთესო საშუალება სააპარატო რთული პროცესების მოდელირებისათვის. ზემოხსენებული სისტემის გამოყენება დაეხმარება სუვერენულ საქართველოს დააღწიოს თავი მრავალ უბედურებას - უვარგის, არაადეკვატურ მართვას, გამრუდებულ ცნობიერებას და აღრეულ პრიორიტეტებს, მოთოკოს კორუფცია, შეაჩეროს ჩვენი ყოფის უამრავი და კატასტროფული  ეროვნულ ფასეულობათა დევალვაცია.

შ. ლელაშვილის ნაშრომებში ისტორიულ ჭრილში მოცემულია ვრცელი და საფუძვლიანი ანალიზი ხელოვნური ინტელექტის დარგში არსებული მდგომარეობა, ჩამოყალიბებულია ძირითადი პრინციპები ქართული მანქანური ინტელექტის აგებისა ქართული ზმნის უნიკალური თვისებების გამოყენებით, რაც მკვეთრად ამარტივებს ცოდნის წარმოდგენის პროცესებს, თუნდაც ინგლისურისა და რუსულ ენებთან შედარებით. ავტორის აზრით, შეიქმნება ყველა პირობა ერთიანი ეთნო-კულტურული და პოლიტიკურ-ეკონომიკური სივრცის ფორმირებისათვის და სახელმწიფოებრივი ორგანიზმის ეფექტური მართვის ყველა მიმდინარე პროცესის მოდელირებისათვის (ანალიზისა და პროგნოზირებისათვის) ვირტუალურ დონეზე; როგორც ჭეშმარიტი მამულიშვილი, შ. ლელაშვილი დიდ ყურადღებას უთმობს კიბერნეტიკის, ხელოვნური ინტელექტის ინფორმაციის თეორიის საჭიროებისათვის ქართული ტერმინოლოგიის შექმნას. ძველი ქართული ლექსიკონის, გ. და რ. ნიკოლაძეების და სხვა მკვლევართა გამოცდილების მოშველიებით, ის გვთავაზობს მეტად საინტერესო წმინდა ქართული ტერმინების ლექსიკონს დარგისათვის.

შ. ლელაშვილის შრომების კრებული დიდი ინტერესით იკითხება და ვფიქრობ კარგ და დროულ დახმარებას გაუწევს ყველა დაინტერესებულ პიროვნებას, უპირველესად კი მათ, ვინც ამ შრომებში დასმულ პრობლემებს გაითავისებს და მთელ ძალისხმევას მოახმარს ამ სახელმწიფოებრივ ამოცანის გადაჭრას. მითუმეტეს, რომ ამ ამოცანის გადაჭრა საჭიროებს დიდ სახელმწიფოებრივ ყურადღებას და ითხოვს განსაკუთრებულ მიდგომას, ალბათ სათანადო სკოლის შექმნის დონეზე.

შეიძლება ითქვას, რომ შალვა ლელაშვილის შრომების კრებული არის ცოდნის სკივრი, ხოლო შ. ლელაშვილის ნაშრომები არსებითად ორიენტირებულია 21-ე ასწლეულზე - ინფორმაციული ტექნოლოგიების საუკუნეზე.

ტექ. მეცნიერებათა დოქტორი,

პროფესორი: გულაბერ ანანიაშვილი, 1999 წელი

ამ წიგნში გთავაზობთ პირველი სტატიების კრებულს „ეროვნული რწმენა“ შრომების კრებულიდან „საქართველო ინფორმაციული ტექნოლოგიების საუკუნეში“.

ავტორზე

შალვა ლელაშვილი მე-20 ს. იმ თვალსაჩინო მეცნიერთა შორისაა, რომლებმაც ზოგადსაკაცობრიო ოცნების ასრულებას ტექნიკურ პროგრესზე თეორიული საძირკველი შეუმზადა. დადგება დრო მისი შემოქმედებით და მისი პიროვნებით იამაყებს ქართველი ხალხი. დღეს თუ მასზე მხოლოდ ერთეულები, ძირითადად კოლეგები საუბრობენ, ეს მხოლოდ იმიტომ, რომ ქართულ სამეცნიერო სივრცეს ჯერ კიდევ „წითელი ინტელიგენცია“ მართავს (ამ დროს საბჭოთა კავშირის დანგრევიდან 30 წელზე მეტია გასული).

შ. ლელაშვილის მეცნიერული მემკვიდრეობა ადაპტური იდენტიფიკაციის (შეგუებადი გაიგივების) ალგორითმების თეორიის ნაწილია, მის გარეშე ძნელია მოდელირების თეორიის წარმოდგენა. ის თანამედროვე მაღალი ტექნოლოგიების, ხელოვნური ტვინის ძირითად ნაწილად განიხილება, გადაწყვეტილების მიღების თეორიაა.

სამწუხარო ტრადიციად იქცა ჩვენში, ტექნიკაში მოღვაწე დიდ მეცნიერებსაც კი ნაკლებად იცნობს საზოგადოება. სიკვდილის მერე მათ ხსოვნას დავიწყების მტვერი ედება.. ბ-ნი შალვა ლელაშვილის ინდივიდუალიზმი, დიდებული სამეცნიერო შედეგები არ შეიძლება მომავლის ყურადღების მიღმა დარჩეს.

სტუდენტობიდან, იგი იმ რამდენიმე ახალგაზრდას შორის აღმოჩნდა, რომლებიც საქართველოში გამოარჩიეს და მოსკოვის უმაღლეს სასწავლებლებში გადანაწილეს იმ დროს ახალი გამოყენებითი კიბერნეტიკის სპეციალობის ასათვისებლად. საბჭოთა კავშირმა, მხოლოდ 60-იანი წლებიდან აღიარა ამ დარგის აუცილებლობა. თბილისში დაბრუნებულმა იმ დროს ელექტრონიკაში ცნობილი მეცნიერის - ა. ელიაშვილის ჩამოყალიბებულ მართვის ავტომატიზებულ ინსტიტუტში დაიწყო მუშაობა.    

პირველივე წლებში იმდენად იმედისმომცემი სამეცნიერო შედეგები დადო, მიწვეულ იქნა საბჭოთა მეცნიერებაში ერთ-ერთ ურთულეს პრობლემად მიჩნეულ ტექნოლოგიური პროცესების მართვის ავტომატიზებული სისტემის აგების სამუშაოებში. ეს იმ დროის ერთ-ერთი ურთულესი თეორიული პრობლემა გახლდათ, და მის გადაწყვეტასაც (რომელიც მოინახა) ანალოგი არ გააჩნდა მთელს ევროპაში.

სამუშაო, დასრულების შემდეგ (70-იან წლებში), აღინიშნა კიდეც საბჭოთა კავშირის უმაღლესი - სახელმწიფო პრემიით, მაგრამ ის ვინც სისტემის თეორიული წარმატება უზრუნველყო, პრემიის გარეშე დარჩა.. ეს არ იყო შემთხვევითი.. ბ-ნი შალვა ლელაშვილი მეცნიერული მოღვაწეობის პირველი ნაბიჯებიდან ეროვნულად, დისიდენტურად მოაზროვნე მეცნიერთა კატეგორიას მიეკუთვნებოდა, თავისი არაორდინალური აზროვნებითა და ეროვნული იდეების გაცხადებულად დეკლარირებით. თვითონაც თვლიდა ბოლოს, რომ მისთვის საბჭოთა კავშირის უმაღლესი სამეცნიერო ჯილდო დიდად სამარცხვინო დამღა იქნებოდა. საბჭოეთში მოღვაწე მეცნიერთა ცხოვრება ასეთი პარადოქსებით გახლდათ სავსე.

შალვა ბავშობიდანვე ასე აღზარდეს, მამა 37 წელში დაუხვრიტეს, პატარა გასაზრდელად გურიაში ბებიასა და ბიძასთან გაამწესეს და ცინცაძეების ამ ოჯახში საბჭოთა კავშირზე ან არ საუბრობდნენ, ან კარგს არაფერს. ამის გამოც ბ-ნი შალვა არ იყო ადვილსამართი კაცი, რწმენაზე შეწირული პიროვნება გახლდათ, რომელმაც დიდად გაუსწრო თანამედროვეთ, არა მხოლოდ მეცნიერებაში, არამედ აზროვნების მასშტაბებითა და ხარისხით, მეცნიერული ჰორიზონტებითა და მისი ეროვნულ ჭრილში გააზრებით..

ამგვარმა მოაზროვნეებმა შეიწირეს საბოლოოდ საბჭოთა იმპერია.

იდეოლოგიური სამსახურები დისიდენტ მეცნიერებს სერიოზულად დევნიდნენ და ავიწროებდნენ. ასე ხდებოდა შალვა ლელაშვილთან მიმართებაშიც. დასაწყისში მას ტექნიკურ მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხი მიანიჭეს, ეს მისი საბჭოთა კალაპოტში მოქცევის მცდელობა იყო. მოაზროვნე ადამიანების წინააღმდეგ მიმართული საბჭოთა ხრიკი, როცა ჯერ საკანდიდატო დისერტაცია უნდა დაიცვა, შემდეგ სადოქტორო და პროფესორის წოდება მიიღო, მერე აკადემიის წევრ-კორესპოდენტობა, მერე აკადემიკოსობა.. ამასობაში სიბერეც მოდის და შენი ამბოხი ბუნებიდან.. არაფერია დარჩენილი. შ. ლელაშვილის საბჭოთა თარგზე გამოჭრა წარუმატებელი გამოდგა. ამის მერე ყველა სამეცნერო პრივილეგიაზე უარი ეთქვა, თვითონაც კარგად ჰქონდა გაცნობიერებული ეს და არც ეძიებდა..

ზემოქმედების სამიზნე იყო მთელი მისი ოჯახი და კარიერა.

ცალკე უნდა ითქვას გარემოცვაზე. ძალიან იშვიათად თუ გამოერეოდა მათში თანამოაზრე. ძირითადად ეს შლეიფი მეთვალურის როლს ასრულებდა. მას არასდროს არ ჰქონია ნორმალური სამეცნიერო სამუშაო გარემო, ამიტომაც ბევრი თეორიული მიღწევის ხორცშესხმა ვერ მოახერხა. პირობები რომ ჰქონოდა, დარწმუნებული ვარ, დღეს მსოფლიოს უნიკალური ხელოვნური ინტელექტი ექნებოდა, რომელთანაც ბუნებრივ (ქართულ უნიკალურ) ენაზე შესაძლებელი იქნებოდა ურთიერთიობა. რატომაა ქართული კომპიუტერული რეალიზაციისთვის უნიკალური, ამას ბ-ნი შალვას ნაშრომებში გაეცნობით.

თუმცა მის დროს ამ იდეებს განხორციელება არ ეწერა, დარწმუნებული ვარ, დადგება დრო და მისი თეორიული ნააზრევის ტექნიკური განხორციელება შესაძლებელი გახდება.

იმ დროს კი, ბ-ნი შ.ლელაშვილის, არაორდინალურად მოაზროვნე დიდი მეცნიერის წინააღმდეგ მოქმედებდა კარგად გამოცდილი სქემა, რომელიც ირგვლივ ერთგვარ მეცნიერულ „ალყას ქმნიდა.“ ესეც იყო ერთ-ერთი მიზეზი, რომლის გამო ბ-ნი შალვა ახალ თორიულ შედეგების მიღებისას, ასევე ახალ, ძველი ქართულიდან მის მიერ აღდგენილ ტერმინოლოგიას მოიხმარდა. ამით აზღვევდა თავისი ნაშრომის მიტაცებას, მეორე მხრივ, ამდიდრებდა ქართულ ენას.

მერე იდეოლოგიურ სამსახურებში იყო ერთი ტვინის ჭყლეტა, თუ რას აღნიშნავდა ესა თუ ის ტერმინი. ჩანაწერებსაც კი ბ-ნი შალვა თავის უბის წიგნაკში ასომთავრულით აკეთებდა. სტატიებს ძირითადად ქართულად (რუსულად იშვიათად, უფრო გარემოცვის თხოვნით) და ინგლისურად წერდა. რუსეთის იმპერიაში ეს სერიოზული პოლიტიკური საპროტესტო განაცხადი იყო.

პოლემიკაშიც დაურიდებელი და პირდაპირი გახლდათ, მას შეეძლო საქვეყნოდ ცნობილი „დიდი აკადემიკოსისთვის“ ეკითხა: „გამრავლების ტაბულა იცი?“ როცა აკადემიკოსი (ალბათ დავალების გამო) ჯიუტად ცდილობდა არ შეემჩნია ელემენტარული ჭეშმარიტება (ეს მართლაც მოხდა. მე გახლდით შემსწრე, და როგორც ბ-ნი შალვას მოსწავლე, მეც ვფიქრობდი, რომ ის „აკადემიკოსი“ გამრავლების ტაბულასთან მწყრალად იყო).

ბ-ნი შალვა თანამოაზრეების მიმართ თბილი და საინტერესო მოსაუბრე, ღრმად ერუდირებული პიროვნება იყო, ყველა კითხვაზე თავისებური და სირღმისეული პასუხი ჰქონდა.. როგორც ჩვეოდა, დაიწყებდა ხმადაბლა ახსნას, მსმენელს ყურადღებად აქცევდა, მერე ამოიღებდა თავის პირად უბის წიგნაკს, მისგან ციტატებსა და განმარტებებს მოიტანდა, და მსმენელს სახტად ტოვებდა, რომ გეგონა ვიციო, თურმე არაფერიც არ გცოდნია.

ბ-ნი შალვა ლელაშვილის დამუშავებული ქართულად მოსაუბრე ხელოვნურ ინტელექტზე მასალას შემდეგ წიგნებში მოგაწვდით.

სიცოცხლის ბოლო ათწლეული (1989-1999) მან ეროვნული იდეოლოგიისა და რწმენის საკითხების კვლევას მიუძღვნა. ამ ნაშრომების ერთი ფრაგმენტით ვხსნით კიდეც მის ნაშრომთა კრებულს.

იმაშიც დარწმუნებული ვართ, ბ-ნი შალვა ლელაშვილი ლეგენდად შემორჩება დროს, როგორც საბჭოთა იმპერიას შეწირული თავისუფალი მოაზროვნისა და დიდი მეცნიერის თვალსაჩინო მაგალითი.

ალიკო ცინცაძე

2020 წელი

მამულიშვილი და მოქალაქე

1877 წელს, ოსმალოს საქართველიში, ილია წერდა: “არც ერთობა ენისა, არც ერთობა სარწმუნოებისა და გვარტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს ერთმანეთთან, როგორც ერთობა ისტორიისა...სარწმუნოების სხვა-და-სხვაობა ჩვენ არ გვაშინებს. ქართველმა-იცის პატივი სხვის სარწმუნოებისაც. ამიტომ ჩვენს ისტორიაში არ არის მაგალითი, რომ ქართველს სურვებიყოს ოდესმე სხვათა სარწმუნოების დაჩაგვრა და დევნა. სომეხნი, ებრაელნი, თვით მაჰმადიანნიცა, ჩვენ ვერაფერს წაგვაყვედრებენ. სხვა ქვეყანაში სარწმუნოებისათვას დევნილნი და ჩაგრულნი – აქ ჩვენში ჰპოულობდნენ მშვიდობის-მყოფელს სავანესა და სინდისის თავისუფლებას”.

მართლაც, აკაკისა არ იყოს, ერი უცვლარი, ზედროულვრცეული ხატია მამულიშვილისათვის და ჟამთასვლითი ისტორიული, შემთხვევითი ხდომილებები მას, ადვილად, ვერაფერს დააკლებს.

ზ. ავალიშვილი 1924 წელს გვარიგებდა, რომ – “უეცარი გადასვლა საერთაშორისო სოციალისტური ყრილობის კილოდან მამულიშვილურ და ეროვნულ პათოსის ენაზე – უკვე დაგვიანებული და უიმედო საქმე იყო... როგორ არ ყურად გვეღო იმათი ხმა, ვინც დიდი ხანია აღარ არის; როგორ არ გვეფიქრა იმათზე, ვინც კიდევ მოვა! რამდენი მოდგმა ჰქმნიდა ქართველ ერს”.

XX ს-ის დასასრულისთვის, ერთხელ კიდევ, ამჟამინდელ თაობას, როგორც იქნა, მოგვეცა შესაძლებლობა და, მოდით კვლავ ვიფიქროთ “იმათზე, ვინც კიდევ მოვა“ და, შევეცადოთ, ისე ჩავიხედოთ “საუკუნეთა სიღრმეში”, რომ აღარ იყოს “უკვე დაგვიანებული და უიმედო”; ყურად ვიღოთ ერის ხმა “ახალთ საიმედოდ”, რამეთუ როგორც რობაქიძე წერს მამულიშვილისათვის - “[ერი] ცოცხალი არსია... იგი “ყოველთვისაა” მარად მყობადში მოქცეული... ვისი შინაგანი სახე უცვლელი რჩება..., როგორც სახე-იდეა... მართველთა შეგნებაში “ხატი”... შინაგანი სახეა ტომისა... [საქართველო] ლაშარში მხილდება მითიურად... ვისაც საქართველოს აღდგენა უნდა იგი უნდა გამოდიოდეს შინაგან ამ მსოფლსახის შუაგულიდან”.

ჰარტმანის [Hartman N.-Ethics,L.,1932] ენით რომ ვთქვათ, ადამიანთა ერთობის მთლიან განწილად, (ჩვენ შემთხვევაში ე.წ. ერად), ჩამოყალიბებისათვის საჭიროა თვითურად ოცნური (აბსოლუტურად იდეალური) უცვლარი ღირებულებები, რამეთუ, ჰარტმანის სამართლიანი შეხედულებით “აბსოლუტურად იდეალური ღირებულებები” განსაზღვრავს გონიერი არსების თვითმოძრაობის ბუნებას; ჩვენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც კია მოცემული, 1925 წელს გერმანიაში გამოცემულ ჰარტმანის საქვეყნოდ ცნობილ შრომაში “ეთიკა” (Ethik), ესაა ე.წ. “უცვლარი ეთიური ღირებულებების” ცნება და ნებისმიერი ზნეობის არსებობის აუცილებელი პირობა – თავისუფლება.

თავის მხრივ, “უცვლარი ეთიური ღირებულებები”, ანუ ჩვენი სარკვის (“მამულიშვილი და მოქალაქე”) შემთხვევისათვის, მამულიშვილთა პიროვნულ – ეროვნული, უზენაესი, სულიერ – ზნეობრივი, უცვლარი ღირებულებითი რწმენითი თანწყობა, არ არსებობს თვინიერ არსობრივი (კონკრეტული), კერძოული (ინდივიდუალური) ერის სიღრმისეული არსისა, და პირიქით არც ერი არსებობს თვინიერ მამულიშვილთა პიროვნულ – ეროვნული, უზენაესი, სულიერ – ზნეობრივი უცვლარი ღირებულებითი თანწყობისა; აქედან გამომდინარე, საერთაშორისო ზომთსადარის ნებისმიერი ე.წ. რელიგიური სისტემა ვერ შეარყევს თავისუფალი მამულიშვილის რწმენით თანყობას, ანუ იმ აზრის დასაჯერისობას, რომ ეროვნული სულიერ – ზნეობრივი უცვლარი ღირებულებები უზენაეს ფასეულობებს წარმოადგენს მამულიშვილისათვის, - ამ უცვლარი პიროვნებისათვის; იგი (პიროვნება, უცვლარი მოქალაქე, თავისუფალი მამულიშვილი) სულიერ-ზნეობრივად, გარესჯაში, თავის თავის წინაშე მდგარი, მუდამ ე.წ. ინვარიანტული ანუ უცვლარი არსის იქნება, რადგან კარგად უწყის, რომ –“საქართველო ლაშარში მხილდება მითიურად” და, რომ “ვისაც საქართველოს აღდგენა უნდა იგი უნდა გამოდიოდეს შინაგან ამ მსოფლსახის შუაგულიდან” ე.ი. (ჩვენი სიტყვებით რომ ვთქვათ) ე.წ. წაღმართული რწმენიდან (თუ ი. ჯავახიშვილისა და ა. ჩიქობავას ხედვასა და შესაბამის სახელსახივს (ტერმინს მოვიშველიებთ).

სიტყვა მამულიშვილი, ჩვენის აზრით, ერთერთი იმ უიშვიათესი სიტყვათაგანია – თავისუფალის, დედაბუნების, ზესკნელის, დღესასწაულის და მის მსგავსთა სწვრივად, რომლის სიღრმისეული ანაგი თვალნათლივ ამჟღავნებს ნათელგნურ (ოკულტისტურ) შინაარსს; არსებითად, იგი იმ მარადიულ მოქალაქეს აღნიშნავს, რომელიც, ილიას სიტყვებით რომ ვთქვათ, ერის “მარად თანამდევი სულია”. სწორედ ასეთი მოქალაქისთვის – მამულიშვილისთვის, როგორც ქვემოთ შევეცდებით ვაჩვენოთ, ჩვენის ღრმა რწმენით, არის დაწერილი ილიას ზემოთმოხმობილი სიტყვები: “არც ერთობა ენისა, არც ერთობა სარწმუნოებისა და გვარტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს ერთმანეთთან, როგორც ერთობა ისტორიისა”.

“ენა, მამული, სარწმუნოების” სახივიდან (ფორმულიდან) ერთი შეხედვით, ასეთი მკვეთრი შემობრუნება, დარწმუნებული ვართ გამოიწვია 1877 წლის ხდომილებებმა, როდესაც საქართველოს თავკაცის წინაშე, მთელი სიღრმით, გამოიკვეთა სხვადასხვა ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემის, მამულიშვილთა სარკვი (პრობლემა); და ილია, ამ სარკვთან დაკავშირებით, იქვე აცხადებს, რომ “სარწმუნოების სხვა-და-სხვაობა ჩვენ არ გვაშინებს” (დიახ, “სხვადასხვაობა” და არა რომელიმესთვის უპირატესობის მინიჭება, როგორც ეს, თუნდაც, დღეს, ხდება ხოლმე). უფრო მეტიც, ილია სამართლიანად აღნიშნავს, რომ “სხვა ქვეყანაში სარწმუნოებისათვის დევნილნი და ჩაგრულნი – აქ ჩვენში ჰპოულობდნენ მშვიდობის-მყოფელს სავანესა და სინდისის თავისუფლებას”.

აზიის უღრან სანახებში, ასეთი თანასწორი, ე.წ. ტოლერანტული, რელიგიათმიმტევებლური, სივრცე შეეძლო შეექმნა სახელმწიფოს ისეთ მოქალაქეს – მამულიშვილს, რომელიც ის თავისუფალი სულიერ-ზნეობრივი არსებაა, გარეგანი პირობების     მიუხედავად, თავის უზენაეს ფასეულობებს მუდამ რომ ინარჩუნებს, “ლაშარში გამხელილი” მრწამსის წყალობით.

ამ, გ. ორბელიანისეული “ენა, საყდარი, სარწმუნოება”, ან/და ილიასეული (არსებითად იგივე) “ენა, მამული, სარწმუნოე-ბა”, სახივთა (ფორმულათა) ნაცვლად, ერთი შეხედვით, (თუ სარწმუნოებასა და რელიგიას არ გავმიჯნავთ), ახალი, ე.წ.      ილიასეული “ისტორიული ერთობის”, საზრისის წინ წამოწევას, ვფიქრობთ, რომ მარადიული მოქალაქის-მამულიშვილის ხედვა სჭირდება.

მამულიშვილი ის თავისუფალი სულიერ-ზნეობრივი არსებაა, რომელიც, გარეგანი პირობების მიუხედავად, თავის უზენაეს ფასეულობებს მუდამ ინარჩუნებს; იგი, შინაგანად, სიღრმისეულ დონეზე, მაშინაც კი არ იცვლება, როდესაც მას, ნებსით თუ უნებლიეთ, თავზე მოეხვევა ნებისმიერი ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემა.

გ. ორბელიანის, როგორც “მამის”, “ენა, საყდარი, სარწმუნოება”, “შვილმა”, ილიამ, აიტაცა, და, ალბათ, რათა უფრო ნათელი გაეხადა მოვლენის არსი, ასეთი სახივი (ფორმულა) შემოგვთავაზა “ენა, მამული, სარწმუნოება”; თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ჩვენი ხატი ის საყდარია, რომელსაც სამშობლო ეწოდება, ილიას შემოთავაზებული, სახივის სიღრმისეული არსი გასაგები გახდება; მითუმეტეს, რომ ნ. მარიდან, ი. ჯავახიშვილიდან და ვ. ბარდაველიძიდან დაწყებული, დღემდე, ხატი, სიცოცხლის ხე (ჩვენში, ზეცასთან შიბით დაკავშირებული) და ვაინახური ლალი თუ ლელი ერთი და იგივე არსის სხვადასხვა სახელებია. და მაინც, როგორც დავინახეთ, როცა ილია “სხვადასხვა რელიგიურ-იდეოლოგიურ სისტემაში” მცხოვრებ მამულიშვილთა სარკვის პრობლემას აშუქებდა ასე დაგვმოძღვრა: - “არც ერთობა ენისა, არც ერთობა სარწმუნოებისა და გვარტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს ერთმანეთთან, როგორც ერთობა ისტორიისა”; საკითხავია, სიღრმისეულ დონეზე, ნეტავ რა დაინახა ასეთი ილიამ, იმ ბედნიერ 1877 წელს, როცა, 400 წლის შემდეგ, სამშობლოს (მემლექეთს) უბრუნდებოდა მისი ძირძველი სამყარო?

იქნებ, ქვეშეცნეულად, ჩვენმა მოძღვართმოძღვარმა, XIX ს-ის მეოთხე მეოთხედის დასასრულიდან, - როცა, ჭლექით დაავადებული ე.წ. “პროლეტარული მწერალი”, ე. ნინოშვილი, ლანჩხუთში, ს. ჩოჩხათში, მართველ მარქსისტთა 1 ყრილობას აწყობდა, როცა ევროპამოვლილი ზოგიერთი მართველი “მარქსს მალულად თარგმნიდა”, როცა “დამოუკიდებელი საქართველოს მარქსისტი მეთაური” ჯერ კიდევ ლანჩხუთის ტყეებში ფეხშიშველი დარბოდა, - წინასწარ, ქვეცნობიერად, ილიამ იხილა ჩვენი, მრავალღელვილი XX საუკუნე, როცა თვითონ, ზემოთხსენებულ, საქართველოში ავადსახსენებელ, ე.წ. მარქსის მიმდევართაგან, შუბლგახვრეტილი იწვებოდა მთაწმინდის იმ სავანეში, სადაც დღემდე ასვენია, საქართველოსა და საერთოდ, კავკასიის “დიდი გამჩანაგებლების, ერმოლოვისა და პასკევიჩ-ერევნელის, უახლესი მეგობარი, საიდუმლო თანალოჟელი” და მოძღვარი, ჩვენი “სახელოვანი” სიძე, ხოლო მისი (ილიას) მართლაც სახელოვანი მემკვიდრე, ე.წ. “მაჰმადიანური საქართველოს” ილია ჭავჭავაძედ ცნობილი, მამულის დიდი მოამაგე, მემედ აბაშიძე, უკვალოდ იქნებოდა გამქრალი, იგივე უკმარსულიერი, “საბოლოოდ გამარჯვებული”, მარქსისტებისაგან; იქნებ მან, ერის “მარად თანამდევმა სულმა”, განჭვრიტა XXს  ე.წ. “ერების საუკუნე”, როცა “საყდარს’, ბოლოს და ბოლოს, ჭეშმარიტი მოქალაქე, მამულიშვილი დაეუფლება, და რობაქიძის მარად “ცოცხალი არსი”, კარდუს ერი, ვაჟასი არ იყოს “ჩვენი ჩუმი მფარველის”, ლაშარის მადლით საბოლოოდ განათდება.

და, მაინც, ნებისმიერ ვარაუდს სინამდვილე სჯობს; ამიტომ, ალბათ უმჯობესია თავად “ილია ჭავჭავაძის სულიერ მემკვიდრეს და სამუსლიმანო საქართველოს მეორე ილია ჭავჭავაძეს” (გ. შარაძე), სწორუპოვარ მემედ აბაშიძეს, მოვუსმინოთ; იქნებ, მართლაც, სათანადო სიღრმისეულ დონეზე გავითავისოთ ილიას ზემოთმოხმობილი სახივი (“არც ერთობა ენისა, არც ერთობა სარწმუნოებისა და გვარტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს ერთმანეთთან, როგორც ერთობა ისტორიისა”), რამეთუ “ერთობა ისტორიისა”, რომელიც ილიამ ერის ზენობურ ღირებულებად დაგვისახა მოხმობილ სახივში, ის საფუძველთა საფუძველი, ბალავარია, რომელზედაც ეყრდნობა, არა მარტო მამულიშვილი, ერის მარადიული – ზედროულვრცეული მოქალაქე, არამედ, თუნდაც, ქვეცნობიერად, ნებისმიერი უკმარსულიერი წუთისოფლის მკვიდრი – ადამიანი (ე.წ. “ისტორიული ცხოველი”). თავისი ერის შვილს, ილიას, ეს ყველაზე უკეთ მოეხსენებოდა; მეტიც, იგი კარგად იცნობდა ერის იმ სწორუპოვარ საუნჯეს, რომლის შემადარი ძეგლი, თვინიერ ბიბლიისა, რობაქიძემ ვერსად ჰპოვა, და რომლის ერთერთი ნაირობი - ვახუშტის “ქართლის ცხოვრებაცაა”; თუმცა, კვლავ უმჯობესია, ყური მივაპყროთ, უეჭველია, ილიასთვის კარგად ცნობილ,  სამყაროს ზომთსადარის მქონე ვახუშტის აზრს სწორედ მატიანეზე (ისტორიაზე): “მატიანე განარჩევს  კეთილსა და ბოროტსა, მატიანე აღამაღლებს კეთილის ქმნულებასა და გმობს უკეთურთ ქმნულებასა, მატიანე მეტყუელებს   ჭეშმარიტსა და არა რბის, და მოწმობს სხუათა და სხუათა; მატიანე განამხნობს კაცსა და ერთგულ ჰყოფს ქუეყნისად; მატიანე აცნობებს ნათესავთ ჩამომავლობასა, და დასდებს თავსა სარწმუნოებისათვის, და მოყუარულ ჰყოფს მოყუასსა მოყუასისა მიმართ”. მართლაც  და მატიანის, ანუ ისტორიის, “დაფარული” არსის უკეთესი ახსნა წარმოუდგენელია; და, სწორედ მატიანით, მიღებული იმ უცვლარი (ინვარიანტული) (“მოყუასის”, “ნათესავთ ჩამომავლობის”), ოცნური (იდეალური) სვლეობის სახე დაინახა, ალბათ, ბრძენთუბრძენესმა ნათელმხილველმა, ერის დიდმა მოამაგემ, ილიამ 1877 წელს.

იგივე აზრი 1998 წელს გამოცემულ, მემედ აბაშიძის თხზულებებში, არსებითად, ასევე თვალნათლივაა წარმოდგენილი; ამიტომ მოდით ჩვენი მრავალღელვილი სამშობლოს დედაქალაქში 1937 წელს დახვრეტილ მუსულმან მამულიშვილსაც მოვუსმინოთ: “ჩვენ თუმცა სარწმუნოებით მაჰმადიანები ვართ,... მაგრამ ეროვნებით ქართველები ვართ, ქართული სისხლი გვიდუღს;... ეროვნული შემეცნების ანდამატმა მიგვიზიდა და ერთმანეთს ვიყვარებთ [მაჰმადიანი და ქრისტიანი ქართველები]...

ჩვენი ერის მთლიანობის გამომხატველი ენა განიცდის სხვადასხვა უაზრო და უცხო სიტყვათა შემოსევის ხიფათს;... თუ ამის საწინააღმდეგო რაიმე ზომა არ მივიღეთ, ჩვენი ენა თანდათან დაემსგავსება ალჟირელთა ენას, რომელიც ლათინურის, იტალიურის, ფრანგულის, ესპანურის და მათი მშობლიური ენის ნარევია... [ალჟირული ენა] ესპერანტოს მსგავსი ენაა სწორედ... როდესაც ესა თუ ის ერი დაკარგავს მშობლიურ ენას, შემდეგ დაურჩება მას რაიმე ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი სახე? რასაკვირველია, არა!

სიტყვა “საქართველოს” განმარტება არ ესაჭიროება. როცა სიტყვა “საქართველო” ითქმის, მაშინ, უპირველეს ყოვლისა, თვალწინ წარმოგვიდგება... სამშობლო!... კაცი მაჰმადის სარწმუნოების შეიძლება იყოს და ამავე დროს წმინდა წყლის ქართველიც!... იქნებ იმისთვის [მოკლეს] ის დიდებული მგოსანი [ილია], რომ იგი დიდს თაყვანს სცემდა დედა ენას და თავისი ქვეყნის ერსა?... ყველას ამცნო და შთაუნერგა ეროვნული გრძნობა და სიყვარული?...

ეროვნული საკითხი ერთადერთი მტკიცე და შეურყეველი დედა-აზრია ჩვენი [მაჰმადიანი და ქრისტიანი ქართველების] დაკავშირებისა...

უნდა შევიტანოთ [ხალხში] ეროვნული შეგნება და მეტყველება; უნდა შევასწავლოთ სამშობლო ქვეყნის ისტორია, ლიტერატურა და გეოგრაფია, და უნდა შევქმნათ ისინი ჩვენი ქვეყნის ნამდვილ შვილებად და ჭირსა და ლხინში გამოვიყენოთ. მთელი ჩვენი არსებით უნდა ვეცადოთ, რომ დამყარებული იქმნას ჩვენს შორის მჭიდრო და შეურყეველი მამულიშვილური კავშირი. 

“თუ კაცის შინაგან არსებაში შვილის სიყვარულს თავი არ უჩენია, სხვას [სათანადო] მშობლიურს მზრუნველობას ვერ გაუწევს... აქ მოყვანილი სიტყვებიდან მინდა ის დასკვნა გამოვიყვანო, რომ, თუ კაცი მოყვარულია თავისი მშობელი დედა-ქვეყნისა და თანამემამულეთა, ის სხვასაც შეიყვარებს, შეურიგდება და თუ მას არც თავისი ერი, არც სამშობლო დედა-ქვეყანა, არც ისტორია და თავისი ეროვნული მეტყველება არ სწამს და არ უყვარს, მისგან ნურავინ სიკეთესა და სიყვარულს ნუ მოელის”...

მწამს და მიზანიცაა ჩვენი [მაჰმადიანი და ქრისტიანი ქართველებისა] აღვადგინოთ ეროვნულ პოლიტიკური ერთობა. თქმა არ უნდა, ეს დიადი და მამულიშვილური საქმეა, მაგრამ ამ ისტორიული საქმის დაწყებისათვის ჩვენი შინაგანი არსებისა და გონების ნაკარნახევს უნდა დავუკავშიროთ შესაფერისი ტაქტიკაც, თორემ მთელი ჩვენი შრომა და ამაგი ამაოდ ჩაივლის.

როდესაც საქართველომ მეოთხე საუკუნის დასაწყისში ქრისტეს სარწმუნოება მიიღო და ახალ კულტურულ ცხოვრებაში  გაერთო, ახალი ცხოვრების პირობებმა მას ახალი კულტურული სახე მისცა. აგრეთვე მეთექვსმეტე საუკუნის დასაწყისში სამხრეთ-დასავლეთ საქართველომ რომ მაჰმადის სარწმუნოება მიიღო და ახალი ცხოვრების პირობებში ჩადგა, მასაც ძველი ცხოვრების სახე ეცვალა და ახალმა მოძღვრებამ – შარიათმა (სამოქალაქო კანონებმა) ეროვნული მეტყველების გარდა ყველაფერი მოსპო, გაანიავა... გამაჰმადიანებული ქართველები არაბეთში უნდა წასულიყვნენ და იქ ესწავლათ ახალი ღვთისმეტყველება, არაბული ლიტერატურა, ფილოსოფია-ლოღიკაში გაწაფულიყვნენ. სწავლობდნენ სამაგალოთოდ და მალე თვითონაც მასწავლებლებად გამოდიოდნენ. მაგალითად, ქვემო აჭარის სოფელ პუნდაგოდან მემედ ეფენდი გვერდაძე ეგვიპტეში “ჯამიულ-ემეჰერში” არაბებს შარიათს ასწავლიდა... მთელს ოსმალეთს არ მიუცია იმდენი სასულიერო პირი, რამდენიც აღზარდა სამაჰმადიანო საქართველომ, განსაკუთრებით ჭანეთმა. დღესაც [1916 წელს] სწავლული პირების უმეტესი ნაწილი სასულიერო წოდებაა ჩვენში და ხალხიც დიდი მორწმუნეა...

მართალია ჩვენ ქართველები ვართ, ჩვენს ძარღვებში საქართველოს სისხლი ჩქეფს, ჩვენი ზნე-ჩვეულებაც ქართულია და ჩვენი ეროვნული თვითშეგნებაც ერთია, მასთან ერთად გვსურს გარდავიქმნედ ერთ ერთეულად, ერთ სულად და სხეულად, რათა აღვადგინოთ ჩვენი ეროვნული მთლიანობა, მაგრამ მაჰმადისადმი ჩვენი მტკიცე და შეურყეველი რწმენა არ წაიშლების. ეს მნიშვნელოვანი გარემოება, როგორც დაწყებული საქმეებიდან ჩანს, ჩვენს თანამემამულეთა მიერ ჯეროვნად ვერ არის გათვალისწინებული და ვშიშობ, რომ ამდენმა ღვაწლმა და შრომამ ვაი თუ ნაკლები ნაყოფი გამოიღოს...

ხშირად ხდება, სხვა სოციალურ პირობებში აღზრდილი ვინმე ერთი პირი მეორისა კულტურულ ცხოვრებას სათანადოდ ვერ აკვირდება და მის შესახებ თვისი კულტურული ცხოვრების თანახმად მსჯელობს, დასკვნა გამოაქვს.

შეუგნებლობის მძლავრი კედელი, რომელიც ჩვენს შორის იყო აგებული, ეროვნული შემეცნების დიადი ისრით იქნა დაცხრილული... გვინდა დიდი ხნის მტრად ნაგულისხმეველი ჩვენი ღვიძლი ძმანი და თანამემამულენი სულითა და გულით ჩავიკრათ მშობლიურ მკერდში, ნაღველი ამოვიცალოთ და ამქვეყნად ნათესაური ბედნიერებით დავსტკბეთ, გავაცნოთ და დავუმკვიდროთ ერთმანეთს ჩვენი გული. ასეთია დღეს ჩვენი სულიერი ვითარება...

დიდი ბედნიერებაა, როცა ადამიანი სხვა და სხვა სარწმუნოების მიმდევარ მოძმეებს ერთი გრძნობითა და ერთი აზრით გამსჭვალულებს დაინახავს...

მიუხედავად სარწმუნოებრივის სიმტკიცისა და შეურყევლობისა, ეროვნული ნათესაობის სათნოებას ბუნებრიობასა და სულიერებას მაინც თავისი გააქვს და ამ სხვადასხვა სარწმუნოების მიმდევრებს თავის სამამულიშვილო ფარგლებში, წრეში      ათავსებს და აკავშირებს...

მშობლიურმა დამოკიდებულებამ და წმინდა კავშირმა, განურჩევლად სარწმუნოებისა, დაამყარა ჩვენს შორის წრფელის გულით სიყვარული, მხურვალე თანაგრძნობა, პატივისცემა და ნდობა, რაც სასწაულმოქმედ მოვლენად უნდა ჩაითვალოს ჩვენს ცხოვრებაში...

თანამემამულეთა მიმართ თანაბარი პატივისცემა და სიყვარული, ნდობა და გულახდილობა ერთადერთი დედა-ბოძია სამშობლოს ბედნიერებისათვის, და ამ სამშობლოს სახელით შეერთებული სხვადასხვა კუთხის შვილები ჩვენს ეროვნულ სალაროს მრავალ სიმდიდრეს შეჰმატებენ... ებრაელობა მხოლოდ თავის თავს ჰრაცხდა ღვთის მიერ ამორჩეულ ერად და იდეურად გამოთიშული იყო დანარჩენი კაცობრიობისაგან... კარგად უნდა გვახსოვდეს რომ, როგორც დიდებულ ქრისტეს წმინდა სახარებას ჰყავს მილიონობით თაყვანისმცემელი, ისე უბიწო ყურანსა - მილიონობით მიმდევარი...

არ დავკარგეთ არც ზნე-ჩვეულება, არც ჩვენი დედა ენა და გვარები და სხვა... დარწმუნებული ვარ, ახლო მომავალში [მივაღწევთ] იმ სანატრელ მიზანს, როცა ჩვენი ერის ბედნიერებას თვალნათლივ დავინახავთ... შევიარაღდეთ თანამედროვე სწავლა განათლებით და უზრუნველყოთ ჩვენი მომავალი... “სარწმუნოება და ეროვნებაში” 1916 წელს მემედ აბაშიძე წერდა: “ერთი ვინმე მამულიშვილი თუ იამაყებს თავისი ქართველობით, დამერწმუნეთ მეც ვამაყობ ჩემის ქართველობით”...

როდესაც საჯავახოში სოკის სკოლა აკურთხეს, საპატიო ალაგი დაუთმეს ჯვრის გვერდზე ყურანს. ასეთმა საქციელმა ქართველ ქრისტიანებში და ქართველ მაჰმადიანებში დიდი ნდობა და უსაზღვრო სიხარული გამოიწვია... [1912 წელს] ალბანეთმა, როდესაც ნახა დრო თავის ეროვნული ინტერესების დასაცველად, თავის ერთმორწმუნე ოსმალოს გადაუდგა და თავისი ეროვნული მართვა-გამგეობა შექმნა...

განა დღეს ცოცხალი მაგალითები თვალწინ არ გვიდგას: ორი ერთმორწმუნე სახელმწიფოები როგორ ერთმანეთს ზარბაზნებს და ტყვიისმტყორცნელებს უშენენ ეროვნული ინტერესების დასაცველად, მართლაც, რომ კაცმა დაჰკარგოს თავისი ეროვნული სახე და თავისი ერის სიყვარული, ისეთ ადამიანებისათვის სახელი ვერ მიშოვნია, რა ვუწოდო! ჯიშების ერთმანეთთან დაახლოებას და ერთად ცხოვრებას ადამიანებში კი არა, ცხოველებშიც ვხედავთ. მაგალითად, გაივლი საბალახოზე და დაინახავ, რომ ყოველი ჯიშის საქონელი თავიანთ ჯიშებთან ძოვენ ბალახს: კამეჩები ცალკე, ცხვრები ცალკე, თხები ცალკე, ცხენები ცალკე და აქლემები. გინდა ავიღოთ ფრინველები: მტრედები ცალკე, შოშია ცალკე, იხვი ცალკე და სხვა. აი, როგორც სჩანს, პირუტყვებსა და ფრინველებსაც უყვართ თავიანთ ჯიშებში ცხოვრება. სხვაგვარად რომ ვსთქვათ, ჯიში იგივე ერია. ე.ი. ჯიშეული სიყვარული ანუ ეროვნული საყვარული ადამიანებში [კი არა] დედამიწის ზურგზე ყოველ ცხოველის გულშიც [კი] არსებობს. ე.ი. ერების ერთმანეთის სიყვარული ბუნების მოვლენა ყოფილა და ადამიანს არ შესწევს ძალა რომ ბუნებას ეწინააღმდეგოს და თავისი ეროვნული სახე დაჰკარგოს, ანდა თავი შეაფაროს რომელიმე ერთმორწმუნე სახელმწიფოს ბაირაღ – ქვეშ თავის ეროვნული ინტერესების დასაცავად. ალბანელები და თურქები ერთმორწმუნენი იყვნენ, მაგრამ ალბანელებმა მათ ერთმორწმუნე თურქების ბაირაღ-ქვეშ ვერ ნახეს ეროვნული თავისუფლება. ვერც მაჰმადიანმა ალბანელებმა, ვერც ქრისტიანმა ალბანელებმა და ბოლოს, როგორც იქნა, შესძლეს საკუთარ ბაირაღ-ქვეშ დაბანაკება და მით ბოლო მოუღეს ეროვნულ დამცირებას თურქებისაგან...

სხვადასხვა ერებმა შესძლეს ქრისტეს სახარების და ლოცვების გადმოთარგმნა თავიანთ მშობლიურ ენაზე და მით ბერძნების გავლენას ჩამოშორდნენ... ყოველი ძალა და ღონე უნდა ვიხმაროთ, რომ გამოვზარდოთ ისეთი შვილები, რომლებიც შესძლებენ სარწმუნოებრივ საკითხების მაჰმადის მოძღვრებიდან ქართულ ენაზე გადმოთარგმნას.

ჩვენ როგორდაც მაჰმადის რჯულით ვბედნიერობთ, ისე ქართული ეროვნებითა ვამაყობთ... [მაჰმადიანი ქართველი] თავის თავს თურქად არ აღიარებს...

ყოვლად შეუძლებელია,  რომ მშობლების  მოყვარულმა, წინაპრების  დამფასებელმა,  მშობლიური მეტყველების შემგნებლებმა, შემნახველებმა და პატივის მდებლებმა, შეიცვალოს გეზი, თავისი ეროვნული სახელმწიფოებრივ ცხოვრებისა, მორალისა, მიმართულებისა და მისწრაფებისა. სწორედ ასეთი ადამიანები არიან ნამდვილი ღვიძლი შვილები თვისი მშობელი ერისა, რომელნიც არა თუ კერძო ინტერესის გამო, რაიმე სიბოროტესაც იკადრებენ, არამედ ჭეშმარიტებისათვის საკუთარ სიცოცხლესაც კი არ დაიშურებენ... ოღონდ სამართლიანობა და კაცთმოყვარეობა იყოს აღდგენილი, დაცული და ისტორიის უხსოვარი დროიდან მათ მამა-პაპათა მიერ შემუშავებული და შექმნილი, მშობლიური სიტყვები, იყოს დანიშნულებისამებრ თავიანთ ალაგას ხმარებული და მით სინამდვილე დაცული...

სამუსულმანო საქართველოს ძველი მეჯლისის შემადგენლობა ყოველთვის ცხადად მოქმედებდა, და მერე იცით... რომელი “მზაკვრული მიზნის მისაღწევად” დედა სამშობლო, საქრისტიანო და სამუსლიმანო საქართველოს შესაერთებლად... ჩვენ     დავისახეთ მიზნად ისტორიული საქართველოს ძმობისა და საზღვრების აღდგენა და კიდევაც შევიძელით...

ქებას არავის მივცემ რომ გულზე ფეხი დამაბჯინოს და შემითითხნოს ის სიყვარული მამულისადმი, რომელიც მაფრთოვანებდა ბავშვობიდან, რომელმაც აღმზარდა, დამავაჟკაცა და თავდავიწყებამდე მიმიყვანა. მე ჩემი გული და მთელი მეჯლისის გულიც, სამშობლოს სამსხვერპლოზე დავწვი...

კაცი, რამდენადაც პატივს დასდებს თავის მშობლებს, დამფასებელი თავისი ერისა, მეტყველებისა და წინაპრებისა, იმდენად შეთვისებულია იგი სხვა ერებთან და აქვს მათთან კეთილი დამოკიდებულება...

სამშობლოს მთლიანობისა და დამოუკიდებლობის დაცვა და უზრუნველყოფა შეიძლება მხოლოდ ეროვნული მისწრაფებათა და აღთქმათა თავის დონეზე აწევით, მიუხედავად სარწმუნოებრივი მიმართულებისა და სხვა პოლიტიკური მიდრეკილებისა. ეროვნულ აღთქმათა მაღლა დაყენებისა და დაფასების წყალობით არის, რომ ერთა მთლიანობა და დამოუკიდებლობა არის უზრუნველყოფილი... დადგა დრო, როცა შეგვიძლია ჩვენი საქმე, ჩვენი ბედი ჩვენ თვითონ მოვაწყოთ...

როდის იყო, რომ ფამიანცები, პუჩუნიანცები და სხვა იანცები ჩვენთან იყო!... როდის იყო, რომ ისინი ჩვენს ინტერესებს იცავდნენ! ყოველგან და ყოველთვის სომხეთში გაბატონებული პარტია საქართველოს საარსებო ინტერესების წინააღმდეგ     მოქმედებს...

სომხეთმა ერთხელ და სამუდამოდ უნდა შეიგნოს, რომ მუდამ გარეშე ძალებზე დაყრდნობა, მუდამ იმედი ბატონისა ყოვლად შეუძლებელია. საკუთარ ძალებზე დაყრდნობა, მეზობლებთან კეთილგანწყობა – აი, საღი პოლიტიკა, რასაც უნდა დაადგეს სომხეთი...

მეზობელთა ინტერესების აბუჩად აგდება, გადამტერება მეზობლებისა და მით მუდამ თოფ-ქვეშ ყოფნა – დამღუპველი      პოლიტიკაა. და, რაც ადრე დაანებებენ თავს ამ პოლიტიკას სომხეთის მესვეურები, მით უკეთესი იქნება სომხეთისათვის...

1918 წელში [ოსმალეთი] საქართველოსკენ დაიძრა და ოზურგეთს შეესია... ენვერ-ფაშის პარტიამ, რომელიც ოსმალეთის ბატონ-პატრონი იყო... ბულგარეთის ფრონტიდან საუკეთესო ჯარები დასძრა კავკასიისაკენ-ამიერკავკასიის დასაპყრობათ და სწორედ აქ მოიტეხა მან ფეხი. ამიერკავკასია ვერ დაიპყრო და მოკავშირეთა ჯარებს კი ფრონტი გაუხსნა ბულგარეთში. ბულგარეთი დაეცა და ომიდან გამოვიდა. ომით მოკავშირეებს გზა გაეხსნათ სტამბულისაკენ და ოსმალეთმაც მოითხოვა სეპარატისტული ზავის შეკვრა... ბულგარეთის და ოსმალეთის ცალკ-ცალკე დამარცხებამ და ომიდან გამოსვლამ გასტეხა გერმანიაც და ისიც იძულებული გახდა მოკავშირეთათვის ზავი ეთხოვა. დამარცხებულ გერმანიას მეტი გზა არ ჰქონდა. ის დაემორჩილა თავის ბედს და ვერსალის ზავს ხელი მოაწერა...

მემატიანემ მიუდგომლად უნდა დაგვიხატოს ჩვენი წინანდელი თაობის როგორც უარყოფითი, ისე დადებითი მხარეები და მათი მიზეზებით გამოწვეული ავი და კარგი შემთხვევები, რათა ჩვენც ვიქნეთ გაფრთხილებული, მივეგებოთ კარგს, მივსცეთ მას მსვლელობა დიდი, ვერიდოთ ცუდს, დავთრგუნოთ და ავიშოროთ იგი. როგორც მოგეხსენებათ, ისტორია გამაფრთხილებელი შუქურაა, ლიფლიფია, რომლის საშუალებით ჩვენი ცხოვრების მთლიანობის ხომალდი უნდა შევიდეს სამშვიდობო ნავთსაყუდელში.  

სწორი მიდგომაა საჭირო… ყოველივე ნაბიჯი წინდახედულათ უნდა გადავდგათ... [ადამიანი] თავის ერში გამოჩენილი დიდი გვამებით ამაყობს. [მას] უყვარს თავისიანები ისე, როგორც დედას ღვიძლი შვილი და მამას–მთელი ოჯახის შემადგენლობა. ეს ასე იყო, არის და იქნება შემდეგშიაც: ბუნებას გააქვს თავისი.

ამრიგად, არსებითად, “ისტორიის გამაფრთხილებელი შუქურით” დიდი მემედი გვაძლევს სამართლიანობის, კაცთმოყვარეობის და სინამდვილის ისეთ სახივს, რომელიც მომავალში, არა მარტო ჩვენ, არამედ ნებისმიერმა კმასულიერმა არსებამ უნდა გაითავისოს. მემედი სამართლიანად გვაფრთხილებს: “კარგად უნდა გვახსოვდეს, რომ, როგორც დიდებული ქრისტეს წმინდა სახარებას ჰყავს მილიონობით თაყვანისმცემელი, ისევე უბიწო ყურანსა – მილიონობით მიმდევარი... შესაძლებელია კაცი მაჰმადიანის სარწმუნოების იყოს და ამავე დროს წმინდა წყლის ქართველიც. ეს ასეა არა მხოლოდ დღეს არამედ შესაძლებელი იყო თამარისა და რუსთაველის დროსაც, რადგან ქართველებს ადრევე ჰქონდათ დამოკიდებულება და კავშირი მაჰმადიანობასთან უკვე მე-8-9 საუკუნეში”.  სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიური ტოლერანტული სისტემა იმთავადვე დამახასიათებელი იყო ფარნავაზის, დავითის, შოთასა და, “სამუსლიმანო საქართველოს” მეორე ილია ჭავჭავაძედ შერაცხულ, მემედ აბაშიძის სამყაროში. მემედის “თავდავიწყებამდე მიყვანილი სიყვარული” მამულისა არის მამულიშვილის ის ზებუნებაზრული აზროვნება, რომელმაც, როგორც ამაზე თვითონ წერს, ათერგათი წლით ადრე, ვიდრე მას კომუნისტები დახვრეტდნენ, არსებითად, იწინასწარმეტყველა საკუთარი გულის “სამშობლოს სამსხვერპლოზე დაწვა”.

ჭეშმარიტი ქმნადობა, “მადლის ქმნა”, იქ გვაქვს, სადაც წარმომქნელი, შემოქმედი, ბრძენთა-ბრძენ ლაო-ძის რომ დავესესხოთ,  “შექმნის და არ ეუფლება შექმნილს”.

საინტერესოა ჰაიდეგერის საძღვისური (პრინციპული) აზრი “სულიერი ტაძრის” აუხსნადი ხასიათის შესახებ, როცა XX ს-ის ეს დიდი გერმანელი მოაზროვნე, ამბობს: “იგი მხოლოდ მაშინ ავლენს თავის თავს, როცა განუფარავი და აუხსნელი რჩება” (ხაზგასმა, ქვემოთ, ყველგან ჩვენია შ.ლ.).

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გონიერი, სულიერ-ზნეობრივი არსების, ე.წ. “სულიერი ტაძრის” არსი ის ამოუწურავი სალაროა, რომელსაც, რამდენიც არ უნდა ჩაუღრმავდე, მაინც ვერ ამოწურავ; მაგრამ, თავის მხრივ, რადგან, “სულიერი ტაძარი”, პიროვნების სიღრმისეული ანაგი (სტრუქტურა), ამოუწურავია, ანუ უსასრულო სირთულისაა იგი (ანაგი) თავისი არსის თანდათანობითი გაიგივების (იდენტიფიცირების) თანადად, გამოიწვევს გავლილი გზის არსის ხედვის მუდმივ გადააზრებას.

”წარსული აწმყოს გავლენით ისე უნდა შეიცვალოს, როგორც თავად აწმყო უნდა წარმოიქმნას წარსულის გავლენით” [Eliot T.S.-Selected Prose,L.,1965].

ოღონდაც, აქ აუცილებლად ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ, განვლილი გზის არსის ხედვის მუდმივი გადააზრება იქნება ეს, თუ “წარსულის შეცვლა აწმყოს გავლენით”, ყოველ შემთხვევაში ნებისმიერი ცვლილება მუდამ ხდება (ანდა უნდა ხდებოდეს) ზებუნებაზრული, შინაგანი ქმნადობის სვლეობის (პროცესის) მეოხებით; თუ ცვლილება მხოლოდ, თუნდაც, ბუნებაზრული (რაციონალური) საზრისიდან გამოდის, და ანგარიშს არ უწევს პიროვნების ზებუნებაზრულ, შინაგან, პიროვნულ-ეროვნულ, უცვლარ, გარდმონაწესულ, ოცნურ (იდეალურ) ველს, მუდამ ხელში დაგვრჩება, უკმარსულიერის წარმავალი არსი. საქმე ისაა, რომ, თუ საჭიროა ჰარტმანის ხედვით (თეორიით), “აბსოლუტურად იდეალური ღირებულებების” მოსაპოვებლად, “უცვლარი ეთიური ღირებულებები” და, თუ, მუდამ, “ერი ცოცხალი არსია”, თუ “მისი შინაგანი სახე უცვლელი რჩება, როგორც სახე-იდეა”, თუ “საქართველო ლაშარში მხილდება” ე.წ. მითიური აზროვნებით, თუ ამჟამინდელ თაობას, როგორც იქნა, მართლა მოგვეცა შესაძლებლობა, თავისუფლად ვიფიქროთ “იმათზე, ვინც კიდევ მოვა” – მარადიულად, ზესკნელიდან, ზეციური შიბით.

როგორც ი. სურგულაძე [იხ. სურგულაძე ი. ქართული ხალხური ორნამენტის სიმბოლიკა, თ., 1993]: „ჯვრის სხვადასხვა ვარიანტი არქაულ ხანებში [არაქრისტიანული] შინაარსისაა. [მაგალითად, ჩვენში] კალპი წარმოადგენს ჩიჩილაკის წვეროზე ჩამოცმულ, თხილის ტოტებისაგან მოწნულ წრეს, რომელიც შემკულია მარადმწვანე ფოთლებით. ორის შიგნით ჩასმულია ჯვარი [რომლის] წვეროებზე ჩამოცმულია ორი ბურთისებური კვერი “ყინჩილა”, და ორი ბროწეული, ან [და] ვაშლი... რომლებიც ცაზე მზის ოთხ მდგომარეობას მიგვანიშნებდნენ [იგივეა გვერგვი და, საერთოდ,] “გვერგვისა” და “კალპზე” დამაგრებული ჯვრები არ მიგვაჩნია ქრისტიანულ ჯვრად, რადგან ისინი ჰორიზონტალურ სიბრტყეშია მოქცეული [როგორც, მაგალითად დაღესტანში, ს. კეგეას (და არა მარტო) მახლობლად კლდეზე ნაკვეთი, არსებითად, მსგავსი, თითქმის ბევრეული წლის, მსოფლიოში უძველესი, ბუნიობებსა და ნაბუნიობებზე მოგეზილი (დედამიწის ბრუნვის ღერძის პროცესის მხედველობაში მიღებით)]... [მზის] გარდა, კალპი დაკავშირებული იყო ჩიჩილაკთან, როგორც სიცოცხლის [ხე]. [თურმე ნაძვის ხის შემოტანით არა მარტო, ჩვენი ეროვნული სიცოცხლის სხეოვანი წყარო, ტყე გაგვიჩანაგებია, არამედ ეროვნულიც სულიერ-ზნეობრივი წაღმართული საწესოც (რიტუალიც) ზედ მივიყოლებია. მაგრამ, სჯობს ისევ ბ-ნ ბ ირაკლის მოვუსმინოთ]... ს. მაკალათიას აღწერილი აქვს მთიულეთის მთავარი (კომისის) ხატი. იგი არის რკალურგვერდებიანი ოთხწვერიანი [ჯვრის] ფიგურა, რომლის თითოეული წვერო ბოლოვდება ბურთულით... სადღეისოდ ცხადი გახდა კერის კულტის უდიდესი ადგილი ჩვენი წინაპრების წინაქრისტიანულ სარწმუნოებაში... დედაბოძი განუყრელად კერასთან იდგა... გამოირკვა, რომ კულტის აღმნიშვნელი სიტყვები – “ხატი” და “ჯვარი” – ენათესავებიან ხესა და ძელს, ხოლო ამათთან კავშირშია სვანური და მეგრული ღვთაებების სახელები – “ჯგრაგი” და “ჯგეგე”... ხალხური გიორგის [გივარგისი] კულტის გენეზისს მუხის კულტში ეძებენ... [ერთი] ქართული გადმოცემის თანახმად, მცხეთის სვეტიცხოვლის ადგილზე უზარმაზარი წმინდა მუხა მდგარა, [რის] ანარეკლი კარგად ჩანს თვით სახელწოდებაში “სვეტიცხოველი” [თქმულებაში “ამირანმა ქალი უნდა მოიტაცოს” და ხელს თან ყურძენი გამოაყოლოს, [ეს] სიცოცხლის მომნიჭებელი ნაყოფის ხე]... ხის სალოცავში დარგვა და მისი მოვლა-გახარება უმნიშვნელოვანესი შესაწირია... სიცოცხლის ხის სიმბოლოდ ჩანს გურული ჩიჩილაკი, რომელსაც მარანში ინახავენ [იმ მარანში, სადაც “ზედაშე შეწირული ღვინოა”, სადაც ინათლებიან და ქორწინდებიან, როგორც ამას ლამბერტი (და არა მარტო ის) ადასტურებს]... “სიცოცხლის ხე” ბევრგანაა, ხოლო ქართულ ვარიანტში მას ემატება შიბი, როგორც ცასა და ხეს შორის საკომუნიკაციო საშუალება... ანალოგიური მნიშვნელობის მქონე ობიექტებად გვესახება კოშკი და ირმის რქა“ წერს ბ-ნი ბრაკლი.    

ალბათ, ამავე არსისაა ქართული ირმის ნახტომი ე.წ. ინდოევროპული რძის გზა; ასევე საინტერესოა, ჩვენთვის, რომ ლანჩხუთში კაშის ხატი დავანებული იყო მუხაზე (ე. ცინცაძე), მსგავსად ლაშარის (ან/და ფლაშარის) სალოცავისა; მეტიც, დარწმუნებული ვართ (როგორც ლომისის ყმა და “ი/კ ტრადიციების აღმდგენი საზოგადოება კავკასიელის” ერთერთი დამფუძნებელი) რომ ხატი, როგორც ამას ქვემოთაც დავინახავთ, “სხვადასხვა რჯულის ქართველთა” “ინტერნაციონალური რწმენით სისტემათაგან” განსხვავებით, ე.წ. ყოველთა ქართველთა ქვეცნობიერებაში, დღემდე, მეტ-ნაკლებად, მაინც შემორჩენილი, ის ერთადერთი წაღმართული (1988 წ. ა. ჩიქობავას, (დ. შენგელიას მიერ) გარდაცვალების შემდეგ, გამოქვეყნებული შრომის გაგებით, ანუ ყოველივე უკუღმართულის საწინააღმდეგო აზრით) თანწყობაა, რომელსაც ძალუძს (და, მომავალში კიდევაც განახორციელებს) უკმარსულიერი ერი უზენაეს სულიერ-ზნეობრივ ერად აქციოს; უფრო მეტიც, როგორადაც არ უნდა გვეჩვენებოდნენ ეს “ინტერნაციონალური რელიგიური სისტემები”, რომლებიც, ნებსით თუ უნებლიეთ, თავზე მოხვევია ი/კ სამყაროს, დღეს (თუ ჩვენთვის პიროვნულ-ეროვნული ფასეულობები ზებუნებაზრული და უზენაესი არსისაა), ისინი უნდა შევაფასოთ და დავაფასოთ ბუნებაზრული (რაციონალური) თვალსაზრისით (თუ ყოველთა  ქართველთა ერთიანი რწმენითი ბალავარის მოპოვება გვსურს); კიდევ უფრო მეტიც, ნებისმიერი “რჯულის” მამულიშვილისათვის, პიროვნულ-ეროვნული ფასეულობანი ზებუნებაზრული, უზენაესი, უცვლარი, ოცნური თანწყობაა, მაშინ, ამაოა ურწმუნოს იმედი, როცა ფიქრობს, რომ ზებუნებაზრული რწმენის სიფუკეს (ვაკუუმს) მოითმენს პიროვნულ-ეროვნული გარდმონაწესული  სამყაროს ოცნური ბუნება; თუ, ზებუნებაზრული აზროვნებით, სულიერ-ზნეობრივი ძრავწირის თანწყობითი (სისტემური) სახის მოაზრებას ზურგი შევაქციეთ, და მასში მხოლოდ ბუნებაზრული (რაციონალური), გამოყენებითი არსი ვეძიეთ, მითუმეტეს, თუ ის (ნახჭი (მოდელი)) ე.წ. “წმინდა წერილების” და “თვითური (აბსოლიტური) ჭეშმარიტების შემცველ”, ე.წ. “ღვთის ნაკარნახებ” წიგნისა, ან/და სხვა ნებისმიერი “გაუცხოებული”, განნახჭებული (დამოდელირებული) სახით წარმოვადგინეთ, ხელში შეგვრჩება, უკეთეს შემთხვევაში, უკმარსულიერი სივრცის დამფუძნებელი რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემა. 

ოღონდაც, აქ მთავარია მშობლიურ, ეროვნულ, უზენაეს ფასეულობათა თანწყობის (სისტემის) ბუნებითი რწმენა, როგორც გაკვრით, კიდევაც აღინიშნა, არ ავურიოთ [იხ. “დღევანდელობა და სახელმწიფოებრივი ცნობიერების პრობლემები” 1998 წ. ქ. თბილისი], ნებისმიერი სახის, საერთაშორისო, “საარვისო”, ე.წ. რელიგიურ – იდეოლოგიურ, არაბუნებით სისტემებში; უკანასკნელნი, თავიანთი შინაარსის დასაჯერისობას “აფუძნებენ” ათასგვარ მითიურ სასწაულებზე, რადგან მათი ჭეშმარიტების დასაბუთების ბუნებითი გზა სრულიად გამორიცხულია. სამაგიეროდ, მშობლიური, ეროვნული, უზენაესი ფასეულობების ბუნებით თანწყობაზე (სისტემაზე) დაფუძნებული, რწმენის დასაჯერისობას, თვინიერ იმ გარემოს სიყვარულისა, “ადგილის დედისა” რომელმაც გშობა, ჩამოგაყალიბა და კაცად გაქცია, არა უნდა რა; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, უმადურობა არ უნდა გამოიჩინო იმის მიმართ, რომელმა ველმაც (გარემომ, ნაციამ (ერმა)), ტანჯვა-ვაებითა და ბრძოლით შექმნილ სივრცეში, საკუთარი “სისხლითა და ხორცით”, თუნდაც ხიზანი, მიუსაფარი ლტოლვილი გამოგკვება; დიახ, თვინიერ სიყვარულისა მას არა უნდა რა შენგან.

„დროა, - წერს, 1994 წლის “ქვათა ღაღადის” გამოცემაში, რედაქტორი თ. სანიკიძე (იხ. “ბოლოთქმა”), - მოვექცეთ ყველას ისე, როგორც ფრანგი ექცევა ქართველს საფრანგეთში (ვინც კი მიიღო საფრანგეთის მოქალაქეობა ყველა ფრანგად ჩარიცხა), რუსი ქართველს რუსეთში (ვინც იქ დასახლდა, ყველა გაარუსა და ციციანოვებად და ბარატინსკებად გვიქცია)..., მინდოდა მეთქვა: სომეხი ქართველს – სომხეთში (მაგრამ ეს ხომ არასოდეს ყოფილა და არც იქნება). კი მაგრამ რატომ?” – გაკვირვებული გვეკითხება ბატონი თენგიზი. 

იქნებ იმიტომ, რომ ჯერაც არ გაჩენილა ჩვენში, დროშით ხელში, აქაური შანდორ პეტეფი, რომელიც საქართველოს თავისუფლებას შესწირავდა ყველასა და ყველაფერს?!

ეს როგორ  განა გმირები აკლია ევსტათე მცხეთელისა და აბო თბილელის საქართველოსო – იტყვით. ვინ იცის, ვნახოთ, იქნებ აკლდეს კიდეც (როგორც ამას ქვემოთ შევეცდები გადმოვცეთ, “სხვადასხვა რჯულის” მართლა გულით მიმდევართა თვალსაზრისით (გავიხსენოთ თუნდაც მემედ აბაშიძის ზემოთმოხმობილი აზრები) და ერთაობითი ხასიათის უზენაესი რწმენითი თანწყობის აღდგენისა (ივანეს აზრით [იხ თორმეტტომეულის პირველი ტომი] არა მარტო ერთიანი წარმართული (წაღმართული) თანწყობაა საერთო ქართველური, არამედ სალოცავი (გარდა საერთოსახელმწიფოებრივისა) ენაც კი ერთიანი გვქონია) აზრით); აბა პეტეფს მოვუსმინოთ, ვისაც თანამედროვენი, და, განსაკუთრებით კი, ალბათ, სერბები და სლოვაკები, გაოცებული ყავდა:

“თუ თანამედროვენი არ მომისმენენ ავიჭრები ისტორიის მაღალ ტრიბუნაზე და იქ განვაცხადებ ჩემს სარჩელს. სამართლიანი შთამომავლობა მჯერა მომისმენს. ჩემი წმინდათა წმინდა მიზანია ხალხის სამსახური.

                               აღვსდგეთ ქვეყანას გავაგებინოთ

                               რომ გაჩენილნი არ ვართ მონებათ

                               თუ გვიწერია სიკვდილი მოვკვდეთ

                               მონურ სიცოცხლეს მოეღოს ბოლო

                               რაა სიკვდილი თუნდ გავწყდეთ ყველა

                               ოღონდ სამშობლოს ეღირსოს შველა

                               წინ მადიარო!

                               კრულ იყოს თავის ხალხს ვინც გადაუდგეს

                               ვინც ხალხის დროშას გაუშვას ხელი”.

(ნეტავი, ევროპაში ახლად დასახლებულმა მადიარებმა ისეთი რა აჩვენეს თავიანთ ხიზნებს, ზოგიერთი უკმარსულიერი მეზობლის მიმართ, ჩვენ ათასწლობით რომ ვერ შევძელით?!).

ახლა კი მოდით დავითვალოთ, თუ რამდენი (როგორც ამას თამარაშვილიც აღნიშნავს, 2500 წლის წინ კავკასიაში შემოსვლის შემდეგ) სომეხი (და განა მარტო სომეხი) დადის საქართველოში, რომელიც ქართულად არც კი კადრულობს საუბარს, არა თუ მგზნებარე ლექსით მოგვიწოდებდეს შევაკვდეთ კაზაკების ურდოს და სამშობლო კი არ გავაქელინოთ; მეტიც, მოდით დავთვალოთ რამდენი სომეხი ამოფარებია “რუსის ფარაჯას” და თელავს მთელ იბერიულ-კავკასიურ (ი/კ) სივრცეს (შ. გეტეფი (1823-1849), მამა სერბი, დედა სლოვაკი. დაიღუპა მეფის რუსეთის კაზაკებთან ბრძოლაში (იხ. ე.წ. ქსე).

ახლად ჩამოყალიბებული ერების, ე.წ. ნაციების, წარმომადგენლები ერების უსახო ნაზავის ველში არიან გაზრდილნი. ამ ველში იზრდება ლიანგის (მასის) შვილი, რომელიც ცდილობს იყოს არა პიროვნება, საკუთარი სახითა და შინაარსით, არამედ, პირიქით, ცდილობს ლიანგში გაითქვიფოს, გაუფერულდეს და შეუმჩნეველი გახდეს. ასეთ ადამიანს ეშინია ერის საერთოდ და, უპირველესად, სწორედ მისი წარმომშობი (ან/და აღმზრდელი) ერის; მითუმეტეს, თუ ეს ერი ჭეშმარიტი ერია, და არა უსახო ნაცია, რამეთუ ერი პიროვნებათაგან შესდგება; აი რა არის მიზეზი იმ უკმარსულიერთა წარმოშობისა, რომლებიც არსებითად, გარდაიქცნენ ერთფეროვან ლიანგად (მასად).

პიროვნება ერთფეროვანი სახის კი არაა, არამედ არსობრივი, ცოცხალი, სულიერ-ზნეობრივი არსია, სრულიად განსაკუთრებული სახით; ამ არსობრივი პიროვნების თვითმყოფ არსს ქმნის მისი ეროვნულ-პიროვნული ველის განწილი.

ამრიგად, არსობრივი პიროვნება, ზედროულვრცეული აზრით, იმდენადაა უცვლარი, თვითმყობადი არსის, რამდენადაც თვითმყობადი, კერძოული (ინდივიდუალური) არსია თავად ერი.

თვინიერ ერისა ადამიანთა მთელი სულიერ-ზნეობრივი, ზებუნებაზრული თვითძრაობა ბუნებძალური (სტიქიური) სახისაა; მხოლოდ ერი აძლევს ადამიანს კერძოულ-პიროვნულ, ზებუნებაზრულ, უცვლარ, სულიერ-ზნეობრივი ყოფიერების, მოწესრიგებულ არსს. ხოლო, თუ არ არსებობს პიროვნება (სუბიექტი), მაშინ საქმე გვაქვს, არა სულიერ-ზნეობრივ, ერის ზებუნებაზრული არსით განრწმენილ, კერძოულთან (ინდივიდთან), არამედ თვითქმედთან (ავტომატთან).

მხოლოდ პიროვნულ-ეროვნულ (პე) ველს ზიარებული კერძოული (ინდივიდუალური) ყოფიერებაა აღვსილი, მაგალითად ი/კ სივრცეში, უცვლარი არსის (როგორც ა. ჩიქობავა, ალბათ, იტყოდა) წაღმართული (ანუ ყოველგვარი უკუღმართულის სრულიად საწინააღმდეგო) რწმენით, რომელსაც ძალუძს არსობრივი პიროვნება აარსებოს ქვესკნელ-სკნელ-ზესკნელურ ერთაობაში. სწორედ ეროვნულ-პიროვნული სივრცე ასხივებს იმ ველს, რომელიც წარმოქმნის არსობრივ პიროვნულ კერძოულ არსს; აქედან იღვრება პიროვნების ზედროულვრცეული და ზებუნებაზრული (ზერაციონალური) მადლის სიკეთე.

მემკვიდრე ყველას ჰყავს; ეგვიპტელის მემკვიდრე არაბია, კავკასიელი ალბანელების მემკვიდრე, დღეს, აზერბაიჯანელია; ასეთივე მემკვიდრე ჰყავს რომაელებს, მაგრამ დღევანდელ იტალიელებსა და რომაელებს შორის, მეტი თუ არა, ნაკლები მანძილი როდია, ვიდრე გარდასულ ეგვიპტელებსა და დღევანდელ ეგვიპტელ არაბებს შორის. დიახ, გაჰქრნენ, აღარ არსებობენ საკუთრივ რომაელები; ის 900 წლიანი იმპერიალისტი რომაელები, რომელთა ენა, ებრაელების ე.წ. ძველი აღთქმის ენისა, და ევრაზიის ზომთსადარის იმპერიალისტების, ბერძნების, ე.წ. ახალი აღთქმის ენათა სწვრივად, მთელი ევროპისათვის, თითქმის დღემდე, ითვლება სალოცავ ენად; დიახ, ვერაგი რელიგიურ-იდეოლოგიური აზროვნებისთვის, თურმე მთავარი ის კი არაა ლოცვისას, გესმოდეს, მშობლიური სიტყვის სიღრმის დონეზე, რაზე თუ ვისზე ლოცულობ, არამედ ლოცვის (თვით ლოცვის, გულის სიღრმეში ლოცვის, გარესჯის (მედიტაციის)) “აუცილებელი და საკმარისი პირობა”, თურმე ყოფილა (რომაელთა, არაბთა და მათ თანამეინახეთა აზრით) ილოცო რომაელთა, არაბთა და ა.შ. (ანუ დამპყრობთა) ენაზე; დიახ მათი (იმპერიალისტთა აზრით, ილოცო  (ანუ გქონდეს (თვითჩაღრმავებისას, გარესჯის სვლეობაში – საკუთარი მე-ს წინაშე მდგარს) რწმენა ყოფიერების უცვლარი ფასეულობის შესახებ) საკუთარ დედა ენაზე, თურმე სრული სისულელეა; ამა თუ იმ მყისიერი დროის “გამარჯვებული” ქოსატყუილას აზრით, ღმერთი არავის თურმე არ მოუსმენს დედა ენაზე მლოცველს, და მოუსმენს ნებისმიერ მლოცველს ქოსატყუილას ენაზე (თუნდაც იგი თვითურად არ ესმოდეს).

ახლა კი ქოსატყუილებს (როგორც ჩვენთვის მართული ზღაპრიდან კარგადაა ცნობილი, ქოსატყუილათა შორის ისაა გამარჯვებული, რომელიც უფრო დიდ ტყუილს იტყვის) თავი დავანებოთ და თვითურად (აბსოლუტურად) სერიოზული მეცნიერის აზრი მოვიხმოთ: “თანამედროვე ენებშიც კი, თუ ზოგიერთი მატერიალური საგნის უბრალო დასახელებას გამოვრიცხავთ, პრაქტიკულად შეუძლებელია სიტყვის თარგმანმა უცხოელზე იგივე შთაბეჭდილება მოახდინოს, რასაც მსმენელში მშობლიური ენის სიტყვა აღძრავს... [ასე რომ] აზრის გამოხატვის ფორმასა და შინაარსს ვერასგზით ვერ მოვსწყვეტთ ერთმანეთს” [გათრი უ. - ბერძენი ფილოსოფები, თ.,1983].

თუკი, ჩვეულებრივი, “გაუცხოებული”, განსიტყვებული, აზრი, ასე ძნელი სათარგმნელია, მაშინ რაღა უნდა ითქვას, ამა თუ იმ ერის, იმ უზენაესი, რწმენითი ფასეულობების თანწყობის (სისტემის) თაობაზე, რომლის, სიტყვიერი ან სხვა სახით, სრულყოფილი გამოხატვა შეუძლებელია (იხ. დივნოსი - „რამეთუ, კერძოი იგი ყოვლისა არსებაი და ზეშთაქმნული ყოვლისა მეცნიერებისა, ყოველთა მწევნელი და შემომკრებელი და მათ ყოველთაგან ყოვლად შეუხებელი და არცა გრძნობაი არს მისი, არცა ოცნებაი, არცა შეხებაი, არცა სიტყვაი, არცა ხელოვნებაი და ვინაიდან ყოველივე ესრედ არს ვითარ აღიწეროს სიტყვაი საღმრთოითა სახელთათვის უწოდებელისა, ზეშთაარსებისა და ზეშთასახიერებისა ღმრთეებისა გამომაჩინებელი“) რამეთუ იგი შინაგანი პიროვნული რწმენაა და არა რაღაცა სახივით (ფორმულით) გამოხატული, ე.წ. “რელიგიურ-იდეოლოგიური, აშკარი (აქსიომა), რომელიც ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე “თავის თავს აღიარებს უკანასკნელი ინსტანციის ჭეშმარიტების სისტემად” და ნებისმიერი (მათ შორის ცეცხლითა და მახვილით) გზახერხით ავრცელებს მას.

აქედან გამომდინარე, თუ არა ვერაგ, გაუმაძღარ მტარვალს, ვის უნდა მოუვიდეს აზრად, ერთ ენაზე დაწერილი და, “ლოცვად” გამოცხადებული ადამიანის ნააზრევი, თავზე მოახვიოს სხვა ენობრივ სამყაროს (ცხადია, ზედმეტია იმ გათავხედებულ მტერზე საუბარი, რომელიც ამ ე.წ. “სალოცავი წიგნის” თარგმნის “უფლებასაც” არ იძლევა). მაგრამ არანაკლებ ქვემძრომი და ვერაგია “ფარული” (იქნებ, რადგან ფარულია და ქვემძრომია, უფრო საშიშიც კი იყოს) მტერი ე.წ. ის “დაჩაგრული, ლტოლვილი, ხიზანი”, რომელიც ან თავს შეგაცოდებს, ან/და სხვა ათასგვარი ხრიკებით ჯერ შინ შემოგისახლდება, შემდეგ კი ქვეშევრდომობას არ დაყაბულდება ე.წ. “მოქალაქეობას“ მოითხოვს ისე, რომ “შენს ქუდს” არ დაიხურავს და შენს “ხატსა და ჯვარს” არ იწამებს; ასეთი “ფარული” მტერი უფრო საშიშია, რამეთუ სულს მტრობს, ხოლო აშკარა მტერი კი სხეულს.

ყოველი ადამიანი, ვინც არ უნდა იყოს ის, პირველყოვლისა, გარკვეული, მშობლიური, სულიერ-ზნეობრივი ველის წევრია, ცნობიერად თუ ქვეცნობიერად; სწორედ ამ ველის მეშვეობით არის ის ჩართული სამყაროში. ეს ეროვნული ველი, საზოგადოებრივ  თანწყობის დონეზე, როგორც ანაგით, ისე შინაარსით, განსხვავებულ თვითმყობად განწილს (კლასს) ქმნის. ამ ეროვნული ველის წყალობით პოულობს ადამიანი როგორც პიროვნება თავისი ყოფიერების ბალავარს.

თუ ადამიანი, ცნობიერების დონეზე, აღიქვამს ერის უცვლარ არსს, ხედავს მის უზენაესი ღირებულების ხატს და სწამს ამ არსის “მარადიული თანამდევობა”, მაშინ იგი, პიროვნებაა. პიროვნება, როგორც მამულიშვილი, არა მარტო სულიერ-ზნეობრივი ზედროულვრცეული არსებაა, არამედ, რომელიმე არსობრივი სულიერ-ზნეობრივი ველის ერთაობითი თანწყობაა (სწორედ ამის წყალობითაა ის პიროვნება).

ამრიგად, ერი მამულიშვილთა სულიერ-ზნეობრივი პიროვნულობის ის არსობრივი განწილია, რომელიც პიროვნული არსის განმაპირობებელია.

მაგრამ ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ ერი, როგორც ერთაობა თავისთავად არსებობს, თვინიერ არსობრივი პიროვნებებისა (მათ შორის იმ მამულიშვილთა პიროვნებებისაც, რომელთაც, მიუხედავად, ამა თუ იმ სახის, ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემებისა, “ხიზნობის” (მაგალითად ი/კ სივრცეში) სამწლიანი საფეხური წარმატებით გაიარეს, “ადგილის დედას” შეეთვისნენ, მისი “ხატის ყმად” მოგვევლინენ და ერის ტვირთს წარმატებით ეზიდებიან, შ. პეტეფის სულიერი ნაძგით (იმპულსით) აღვსილნი);  ერი არსებითადაა მათზე (არსობრივ პიროვნებებზე) დამოკიდებული, ისევე როგორც, თავის მხრივ, უკანასკნელზე (არსობრივ პიროვნებებზე) ასევე არსებითადაა დამოკიდებული პირველი (ერი). სხვათაშორის აი ასეთი, საძღვისურად გაუთიშველი ურთიერთგანმაპირობებელი დამოკიდებულებაა-ერთაობა.

აქ, ზედროულვრცეული პიროვნულ-ეროვნული თვითძრაობის თვალსაზრისით, სარკვის (პრობლემის) მთელი არსი იმაშია, რომ ნებისმიერი ერი მარადიული თვითსრულყოფის ნაყოფია, და ეს ყველა მამულიშვილს-პიროვნებას ღრმად აქვს შეგნებული; მეტიც, არა მარტო ერი, არამედ უბრალო, შემთხვევითი, ისეთი წარმონაქმნი, როგორიც ნაციაა, დიდი რუდუნების, მუდმივი შრომისა და გარჯის ნაყოფია. ერი კი, მამულიშვილის არსობრივი (კონკრეტული) თვითშეწირვის ხარჯზე არსებობს მუდამ.

თავის მხრივ, არ არსებულა, არც არსებობს, და არც არასოდეს იარსებებს, ყოველ შემთხვევაში, დანაწევრებული მეტყველების მქონე [“ხელოვნური ინტელექტის შექმნის პოგიერთი საკითხები” შ. ლელაშვილი, თ. ხუნდაძე, კ. ხუნდაძე კრებული: ,,საქ. ტექ. უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომები (ა. ნოზაძის 70 წ. მიძღვნილი კრებული), (რედ. თუთბერიძე ა.), თ., 1999] გონიერი ადამიანი, რომ არაფერი ვთქვათ პიროვნებაზე, - ნაციას, ან/და ერს რომ არ აღეზარდოს, რომ იგი (ადამიანი) მისი (ნაციის (ერის)) სული-სულთაგანი და ხორცი-ხორცთაგანი არ იყოს; მისი (ნაციის (ერის)) მარადიული თვითძრაობის შედეგს, არსს არ წარმოადგენდეს.

ამ გარემოებითაა შეპირობებული მთელი ჩვენი პიროვნული-მამულიშვილური შენაქმი (ფუნქცია): ვემსახუროთ ჩვენ წარმომქმნელ მშობლიურ პიროვნულ-ეროვნულ (პე) ველს, ჩამოვაყალიბოთ ჩვენში, შინაგანი, ე.წ. “სულის ტაძარი”, პირადი რწმენითი თანწყობა, გავისაზრისოთ თანწყობითად (სისტემურად) ჩვენი გავლილი ცხოვრებისეული ძრავწირი (ტრაექტორია), იმ უხსოვარი დასაბამიდან მაინც, როცა ჩვენმა საზოგადოებრივმა ადამიანურმა სახემ, თანდათანობით, იწყო ჩამოყალიბება; ეს (საზოგადოებრივი ადამიანური (სახე), არსებითად, ბინადარული ერიდან იწყება, როდესაც მომთაბარე ცხოვრებას თავი დავანებეთ და საკუთარი შრომის ხარჯზე ვიწყეთ არსებობა; სამწუხაროდ, ყველას დღესაც არ დაუწყია განსაკუთრებით სულიერი თვასაზრისით, ბინადარული ცხოვრება და სხვის ხარჯზე იზრდება გუგულივით.

ამის გამო, თანდათანობით, ჩვენს უკმარსულიერ ხანაში, როცა განსრულდა მეცნიერულ-ქმოსნური (ტექნიკური) აზროვნება, ჭეშმარიტი რწმენითი თანწყობა კარგავს თავის სიღრმისეულ არსს, ძალასა და მნიშვნელობას. შესაბამისად, შედეგიც არ აყოვნებს და ხელში გვრჩება უკმარსულიერ ადამიანთა ერთსახოვანი ლიანგი (მასა); სხვათაშორის, როგორც  წესი, მუდამ, აღჭურვილი, ნებსით თუ უნებლიეთ, ათასგვარი ჯურის საერთაშორისო “რწმენითი” მსოფლმხედველობით (იდეოლოგიით).

“ერთადერთობის”, “ერთსახოვნებისა” და ერთგვარობის უმძიმესი ავადმყოფობით შეპყრობილ “საერთაშორისო რწმენით” ე.წ. ინტერნაციონალური მსოფლმხედველობას (რომელიც, მხოლოდ, კაციჭამიებს, მონათმფლობელებსა და მუქთახორებს ესაჭიროებათ), როგორც წესი, თან სდევს ე.წ. “მასიური ცნობიერება”.

ზ. კაკაბაძე [ფილოსოფიური საუბრები, თ.,1988] ამასთან დაკავშირებით იხსენებს: „საინტერესოა კარლ იასპერის მსჯელობა წიგნიდან “ისტორიის წარმოდგომისა და საზრისის შესახებ”: “მასა დაუნაწევრებელია, მას თვითცნობიერება არ გააჩნია, ერთგვაროვანი და რაოდენობრივი ხასიათისაა, მოკლებულია გვარსა და ტრადიციას, უნიადაგოა და ცარიელი. იგი პროპაგანდისა და ჩაგონების საგანია, უპასუხისმგებლოა და ცნობიერების უდაბლეს დონეზე იმყოფება... როგორც მასა მე ვეტანები ყოველივეს საყოველთაოდ გავრცელებულს, მოდას, კინოს, ყოველივეს უბრალო დღევანდელსა და ამჟამინდელს, ხოლო როგორც ხალხს მე მსურს კონკრეტული ხორცშესხმულობა, შეუცვლელობა... როგორც მასა, მე ვაზროვნებ რიცხვებით, ვაგროვებ, ვათანაბრებ, როგორც ხალხი მე ვაზროვნებ ღირებულებითი იერარქიებითა და დანაწევრებით”...

ადამიანის ცხოვრება ქმნადობასა და ისტორიას წარმოადგენს... რაც უფრო მეტადაა ადამიანი თავისებური და ინდივიდუალური სახის მქონე, მით უფრო სრულყოფილია იგი. ხოლო ყოფნის მეორე ფუნდამენტალურ ასპექტს საკუთარი ინდივიდუალური არსებობის საზღვრებს მიღმა გაგრძელება და, ამ მიზნით, “ტრანსცენდირება” შეადგენს; რაც უფრო მეტად ახერხებს ადამიანი საკუთარი ინდივიდუალური სახის დაუკარგავად ამ ინდივიდუალური არსებობის საზღვრებს იქით გასვლასა და გაგრძელებას, მით უფრო სრული და სრულყოფილი სახით არსებობს იგი...

[როგორც ვხედავთ კ. გასპერისა და ზ. კაკაბაძის მოხმობილი აზრი, თავისებური ქება-დიდებაა კერძოულობის (ინდივიდუალიზმის) და ღირებულებითი თანწყობით (სისტემით) მოაზროვნე პიროვნების; ისინი (კ. გასპერი, ზ. კაკაბაძე) საოცარი  სიზუსტით გრძნობენ ე.წ. კაცობრიობის ძირითად ავადმყოფობას “მასიურ ცნობიერებას”, როდესაც ადამიანი, არა პიროვნული, ხარისხობრივი არსია, არამედ ერთფეროვანი, ლიანგური (მასიური), ცვლადი სიმრავლის რიგითი წევრი, რომელიც “დღევანდელობით” ცხოვრობს, ანუ, ბალავარიანის მსგავსად რომ ვთქვათ, “წარუვალის” ნაცვლად აურჩევია “წარმავალი” და “არაუმჯობესი” წუთისოფლური არსებობა. თუმცა, უმჯობესია, კვლავ, თავად ბ-ნ ზურაბს მოვუსმინოთ და ერის მისებურ არსს ვეზიაროთ]. 

საკუთარი ინდივიდური არსებობის საზღვრებს იქით გაგრძელების, “ტრანსცენდირების” ელემენტარულ სახეს მეორე ადამიანთან შინაგანი ერთიანობისა და ურთიერთობის დამყარება, ამგვარად, მის ცნობიერებაში “შეჭრა” და ადგილის დამკვიდრება წარმოადგენს. სრულიად ასეთი ურთიერთობის გარეშე გამორიცხულია ელემენტარული ადამიანური ბედნიერების მიღწევა, ხოლო... იგი ვერ მოხერხდება, თუკი თითოეული ჩვენთაგანი საკუთარი ინდივიდური არსებობის განმტკიცებით ისაზღვრება, არამედ საამისოდ, საბოლოო ანგარიშით, აუცილებელია ამ ინტერესზე აღმატებული საერთო მიზნის მიმართულებით მოძრაობა... [ღირებულება] გააჩნია მიზანს, იდეალს, რომელიც მარადიული მნიშვნელობის მქონედ მიგვაჩნია... მარადისობის ზიარების სახით ჩვენ, ჩვეულებრივ, მაარადიული მნიშვნელობის მქონე მიზანსა და იდეალისადმი დაქვემდებარება გვაქვს მხედველობაში...

კირკეგორი ფიქრობს, რომ ადამიანის თავისუფლება, უპირატეს ყოვლისა, ამ არჩევანის წინაშე დგომას მოასწავებს: [ან] ბიოლოგიური ორგანიზმის სახით სასრული და დროებითი ყოფნა აირჩიოს, [ანდა] მარად ყოფნა, მარადისობა აირჩიოს და ამ ქვეყნად მასში გასასვლელი გზა ეძიოს... ადამიანი, როგორც ადამიანი, საკუთარი თავისუფლებისა და, მაშასადამე, ამ არჩევანის შეგნებით იწყებს...

მარადისობა [ადამიანისთვის] სრულიადაც არაა თავისთავად გარანტირებული, არამედ მის არჩევანს უცდის...

ადამიანი ყოფნის სისტემის გაგებით განისაზღვრება... ადამიანი ბუნების ნაწილია და ამიტომაც ბუნებას არა მხოლოდ თავის გარშემო, არამედ აგრეთვე თავის შიგნითაც პოვებს...

ხელოვნური საშუალებების ქმნის ტენდენცია გზასაცდენილი და გადაგვარებულია, როცა ისე გაზვიადებული სახით იჩენს თავს, რომ ანგარიშს აღარ უწევს სხვა ბუნებრივ მოთხოვნილებებს, უპირისპირდება და ახმობს მათ. ამიტომაც ადამიანის ბუნებრივი მოთხოვნილებებისა და ტენდენციების თავიანთ უფლებებში აღდგენა, მათთვის გასაქანის მიცემა ხელოვნურ საშუალებათა ქმნის მოთხოვნილების სხვა ბუნებრივ მოთხოვნილებებთან თანხმობაში მოყვანასა და ამ მხრივ თავდაპირველი წონასწორობის აღდგენას მოასწავებს...

ბუნების გაგრძელება და განვითარება მისი საკუთარი გზის მიხედვით, უპირველეს ყოვლისა, იმაში გამოიხატება, რომ გასაქანი მივცეთ თანამედროვე ცივილიზაციის პირობებში მიჩქმალულსა და გზადახშულ ჩვენს ბუნებრივ მოთხოვნილებებს და ამგვარად, ჩვენი შინაგანი ბუნების თავდაპირველი წყობა და წონასწორობა აღვადგინოთ.

თავისთავად ცხადია, რომ ამ წყობისა და წონასწორობის აღდგენა ხელოვნურ საშუალებათა ქმნის მოთხოვნილების განელებასა და გაზომიერებას მოასწავებს; ეს კი, თავის მხრივ, გარემომცველი ბუნების გარდაქმნისა და ექსპლოატაციის პროცესის განელებისა და გაზომიერების მომასწავებელია...

[ადამიანს] პრინციპული გარდაქმნების გარეშე საარსებო საშუალებათა ბუნების სულ უფრო და უფრო მეტი ზომით გამოყენება შეუძლია ისწავლოს [ქარის წისქვილი, მზის ენერგიის გამოყენება ფოტოგადამწოდებით, ჰომეოპატიური წამლები და ა.შ.]...

ამ შესაძლებლობების აღმოჩენა, გამომჟღავნება და რეალიზება და, ამგვარად, ხელოვნური საშუალებებიდან ბუნებრივ საშუალებებზე გადასვლა შეადგენს ბუნების გაგრძელებასა და განვითარებას მისი საკუთარი გზის მიხედვით...

უსახურ მასაში გათქვეფა ადამიანის “გაუცხოებას” მოასწავებს და, მაშასადამე, მისი ადამიანური ბუნება სწორედ საკუთარი ინდივიდუალური სახის ჩამოყალიბებასა და ქონებას მოითხოვს...

სხვათაგან განმასხვავებელ თავისებურებათა დაკარგვა და მათგან სრულიად განუსხვავებელი, განურჩეველი სახის მიღება     ბოლოს და ბოლოს, გაუსახურებას უდრის – როგორც ცნობილია განსხვავებათაგან განყენების “აბსტრაჰირების” პროცესებს შინაარსობრივ სიღარიბისაკენ მივყევართ. ამგვარად, გარკვეული სახით ყოფნა იგივეობასთან ერთად განსხვავებულობასა და თავისებურებას გულისხმობს. ზეშმარიტი გაერთიანება თავის უცილობელ პირობად სწორედ ინდივიდურ განსხვავებებს მოითხოვს...

ამგვარად ყოფნის სრული და სრულყოფილი სახე, “ნამდვილი სინამდვილე” თვისობრივად ერთსახოვანი ელემენტების სიმრავლეში კი არ გამოიხატება, არამედ ინდივიდურ და თავისებურ მომენტთა ერთიანობაში...

“ყველასთან, მთელ კაცობრიობასთან ერთნაირად გაერთიანებულობა არსებითად ყველასგან გათიშულობას მოასწავებს...

კაცობრიობის მთლიანობისკენ თანდათანობითი აღმასვლის უმნიშვნელოვანეს საფეხურს წარმოადგენს ერი, როგორც საერთო წარმოების, ისტორიული ბედისა და კულტურის ნიადაგზე აღმოცენებული ერთიანობა...

თუ კაცობრიობას მომავალი აქვს, ეს იმ პირობით, რომ მომავალში უარს იტყვის შერწყმისა და ნიველირების იდეაზე და ყოფნის იმ ახალ გაგებით განსაზღვრავს თავის ცხოვრების გეზს, რომლის თანახმადაც მისი ჭეშმარიტი და სრულყოფილი სახით ყოფნა, მისი “ნამდვილი სინამდვილე”  განურჩეველ ერთსახოვნებაში კი არ გამოიხატება არამედ განსხვავებულ და თავისებურ ეროვნებათა ერთიანობაში – აი, ასეთი დიდებული დასკვნა გამოაქვს ბ-ნ ზურაბ კაკაბაძეს. აქ გასაკვირი ის კი არ არაა, რომ ეს მსოფლიოს ზომთსადარის მოაზროვნე, გასპერის სწვრივად, XX საუკუნის უმწვავეს დაავადებას, ე.წ. მასიურ ცნობიერებას, ებრძვის, ან/და ის, რომ, საკუთარი უკმარსულიერი ყოფით გატანჯული, დანიელი მოაზროვნის ს. კირკეგორისაგან, ამ ე.წ. ანტი-ჰეგელისაგან განსხვავებით.

ჰეგელისათვის, თუ შემეცნება მხოლოდ ლოგიკური შეიძლება იყოს, თუ მისთვის “ყოფიერება აზროვნებაა” და რაც არაა ბუნებაზრული ყოველგვარ ჭეშმარიტებასაა მოკლებული, სამაგიეროდ, სრულიად საწინააღმდეგო აზრისაა ბ-ნი სორენი ბუნებაზრულობაზე, ე.წ. რაციონალურობაზე; მისი აზრით ბუნებაზრულო და, კერძოდ, მეცნიერული “აზროვნების მეუფება მხოლოდ დაბნეულობასა და გაუგებრობას იწვევს... ელტვოდე მეცნიერულ აზროვნებას ესაა ჩვენი დროის უბედურება...”; შესაძლებელია, მართალია იგი, როცა წერს, რომ ჰეგელის შემდგომ, ევროპულმა აზროვნებამ გონი “კერპად” აღიარა, შესაძლებელია კირკეგორი, სწორედ ამ უკიდურესობის გამო, თავისდაუნებურად, ქვეცნობიერ დონეზე, თავადაც, უკიდურესად, მიმართულია მეცნიერული აზროვნების საწინააღმდეგოდ, მაგრამ, ის კი, მაინც, სინამდვილეა, რომ განაქიქებს რა ჰეგელს, იგი, ამავე დროს, ჰეგელის ნებისმიერ დამსახურებასაც უარყოფს, რითაც “ნაბან წყალს ბავშსაც აყოლებს”. “მარადიულობის სრულყოფილება, – წერს კირკგრეგორი - მის არაისტორიულობაშია, რამეთუ მას არავითარი ისტორია არა აქვს... ყველაზე დამღუპველი არის ის, როცა მეცნიერული შემეცნება ცდილობს შეიჭრას სულიერ სივრცეში. დე მეცნიერებამ თავისებურად შეისწავლოს მცენარეები, ცხოველები და მინერალები, მაგრამ ასეთივე გზით იკვლიოს ადამიანის სული საშინლებაა” [Kierkegaard S.- Tagebucher, Munchen, 1953]. “ჩვენს დროში, -აგრძელებს სორენი,-ცოდნის მოჭარბების გამო დაივიწყეს თუ რას ნიშნავს არსებობა და თუ რა მნიშვნელობა აქვს თვითჩაღრმავებას... პიროვნება მუდამ მიმართულია შიგნით, თავისი უძირო შინაგანი სამყაროსკენ. სინამდვილე ჩვენი შინაგანი სამყაროა... მე ვერც გრძნობითა და ვერც ცნებებით ვერ ავისახები; ამისათვის საჭიროა უშუალო აღქმა, რეფლექსია (რეკგნობა)... არსებობას ვერ შევიმეცნებთ [ბუნებაზრულად], ვერც გავიგებთ, ვერც ავხსნით, მისი მხოლოდ [უშუალო] განცდა შეიძლება... რწმენა მეცნიერული კვლევის შედეგი ვერ იქნება” [Kierkegaard S.-Gesammelte Werke, Dusseldorf-K, 1951-1962]. ამ ამონარიდებებიდან კარგად ჩანს, რომ არსებობის, ე.წ. ეგზისტენციალიზმის ხედვის რიგი სწორი მიგნებების სწვრივად (პარალელურად) კირკგრეგორი ვერც ე.წ. ისტორიას, და, რაოდენ გასაკვირი არ უნდა იყოს, ვერც სუბიექტის არსს სწორად ვერ ხსნის; თუმცა, თითქოს, ერთი შეხედვით, მთელი მისი საქმიანობა პიროვნების არსის გახსნას ეძღვნება. ეს იმითაა შეპირობებული, რომ, თუ სწორად არ გესმის პიროვნების და პიროვნულ-ეროვნული (მ. წერეთლის გაგებით!) ერთაობის მიერ განვლილი გზის საძღვისურად ურთიერთდაკავშირებული მცნებების არსი, ვერასდროს, არა თუ ერის ზებუნებაზრულ არსს, არამედ ნაციის (ერის)  ბუნებაზრული არსის სიღრმესაც  კი ვერ ჩაწვდები).

”ბოროტების იმპერიის” კლანჭებში მოღვაწე, მართლაც თავისუფალი, ჩვენი დიდი შემოქმიდი ბედავს, ზურგი აქციოს, “ბიოლოგიური ორგანიზმის სახით სასრული და დროებითი ყოფნის” არჩევანს და “ამ ქვეყნად მასში გასასვლელ გზას” ეძებს, ან/და ისიც კი, რომ ერი, ხშირად (როგორც ამას ქვემოთაც დავინახავთ) გუნდრუკს უკმევს (ცნობილი, ე.წ. ლუსტრაციის კანონის თვალსაზრისით სუფთა, მწერლის ქუჩას შუაზე ჰყოფს, თითქოს, თუნდაც, ავადსახსენებელი ბ. ძნელაძის ქუჩის გაყოფა არ შეიძლებოდეს ე.წ. არალუსტრირებულ კოლეგასთან) კაციჭამიების მაქებარ ვაიმამულიშვილებს, ხოლო, ღირსეულს კი, ხშირად, პირდაპირ “კიბის ქვეშიდან” გაისტუმრებს უკვდავებისაკენ, არამედ ის, რომ, მთელი XX საუკუნე, სულ მცირე წერეთლიდან-კაკაბაძემდე მაინც, უკვე საუკუნე სრულდება მსოფლიო ვერც თვითონ მივიდა ერის პიროვნულობამდე (რაზედაც ასე ბევრს სწერდა ჩვენი ბრძენთაბრძენი ბ-ნი მიხაკო) და, ვერც ი/კ სივრცის მოღვაწეების მზა ნააზრევი, ან/და ნამოქმედარი გაითავისა, სამწუხაროდ (თუმცა, ისიც სათქმელია, რომ ზოგიერთი, ინტერნაციონალური სოც. ჟურნალის [XX ს-ნის სოკრატე] რედაქტორები, ნაცვლად იმისა, რომ ერის სარკვი არკვიონ, შემოქმედებით სიმხნეს (ენერგიას) ახმარენ, დამოუკიდებლობის გზაზე შემდგარ, თავიანთ სამშობლოში, ე.წ. სამოქალაქო ომის გაჩაღებას – საკუთარი “დაუფიქრებელი” აზრებით!).

წინარე ადამიანი, თავის განვითარების ადრეულ საფეხურზე დედას ვერ ცნობდა, თუმცა უდედოდ ისევე ვერ ევლინებოდა ქვეყანას, როგორც დღესაც (თუნდაც იგი იყოს ე.წ. “სინჯარის ადამიანი”) ასევე, ადამიანი ადამიანად ყალიბდება თავის      ეროვნულ სივრცეში; მაგრამ შეიძლება იგი ამას ვერ, ან/და არ ხედავდეს; თუმცა უმწიფარი ე.წ. ნაციებისათვის (ერებისათვის), ეს შეიძლება, დიდი უბედურება არც იყოს. სამაგიეროდ ძირძველი ერებისათვის ერის სკითხი უძირითადესი სარკვია (პრობლემაა).

ჩვენი აზრით, მაღალგანვითარებულ მიწისმოქმედთა რწმენით იმ თანწყობაში, სადაც სულიერი ბინადარულობის საძღვია (პრინციპია) გატარებული, ადგილი აქვს იმ შემთხვევას, როცა მტრის რელიგიურ-იდეოლოგიური აგრესიული სისტემა ავიწყებს ძველი თანმატი (პროგრესული) თანწყობის აზრობრივ (სემანტურ) სიღრმისეულ არსს, თუმცა ბოლომდე მას ვერ სპობს; ამიტომ, ხელში გვრჩება, აღრეული, ქმოგნური (მექანიკური) ნაზავი. ამის გამო, თანდათანობით, განსაკუთრებით, ჩვენს უკმარსულიერ ხანაში, როცა განსრულდა მეცნიერულ-ქმოსნური (ტექნიკური) აზროვნება, რწმენითი თანწყობა კარგავს თავის სიღრმისეულ  უაღრესად საჭირო არსს, ძალასა და მნიშვნელობას. შედეგიც არ აყოვნებს და ხელში გვრჩება უკმარსულიერ ადამიანთა ერთსახოვანი მასა.

ჩვენს კერძო შემთხვევაში, მოცემული სარკვი განსაკუთრებული სიმწვავისაა. საქმე ისაა რომ, როცა ჩვენი ერი თავის დღევანდელ უკმარსულიერ ი/კ გარემოში, ცდილობს იაზროვნოს საერთაშორისო დონეზე, როცა მას უნდა თავისი შემოქმედებითი თვითძრაობა იყოს მარადიული ღირებულების, და, საერთოდ, როცა მას სურს მართლაც ერი იყოს და არა უკმარსულიერთა შემთხვევითი, ქმოგნური (მექანიკური), წარმავალი ნაერთი, მაშინ იგი (ძირძველი-ერი), ძალაუნებურად, სამყაროს თანამედროვე უკმარსულიერ სივრცეში, გარეგნული, ზედაპირული ანაგის (სტრუქტურის) დონეზე ჯერჯერობით, ერთგვაროვანი ვერ იქნება. ამ მხრივ (ე.წ. ხუთი რჯულის მამულიშვილზე), ძალზედ საინტერესო აზრს ანვითარებს ლ. ჭიჭინაძე, პატრი ალფონს ხითარიშვილისადმი  მიძღვნილ თავის შრომაში (ზ. ჭიჭინაძე-მიხეილ პეტრესძე თამარაშვილი, თფილისი, 1912): „საქართველოს მიწა-მამულზედ, ქართველი ერის გვარი შესდგება ხუთი რჯულის ხალხისაგან. პირველი არის მართლმადიდებელი, მეორე ქართველ-კათოლიკენი, მესამე ქართველ-გრიგორიანები (სომხები), მეოთხე ქართველ-მაჰმადიანები და მეხუთე ქართველ-ებრაელნი, ხუთივ ამ სარწმუნოების ერნი შთამომავლობით, ტომით, ენით და ყოველივე ასეთის მხარეებით არიან ქართველნი...

[ასე, მეტნაკლები სიზუსტით, წარმოგვიდგენს რა ბ-ნი ზაქარია, XX ს-ის დასაწყისის, რუსეთის უსაშინელეს იმპერიაში შემავალი, საქართველოს გარეგნულ, ზედაპირულ ეროვნულ ანაგს (სტრუქტურას), იგი (ბ-ნი ზაქარია) აგვიწერს იმდროინდელი ერთერთი ე.წ. არამართლმადიდებელი მამულიშვილის, პატრი ალფონს ხითარიშვილის სიღრმისეულ ეროვნულ ანაგს; დავუკვირდეთ, ამ კათოლიკე მამულიშვილის მაგალითზე, თუ რატომ ესმება ხაზი ორი სახის ანაგს (სტრუქტერას), თუ რა აერთიანებს, ძირძველი, ეროვნული, წაღმრთული ი/კ (იბერიულ-კავკასიური) სულიერ-ზნეობრივი, უცვლარი ღირებულების გარდმონაწესული თანწყობის სივრცის შვილებს, (არსებითად, დაგანწილებულებს (დაკლასიფიცირებულებს), ჟამთა ვითარებაში, სხვადასხვა, უცხოური, რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემით), თუ სინამდვილეში რა არის (ან/და, რა უნდა იყოს) მათი (მამულიშვილების) უზენაესი პიროვნული ღირებულება].

პატრი [ალფონსი] იყო უწარჩინებულესი ქართველი, მეტად გულ-მხურვალე მამულისშვილი, ნაყოფი პეტრე ხარისჭირაშვილისა... თფილისში მისი მსახურობის დროს, 1885 წლებს, იტლიიდამ გიახლათ ახლანდელი იტალიის კოროლის შვილი. კოროლის შვილი თფილისის მართველ-კათოლიკეთა ეკლესიასაც ეწვია, სადაც წირვა გადაიხადა ალფონს ხითარიშვილმა. ამ წირვაზედ დაესწრო იმ დროის მთელი თფილისის მთავრობის მოწინავე მოხელენი და დიდ-კაცობა. წირვის გათავების შემდეგ ალფონს ხითარაშვილმა წარმოსთქვა შემდეგი სიტყვა, რომელიც მან პირდაპირ კოროლს მიმართა: “რადგანაც თქვენმა უდიდებულესობამ ისურვა და ინახულა ჩვენი პატარა საქართველოს კათოლიკების ეკლესია  და მოისმინა აქ წირვა-ლოცვა, ამიტომ ვალად ვრაცხთ მოგახსენოთ, რომ ჩვენ საქართველოს კათოლიკობას გვაქვს ჩვენი ენა, ჩვენი მწიგნობრობა, ეს საქართველოც ჩვენი სამშობლო ქვეყანა გახლავსთ... ჩვენც კათოლიკენი ქართველები გახლავართ, ეს დღეინდელი გალობაც, რომლითაც შესრულებული იქნა წირვა, გახლავსთ ქართული გალობა, ჩვენი ენის გალობა, აქ საქართველოში შედგენილი. ეს ეკლსიაც ძველად არის აშენებული, ქართველ მეფეთა დროს, ჩვენც კათოლიკობას უკავშირდებოდით მე-12 საუკუნიდან”.

ამის გარეშე სხვაც ბევრი რამ ცნობები უამბო კოროლს საქართველოს შესახებ. არსებითად, ასე ამთავრებს, ამ დიდებულ მამულიშვილზე თავის თხრობას, ჩვენი სახელოვანი ჟამთაღმწერელი ბ-ნი ზაქარია ჭიჭინაძე.

ახლა კი მოვუსმინოთ, თუ რა ბედი ეწია ამ დიდ, ე.წ. არამართლმადიდებლური - რჯულის მამულიშვილს, ასეთი გაბედული და თავისუფალი ქცევისათვის.

“აღფრთოვანებულმა იტალიის მეფისწულმა,- წერს ჩვენი თანამედროვე მეცნიერი მ. პაპაშვილი [პაპაშვილი მ.- საქართველო რომის ურთიერთობა მე-6-20-ე ს.ს., თ.,1995], - პატრ ალფონს ხითარიშვილს მხურვალე მადლობა მოახსენა საინტერესო ქადაგებისა და მშვენიერი იტალიური ენისათვის. უკმაყოფილონი მხოლოდ გუბერნატორი და რუსი მოხელენი იყვნენ. გუბერნატორმა ურჩ მოძღვარს დიდი რისხვა დაატეხა თავს. ანტისახელმწიფოებრივი ქადაგებისთვის (ე.ი. პატრიოტული), ქართულ ენაზე საღვთო სჯულის სწავლებისათვის ალფონს ხითარიშვილი აიძულეს სამშობლო დაეტოვებინა...”.

როგორც ვხედავთ, თურმე ნებსით თუ უნებლიეთ, ამა თუ იმ მიზეზის გამო, ჭეშმარიტმა პიროვნებამ შეიძლება ბ-ნი ზაქარიას “რჯული” გამოიცვალოს, მაგრამ იგი ეროვნულ გარდმონაწესს, მამულიშვილობას ვერასდროს ვერ შეელევა.

ეროვნული გარდმონაწესი (ეგ) მამულიშვილისთვის რთული, მრავალდონიანი სიღრმისეული ანაგისაა (სტრუქტურისაა). გარდმონაწესის სიღრმისეული არსი შეიძლება დავიწყებულ იქნას გარეგანი მოძალების დროს. ამ შემთხვევაში იგი (ეგ), დაკარგავს თავის შინაგან სახეს, ხატს, და უბრალო გარეგნულ, ქმოგნურ (მექანიკურ) ე.წ. ტრადიციად გადაიქცევა.   

გვარამაძეების, ხარისჭირაშვილების, ხითარიშვილების და სამარაშვილების, ე.წ. ფრანგი ქართველების, საქმის სახელოვანი გამგრძელებელი, ბ-ნი შოთა ლომსაძე, ხშირად იხსენებს  თანამედროვე ქართული ოჯახური სუფრის ტრადიციებს და უპირისპირებს მას, როგორც ის ამას უწოდებს, ე.წ. “ნენაის პურის გატეხვის” გარდმონაწესს; იგი მოგვითხრობს, თუ როგორ ესტუმრა გვარის თავკაცი, ახალგაზრდა კაცაძეს ოჯახში, რომელიც, სტუმარს უმასპინძლდებოდა; შემოსწრებული თავკაცი არ მივიდა სუფრასთან; პირიქით იხმო თავისი ახალგაზრდა ნათესავი და ჰკითხა – სტუმარმა “ნენაის პური გატეხა” თუ არა; როცა გაოცებულმა მასპინძელმა მიუგო, რომ, აბა სხვაგვარად როგორ იქნება, ის ხომ “ღვთისაგან ნაბოძები სტუმარიაო”; თავკაცმა მიუგო, რომ, თუ სტუმარია და თუ “ნენაის პური გატეხა”, მაშინ ახლავე დაუძახე ჩვენ ნათესავებს (ჩამოუთვალა ყველა თავკაცი), რამეთუ შერიგებულხარ იმ კაცთან, ვისაც, ერთი თვის წინ, შენი ძმა შემოაკვდაო.

ბ-ნი შოთას მიერ მოხმობილი ეს ხდომილება, რამდენადაც მიუღებელი, ან/და გაუგებარი არ უნდა იყოს იგი დღეს ჩვენთვის, მაინც, ნათელი მაგალითია ისეთი გარდმონაწესისა, რომელსაც, ყოველ შემთხვევაში, აჭარელი (ე.წ. ქართველი მაჰმადიანი) რაცაძეების წარმოდგენილი დიდი ოჯახისათვის, თავისი შინაგანი სახე, ხატი არ დაუკარგავს (კვლავ, ამა თუ იმ ვითარების გამო შეცვლილი “რჯულის” მიუხედავად).

ეროვნულ ველს უშუალოდ ეკვრის ეროვნული ტრადიცია, რომელსაც ე.წ. კათოლიკე მამულიშვილის - გვარამაძის (ვინმე მესხის) სწვრივად, ალბათ, შეიძლება დავედრება ვუწოდოთ; ამრიგად დავედრება რომელიც, თითქოს, ზედაპირული ანაგით (სტრუქტუით), ჰგავს გარდმონაწესს, შინაგანი არსით ცარიელია; მაგალითად, ჩვენ დედას, “ნენაის პურსა” და სტუმარსაც, შეიძლება დიდ პატივს ვსცემდეთ, მაგრამ, მაინც, არ გვქონდეს გათავისებული “ნენაის პურის გატეხვის” სიღრმისეული, ზებუნებაზრული, უზენაესი არსი, შინაგანი ხატი. მას, ვისაც ძალუძს “ნენაის პურის გატეხვის” ძალის მადლით, ძმის სისხლის “დაღვრაც” კი აპატიოს სტუმარს, ცხადია, წინაპართა დავედრება გარდმონაწესის თანწყობამდე აუზიდია; ანუ, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ეროვნული გარდმონაწესი მის შინაგან ხატად გადაუქცევია, რითაც ეროვნულ ველს შერწყმია; ამით იგი (არსობრივი პიროვნება) ეროვნულ, “მარად თანმდევ” არსად ჩამოყალიბებულა.

არსობრივი პიროვნებისთვის ეროვნული გარდმონაწესის (ეგ) შინაგანი ხატი უზენაესი ღირებულების მქონე სვლეობაა, და ამავე დროს, შემოქმედებითი მოღვაწეობის ნაყოფიცაა; მისთვის, როგორც მამულიშვილისათვის.

ეგ შინაგანი ხატი მუდამ თვითმოძრავი, ერთაობითი გაღრმავებადი, თვითგანვითარებადი არსია. თუ ვერ განვითარდება, თუ არ თვითმოძრაობს; მაგრამ, რაკი ის მარადიული თვითმოძრავი არსია, წარმოუდგენელია რომ არ განვითარდეს; თუ, ამ გაგებით, მუდამ ცვალებადია და მიისწრაფის სწვრივმხებურად (ასიმპტოტურად) თვისი უზენაესი ოცნური (იდეალური) ეუგ უცვლარ არსისაკენ.

ეროვნულ უცვლარ გარდმონაწესულ (ეუგ) ველში არსებობა ყოფიერების მიზანიცაა და შენაქმიც (ფუნქიაც), მამულიშვილისათვის არსობრივი პიროვნებისთვის; მეტიც, თუ დედაბუნება – “პირველი სამყაროა”, ხოლო ე.წ. ხელოვნური სივრცე – “მეორე სამყარო”, ეუგ ველი, ოცნური (იდეალური) ზედროულვრცეული სივრცე, მამულიშვილთა “მესამე სამყაროდ” შეიძლება ჩავთვალოთ. “პირველი სამყარო” ბუნებითია, “მეორე სამყარო” ბუნებაზრული (რაციონალური), ხოლო “მესამე სამყარო” კი -ზებუნებაზრული (მეტაფიზიკური). 

ჩვეულებრივი ნაციებისთვის (ერებისთვის) ეუგ ველის სახე, “მესამე სამყარო” მიუწვდომელია; თუმცა, თანდათანობითი სვლეობით, ალბათ, მას (ნაციას (ერს)) ძალუძს მისი ძირძველი ფესვების მიღწევა; სამაგიეროდ, ცრუ (კვაზი) ნაცია, რომელიც ზედაპირული, ”გასაყოვლებული” (პოპულარული) დავედრების (ტრადიციას), ნაზავს დაეძებს მსოფლიოში, მის ქმოგნურ (მექანიკურ) შენართს (კომპლექსს) აგებს და, ნაცვლად იმისა, რომ პირველადი, საწყისი, ნაციონალური (ეროვნული) სახე აღიდგინოს და გაითავისოს, მსოფლიოს მართავს, აწიოკებს და აოხრებს რითაც არა მარტო თავს იზიანებს, არამედ “ძირს უთხრის” [სხვათა] “ეროვნულ თვითმყობადობას”, აუცხოებს მათ “სულიერ ზნეობრივად” და სამყაროში უკმარსულიერი სივრცის ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს [Bigsbi C.W.E. (ed)-Superculture. American Popular Culture and Europe, L.,1957].

როგორც წესი, ხალხთა ცრუეროვნული (ზეეროვნული), იმპერიული, დიდსახემწიფოებრივი გაერთიანება გაორებულია,      დავედრების (ტრადიციის) თანწყობის საძღვისურად (პრინციპულად) ზედაპირული და წინააღმდეგობრივი ხასიათის გამო. მათთვის (ხალხთა ცრუეროვნული გაერთიანებისათვის), როგორც ჩვენი სახელოვანი მამულიშვილი ზ. კაკაბაძე იტყოდა, “არსებობის ფარგლებს იქით რაღაც სხვა... საბოლოო ანგარიშით, მარადიული არსებობის შესაძლებლობა” სრულიად გამორიცხულია. ასეთ ცრუეროვნულ გაერთიანებაში მცხოვრები ადამიანი, უბრალო მოკვდავი, წუთისოფლის მკვიდრი, “ცხოვრების ფუნდამენტურ პრობლემებზე” ვერ დაფიქრდება, ვერ გაისაზრისებს “თუ რამდენად სწორია ის გზა, მას რომ აურჩევია, [თუ] რა გზით შეჰფერის ცხოვრება საერთოდ ადამიანს და, მაშასადამე, რაში გამოიხატება “ადამიანური ცხოვრების აზრი”; დიახ, ვერც დაფიქრდება და ვერც ვერაფერს გაისაზრისებს, რამეთუ “ამ ფიქრის შედეგად,-კვლავ გვმოძღვრავს ბ,-ნი ზურაბი, - თავს იჩენს ჭეშმარიტება, [ის], რომ სრულიად გაურკვეველი ყოფილა მისთვის ცხოვრების აზრი... [რომ იგი] თანდათან კარგავს თავის ინდივიდუალურ სახეს და მასში ითქვიფება “[და] თავდავიწყებით ეძლევა “საჯარო ცხოვრებას”... ვითომცდა ამ ცხოვრების სამყაროში ჰპოვა მან “მამული” და “მშობლიური კერა”. ასეთი უკმარსულიერი ჩქარობს “მის წილ ბედნიერებას მიაღწიოს”. “მას მუდამ საქმეებზე ეჩქარება. იგი მუდამ სადღაც მიიჩქარის... და ამიტომაც ისე ჩაუქროლებს ხოლმე საკუთარ თავს, გარემომცველ ადამიანებს და ბუნებას, რომ ამის აღქმას, განცდასა და გრძნობას ვერ ასწრებს. ამიტომ ფიქრობს იგი, რომ “მით უფრო ბედნიერია, რაც უფრო მეტ ნივთებს იძენს”. სწორედ ასეთი ადამიანი, გვასწავლის  ზ. კაკაბაძე, არღვევს “შინაგან კავშირს საკუთარ თავთან, სხვა ადამიანებთან, ხალხთან, წარსულთან, სამშობლოსთან, ბუნებასთან, დედამიწასთან”.

ბ-ნი ზ.კაკაბაძე ადამიანის ადამიანურობის ძირითად მახასიათებლად თვლის მარადიული არსისადმი ზიარებულობას. იგი იმოწმებს რა მაქს შელერს, გვიხსნის, რომ მარადიული არსია - წვდომა “განსაკუთრებული სიძნელის”, რამეთუ იგი თხოულობს შინაგან ე.წ. “რეფლექსურ მზერას”; ამიტომ, ხშირად, ბევრი გაურბის “ცხოვრების ფუნდამენტურ პრობლემებზე [ფიქრს]... კარგავს თავის ინდივიდუალურ სახეს და მასაში ითქვიფება... თავდავიწყებით ეძლევა “საჯარო ცხოვრებას”... ვითომცდა ამ ცხოვრების სამყაროში ჰპოვა მან “მამული” და “მშობლიური  კერა”... [ამისათვის კი]  “ტექნიკა მარჯვე ხერხია, რათა სამყაროდან განვდევნოთ სამყარო” [M.Frisch]…[რათა არ დარჩეს] თავის თავთან [და] საკუთარი სულის სიღრმეში [არ] ჩაიხედოს... “ამ ქვეყნად [მარადისობაში] გასასვლელი გზა [არ] ეძიოს... [თავისი] “შინაგანი ბუნების თავდაპირველი წყობა და წონასწორობა”, [არ აღადგინოს და ა.შ. და ა.შ.].

აი, ამიტომ, როგორც ზემოთ დავინახეთ, სავსებით სამართლიანად, მის საკადრის დასკვნას აკეთებს ჩვენი დიდი მამულიშვილი: “ყველასთან, მთელ კაცობრიობასთან ერთნაირად გაერთიანებულობა არსებითად ყველასგან გათიშულობას მოასწავებს... კაცობრიობის მთლიანობისაკენ თანდათანობითი აღმასვლის უმნიშვნელოვანეს საფეხურს წარმოადგენს ერი... თუ კაცობრიობას მომავალი აქვს ეს იმ პირობით, რომ მომავალში უარს იტყვის შერწყმისა და ნიველირების იდეაზე”.

სასწაულებრივი, წინასწარმეტყველური სიტყვებია ე.წ. “ერების XXI ს-ში”.

დადგება ისეთი ხანა, როდესაც დაინახავენ, თუ რა სხვაობაა ჩვეულებრივ ტრადიციასა (ჩვენი სახელსახვით (ტერმინოლოგიით) დავედრებასა) და გარდმონაწესს შორის, როცა ნაცვლად ზედაპირული, ქმოგნური (მექანიკური) საწესოს (რიტუალის)  აღსრულებისა, შინაარსით აღივსებიან (ეროვნული გარდმონაწესი არსობრივი პიროვნების რწმენითი თანწყობის ბალავარია).

ამრიგად, თუ დავედრების თანწყობა, უკეთეს შემთხვევაში, ბუნებაზრული (რაციონალური), ცვლარული (ვარიანტული) არსია, სამაგიეროდ, ესა თუ ის ეუგ ველი უცვლარი (ინვარიანტული) ზებუნებაზრული (მეტაფიზიკური) სინამდვილეა ამ ველის მორწმუნე არსობრივი (კონკრეტული) პიროვნებისთვის.

მოვუხმო რამოდენიმე მაგალითს ამჯერად “ხატის ყმის” ელფის მამულიშვილთა ცხოვრებიდან [ქართული საენათმეცნიერო საზოგადოების წელიწდეული, თფილისი, 1923-1924]; აი როგორი “ხევსურული მასალები” ჩაუწერია ბ. გაბუურს:

„სასმელ რო არ იყოს, მაკეთე რაითაღ გავიგათ, მტერნ რაით შევარიგნათ? მთხილად ვიყნათავ, ჯვარს არ შავსცოდათავ. იარაღი არხოტიონს (და სხვა ყველა ხევსურსაც) სრუ მუდამ წელზე აქვის. მაშუღლარებში... რომენსაც ქალ ხელ გააბომს მაშუღლარს, ის კაც ჩუჩუნს ვეღარ იქს,  გინდ ძალიანაც სირცხვილ- დადებულ იყვას…მეპირდაპირისგან (ქალის ხელშიგით თუ კაც დაიზიდ მტრისკე, დიდ სირცხვილ ას).

თუ ქალმ მიასწვრა, მანდელ გადაუქნივ შუაში, მაშინ მაშუღლარნ მაშივ თავს გაანებებენ ერთუცს.

თუ უფროსი კაც ას... უფროსები სათავეში გადაჯდენენ, უცროსის გადაჯდომა სათავეს სირცხვილ ას, სოფლის კაცისა. თუ შორით სტუმარი ას კი, გინდა ყმაწვილ იყოს, სათავეს გადაჯდენენ სოფლელნი: სტუმრის ბოლოში ჯდომა სირცხვილი ას (სტუმარი ჩვენ გვიქვიან სხვა სოფელშიით მასულს. თავის სოფლის კაცს სტუმარ არ ხქვიან)...

ჰო და ახლა ეს უნცროსები სხენ ბოლოში მუხლით, უფროსები სათავეს, უნცროსებს როსაც თასს მისცემენ, ადგებიან ფეხზე და დაილოცვენ: “სოფლელნო, გამარჯვება ჩვენს ჯვარსა და იმის წყალობა გქონდასთ, ხელოსან დიდხანს გაგიყოლათ, ნუ შაგანანასთ კეთილის კაზმვა, უღლის დება, გწყალობდასთ ყველას, სოფელს სოფლეულად, ბევრ აეს დრო მაგგვარასთ მშვიდობისა, გახარებისა, ერთუცის სიცოცხლისა, თასიანებს, ხელთა გაამასთ, მემუხლებს მუხლებ შეგარჩინასთ, მე გლოცენით, ხთისაგანამაც ილოცებით”... ახლა სხვაი – სომს, ისრ ახლა სხვა... მემრ უფროსები ეტყვიან: “ამ სმას ლხინიც უნდ თქვენი ჭირიმეთ... არიქათ გვიმღერეთ, თუ რა იმ წელში ვინ მამკვდარი ას”. იტყვის მამღერალი; “აბა დავილოცავთ და მემრ ვიმღერებთ”. ამახხვრენ თასს. ერთ უფროს ადგების და იტყვის: “გამარჯვება ჩვენს [ხატს] ხთის წესით... ჩემი სიტყვის მახსენებით! [გარდაცვლილებს] შანდობა მიუდიოდას, ზედამრჩოების სიმთელით, კარგა ყოფით, ეეს თას როგორც ჩემ ხელთ ას, ისრ სულმსაც იმისას მაეხმარების!”...

და დაიწყებს უნცროსი მღერას... ჯერ იტყვის ჭირის სიმღერებს... დაიწყებს ხალხი მღერას...

 “აბა ხალხო, დაღამდ, ეეხლა [ხატში] ყოფა დრო აღარ ას, წავიდათ, [ხატს] არ შევაწყინათ”... გამავა ყველა ერთაობით, მასთხოვენ მადლს [ხატს] და გაემართებიან თავ-თავის სახლებისკე... მემრ დასტურ ხელოსნები ეტყვიან: “მშვიდობით, სოფლელებო, წყალობა წაიღით ჩვენის [ხატისა], წაღმ გამაგყვასთ ჩვენი [ხატის] დავლათი!” ახლა ისენი შაუქცევენ სოფლელნი:: “თქვენი იყოს მწყალობელი, თქვენის თავისა!”... და მიდიან რიხ-რიხით შინისკე და თან იმღერენ“

სახლში რო შავას, სტუმარ იტყვის: “მასპინძელო, ღმერთიც აგაშენებს, გადღეგრძელას ღმერთმ!” – “მამიხვე მშვიდობით”-ეტყვის მასპინძელი.

სტუმარს ხკითხავენ სრუ ყველა ჯალაფნ მშვიდობა ამბავს... სტუმარ უქცევს... მემრ ესრეთ სტუმარი-ხკითხავს. მასპინძელი… მეზობლებს აწევს... სმაზედ: “სტუმარი მაგვივიდ... ჩვენს წავიდათ”... მოვლენ მასპინძელ – მეზობლისას... სტუმარს მეზობლებიც მააწევენ... მესამე დღეს სტუმარიც უსათოოდ წავას შინ...

ვისაც რა გაუჭირდება  სოფელში ან თემში. - ან გაუთავდას კაცის სარჩო, საქონის თივა ზამთრის და მასთან აღარცაით იყოს, - რო ხალხიც ღნახავს, მართლა უჭირს, მაშინ ეს გაჭირვებულ კაც იქამს ონჩხარს... წაღლალავს სოფლებში კაცს (ან შვილს, ან ძმას) და დააბარებს: “აბა აეხლა ძალიან მიჭირს, საქონ მეღუპების სიმშილით”, ან თუ თაოდ პურ აკლავ, იმას ეტყვის, რაის გაჭირებაზედაც ონჩხარ ექნების მამზადებულ...

წამავლენ, ვისაც შაწევა უნდ, ეტყვიან იმ შამტყობიებს: “რად არ წამავალთ? ეგ გაჭირება დღეს ერთის კარად ას, ხვალ სხვას მიუდგების: მაშ სოფელ თუ ერთუც არ შავეწიენით, რაად უსახლიორთ ერთუც, თუ კაცის გაჭირება არ გავიგით? ეგ გაჭირება სუყველაის კარად მივ” ხალხ მივას...

ონჩხარის პატრონ... შაასმევს... მეორე დღეს მისცემს ყველა თივას, მიუტანს ბანზე... რახელც თივით, თუ პური გაუთავდ, პურით...

ამით გამაიყვანენ გაზაფხულამდი გაჭირებულს.

ალბათ, ჩვენი სარკვის თვალსაზრისით, პირველ მიახლოებაში, საკმარისი იქნება წარმოდგენილი მოკლე ამონარიდიც, ჩვენი ეროვნული გარდმონაწესის თანწყობიდან.

აღვნიშნოთ მხოლოდ ის, რომ, მაშინ, როცა მოხმობილი, XX ს-ნის ამ გასაოცარი ეროვნული გარდმონაწესის ჩაწერა ხდებოდა, სადღაც ჩრდილო-კავკასიის, ასას (მდინარე არხოტის ხევის) ხეობის სათავეებში, როცა, ალბათ, ასას ხეობიდან შორს, ჩრდილოეთით,  ვრცელ სტეპებში, “პირველი ღამის” ფეოდალური წესის მქონე, ე.წ. მონღოლ – რუსეთის იმპერიაში (ი. კანტი) ([შდრ.: ი. სურგულაძე – საქართველოს სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორისათვის, თ.,1952] –“ქართველთა წესნი და ქცევანი სხვა რამე არს და არა მიჰგავს სხვათა ქვეყნისა რიგთა და ქცეულებათა” ვახტანგ VI-ის სამართლის წიგნი)... ვახტანგის სამართლის წიგნის 42-ე მუხლის თანახმად, ყმას უფლება აქვს მოჰკლას თავისი ბატონი, თუ უკანასკნელს მიუსწრებს თავის ცოლთან), ქვეყანაში, სადაც პეტრე I, თავის ჯარისკაცებს, საგანგებო დეკრეტით უკრძალავს, მთვრალ მდგომარეობაში თავიანთ ქალიშვილებთან დაწოლას, ე.წ. სნოხაჩი ა. ვლასოვი დათარეშობდა (სნოხაჩი – ამბობს შ. მაღლაკელიძე მოგონებაში [ჟურ. ”განთიადი”, #8, 1991] – ვარო, მიამბობდა გენერალი ა. ვლასოვი [ჰიტლერისდროინდელ] გერმანიაში, ანუ მე ბაბუამ გამაკეთა დედაჩემთან (მამაჩემის ცოლთანო)), ხოლო მისი თანასოფლელი მდედრი და მამრი, ერთად, აბანოებში ან/და მდინარეებში ბანაობდნენ ([И.С. Кон, Аргументи и факты, №21,1997]), როცა, ალბათ, ცენტრალური აფრიკის მომავალი მმართველის, ბოკასას, როგორც ბაბუა, ასევე მამა, თავიათ ნაცნობ - მეგობრების ხორცს უმად მიირთმევდნენ, როცა, ალბათ, მოგვიანებით, 1993 წელს, შემთხვევით აღმოჩენილი, ქვის ხნაში მცხოვრები, გვინეის პაპუასები ტანს, შესაძლებელია, ფოთლებითაც კი არ იფარავდნენ, როცა, ალბათ, თითქმის ისევე, როგორც ამჟამად, აღმოსავლეთში ე.წ. ლევირატული (ლევირ - მაზლი ლათინურად) ქორწინება იყო გაბატონებული (იხ. მაგალითად “ლეგენდა ნარაიამაზე”), დასავლეთში – ე.წ. კუზინური, ხოლო, სამხრეთში კი ლევირატულ-კუზინურ-პოლიგამიური (იმპერიულ ჩრდილოეთის დათვზე კი, უკვე გაკვრით, ვილაპარაკეთ), როცა, თვინიერ ყოველგვარი ალბათური ხდომილებებისა, ამერიკაში უმკაცრესი ე.წ. “მშრალი კანონი” და არეულობა სუფევდა – სწორედ იმ დროს (XX ს-ის 20-იან წლებში), უკმარსულიერი სამყაროს შუაგულში, საქართველოში (კომუნისტების შემოსვლამდე), მუდამ იარაღასხმული ხატის ყმები, არხოტიონნი, სტუმარსა და, საერთოდ მტერ – მოყვარეს სასმისის ([ლიპარტელიანი ა. –სვანურ ქართული ლექსიკონი, ს.,1994] – როგორც ჩანს სიტყვები “სალოცავი” და “სმა” ერთი ძირიდანაა ნაწარმოები სვანურში (შდრ.: ჭამა-დალევა; ლახვამ-სალოცავი, საყდარი), სადაც არავითარი თურმე ღმერთი არ იხსენიებოდა (ა. ლიპარტელიანი), გარდა ადგილ ბედნიერისა) ლოცვა - კურთხევის მადლით ისტუმრებდნენ, “მაშუღლარები” ქალის მანდილით ადგილზე შეშდებოდნენ, უფროს-უმცროსობის წესსა და რიგს იცავდნენ, მხოლოდ სასმისით ილოცებოდნენ და (“მე გლოცენით, ხთისაგანამც ილოცებით”; “მშვიდობით, სოფლელებო, წყალობა გამოგყვასთ ჩვენი ჯვარის”; “თქვენი იყოს მწყალობელი, თქვენის თავისა!”; “ღმერთიც აგაშენებს, გადღეგრძელას ღმერთმან!”; “მამიხვე მშვიდობით” და ა.შ.) გალობდნენ   (“მასთან ისე, რომ ხატს არ შეეწყინა”) და გაჭირვების ჟამს ყველა ერთმანეთს ედგა მხარში (“მაშ სოფელ თუ ერთუც არ შევეწიენით, რაად უსახლიორთ ერთურც, თუ კაცის გაჭირვება არ გავიგით?”).   

დაუსრულებლად შეიძლება საუბარი ხატისა, ხატის ყმებისა და, საერთოდ, იმ ძირძველი ეროვნული გარდმონაწესის თანწყობის გარშემო, რომელსაც ასე საგულდაგულოდ ებრძოდნენ, ებრძვიან და, კვლავაც, ვინ იცის სადამდე გაგრძელდება ეს ბრძოლა; მაგრამ, ყოველივე ეს, მაინც მეორეხარისხოვანია; აქ, დღეს მამულიშვილისათვის მთავარია ხატის ჭეშმარიტი არსის  შემეცნება და გათავისება. ამ მხრივ, ვფიქრობთ, საინტერესოა განვიხილოთ, ე.წ. “სახელმწიფო რელიგიის” მიერ აღიარებული, “ქორწინების წესი”.

აი რა დაიბეჭდა თბილისში, 1995 წელს, ე.წ. “უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის ილია 11” ლოცვა-კურთხევით [ცნობები ნათესავებს შორის ქორწინების შესახებ, ს.,1995]:

„წინათქმა: - იოანე ქსიფილინოსის ხელნაწერის თარგმანი თანამედროვე ქართულ ენაზე შესრულებულია დავით რევაზიშვილის მიერ...

შესავალი – იოანე მიხეილის-ძე ქსიფილინოსი იყო ნათესავით ბერძენი და ეკუთვნოდა საქართველოში მყოფ ბერძენთა ჯგუფს... [მას 1785 წელს უთარგმნია, და თარგმანი მიურთმევია მეფე ერეკლესათვის] იმდროინდელ მართლმადიდებლობითს აღმოსავლეთში მიღებული სახელმძღვანელო ქორწინებითა სამართლისა, რომელიც ეკუთვნის “უბრძნესსა და უსიტყვიერესსა დიდსა ხარტოფილაქსსა უწმინდესისა ქრისტეს დიდისა ეკლესიისა კონსტანტინეპოლისა იეროდიაკონთა შორის უფალსა მანუილ ქსანთინოსს”. მანუილ ქსანთინოსს ეს შრომა დაუწერია იერემია პატრიარქის (1525-1540) ბრძანებით...

იოანეს შეუმოქწმებია “ბერძნულსა ზედა ლექსითი-ლექსად, ორგზის და სამგზის”, კათალიკოს ანტონ მეორის ბრძანებით იესო ტკბილის “დაუჯდომელი დასდებლით, კანონით და კუალად კონდაკიკოსით თვისით”, რომელიც რუსულიდან გადმოუთარგმნია რუსეთში ყოფნისას გაიოზ რექტორს.

....ყველაზე უფრო მწვავე და საჭირბოროტო იყო მორწმუნეთა ცხოვრებაში ქორწინებაში “ნათესაობით ხარისხის” შესახებ. საჭირო იყო ყველას სცოდნოდა შესაძლებელია თუ არა ამა თუ იმ პირთა შორის ქორწინება და ჯვრისწერა.

[ახლა კი ვნახოთ იმდროინდელ მართლმადიდებლობითს აღმოსავლეთში მიღებული ე.წ. “მეორე რომელის” ბერძნების მემკვიდრის, “მესამე რომის” ენაზე, “ორგზის და სამგზის” შემოწმებული სახელმძღვანელო, ქორწინების როგორ წესს სთავაზობს “შვიდობის საძღვის (პრინციპის)” მშობელ ძირძველ იმ ერს, რომელმაც “შვიდობის საძღვის” სახით, როგორც ამას ქვემოთ, მოგვიანებით, დავინახავთ განუმეორებელი ე.წ. “ქორწინების წესი” შექმნა (და არა მარტო ეს წესი). და მაინც, ვნახოთ დაპყრობილს დამპყრობლისაგან როგორი თანწყობა (სისტემა) ეხვევა თავზე].

ნათესაობა განიყოფა ხუთ წესად და აღირიცხება ხუთ ნაწილად: ერთი დედ-მამისაგან [15 საუკუნეა ვერ შეამჩნიეს თორემ, ალბათ, დედ-მამას მამ-დედად გადაგვიქცევდნენ “ჩვენი განმანათლებლები”] შობილი ორი ძე, არიან ერთი მამისა ორი სხვადასხვა დედისაგან ნაშობნიც [ცხადია ამ სამყარომ არ იცის ე.წ., ი/კ სამყაროს “თანამეცხედრეობის” წესი] იწოდებიან ძმებად... სხვადასხვა მამისა და ერთი დედის შვილებსაც არ შეუძლიათ თქვან, რომ არა ვართ ძმები, ვინაიდან სხვადასხვა მამისგან ვართო.

ძმებს შორის არის ორი თავი (ანუ ორი ხარისხი) და მათ შვილებს ჰქვიათ პროტო ექსადელფია (ე.ი. პირველი ბიძაშვილები) და მათ შორის იქნება ოთხი თავი: ერთი მე, მეორე ჩემი ძმა, მესამე ჩემი შვილი, და მეოთხე ჩემი ძმისშვილი.

პირველი ბიძაშვილებიდან იშვებიან რა შვილები, იწოდებიან დევტერა ექსადელფიად (ე.ი. მეორე ბიძაშვილები) და გახდება ექვსი თავი, ხოლო მეორე ბიძაშვილებისაგან რომელნიც დაიბადებიან, ეწოდებათ მათ ტრიტა ექსადელფია (ე.ი. მესამე ბიძაშვილები) და მათ შორის იქნება რვა თავი...  

სისხლით ნათესაობის მეშვიდე თავი დაყენებულია ყოველნაირად და არ იქორწინება...

მერვე თავი სისხლით ნათესაობისა ასე იქნება: ერთი ადამიანისაგან რამდენი შვილიც არ უნდა იშვეს, ერთმანეთთან ისინი აღირიცხებიან (ითვლებიან) ორ თავად – ისე როგორც მამაჩემმა მშობა მე და არის ეს ერთი ნათესაობა და ერთი თავი: და შობა ჩემი ძმაც და გახდა ორი ნათესაობა და გახდა ორი თავი. და რამდენი და ან ძმაც დაიბადება ერთმანეთის მიმართ ისინი ორ თავად აღირიცხებიან (ან ითვლებიან).

მაგალითად: მამაჩემმა მშობა მე და არის ნათესაობაც და თავიც ერთი: და მე ვშობე ძე ერთი და მამაჩემისთვის გახდა ორი ნათესაობა. და ჩემმა შვილმაც შობა ძე და გახდა ნათესაობა სამი და თავიც სამი. და ჩემმა შვილისშვილმა შობა კვლავ ძე, რომლითაც გახდა ნათესაობაც და თავიც ოთხი.

მამაჩემმა შობა ჩემი ძმა, რომელიც გახდა ორი ნათესაობა და მამაჩემისთვის კი თავი ერთი, ხოლო ჩემთვის, რომელიც მისი ძმა ვარ, გახდა თავი ორი. ძემმა ძმამ შობა ძე, ჩემი ძმიაწული, რომელიც თავისი მამისათვის არის თავი ერთი, ხოლო ჩემთვის, ვინაიდან მისი ბიძა ვარ, გახდა თავი სამი, ისე როგორც ჩემი შობა ერთი, ჩემი ძმისა ორი და ჩემი ძმისწულისა სამი.

ვშობე მეც ძე და არის ჩემი ძმისწულისა და ჩემი შვილის შობა მეოთხე, კვლავ ჩემმა ძმისწულმა შობა ძე და გახდა ჩემი მამისათვის სამი ნათესაობა და თავიც სამი, ხოლო ჩემთვის, მისი ბიძისთვის გახდა ნათესაობა და თავიც ოთხი, ჩემი შვილისთვის თავი მეხუთე, ჩემი შვილიშვილისთვის, რომელიც მისი მეორე ბიძაშვილია, გახდა თავი მეექვსე.

კვლავ ჩემი ძმისწულის შვილმა შობა ასული, რომელიც არის ჩემი ძმისთვის თავი მესამე და ჩემთვის თავი კი   მეხუთე, ჩემი შვილისთვის მეექვსე, ჩემი შვილის შვილისთვის მეშვიდე, ხოლო ჩემი შვილის შვილის შვილისვის, რომელიც იქნება მისთვის მესამე ბიძაშვილი, მერვე თავია. მერვე თავისთვის ქორწინება დაუბრკოლებელია...

[აი როგორც იქნა მივაღწიეთ ჩვენთვის ქორწინების “ერთადერთ სწორ უფლებას სამყაროში”, “დიახ ერთადერთს”, რამეთუ, სხვაგვარად მართლმადიდებლობა რისი მართლის მადიდებლობა იქნებოდა; ამრიგად, თურმე სისხლით ნათესაობის მეშვიდე თავი დაყენებულია ყოველნაირად და არ იქორწინება. რჯულიც არ წერს ვინმეს მიერ თავისი მეორე ბიძაშვილის ასულის ცოლად შერთვას... არავის ძალუძს მეორე ბიძაშვილის ასულის ცოლად შერთვა, და არც მეორე ბიძის ასულის ასულისა. რადგან ფარულად ასეთ ქორწინებას მაინც მიმართავდნენ, ამის შესახებ მოახსენეს კრებას და პირველად მსოფლიო პატრიარქ ლუკას, მაშინ კრებასთან ერთად ბრძანა მისმა უწმინდესობამ, რომ აღარ იყოს ასეთი უკანონო ქორწინება... დააკანონა ეს მისმა უწმონდესობამ, რათა არავის მოეყვანა ცოლად მეორე ბიძის ასული, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ...  აი, თურმე რა არასწორ ხდომილობებს ჰქონიათ ადგილი, თურმე, ოიდიპოსის ქვეყანაში და რა “სწორ” გზაზე დამდგარან. [თურმე] პატრიარქმა აღვსიოსმაც ბრძანა, რათა-მოხდეს ასე და ეს დააკანონა 942 წელს. [თურმე ისევე] როგორც ცხენთათვის აღვირია, ასევე რჯულია მართლმადიდებელი ქრისტიანებისათვის და ვალდებულნი ვართ შევასრულოთ ის, რასაც გვიბრძანებს და განგვიცხადებს [ეს მსოფლიოში ერთადერთი “ჭეშმარიტი”] რჯული“.

ახლა კი ვნახოთ რამდენად ასრულებდა ამ წესს (თვინიერ ე.წ. მეფის კარისა) ი/კ სივრცის გარდმონაწესის მიმდევარი ე.წ. “წარმართი რჯულის” მამულიშვილები; ალბათ, უფრო ზუსტი იქნებოდა გვეთქვა, რამდენად შეეძლო, რამეთუ, რაოდენ     გასაკვირიც არ უნდა იყოს, განსაკუთრებით, დღევანდელ “ნაკომუნისტარ მართლმადიდებელთათვის”, თუ სიმართლეს თვალებში შევხედავთ, დავინახავთ, რომ ის, რისთვისაც მიუღწევიათ სოფოკლეს შთამომავლებს, რაც ერთადერთ შესაძლებელ ჭეშმარიტებად ჩაუთვლიათ (სხვათაშორის, უძველეს ხანაში, ჯერ კიდევ 942 წელს (ვინ იცის იქამდე რას ჩადიოდნენ ე.წ. “ოიდიპოსის კომპლექსით” “დაკომპლექსებული” “მეორე რომის” მართლმადიდებლები) მისულან ამ ჭეშმარიტებამდე (მაგრამ გასაკვირია, ამ “ერთადერთ სწორი რჯულის” მიმდევრებს, ეს წესი რატომ არ ჰქონდათ, ან/და რა საშინელებებს ჩადიოდნენ ამ წესის გარეშე!) “კოსმიური მაშტაბით”, თურმე, იმ წარმართებს, რომელთა წინააღმდეგ ბრძოლას მოგვიწოდებს “ჩვენი განმანათლებელი” თავის ანდერძში (იხ. ანასეული “ქართლის ცხოვრება”), ყოვლად დაუშვებლად მიაჩნდათ მაშინაც კი, როცა, ამ ქვეყნად არც პირველის, არც მეორის და, მითუმეტეს, არც “მესამე რომელების” ჯიშის ხსენებაც კი არ იყო; თუმც, ალბათ, უმჯობესია ამ უმნიშვნელოვანეს საკითხს მოგვიანებით შევეხოთ, ახლა კი აღვნიშნოთ, რომ, სოფოკლეს სამშობლოსათვის, მას შემდეგ, რაც იქ პელაზგების ნაცვლად ინდოევროპელი ბერძნები (როგორც, თუნდაც ა. ურუშაძის შრომებიდან ვხედავთ) გაბატონდნენ, 942 წელს პატრიარქ აღვსიოსის მიერ მიღებული ზემოთმოხმობილი “ქორწინების წესი”, ალბათ წინგადადგმული ნაბიჯი იყო, რამეთუ, როგორც ზემოთაც აღინიშნა აღმოსავლური ლევირატი (იხ., როგორც ითქვა, თუნდაც იაპონური “ლეგენდა ნარაიამაზე”), დასავლური კუზინური ინსტიტუტი (იხ. თუნდაც ბალზაკის თხზულებები), სამხრეთული ლევირატულ-კუზინურ-პოლიგამიური სისტემა (იხ. თუნდაც [ყურანი, თ.,1906]), ჩრდილოეთის, ე. კანტის გამოთქმა რომ ვიხმაროთ, მონღოლურ-რუსული იმპერიის სნოხაჩიზმი და ე.წ. “ივანეს დღიდან” მოყოლებული, კოლექტიური ორგიები, თავისი, შემთხვევითად მინდორში, ან/და ტყეში ჩასახული ივანიჩებით და პავლოვიჩებით, (რაზედაც მ. ლომონოსოვიც კი სწუხს), ცხადია, პატრიარქ აღვსიოსის სისტემას მეტოქეობას ვერ გაუწევდა; და მაინც, როგორც ქვემოთ დავინახავთ, იბერიულ-კავკასიური ძირძველი სივრცისთვის ეს წესი სრულიად გამოუსადგარი, მეტიც, მიუღებელი იყო. სარკვში (პრობლემაში) გასარკვევად ჯერ სათანადო წყარო გამოვიყენოთ.

მეტი დასაჯერისობოს თვალსაზრისით, მაინც, ალბათ, სჯობს მოვუხმოთ იმ მონაცემებს, რომლებიც “სნოხაჩების” ქვეყანაშია დაცული – [Егиазаров С.А. –Исследования по Истории учереждении в закавказии , Казань,1889];  აქ ვკითხულობთ:

“თემში ახალ წევრებს გლეხობა დიდი სიფრთხილით იღებდა; მათ წინასწარ ყურადღებით შეისწავლიდნენ. ცუდი ყოფაქცევის პირებს არა თუ მიწებს ურიგებდნენ, არამედ აძევებდნენ სოფლიდან...

თემის ძირითად ერთეულს კომლი წარმოადგენს... ყოველი სოფელი დამოუკიდებელი თემია, თავისი საკუთარი ეკონომიკური და იურიდიული საქმიანობით...

მიწას სულადობის მიხედვით ანაწილებენ, მასთან მხედველობაში იღებენ ძუძუს ბავშვებსაც...

ფშავში, თუშეთსა და ხევსურეთში მართვა გამგეობას ეწევა ხევისბერები, თემის სასულიერო და საგვარეულო ხელმძღვანელები; და მათ, დღემდე არ ძალუძთ შეეგუონ სხვაგვარ მმართველობას...

მეცნიერული თვასაზრისით ძალზედ საინტერესოა რელიგიურ-თემობრივი გაერთიანების შინაგანი ცხოვრების წესი და რიგი, რომლებიც ცხოვრობენ ტფილისის გუბერნიის თიანეთის ოლქში.

თემი შემაკავშირებელი საფუძველია არა აგრარული ურთიერთდამოკიდებულებანი, არამედ რელიგიური სისტემა [ხატი]... ომის დროს ხევისბერი იყო მხედართმთავარი... პრისტავთა სისტემის შემოღებამდე ხევისბერი მთელი ხეობის მართვა გამგეობასაც კი აწარმოებდა იურიდიული თვალსაზრისით; ახლა ისინი მხოლოდ ხალხის “სულიერი ხელმძღვანელები” არიან... თემის ყოფასა და საზოგადოებრივ წყობაში არავითარი ცვლილება არ მომხდარა.

გვაროვნული საწყისები იმდენად მტკიცეა, რომ, არც გვაროვნულ თემის განვითარებას, არც ამ თემის განმაცალკევებელ ისეთ ძალისმიერ ადმინისტრაციულ ღონისძიებებს, რომლებიც ცდილობენ მათგან სოფლის ჩვეულებრივი საზოგადოება ჩამოაყალიბონ, არ ძალუძს, არა თუ დაარღვიოს, არამედ ოდნავ შეასუსტოს მათი შემაკავშირებელი ზნეობრივი ძალები. გვაროვნული წყობის სიცოცხლისუნარიანობა, სრულებითაც არ მოგვეჩვენება უცნაურად, თუ მხედველობაში მივიღებთ იმას, რომ, როგორც ცალკე გვარი, ასევე მთელი თემიც, თვინიერ ნათესაობისა, ერთმანეთთანაც დაკავშირებული არიან მთელი რიგი ისეთი ინტერესებით როგორებიცაა: გვაროვნული კულტი [ხატი], საერთო ადმინისტრაცია, საერთო ეკონომიკა და ა.შ. გვარის [გორის, თემის] ის წარმომადგენლებიც კი, რომლებიც თემს ტოვებენ და სხვაგან სახლდებიან, არ წყვეტენ კავშირს ხატთან და თემის წევრად [ხატის ყმად] ითვლებიან; ისინი არა მარტო უკან [ხატში] დაბრუნების უფლებას ინარჩუნებენ, არამედ საკარმიდამო ნაკვეთის გამოყენების უფლებასაც. ამავე უფლებას ინარჩუნებს მისი შთამომავლობაც, რომლებიც, როდესაც არ უნდა დაბრუნდნენ უკან [ხატში], მაინც ინარჩუნებენ ხატის სრულუფლებიანი წევრის უფლებებს... უპირველესი მნიშვნელობა ენიჭება საერთო წარმომავლობას... ასეთი თემის წევრები ერთმანეთს “ძმათა შვილებს” (“Детми братьев”) და “ბიძათა შვილებს” (“Детми дядей”)  უწოდებენ.

მთელი ერთი გვარის ნათესაობა, იმდენად ახლო ნათესავებად თვლიან ერთმანეთს, რომ დაუშვებლად მიაჩნიათ ერთმანეთთს შორის ქორწინებითი კავშირები და ბევრ სოფლებში ერთმანეთსაც კი არ ნათლავენ, რამეთუ იგი სისხლის აღრევად და ნათესაური კავშირის დარღვევად მიაჩნიათ, და ეს, მიუხედავად იმისა, რომ მათი საერთო წინაპარი, შეიძლება, ასი თაობის წინ არსებობდა. ასეული წლების წინ გადასახლებულის შთამომავლებიც კი, ასევე ნათესავებად ითვლებიან” (გულახდილად რომ გითხრათ, მე პირველად ვხვდები ნათესაობის ასეთ რთულ სისტემას, როდესაც ასი(!) და მეტი თაობის წინანდელი ნათესაური კავშირები ხელს უშლის ერთმანეთში დაქორწინებას).

თემის მოსახლეობა, მიწებს მთელი სოფლის საკუთრებად თვლის, და ყოველი კომლი სრულუფლებიანი მონაწილეა მისი (იქვე, გვ.363). 

“ხევსურის საზოგადოებრივი ცხოვრება, უმეტესწილად რელიგიურ ხასიათს ატარებს. თითოეულ თემს თავისი სამლოცველო “ხატი” ჰყავს. თუ ერთი გორის კაცი სხვაგან გადასახლდება, იგი იმ ხატის თაყვანისმცემელი ხდება, სადაც გადასახლდა, მაგრამ, ამავე დროს, არ ტოვებს იმ ხატსაც, რომელსაც იგი მიეკუთვნება. თუ ხევსური დაკარგავს თავისი ხატის რწმენას, მაშინ იგი თავის გვართან წყვეტს ყოველგვარ კავშირს. ეს კავშირი კი იმაში მდგომარეობს, რომ თემის თითოეული წევრი დაცულია მთელი თემისაგან, და იგი “ხატის ყმაა”... ხევსურეთში მიწები ხატს ეკუთვნის, ანუ მთელ თემს. აქ, არა მარტო საყანე მიწები, არამედ ტყეც ბევრგან განაწილებულია თემის წევრებზე; მაგრამ, ამავე დროს ყველაზე საუკეთესო მიწები და ტყის ნაკვეთი თავად ხატს ეკუთვნის. ესაა “წმინდა მიწა”... ხატი მუდამ განლაგებულია ყველაზე გამოჩენილ, მაღალ ადგილზე, და გარშემორტყმულია ხეებით.

ხატის ტყე ნაკრძალია და ამ წმინდა ტყის არა მარტო გამოყენება არ შეიძლება, არამედ მასში უბრალო შესვლაც კი არ შეიძლება... ხატის მიწებისა და ტყის მოვლა თემის ყველა წევრის ვალია, რომელიც 15 წელზე მეტი ასაკისაა...

ხატობაზე მთელი სანოვაგე ორივე სქესზე თანაბრად ნაწილდება; მათ შორის, თითოეული ბავშვიც კი იღებს დიდების ტოლ წილს... სათემო მართვის ორგანოები თავის მოვალეობას ნებისმიერ სოფლის ხელმძღვანელზე და მოსამართლეზე ნაკლებ არ ასრულებს. ხატის კულტის საწყისები, სადღაც, საუკუნეების ბურუსშია მიმალული და მისი აღმოფხვრა ქრისტიანობასაც კი არ ძალუძს...

ხატში თაყვანს სცემენ ღმერთს, რომელიც ჯიშის დამცველია... ხევისბერი ვალდებულია ხატობამდე ექვსი კვირით ადრე    მეუღლეს განერიდოს. თუ მას დაესიზმრება მეუღლე ან სხვა ქალი, მაშინ, რაოდენ მკაცრი ზამთარი არ უნდა იყოს, ვალდებულია მდინარეში იბანაოს; და მაინც, მიუხედავად ამისა, მას არა აქვს უფლება უხელმძღვანელოს ხატობას. აი, როგორ დიდ ცოდვად ითვლება უადგილო სიზმარი!…

ხატის წმინდა ტყის ფარგლებში მკვლელიც კი ხელშეუხებელია...

მძიმე დანაშაულებად ითვლებიან: წმინდანების შეურაცყოფა, საფლავთა შეგინება და წაბილწვა, ღმერთის აბუჩად აგდება და ა.შ. რაც შეეხება ჩვეულებრივი წესების დარღვევას, ისინი მუდამ შერიგებით ბოლოვდებიან...

თავისებური საზოგადოებრივი დაწესებულებები, საერთო რელიგიური და ეკონომიკური ინტერესები და ერთიანი წარმოშობა, აერთიანებს ყველას, მთელ დასახლებას, ერთიან ძმურ კავშირში, სადაც გამეფებულია მშვიდობა და თანხმობა.…ამ თანხმობისა და მშვიდობის დასახასიათებლად, აუცილებელია ჩავუფიქრდეთ თუშების წეს-ჩვეულებებს, რომლის მიხედვით, თითოეული კომლი ვალდებულია უბედურების ან/და ბედნიერების შემთხვევაში დაპატიჟოს თუშეთის ყველა მოსახლე და მასთან ერთად  გაიზიაროს ნებისმიერი ბედნიერებაცა და მწუხარებაც. ყოველი თუში ვალდებულია ამ მოწვევას გამოეხმაუროს და ეახლოს  თავის თანამოძმეს ქორწილში საჩუქრებითა, ან ქელხსა და დასაფლავებაზე გარკვეული შესაწევარით, რათა დაიფაროს ოჯახის ხარჯები.

[თიანეთსა და სიღნაღში] ყოველი სოფელი იყოფა ცალკეულ უბნებად, რომლებშიც უმეტესად, ცხოვრობენ ერთი გვარის ხალხი და რომლებიც ერთი დამოუკიდებელი საზოგადოებრივი და ეკონომიკური ერთეულია... ყოველი უბანი შესდგება, ან ერთი გვარის ხალხისაგან, ანდა ისეთი პიროვნებებისაგან, რომლებიც ერთმანეთს ზედმიწევნით იცნობენ...

საერთო თავყრილობებზე უბანი ერთიანი აზრით გამოდის, ნიშნავს გარკვეულ თავკაცებსა და მოსამართლეებს და თავის    თავზე იღებს ნებისმიერ ქონებრივ პასუხისმგებლობას, ურჩი გადამხდელების შემთხვევაში... ასეთი სახის დასახლებები არსებობს არა მარტო მთიელ ტომებში, არამედ სხვა მხარეებშიც; მაგალითად მთელ ზემო იმერეთში“. - აი, ასე ამთავრებს, არსებითად, სომეხი ს. ა. ეგიაზაროვი, XIX ს-ში ქ. ყაზანში გამოქვეყნებულ, თავის “გამოკვლევებს”; სადაც ის, როგორც, ამ მცირე ამონარიდიდანაც კი ჩანს, დაწვრილებით, საქმის დიდი ცოდნით, აღწერს, მთელი კავკასიისა’ და კერძოდ კი, ჩვენ მდგომარეობას, რათა ამით, ამ ურჩი მხარის (კავკასიის) სათანადო ათვისების, საქმე გაუადვილოს რუსეთის იმპერიას. მით უმეტეს, საინტერესოა ეს მასალები ჩვენი სარკვის (პრობლემის) თვალსაზრისით, რამეთუ “მესამე რომის”  იმპერიას, ალბათ, ძნელი იქნება დასწამო მიკერძოება დაპყრობილთა სასარგებლოდ. 

ცხადია, ბევრი რამ საგულისხმო გამოგვრჩა, მაგრამ განსაკუთრებით გვინდა აღვნიშნოთ, იმ, სხვადასხვა, მრავალრიცხოვანი, მომთაბარე ტომების ნირი, რომლებიც პარაზიტებივით შესევიან კავკასიას, და უადვილებენ, თავიანთი დამპყრობლური ზრახვების აღსრულებას, ყველა დროის უბოროტეს იმპერიას, მსოფლიოში.

და, მაინც, ვფიქრობთ, ძირითადი სათქმელი ითქვა; გამოჩნდა თუ მცირე და დიდი კავკასიის მთაგრეხილთა შორის მდებარე, აზია-ევროპის დამაკავშირებელ ვიწრო ზოლში, (სადაც, დამანგრეველი (ისე როგორც არსად მსოფლიოში) კუდიანი ქარიშხლის ძალით, დაძრწოდნენ (სამწუხაროდ, ბევრი, დღესაც არ ცხრება), ევრ-აზიის მომთაბარე უკმასრსულიერი ჯოგები, მუმლშემოხვეულ მძლავრ მუხასავით, როგორ იდგა იმ ი/კ (იბერიულ/კავკასიური) სივრცის ბირთვი, (რომელმაც, ე.წ. ჩვენს ერამდე და ჩვენს ერაშიც, ერთადერთმა, შეძლო გააერთიანებინა, შეეკრა  და სახელმწიფოდ ჩამოეყალიბებინა, ერთიანი, ის სულიერ-ზნეობრივი ზოგადი კავკასიური სიღრმისეული ანაგი (სტრუქტურა), შინაარსი, რომლის ბოლომდე ამოძირკვა, დღემდე ვერ შესძლო ვერც ერთმა მსოფლიო ზომთსადარის რელიგიურ-იდეოლოგიურმა (დაწყებული, სულ მცირე, მითრაიზმიდან და დამთავრებული ე.წ. მარქსიზმით) საერთაშორისო, წამლეკავმა ძალებმა), თუ რა უცვლარი ღირებულების თანწყობა (სისტემა) ედო საფუძვლად, ოდითგან ერთიან ი/კ ცნობიერებას, თუ, საწინააღმდეგოდ ყოველი ჯურის (ბერძნული, არაბული და სხვა) რელიგიურ-იდეოლოგიური, იმპერიული სისტემისა, როგორი წაღმართული რწმენითი თანწყობა ასულდგმულებდა და ერთიან კმასულიერ სხეულად კრავდა მათ (ძირძველ კავკასიელებს).

ერთი წამით შევაჩეროთ მიმდინარე სარკვი და კვლავ გავიხსენოთ ლ. ჭიჭინაძის ზემოთმოხმობილი, XX ს-ის დასაწყისში გამოთქმული, აზრი: ”საქართველოს მიწა მამულზედ, ქართველი ერის გვარი შესდგება ხუთი რჯულის ხალხისაგან. პირველი არის მართლმადიდებელი, მეორე ქართველ-კათოლიკე, მესამე ქართველ-გრიგორიანები (სომხები), მეოთხე ქართველ-მაჰმადიანები და მეხუთე ქართველ-ებრაელნი, ხუთივ ამ სარწმუნოების ერნი შთამომავლობით, ტომით, ენით და ყოველივე ასეთის მხარეებით არიან ქართველნი”.

თავი დავანებოთ იმას, რომ, დღეს ჩვენ შეგვიძლია, საზოგადოდ მთელ ი/კ სივრცეში, და კერძოდ ჩვენშიც, ე.წ. “დაჰყავი და იბატონეს” წესით, უფრო მეტად (შიიტურად, სუნიტურად, კომუნისტურად, ქრიშნაისტულად, იოღოველურად და ვინ იცის კიდევ რა რჯულად არა) დანაწევრებულად წარმოდგენა, ჩვენი მამაპაპური ერთიანი სივრცის.

ბ-ნი ზაქარიას ე.წ. “ხუთი რჯულის ხალხიც” კი საკმარისია, იმისათვის, რათა გავისაზრისოთ, თუ რა ძალის ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიურ გარეშე დაწოლას ჰქონდა და აქვს ადგილი ი/კ სივრცეში; და მიუხედავად ამისა, ძირძვველ კავკასიელს, დღესაც კი, XXI საუკუნის დასაბამისთვის, სულ იოლად ამოიცნობ, მისი განუმეორებელი, თვითმყობადი სახის მიხედვით (დაწყებული ნათესაურობიდან, სტუმართმოყვარეობიდან, უფროს-უმცროსობის ადათ-წესებიდან და დამთავრებული გალობით, როკვით, ჩაცმულობით და ა.შ.). 

როდესაც, ალბათ, გარუსებული ჰაიკის, ს.ა. ეგიაზაროვის “გამოკვლევებს” ეცნობი (და, ცხადია, მრავალრიცხოვანი თანამედროვე მეცნიერული, მსგავსი გამოკვლევების ფონზე, ჩვენ, სხვაც მრავალი შეგვეძლო მოგვეხმო), ნათელი ხდება, მეოცე საუკუნეშიც კი, თუ რა სიმაღლის, სიღრმისა და სიმტკიცის ანაგისაა (სტრუქტურისაა) ხატი; “ხატის კულტის საწყისები სადღაც, საუკუნეების ბურუსშია მიმალული და მისი აღმოფხვრა ქრისტიანობასაც კი არ ძალუძს” –აღიარებს, როგორც უკვე დავინახეთ, საქვეყნოდ ცნობილი “მესამე რომის” იმპერიის, ეს არცთუ ისე ცნობილი, სომეხი ლაქია (ს.ა. ეგიაზაროვი). 

დიახ, “მესამე რომი” (და “მეოთხე”, თუ მათ (“მესამე რომელებს”) დავუჯერებთ აღარ იქნება), რომლის იდეოლოგიური იარაღი იყო ე.წ. ქრისტიანობა, იძულებულია აღიაროს, რომ ხატის “აღმოფხვრა ქრისტიანობასაც კი არ ძალუძს”. აი, რა კარგად ხედავს მტერი იმ ქვეცნობიერ ძალას, რომელიც, თავად ჩვენ ი/კ სივრცეში, სათანადოდ ვერ შეგვიმეცნებია, ცნობიერების დონეზე; სათანადოდ ვერ გაგვიგია, თუ რამ გადაგვარჩინა, თუ რა ძალამ მოგვიყვანა დღემდე, თუ რაშია ჩვენი ხანგამძლეობის საიდუმლოება (თუმცა ეს სულ სხვა, ცალკე განხილვის საგანია).

ახლა კი უკვე დადგა დრო, დავუბრუნდეთ, კვლავ, ქორწინების იმ წესს, რომელიც, როგორც დავინახეთ, დიდი ძიების შემდეგ, როგორც იქნა “აღმოაჩინეს” სოფოკლეს ქვეყანაში, 942 წელს (კვლავ გვაწუხებს კითხვა, თუ როგორ იქცეოდა, ეს, “საერთაშორისო მნიშვნელობის” ე.წ. “ახალი აღთქმის” ფუძემდებელი ხალხი, 942 წლის განმავლობაში?!), და, რომელიც, როგორც იქნა, მოგვიანებით, ცნობილი გახდა ი/კ სივრცეში, სადაც მისი შესრულება, დღემდეც კი, ყოვლად დაუშვებლად მიაჩნიათ. კვლავ გავიხსენოთ ა.ა. ეგიაზაროვის ჩვენეული თარგმანის მოკლე ამონარიდიდან, ერთი საყურადღებო ადგილი: “უპირველესი მნიშვნელობა ენიჭება საერთო წარმომავლობას... ასეთი თემის [გორის, ხატის] წევრები ერთმანეთს “ძმათა შვილებს” და “ბიძათა შვილებს” უწოდებენ.

მთელი ერთი გვარის [ცხადია, გვარი გორიდანაა ნაწარმოები] ნათესაობა, იმდენად ახლო ნათესავებად თვლიან ერთმანეთს, რომ დაუშვებლად მიაჩნიათ ერთმანეთს შორის ქორწინებითი კავშირები და ბევრ სოფელებში ერთმანეთსაც კი არ ნათლავენ, რამეთუ იგი სისხლის აღრევად და ნათესაური კავშირის დარღვევად მიაჩნიათ, და, ეს, მიუხედავად იმისა, რომ მათი საერთო წინაპარი, შეიძლება, ასი თაობის წინ არსებობდა. ასეულობით წლის წინ გადასახლებულის შთამომავლობაც კი, ასევე ნათესავებად ითვლებიან (გულახდილად რომ გითხრათ, მე პირველად ვხვდები ნათესაობის ასეთ რთულ სისტემას, როდესაც ასი (!) და მეტი თაობის წინანდელი ნათესაური კავშირები ხელს უშლის ერთმანეთში დაქორწინებას)”. 

ჩავუკვირდეთ სიტყვებს “ასი და მეტი თაობა”; ეს, 3000 წელზე მეტია, ანუ ის დრო, როდესაც არავითარი გვარები, მეტიც, არც ერთი დღევანდელი ე.წ. საერთაშორისო რელიგიები და მათი შესაბამისი იმპერიებიც არ არსებობდნენ. ჩვენმა ცნობიერებამ, გორის, თემის, ხატის ს.ა. ეგიაზაროვთან აღწერილი ის საძღვი (პრინციპი), რომლის ძალითაც, “ასი და მეტი თაობა”, როგორც, არსებითად, ს.ა. ეგიაზაროვი წერს, ერთმანეთში “სიწმინდეს იცავს”, როგორ ჩანს დღეს, ქვეცნობიერად, “გვარის სიწმინდედ” გადააქცია “გორის სიწმინდე”, თუმცაღა, აქ ცნებები შეიცვალა, მაგრამ სიღრმისეული ანაგი (სტრუქტურა) უცვლელი დარჩა (ეს გარდმონაწესის გათანადროულობის სამაგალითო შემთხვევაა და, სამომავლოდ, ეს და სხვა მსგავსი ხდომილებები დიდი ყურადღებით უნდა შევისწავლოთ და განვაზოგადოთ).

ამას (“გვარის მარადიული სიწმინდის დაცვის წესს”), აქ, განსაკუთრებულად ხაზი იმიტომ გავუსვით, რომ მამულიშვილს-პიროვნებას თავისი დასაზღვრული არსობრივი (კონკრეტული) არსებობის ფარგლებს მიღმა, როგორც ლ. კაკაბაძე გვასწავლის, - “საბოლოო ანგარიშით, [ესაჭიროება] მარადიული არსებობის”, ასევე საკუთარი, არსობრივი შესაძლებლობაც, რომელიც, ზენობურ  (მაქსიმალურ) სიწმინდეში, “მისი იქნება”, სამარადჟამოდ.

აქედან გამომდინარე საინტერესოა, არსობროვად, როგორღა უნდა გამრავლდეს მამულიშვილი ი/კ სივრცეში? 

საქმე ისაა, რომ, არსებითად, ნებისმიერ ადამიანს, და, ასევე, ცხადია, ი/კ სივრცის პიროვნებას, ორი გვარი აქვს; და, თუ იგი (ი/კ სივრცის მკვიდრი) ერთი (“საკუთარი”) გვარის მეშვეობით გამრავლებას იბრძნის (ტაბუირებს), მეორე გვართან, საგანგებო, დღემდე, მსოფლიო რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემებისთვის უცნობი, დამოკიდებულება აქვს.

მოდით, ამჯერად, ჩვენს სარკვში უკეთ გარკვევის თვალსაზრისით, “დავივიწყოთ” ის, რომ, “უკანასკნელი ინსტანციის  ჭეშმარიტების მფლობელი მართლმადიდებლური სისტემით”, “საკუთარ” გვართან შეგვიძლია “ქორწინებითი კავშირის” დამყარება ე.წ. “მერვე თავის” შემდეგ (ასე ვთქვათ პაპა (მამის ბაბუა) თავისი საკუთარი დედმამიშვილის მონაგართან მისი მონაგრის ე.წ. “შეუღლებას”, რომ მოესწრება). არსებითად, პატრიარქ აღვსიოსის ე.წ. “ნათესავებს შორის ქორწინების” წესი, უკეთეს შემთხვევაში, გვთავაზობს სამი თაობის განმავლობაში არ მოვახდინოთ სისხლის აღრევა. 

აი, რა თანწყობაა (სისტემაა) მოცემული, მაგალითად, უწმინდესი და უნეტარესი სრულია საქართველოს კათალიკოს- პატრიარქის ილია II ლოცვა – კურთხევით, 1995 წელს, თბილისში გამოქვეყნებულ ზემოთმითითებულ წიგნში [ცნობები ნათესავებს შორის ქორწინების შესახებ]:

“ყველას შეუძლია შეირთოს თავისი მესამე ბიძაშვილი

                                 პეტრე  მამა არის

                  გიორგი                ძმები                            იოანე

                  თომა                    1 ბიძაშვილები           ემანუილი  

                  დიმიტრი            2 ბიძაშვილები           თეოდორა

                  ალექსი                3  ბიძაშვილები          ირინე

                                                თავი 8  შეიძლება

სისხლით ნათესაობა საჭიროა წმინდად დაიცვას ყველამ მერვე თავამდი, მერვე თავის შემდეგ კი გახსნილია დაუბრკოლებლად”. 

როგორც არაერთგზის აღინიშნა, ეს წესი 942 წელს დაკანონდა მაშინ, როდესაც მხოლოდ 1054 წელს, ანუ 112 წლის შემდეგ, გაითიშა, “ახალი აღთქმის” სისტემა კათოლიკურ და მართლმადიდებლურ ურთიერთდაპირისპირებულ, დღემდე განცალკევებულ სამყაროებად (ისიც არ დავივიწყოთ, რომ, დღეს, არსებობს, თითქოს “ახალი აღთქმის” აღმსარებელი, ორიათასზე მეტი ცალკეული ურთიერთშეურიგებელი მიმდინარეობა; მასთან, ისეთიც, რომელსაც ურჩევნია ე.წ. “ჯვაროსნული ლაშქრით” დაანგრიოს “მეორე რომის” კრაზანათა ბუდე, მხოლოდ იმიტომ, რომ “პირველ რომს” განუდგა და იგი (ბუდე, ანუ კონსტანტინეპოლი, თავისი დაპყრობილი შემოგარენით (ბიზანტიის იმპერია)) ჩააბაროს, თუნდაც, მაჰმადიან ოსმალებს; ამის შემდეგ, განა უნდა გვიკვირდეს, “ჩვენმა უფროსმა ძმებმა”, “მესამე რომის” ლეკვებმა, კომუნისტების ბელადის ვ.ი. ლენინის ხელმძღვანელობით, თუ ე.წ. “თურქეთის საქართველო” ათათურქის ოსმალეთს როგორ “გაუცვალა” ყირიმში?!).  

აშკარაა, რომ საბერძნეთში პატრიარქ აღვსიოსის დაკანონებულ სისტემაზე უკეთესი, იმთავითვე, არ არსებობდა, თორემ, დღეს, სულ სხვა წესი და რიგი გვექნებოდა (კარგად რომ დაფიქრებულიყვნენ და, არა რელიგიურ-იდეოლოგიური, იმპერიის  განმამტკიცებელი, სისტემა სურვებოდათ, არამედ ჭეშმარიტი პიროვნული რწმენითი თანწყობა, ცხადია ალბათ, მისი მიგნება, მათივე იმპერიული ჯარით დაპყრობილ ი/კ სივრცეში შეეძლოთ, მაგრამ, ეტყობა, მართლაცდა, დიდოსტატი კოსტანტინესი არ იყოს, “სინდისი ვერავის ვერ წარსტაცეს, რადგან იგი მათ არ სჭირდებოდათ”).

ახლა კი, ალბათ,  დადგა დრო, ბოლოსდაბოლოს, ავხსნათ ი/კ სივრცის “ქორწინების თანწყობის” ძირძველი წესი და რიგი, რომელიც უკმარსულიერი კაცობრიობისათვის, მათ შორის, ცხადია, ე.წ. ახალევროპული ცივილიზაციისთვისაც (თუმცა მისი ცოდნით არც ჩვენ მეცნიერებს შეუწუხებიათ თავი), დღემდე, სრულიად უცნობია.

ამისათვის, ჯერ გავიხსენოთ რევაზ გორგოშიას “შვიდი თაობის საიდუმლოება”[“ერისიონი”, 20 აპრილი,1990].

აი, რას სწერს რ. მორგოშია თავის წერილში – “ბაბუაჩემ ივანე ბეჟას-ძე ყალიჩავას (გარდაიცვალა 1970 წ. 84 წლისა) და სხვათა ზეპირგადმოცემებს ვეყრდნობი... მახსოვს, ნაჯაფარი მეზობელ-ნათესავები საღამოს შემოუსხდებოდნენ ხოლმე წასავახშმებლად, რასაც ოსერშეს ეძახდნენ. საინტერესოა ამ სიტყვის ეტიმოლოგია: სერი სვანურად ღამეს ნიშნავს, ო-სერშე – ღამით მისაღები მარგებალი საზრდო.

ამ დროს ირჩეოდა სოფლის ავ-კარგი, ახალ ჯვარდაწერილთა ამბავი განსაკუთრებული განსჯის საგნად იქცეოდა ხოლმე. ნეფე-დედოფლის სახელისა და გვარის მიხედვით გულდასმით არკვევდნენ წარმომავლობას, ჩაეძიებოდნენ ვინ ვინ იყო და ვინ ვისგან მოდიოდა. ამ სჯა ბაასში უმეტესად გაისმოდა “ქოშინერსი” და “ვაშინერსი”, რაც ღვთიური, ტაბუირებული სიტყვებია, მარტივად რომ ვთქვათ “ჰოს და არას” ნიშნავს.

როცა მათი ხსოვნის თვალსაწიერში სინჯა-ხათეცის (ნეფე-დედოფლის) წინაპრების ორივე შტო, შვიდი თაობის [და არა თავის, როგორც ეს ზემოთ ვნახეთ] ჩათვლით, ერთმანეთის ნათესავები არ იყვნენ, იტყოდნენ “ქოშინერს”, ხოლო თუკი რომელიმე ხაზით ნაცნობი გვარი გამოერეოდა – “ვაშინერს”... და ჩვენ, შვილიშვილებს გვასწავლიდნენ, შვიდი თაობის საიდუმლოს გვიცნობიერებდნენ. მათი ნათქვამიდან ასე ჩამებეჭდა გულ-გონებაში, რომ შვიდი თაობა ერთი სხეული, გონი და სულია და ადამის-ძე თვალისჩინივით უნდა გაუფრთხილდეს  ამ წესს, ისევ და ისევ შთამომავალთა საკეთილდღეოდ.

მაშ ასე: ბაბუაჩემი უახლესი შვიდი თაობის ზოგად სახელებს ასე აყალიბებდა.

პირველი სქუა (ბერე, შვილი), მეორე-მუმა (მამა), მესამე-ბაბუ (მამის მამა), მეოთხე-პაპუ (ბაბუას მამა), მეხუთე-ჯამა (ბაბუას მამის ანუ პაპუს მამა), მეექვსე-შამა (ბაბუას მამის ბაბუა) და მეშვიდე-იმპუ (შამას მამა ანუ ბაბუას ბაბუის ბაბუა).

ბაბუაჩემი თითოეული თაობის სამემკვიდრეო საფეხურებსა და კუთვნილებას ხაზგასმით გამოყოფდა. მაგალითად, მისი თქმით, ბაბუას ყველა ნაშიერს ჰქვია ბაბუში (ბაბუისა), ბაბუას მამის ნაშიერს-პაპუში, ჯამას ნაშიერს-ჯამაში, შამას ნაშიერს-შამაში, იმპუსას-იმპუში. ბაბუაჩემი ცდილობდა, ჩვენს ცნობიერებაში შთაენერგა თაობათა ეს საიდუმლო, რამეთუ აღნიშნულის არცოდნა მომავალი თაობისთვის ცოდვის მომასწავებლად მიაჩნდა. ცხადია ბაბუამ ეს საიდუმლო ტრადიციულად მიიღო მამა - მისისგან, ბეჟა ჩალიჩავასგან, რომელიც თავის დროზე ბრძენკაცად ითვლებოდა. სწორედ მან და მათთა მსგავსთა გვიქადაგეს ძველთუძველესი დროიდან შემონახული ადათ-წესების ერთგულება.

ბუნებრივად ისმის კითხვა, რა აუცილებლობა მოითხოვს შვიდი თაობის სახელთა ცოდნას? ეს კითხვა მეც მაწვალებდა თავის დროზე და პასუხი ისევ ბაბუაჩემისგან მივიღე: “ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ძველი კაცი უფრო მეტხანს ცოცხლობდა; მეორე, იმიტომ, რომ შვიდგზის მობრუნებამდე სისხლის აჭრა (კვეთა, შერევა) არ მოხდეს. სისხლაჭრილი (არეული) კაცი ფიზიკურად სუსტია, მუდამ ავადმყოფობს, ნაადრევად ბერდება, ბაბა”.

კაცი რომ დაქორწინდება რომელიმე გვარის შვილზე, შვიდი თაობის განმავლობაში მის ნაშიერს უფლება არ აქვს ამ მონათესავე გვარის წარმომადგენელთან დაქორწინებისა. რადგან ახალი წყვილი ახალი შვიდეულის ფუძემდებელია და მკაცრად უნდა დაიცვას ოჯახის, თაობათა ჯანმრთელობისა და ზნეობის სიწმინდე, ე.ი. ახალი წყვილი ორივე ხაზიდან ყოველთვის მერვე უნდა იყოს. წინაპართა რწმენით, ეს ადათ-წესები იცავს სისხლის სიწმინდეს, რასაც, უთუოდ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ერის ნიჭის, ჯანმრთელობის, ხასიათის თუ სხვა ადამიანური თვისებების ჩამოყალიბება-განვითარებისათვის”-ასე ამთავრებს თავის წერილს ბ-ნი რ. მორგოშია.

ქ. წყალტუბოსთან, 15 კმ-იანი მიწისქვეშა კარსტული “ქალაქის” აღმომჩენმა, ცნობილმა გეოგრაფმა და არანაკლებ ცნობილმა, ჟურნალისტმა, ჯუმბერ ჯიშკარიანმა, საქართველოსა და, კერძოდ მეგრულ-სვანური სამყაროს კარგმა მცოდნემ და ჩვენმა დიდმა მოამაგემ, შემოგვთავაზა, საყოველთაოდ ცნობილი პრეპარატ “მარგალის” ავტორ ნარგაზიას (ქ. ოჩამჩირე) მიერ ჩაწერილი შვიდი თაობის, ზემოთმითითებული, რევაზ მორგოშიას მიერ ჩაწერილი, სახელსახივების (ტერმინების) აფხაზური ცვლარი (ვარიანტი); აი ისიც: 1. სკუა; 2. მუმა; 3. ბაბუ; 4. პაპუ; 5. ჟამა; 6. შამა; 7. იმპუ.

როგორც ვხედავთ, ამ ორი მეზობელი ქართული ტომის სახელსახივები (ტერმინები) ოდნავაა განსხავებული ერთმანეთისაგან. 

თავად ჩვენ, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ, ჩვენს ნათესაობაში (დედულეთში) დაცულ, ზემოთმოხმობილ შვიდეულის ცნებათა თანწყობის გურულ შემდეგ ნაირსახეობას 1. შვილი; 2. მამა; 3. ბაბუა; 4. პაპა; 5. კაკა; 6. ბებერა; 7. პეპერა (ლანჩხუთი, ერმალო ცინცაძე (1875-1950)).

საქმე ისაა, რომ, ჩვენ წინაპრებისაგან აღმზრდელი ბაბუასა (ე. ცინცაძე), მისი ძუძუმტეებისა და მეგობრებისაგან, დავედრებით (ტრადიციით) მივიღეთ სუფრაზე პირველი სასმისის შესმის საგანგებო გარდმონაწესი: ისინი გვმოძღვრავდნენ, რომ პირველი სასმისი შვიდობის და არა მშვიდობისაა; რამეთუ შვიდობა არსია, ხოლო მშვიდობა (ე.ი. მე შვიდობა) კი თვისება; თუ კაცი ილოცება (თვინიერ მისა კი, სასმისის შესმა ყოვლად გამორიცხულია [სსკ “დღევანდელობა და სახელმწიფოებრივი ცნობიერების პრობლემები”, 24-25 აპრილი, 1998 წ. ქ. თბილისი]); მაგალითად, ასე: - შვიდობის მადლი ნუ მოგკვლებოდეს და (მას) მშვიდობა მოეცეს ჩვენთვის”; ან/და “შვიდობას დიდება და აქა მშვიდობა” და ა.შ., მაშინ მას (სასმისის თამადას) მართებულად ესმის საქმის არსიო – გვიმტკიცებდნენ ჩვენი უხუცესი აღმზრდელები; მათ ზემოთმითითებულ ან/და სხვა მრავალრიცხოვან დალოცვის ნაირობათა (ვარიაციათა) აღვლენას, როგორც წესი, მუდამ მოყვებოდა “ჩვენ შვიდობის” სწორუპოვარი გალობა, და, ცხადია, იმის ახსნა განმარტება, რომ, სანამ ჩვენ, გვარის მარადიულ სიწმინდეს ვიცავთ და, ჩვენი, მამის, ბაბუის, პაპის, კაკას, ბებერასა და პეპერას დედისეულ შტოს სიწმინდეში ვინახავთ, ანუ შვიდობას ვიბრძნით (შვიდობის ტაბუს ვინახავთ), მანამ ჩვენი სული და გული მუდამ სიმშვიდეში იქნებაო; კიდევ უფრო მეტიც, გვიხსნიდნენ ისინი, ჩვენ შვიდობა უნდა ვიბრძნათ ოჯახის უახლესი მეგობრების (ძუძუმტეების) და ნათლიების (ბუდუების) მიმართაც კი, და მაშინ, შვიდობის ბრძნობით (ტაბუთი), ცხადია, შვიდობის უზენაესი ძალა მოგვანიჭებს მშვიდობას, ანუ არსი მოგვცემს თვისებას.    

როგორც ვხედავთ საქმე მარტო, სხეოვან (ორგანულ) სიჯანსაღეში როდი ყოფილა (თუმცა, ცხადია ეს (სხეოვანი) მქმობი (ფაქტორი) უმნიშვნელო როდია); მეტიც, უპირველესი მნიშვნელობა შვიდობის ბძნობისა (ტაბუსი), ჩანს სულიერ-ზნეობრივი საძღვი (პრინციპი) უნდა იყოს, რამეთუ, არც მეგობარი (ძუძუმტე), და არც ნათლია (ბუდუა), არცერთი, ი/კ სივრცეში არც ნათესავია და არც მოყვარე; კიდევ მეტიც, აკი როგორც ზემოთ ვნახეთ, ს.ა. ეგიაზაროვიც წერს: “ერთმანეთსაც კი არ ნათლავენ [თემში], რამეთუ იგი სისხლის აღრევად და ნათესაური კავშირის დარღვევად მიაჩნიათ, და ეს იმის მიუხედავად, რომ მათი საერთო წინაპარი, შეიძლება, ასი თაობის წინ არსებობდა”.

ყოველ შემთხვევაში, როგორდაც არ უნდა იყოს, ასეული თაობის წინაპრის ე.წ. გენეტიკური კოდი იქნება ეს, თუ, შვიდობის საძღვით (პრინციპით) შეძენილი, საერთო ეროვნული გენეტიკური კოდი, ეს მაინც სხეოვანი სილამაზის, სიწმინდისა თუ სიჯანსაღის წინაპირობა იყოს იქნებ, მაგრამ ეს მაინც მეორეხარისხოვანი მქმობია (ფაქტორია), იმასთან შედარებით, რასაც ორივე ზემოთმითითებული საძღვი (“გვარის (გორის) მარადიული სიწმინდის” (გმს) საძღვი და “შვიდობის ბრძნობის”   (შბ) საძღვი”), სულიერ-ზნეობრივი თვალსაზრისით, იძლევა; რამეთუ მათი (ორი მითითებული გმს და შბ, საძღვის) მეოხებით თემი, გორი, სოფელი, უბანი, ე.წ. ეროტიზმით “აღვსილი” მსოფლიოსათვის ჯერაც უცნობი, ერთი დიდი უწმინდესი საცხოვრისია, სადაც, მართლაც ყველა ყველაზე ზრუნავს და,  ყველა თანატოლი ერთმანეთში, არსებითად, და-ძმურ კავშირშია, მათზე უფროსები მშობლების დონეა, უმცროსები კი, საყოველთაო ყურადღების, ზრუნვისა და სიყვარულის, ერთიანი მომავალი თაობაა. 

 ს.ა. ეგიაზაროვი რომ გავიხსენოთ, ყველა ერთმანეთის მართლაც “ძმათა შვილები” და “ბიძათა შვილებია”, სულიერ-ზნეობრივად; თამამად შეიძლება ითქვას, მითუმეტეს დღევანდელ უკმარსულიერ სამყაროში, რომ უკეთესი წმინდა, სულიერ ზნეობრივი საცხოვრისი არ არსებულა, მითუმეტეს დღეს არ არსებობს, და, ძნელად წარმოსადგენია, რომ მომავალში, მისი სულიერ-ზნეობრივი შინაგანი ანაგი (სტრუქტურა), საძღვისურად გაუმჯობესდეს.

ამრიგად ორივე ზემოთგანხილული გმს და შბ, საძღვი ის ეროვნული უცვლარი გარდმონაწესული თანწყობაა (სისტემაა), რომელიც ჩვენი ზედროულვრცეული უზენაესი უცვლარი ეროვნული ღირებულებაა.

ლევი–შტრაუსის აზრით კულტურის (შესაქმედის) ძირითადი მაჩვენებელია სისხლის აღრევის აკრძალვა [Levi-Strauss C.-Les structures elemenaires de la parente,P.,1949].

ძნელია არ დაეთანხმო ცნობილ ფრანგ მეცნიერსა და მოაზროვნეს; მაგრამ, მკაცრად რომ ვთქვათ, აქ, კულტურის ქვეშ სულიერ-ზნეობრივი ის უზენაესი თანწყობა (სისტემა) უნდა ვიგულისხმოთ, რომელიც ამა თუ იმ ნაციასა (ერსა) თუ ერს უცვლარი გარდმონაწესის სახით რომ ჩამოუყალიბებია; დიახ, როგორი გარდმონაწესი აქვს არსობრივ (კონკრეტულ) ნაციასა თუ ერს, რამეთუ, ყოველ შემთხვევაში, ი/კ სივრცის ჭეშმარიტი ცნობიერების მქონე მამულიშვილს (სხვათაშორის, რა ე.წ. “რჯულისაც” არ უნდა იყოს თვითონ, ან/და მისი წინაპარი), მაგალითად იგივე ფრანგივით, არ ძალუძს იმ ე.წ. “კუზენთა ინსტიტუტის” წარმოდგენაც კი (რამეთუ, მისთვის, შვიდი თაობის ბიძაშვილ-მამიდაშვილ-დეიდაშვილი ნამდვილი და-ძმაა), რომელსაც ასე “მხატვრულად” აღწერს, ვთქვათ, იგივე ბალზაკი (და განა მარტო ის? და, განა, მარტო ფრანგები?).

ი/კ სივრცის მამულიშვილისათვას, საკუთარი რწმენითი თანწყობა იმდენად თავისებურია, და, რაც მთავარია, მისი (რწმენითი თანწყობის) რწმენა იმდენად ღრმაა, რომ მის შეცვლას ვერაფრით წარმოიდგენს; თუმცა, ამა თუ იმ მიზეზით, რელიგია (“რჯული” ვამბობთ, მაგრამ არაა მართებული, ამ ცნების გახარჯვა საერთაშორისო, ე.წ. ინტერნაციონალური, რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემებისთვის) ბევრს შეუცვლია, როგორც ამას, თუნდაც, ზ. ჭიჭინაძე გვამცნობს..

მეტიც, არ შეუცვლია რელიგია სანკტ-პეტერბურგის გენერალ გუბერნატორს არაკჩეევს (არაყიშვილს), კუტუზოვის დროინდელი პარტიზანული მოძრაობის ხელმძღვანელს, კავკასიის დაუძინებელი მტრის ერმოლოვის ნათესავს, დენის დავიდოვს (დავითაშვილს), ე.წ. “ველიკოსვეტსკი დახურული კლუბის” – აბანოს დამაარსებლებს, ძმებს, სანდუნოვებს (სადუნიშვილებს), განსაკუთრებულ დავალებათა XIX ს-ის რუს დიპლომატს ცერეტლევს (წერეთელს), დიდ რუს კომპოზიტორსა და ქიმიკოსს ბოროდინს (გედევანიშვილს), რუს პოეტ ბარატინსკის (ბარათაშვილს), რუსეთის ჟანდარმერიის შეფსა და მეფისნაცვალს ციციანოვს (ციციშვილს), რუს გენერალს პეტრე ბაგრატიონს, თბილისში დაბანაკებული ჯარების სარდალს გრიაზნოვს (ტალახაძეს), რუს პოეტს ბულატ ოკუჯავას, რუს ლიტერატურამცოდნეს ირაკლი ანდრონიკოვს (ანდრონიკაშვილს), ჰიდრო ბომბდამშენი თვითმფრინავების ავტორს ბერიევს (ბერიშვილს), ე.წ. ჩჩ-20 რაკეტების გენერალურ კონსტრუქტორს ნადირაძეს და მრავალ, მრავალ სხვა “მანქურთს”; მაგრამ, რბილად რომ ვთქვათ, მათ, არცერთს, ი/კ სივრცის მამულიშვილისათვის არავითარი პიროვნული ღირებულება არ გააჩნიათ.

კიდევ მეტიც, შეიცვალეს რელიგია, დიდმა მამულიშვილებმა, ერთიანი დედასაქართველოს უკვდავმა შვილებმა – გვარამაძეებმა,  ხარისჭირაშვილებმა, ხითარიშვილებმა, თამარაშვილებმა, თარხნიშვილებმა, ხიმშიაშვილებმა, აბაშიძეებმა, ბეჟანიძეებმა, თევზაძეებმა, მელაშვილებმა, და მრავალმა, მრავალმა სხვამ მაგრამ, მრავალ, რელიგიაშეუცვლელ უკმარსულიერთა მსგავსად, მათ მამულიშვილობა არ დავიწყებიათ და, მამულისადმი, დედასაქართველოსადმი, ეროვნული ერთიანი ველისადმი რწმენა არ შეუცვლიათ.

რაშია ძირითადი მიზეზი ნებისმიერი რელიგიაშეუცვლელი ვაიმამულიშვილის ასეთი გაუფასურებისა?

ზემოთწარმოდგენილ ვაიმამულიშვილთა მოკლე სია გვიჩვენებს, რომ მითითებული გაუფასურების უპირველისი მიზეზი, ყირგიზი მწერლის ჩინგიზ აიტმატოვის გამოთქმა რომ ვიხმაროთ, დასახელებულ ვაიმამულიშვილთა ცნობიერების სრული “გამანქურთებაა”. ყველა ისინი, მტრის მძლავრი ე.წ. ცნობიერების გადამაგვარებელი თანწყობის (სისტემის) ნაყოფია (მათ რელიგიამ ვერ უშველა). ძლიერი იმპერიული ცნობიერების სივრცეში მოხვედრილი, არაიმპერიული წარმოშობის, ჩამოუყალიბებელი სულიერი არსება, სრულიად მახინჯდება და განსაკუთრებულ უკმარსულიერ სახეს იძენს.

იმპერიული ცნობიერების ჩამოყალიბებას ემსახურება აგრესიული სახელმწიფოს, “მშობლიური ან/და გამანქურთებული”, საუკეთესო ინტელექტუალური ძალები. 

მაგალითად, ცნობილია, რუსეთის იმპერია, თუ რა დიდ შეფასებას აძლევდა, ე.წ. “მესამე რომის” სახელოვან იდეოლოგს, “უკრაინელ” ვ. ველიჩკოს; სახელმწიფო სათათბიროში სათათბიროს წევრი გურიშკევიჩი, თავის 1908 წლის 10 დეკემბერის გამოსვლაში [Кавказыкий запрос в государственной думе, Тифлис, 1909] წუხილით აღნიშნავდა: “მას შემდეგ რაც წავიდა რუსული იდეის სახელოვანი მებრძოლი, ველიჩკო, კავკასიის პრესას აღარ ჰყავს მისი ღირსეული მემკვიდრე”.

მოდით, ერთი წუთით, ყური მივუგდოთ რუსული იდეის [ამ] სახელოვან მებრძოლს”; ვნახოთ, რაშია მისი ასეთი განსაკუთრებული “ღირსების” საიდუმლოება.

„[ვორონცოვმა] ტფილისში, - წერს ველიჩკო, იმპერიის მაშინდელ დედაქალაქში გამოქვეყნებულ თხზულებებში, - მხარი დაუჭირა სომეხ ვაჭრებს და მეწარმეებს, უქმნიდა რა მათ გამდიდრების ფართო გასაქანს. იგი მათ აძლევდა მაღაზიებსა და ქარვასლებს და ამ საქმისათვის ხშირად ძალდატანებასაც კი მიმართავდა, მათ (სომხების) მიმართ.

ყოველგვარი მართლწესრიგი მხოლოდ სომხებისთვისაა ხელსაყრელი, რამეთუ უკვე მრავალი საუკუნეა მრავალრიცხოვანი სომეხი საქმოსნები, ნებისმიერი კანონის გვერდის ავლით ყველას იმონებენ... ყველაფერი მათ კაბალაში აღმოჩნდა, მათ შორის თავიდან ძირამდე უმეტესი ადგილობრივი დაწესებულებები...

[ამიერკავკასიის რკინიგზამ] მოგება მხოლოდ სომხებს მოუტანა, რომლებმაც ეკონომიურად სრულიად დაიპყრეს ბაქო და ტფილისი... რადგან მეორე ქართველურ დედაქალაქში, ქუთაისში, ისინი თითქმის არ ცხოვრობენ და მათი ეკონომიკური გავლენა უმნიშვნელოა, ამიტომ ამიერკავკასიის მაგისტრალი ქუთაისზე არ გავიდა...

სომხურმა საწარმოო ფირმებმა და ბანკებმა ფოთსა და ბათუმში გაბატონებული მდგომარეობა მოიპოვეს... ვის ხელშიც ფულია – მდგომარეობის ჭეშმარიტი ბატონპატრონებიც ისინი არიან... 

ქართველები, - [წერს ველიჩკო] – ჩვენ შემოგვიერთდა, ნებაყოფლობით, უპირობოდ და სამუდამოდ... ეს კავშირი გამტკიცებულია ქართული რაინდული სისხლის ნაკადებით, რომლებიც დაღვრილია, რუსული დროშის ქვეშ, ბრძოლის ველზე რათა ჩვენი საერთო საქმე, მესამე რომის მსოფლიო ამოცანა, მართმადიდებლური კულტურის ამოცანა აღსრულდეს...

სანამ ჩვენ გვწამს ამ ამოცანის და ჩვენ დროშებს პატივს ვცემთ, მანამ ჩვენ ქართველები ძმებად უნდა ჩავთვალოთ და ქართველი ხალხი მივიჩნიოთ, წინა აზიაში მითითებული ამოცანის შესრულების ერთერთ დამხმარე ბერკეტად...

სომხები პარაზიტები იყვნენ ქართულ სხეულზე... ასეთივე ანომალია იყო ერთერთი მიზეზი პოლონეთის დაცემისა, სადაც ეკონომიკური სივრცე ებრაელებმა დაიპყრეს... საქართველოში მცხოვრები სომეხთა ნაწილი, რომელთა ტომობრივ ხასიათში შედის არა მარტო ეკონომიკური თაღლითობა, არამედ ბიუროკრატიული ქვემძრომობა, გამოწრთობილი უზნეო სპარსულ-თურქული სკოლის მიერ, გაძვრა ქართულ სამსახურში...

ქართველების ისტორიამ აჩვენა, რომ არ შეიძლება ენდო ხალხს, რომელთაც აქვთ ჯაშუშობისა და გამცემლობის მიდრეკილება: სომეხი მელიქები აბო და მეჯნუნი, რომლებიც შეიფარა სპარსელების დევნისაგან ერეკლე II, საბედისწერო წამს მოემხრენ სპარსელებს და აღა-მაჰმად-ხანის ურდოების მეგზურობა იკისრეს, რომელთაც 1795 წელს ააოხრეს, გაძარცვეს და სისხლის მორევი დააყენეს ტფილისში..

ყოველგვარი ჯურის მანთაშევები, არამიანცები, არაქელოვები, მაკარიანცები და სხვა სომეხი ტუზები ჩალის ფასად ყიდულობენ ქართულ მიწებს და მასზედ თურქეთიდან გამოსულ ლტოლვილებს ასახლებენ; სამლოცველოები და ეკლესიებიც კი სომეხთა ხელში გადადის... უნდა აღინიშნოს რომ ამ სვლეობის უმეტესი ნაწილი სრულ საიდუმლოებაში მიმდინარეობს; სომხები ჯერაც ვერ ბედავენ ღიად წარმოადგინონ თავიანთი საბუთები... მათ ეშინიათ ქართული საზოგადოების გულისწყრომის აფეთქების...

[საქართველოში] რუსული სკოლისა და ბეჭდვითი ორგანოების გაჯანსაღებით, ქართველი ინტილიგენციის დონეც ამაღლდება...

[აქ, ამ ბნელეთის მოციქულის თხრობა იძულებული ვართ დროებით შევწყვიტოთ. საქმე ისაა, რომ არასოდეს სომხებისათვის, არც ერთ მის მეზობელს იმდენი სიკეთე არ გაუკეთებია, რამდენიც ჩვენ გავუკეთეთ; და, ალბათ, არც ერთ მეზობელს, არასოდეს, იმდენი ზიანი მეზობლისთვის არ მიუყენებია, რამდენიც სომხებმა ჩვენ მოგვაყენეს (სხვათაშორის დღესაც, თუ ამიერკავკასიის რესპუბლიკებში დამოუკიდებლობის სვლეობა ისე წარმატებით ვერ ვითარდება, როგორც, მაგალითად, ბალტიისპირეთში, ეს მხოლოდ სასომხეთის ბრალია, რომელიც, რუსეთის შემწეობით, ძალადობს ამიერკავკასიის სივრცეში); შავრაზმელი ვ. ველიჩკო ამას კარგად გრძნობს და ცდილობს ყველაფერი თავის (რუსეთის, და არა ცხადია,  უკრაინის) სასარგებლოდ გამოიყენოს].

ჩვეულებრივ [აგრძელებს ვ. ველიჩკო] სიტყვა “რუსს” აქ წინ “ძაღლს” უმატებენ.…ქართველები და ყარაბახელი მუსულმანები  ზოგჯერ ამბობენ – საკმარისია რუსეთის მთავრობამ ამიერკავკასიიდან გაიყვანოს ჯარები, რომ უმალ სომხებისაგან ძვლებიც კი არ დარჩებაო... 

თურქეთიდან ლტოლვილ მრავალ სომეხს უღიარებია ჩემთვის და ჩემი ნაცნობებისთვის, რომ ისინი გამოექცნენ არა თურქებს,   არამედ საკუთარ ტერორისტებს..  [ცხადია, თავისთავად, ესეც სიმართლეა, მაგრამ ბოროტი შავრაზმელი იმაზე დუმს და არაფერს ამბობს, რომ ეს ტერორისტები, რომლებიც თავიანთ თანამოძმეებს თურქეთიდან საქართველოში ძალით ერეკებოდნენ, დაკავშირებული იყვნენ “ყველა დროის უბოროტესი იმპერიის” ე.წ. “მესამე რომელ” შოვინისტებთან, აკი ქვემოთ, მოგვიანებით, თვითონვე აღიარებს, რომ თითქოს თვითონ არა, მაგრამ მისდა სამწუხაროდ არსებობენ იმპერიაში სხვა შეხედულების მქონე პიროვნებები, რომლებიც უჩუმრად მხარს უჭერენ კავკასიაში სომეხთა ჰეგემონიას...] სასწავლებლებში ვრცელდება დიდი სასომხეთის რუქა, სადაც სასომხეთი თითქმის ვორონეჟამდე ვრცელდება. ხოლო დედაქალაქად ტფილისია წარმოდგენილი.. გაზეთმა “ნოვოსტმა” უძველესი მართმადიდებლური მცეხეთა და ვერცხლისებრი არაგვის ველი სასომხეთად მიიჩნია..  [ჰოგორც ჩანს, “დიდ ქართველ პატრიოტს” ნ. ჯორდანიას “უსამართლოდ” ვსაყვედყრობთ კიევში, 1912 წელს, ტფილისში, ვერაზე საზღვრის გატარების თანხმობა რომ მისცა, თავის თანამოძმე სოციალისტ სომხებს, რამეთუ მათი (სომხების) ათერგათის წინანდელი მადა, თურმე გაცილებით დიდი ყოფილა].. ათეულათასობით თურქი ემიგრანტი ძალით შემოდის ჩვენს საზღვრებში, ჩვენი ჯარისკაცები კი ამ “მშვიდობიან” ბანდებს ვერ ესვრის, რადგან სომხები წინ ქალებსა და ბავშვებს მოერეკებიან, ითვისებენ კავკასიის მიწებს და ეწინააღმდეგებიან რუსულ კოლონიზაციას..

[კავკასიაში ჩვენი] “რუსული საქმე” – [წერს ვ. ველიჩკო] - რთულია და მის შესასრულებლად საჭიროა არა მარტო სამთავრობო მუშაობა, ანუ ჯარი და კანცელარია, არამედ ხალხი, ანუ განათლებული საზოგადოება, ვაჭრები და გლეხები რომლებიც [კავკასიაში] დასახლდებიან.

ნათელია, - [დაასკვნის ვ. ველიჩკო,] - თუ რამდენად ბევრია დამოკიდებული შორსგამიზნული პროგრამის თანადროულ შემუშავებაზე.

პირდაპირ გასაოცარია, მთელი “დიდი რუსეთის” ხროვა, დიდიან პატარიანად, წლიდან წლამდე, საუკუნიდან – საუკუნემდე, სულ როგორ სხვათა გადარჯულება გაუსახურებაზე არიან მოგეზილნი, დე-კიუსტენისა არ იყოს, მართლაც “განწირულნი არიან” უკმარსულიერი ყოფისათვის; კითხულობ ვ. ველიჩკოს, დეკაბრისტ პესტელის საკადრის, შოვინისტურ, კავკასიის გამარუსებელ, ე.წ. “შორსგამიზნულ პროგრამას”, და უნებურად გახსენდება გუშინდელი ყოფა “ჩვენ ვრცელ სამშობლოში”, სადაც, თუმცა სხვა “შორს გამიზნული პროგრამა” მოქმედებდა, მაგრამ ისიც ასევე საგულდაგულოდ იყო დამუშავებული (ამ პროგრამიდან ნათლად დავინახავთ ე.წ. ლუსტრაციის კანონის საჭიროებას):

„სსრკ სპეცსამსახურის ინსტრუქციის – წერს იმპერიული გაზეთი “დემოკრატიჩესკაია გაზეტა”, #4, 1990 წელს,- თანახმად (მე-8 მუხლი) “მხედველობიდან არ უნდა გავუშვათ უნარიანი, ორგანიზატორული ნიჭისა და ხალხში ავტორიტეტის მქონე ადამიანები. საჭიროა ზრუნვა მათ გადმობირებაზე. მაგრამ თუ უარს აცხადებენ, მაშინ უნდა აღიკვეთოს მათი მაღალ პოსტებზე მოხვედრა”.

(მუხლი მე-10): “მართვის ორგანოებში და უმეტეს წარმოებაში ყველა პოსტზე (ადგილობრივ ორგანოებთან შეთანხმების გარეშე) აუცილებელია დაინიშნონ ადამიანები, რომლებიც ჩვენს სპეცსამსახურებთან თანამშრომლებენ”.

(მუხლი 22): აუცილებელია, მუდმივი მეთვალყურეობა დაუწესდეს სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებსა და ლაბორატორიებს”.

(მუხლი 27): “ადგილობრივი წარმოშობის ხელმძღვანელთა საჯარო გამოსვლებს, დასაშვებია, ჰქონდეს ნაციონალური შეფერილობა (ფორმა), მაგრამ ისინი ხელს არ უნდა უწყობდნენ ნაციონალური ერთსულოვნების ზრდას”.

(მუხლი 32): “განსაკუთრებული თვალყურის დევნება სჭირდება ეკლესიას. საჭიროა კულტურული და აღმზრდელობითი მუშაობის ისე წარმართვა, რომ იგი რელიგიური კერებისადმი მტრობას აღვივებდეს [თბილისი, 24 ივლისი, 1991 წ.]“.

ვუწოდო, საზოგადოდ, რუსეთის იმპერიაში, ზემოხსენებულ სპეცსამსახურს სუკ-ი (სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი).

საიდუმლო პოლიციის, ცეკასა თუ სხვა სახელებით ცნობილი რუსეთის იმპერიის სუკი-ი ის დაწესებულება, რომელსაც 400 წლიანი მუშაობის შედეგად, არსებითად, თავისი ე.წ. “საიდუმლო სეიფები” ჯერაც არ გაუხსნია. თითო-ოროლა იმ “გახსნილი ინფორმაციის” ნაგლეჯი, ის სატყუარაა, რომელიც “მსოფლიოს ბოროტების იმპერიამ”, “მასების დასამშვიდებლად” XX ს-ის დასასრულს გაიმეტა.

და, მინც, სუკი-ის მოხმობილი უბრალო შეტყობინებიდანაც კი, დ. ბელიჩკოს ზემოთწარმოდგენილი “აღსარების” სწვრივად (პარალელურად) [Величко В.А.-Кавказ, Баку, 1990] ძალზედ საყურადღებო დასკვნების გაკეთება შეიძლება; თავი დავანებოთ იმას, რომ რუსეთის 400 წლოვან იმპერიის სუკ-ს, რამდენიმე ასეული ნაციის (ერის) საწინააღმდეგო, საგანგებო, “შორს გამიზნული პროგრამა” აქვს; ნურც იმას მივაქცევთ ყურადღებას, რომ, მათ ასეთი პროგრამა, მსოფლიოს თითოეული სახელმწიფოს მიმართაც კი, ჰქონდათ; უბრალოდ, ჩვენ ყურადღება მივაქციოთ მხოლოდ ერთ, თითქოს უმნიშვნელო, მაგრამ, ჩვენი სარკვის თვალსაზრისით კი, უპირველესი ღირებულების ხდომილებას.

სანამ, სანამ რუსეთის “კომუნისტური იმპერია” (ე.წ. სსრკ) თავის გარეგან, ზედაპირულ, გაცვეთილ ნიღაბს საბოლოოდ შეიცვლიდა, (რუსეთის 400-წლოვან იმპერიული “დერჟავის”) მმართველმა ხროვამ (პოლიტბიურომ) ე.წ. “გენსეკის” საგანგებო ხელმძღვანელიბით, მოასწრო, “რუსეთის გაქრისტიანების 1000 წლისთავის” დიდი ზარზეიმით გადახდა; ამ ვერაგ ფანდს, გამიზნულს მსოფლიოსათვის და, განსაკუთრებით კი, ბრიყვი ე.წ. “თანამორწმუნეებისათვის”,- მაშინ, როცა, მავზოლეუმში საგულდაგულოდ დაცული, “უპატრონო მკვდარი”, მაშინაც და დღესაც, საქვეყნოდ ყარს, როცა, სასწრაფოდ “გაქრისტიანებული”, ყოფილი პოლიტბიუროს წევრები და მათი ფინია ლეკვები, ანუ, მე-8 მუხლის, “უნარიანი, ორგანიზატორული ნიჭისა და ხალხში ავტორიტეტის მქონე... (სუკ-ის) გადმობირებული... მაღალი პოსტის” მქონე “ყოფილი ამხანაგები”, დღესაც, მთელ დსთ-ში (CHГ- ში) მე-10 მუხლის თანადად, “ყველა პოსტზე (ადგილობრივ ორგანოებთან შეთანხმების გარეშე)”, ინიშნებიან (გაყალბებული არჩევნების მეოხებით), როცა ამჟამადაც 22-ე მუხლის თანადად “მუდმივი მეთვალყურეობაა დაწესებული” ყველასა და ყველაფერზე, მსოფლიოს ამაოხრებელი, ამჟამად უმუშევარი, სუკ-ის თანამშრომლების მიერ, როცა, 27-ე მუხლის თანადად, ახლაც, “ადგილობრივი წარმოშობის ხელმძღვანელებს”, უფლება აქვთ მიცემული “გამოსვლები ჰქონდეს ნაციონალური შეფერილობის” (ფორმის)”, და რაც მთავარზე მთავარია, როცა 32-ე მუხლის თანახმად, დღემდე, თუნდაც, “ჩვენი მართმადიდებლური ეკლესიის” ისედაც მცირერიცხოვან მრევლს, “განსაკუთრებული თვალყურის დევნება სჭირდება”, მე-8 მუხლის ძალით, გადმობირებული მრავალრიცხოვანი “სანდო” “მამების” მეშვეობით, დღესაც, დიდი “მორალური და ფიზიკური”, ძალა და გავლენა გააჩნია, განსაკუთრებით კი იქ, სადაც (როგორც ვ. ველიჩკოც ამას “აღიარებს”) ე.წ. “რუსული ღორის” “სამხედრო ჩლიქი”, ჯერ კიდევ ატალახებს არემარეს.

მაგრამ, მოდით, ნუ დავივიწყებთ, რომ ზიარების საიდუმლოს გამცემი, ეს უკაცრავად პასუხია, ე.წ. “წმინდა მამები” “მესამე რომამდე”, ე.წ. “მეორე რომის” მსტოვრები იყვნენ, თქვენ წარმოიდგინეთ, თვით დიდი დავითის დროსაც კი (რასაც, როგორც ცნობილია, დავითმა, სხვათაშორის, მსგავსი გზახერხით, ძირშივე ბოლო მოუღო, რამეთუ-ალმასს ალმასითვე ამუშავებენ); და, მაინც, ბევრი ვერაფერი დაგვაკლეს, რამეთუ მუდამ “ყველაზე დიდი კეთილი გმირობა [სრულდებოდა] სამშობლოს სიყვარულისთვის” (ჟ.ჟ. ჰუსო).

ამასთან, ურიგო არ იქნება გამოვიჩინოთ გარკვეული ბუნებაზრული (რაციონალური) აზროვნება და გავიხსენოთ ყურანი (მემედის ნანატრი, ქართულად ნათარგმნი ე.წ. ყურანის მიხედვით (ტფილისი, 1906 წ.)) “ჩვენ გეუბნებიან: ურიები, ანუ ქრისტიანები იყავით და კეთილ გზაზე იქმენითო. უთხარით: ჩვენა გვრწამს ღმერთი.. ჩვენა გვრწამს წიგნები, რომელიც მოსესა და იესოს ებოძა..; ჩვენ არა ვსდებთ განსხვავებას მათ შორის და ღმერთსაც მივენდობით... ძალდატანება სარწმუნოებაში ნუ იქნება.. გზა სიმართლისა საკმაოდ გაირჩევა შეცდომაში..

ურიებსა და ქრისტიანებს უთხარი: წერილის ხალხნო: ყურად იღეთ მხოლოდ ერთი სიტყვა; ყველაფერი თანასწორ იყოს ჩვენსა და თქვენს შორის; თანახმა გავხდეთ, თაყვანი ვსცეთ მარტო ერთ ღმერთსა და არ დაუამხანაგოთ მას, რაც უნდა იყვეს, და არ გამოვსძებნოთ ურთიერთშორის მეუფენი ღვთისა თანასწორ.. საკადრისია განა, ადამიანმა, რომლისათვისაც ღმერთს მიუმადლებია წიგნი და სიბრძნე და წინასწარმეტყველების ნიჭიცა, ხალხს უთხრას: ჩემი თაყვანისმცემელი იყავთ და იმავე დროს ღვთისაცაო?..>> – ალბათ, აი, რატომ უნდოდა მემედს ყურანის თარგმნა.

დავუკვირდეთ მამულიშვილნო, ი/კ სივრცის მკვიდრნო, როგორი აზრებით “გაითენა” XX საუკუნე გარუსებულმა გამანქურთებულმა გარეწარმა ველიჩკომ; ერთი წამითაც, არ დავუშვათ ის, რომ, თითქოს “მესამე რომმა” მისი ბინძური სიღრმისეული ანაგი (სტრუქტურა) ოდესმე შეიცვალა, ან/და მომავალში შეიცვლის ნირს, რამეთუ, მათზე, ისევე როგორც ლათინებზე ზედგამოჭრილია ანდაზა: “კუზიანს სამარე (გა)ასწორებს”; დიახ კარგად დავფიქრდეთ, რამეთუ, ამ ფიქრზე ბევრადაა დამოკიდებული XXI საუკუნის, ანუ ი/კ სივრცის ეროვნულობის ძალა და მადლი.

“სულიერად, -წერს ველიჩკო- რუსი ადამიანი [კავკასიის თვითმყობადობას] ვერ დაუშვებს, როცა საკითხი ეხება მიწას, რამეთუ იგი ჩვენი მამაცი წინაპრების სისხლითაა ნაყიდი... [კავკასიას მტერთან ბრძოლის მრავალათასწლოვანი გამოცდილება აქვს; იქ, სადაც, (როგორც ამას, ამჯერად, სავსებით სამართლიანად აღნიშნავს, ველიჩკო), ამჟამად კავკასია გამუდმებულ სამამულო ომს ეწევა, “მსოფლიოს ბოროტების იმპერიის” სახელის მფლობელ ვ.ველიჩკოს “ძაღლ”-ებთან (სხვათაშორის მხოლოდ 200 წელი); ასე რომ, დიდია ი/კ სივრცის შვილთა მოთმინება. წინადადება – “სულიერად რუსი ადამიანი [კავკასიელთა თვითმყობადობას] ვერაფრით ვერ დაუშვებს”- იმდენად თავხედურია, რომ, აქ ყველაზე ზენობური (მაქსიმალური) საგინებელი “სიტყვა”, ვფიქრობთ, მხოლოდ “დუმილია”, არსენ  ბულმაისისძის “ოქრო ბაჯაღლო”.

სხვათაშორის, ვ. ველიჩკოს შემდეგ, თითქმის მთელი ასი წელი დასჭირდა კაცობრიობას, რათა რ. რეიგანის ეპოქაში, XX ს-ის 80-იან წლებში, ველიჩკოებისთვის ეწოდებინათ “ბოროტება დედამიწაზე”. თუმცა, ისიც აღსანიშნავია, რომ, აშშ-ს ამ დიდებულმა პრეზიდენტმა, როგორც კი საგნებსა და მოვლენებს თავისი სახელი დაარქვა, უმალ, ყბადაღებული “რუსული საქმე კავკასიაში”, გამოუსწორებელი და უიმედო შეიქმნა, ველიჩკო ბაბუას შვილიშვილებისთვის; შორს აღარაა ის დღე, როცა ი/კ სივრცე “ცოფიანი ძაღლებისაგან” მთლიანად გაიწმინდება, სამუდამოდ; ამის დასტურია, თუნდაც, ვაინახების საყოველთაოდ ცნობილი ის გამარჯვება, რომელმაც დაასამარა “კულიკოვოს ველის” გამარჯვებულთა დიდება; მეტიც, ის რაც ვერ შესძლო ნაპოლეონმა და ჰიტლერმა, შესძლეს ვაინახებმა, რამეთუ, თუ პირველმა და მეორემაც, არსებითად, ხელი შეუწყო რუსული სამხედრო ძალის განდიდებას, სამაგიეროდ ვაინახებმა ეს დიდება საბოლოოდ დაამხეს და დაასამარეს; მათ გააცამტვერეს “მესამე რომის” მითი; რაც შეეხება “კომუნიზმის დიად მშენებლობას”, მას თვითონვე შეაქციეს რუსებმა ზურგი და “მესამე რომისკენ” შეეცადნენ, კვლავ, ებრუნათ პირი; მაგრამ “პაპა ერმოლოვის” მიერ საგულდაგულოდ გადამწვარი და გადაბუგული ვაინახეთი, მკვდრეთით აღსდგა და “მართმადიდებლების” “მხსნელ” ერს გზა გადაუღობა; წყალში ჩაიყარა “პაპა ერმოლოვის”, “ბაბუა ველიჩკოს” და “მამა ვალოდიას” საკაცობრიო ღვაწლი.

კიდევ მეტიც, არა მარტო “მესამე რომის” “კეთილშობილი მისიის” “ძლევამოსილი სვლა” შეაჩერეს ვაინახებმა, არამედ, საოცრება მოახდინეს კაცობრიობის ცხოვრებაში და ე.წ. “ველიკი დერჟავას” არსებობის მანძილზე პირველად, ის რუსი დედები აატირეს, რომელთა, “ივანეს დღეს” გაჩენილი პეტროვიჩები და პავლოვიჩები, მათივე (დედების) თანადგომით, ასე გაბედულად და უწყალოდ აოხრებდნენ კავკასიას (და, განა მარტო მას?!).

თუმცა, უმჯობესია, XX ს-ის დასასრულისთვის ატირებული ამ რუსი დედების იმ ბებიას (რუს ქალს (Русская женщина)) მოვუსმინოთ, რომელმაც, ამ ასიოდე წლის წინ წერილი მისწერა ვ. ველიჩკოს.

მე წავიკითხე, თქვენი პატივცემული გაზეთის კარნახით, “ნოვაგო ვრემენის” წერილი “ეკონომიკური მონობა კავკასიაში” – [წერს “რუსი ქალი” («Русская женщина») და აგრძელებს]. წავიკითხე – და უნებურად დავფიქრდი რუსული საზოგადოების ზოგიერთი სისუსტის გამო. და მე შევეკითხე ჩემს თავს, ამ სისუსტის გამო, პასუხისმგებლობის რა წილი მოდის რუსი ქალის კისერზე...

ირგვლივ მუდამ წუწუნი გესმის იმის თაობაზე, რომ ტფილისში ცხოვრება ძალზედ ძვირია, რომ ხელფასზე აქ ვერ იცხოვრებ... მაგრამ, ვფიქრობ ეს სიძვირე სრულიადაც არაა ერთადერთი მიზეზი, ტფილისში, რუსთა უმრავლესობის ფინანსური სიძნელეებისა, [რამეთუ ბორჯომში, აბასთუმანში, კისლოვოდსკში] ჩინოვნიკებისა და სხვა რუსების ცოლები და ქალიშვილები იცვამს ძვირფას კაბებს [და ხარჯავენ ძალზედ დიდ თანხებს]...

ჩვენ უფლება არ გვაქვს აქ [კავკასიაში] ფუფუნებაში ვიცხოვროთ...

და აი აქ, უკვე საჭიროა ქალთა ინიციატივა, რამეთუ საჭიროა ვიცხოვროთ სულ სხვა ცხოვრებით, რათა ჩვენი ქმრები მამები და ძმები არ ჩავაგდოთ მძიმე და მათთვის საშიშ მატერიალურ მდგომარეობაში...

მაშინ მტკიცე იქნება ჩვენი სულიერი ყოფა... არ უნდა გამოგვრჩეს წვრილმანი საკითხებიც კი, რათა ჩვენი “რუსული საქმე” სათანადოდ შევასრულოთ...

ყოველივე ეს უძლიერესი ხელშემწყობი ფაქტორებია ჩვენი სახელმწიფოს ნებისმიერ სასაძღვრო შემოგარენში (“ოკრაინაში”), განსაკუთრებით კავკასიაში...

[ამრიგად] ნებისმიერ რუს ქალს, ამ კეთილშობილურ რუსულ საქმეში, თუმც მოკრძალებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა შეუძლია...   რუსი ქალი.

აი, ასე ამთავრებს, როგორც რუსი ქალი (Русская женщина) თავის წერილს, ასევე ვ. ველიჩკო – ეს “მართლაც დიდებული” ცბიერი რუსი კოლონიზატორი – თავის გახმაურებულ ნაშრომს “კავკასია”.

ვინც კი იცნობს  ბერტალანფისა და მათ მიმდევართა ნააზრებს, თანწყობითი ხედვის, ანუ სისტემური თეორიის შესახებ, გაკვირვებული დარჩება, თუ, ჯერ კიდევ, სულ მცირე, ნახევარი საუკუნით ადრე, ამ ხედვის ჩამოყალიბებამდე, როგორი თანწყობითი (სისტემური) სიზუსტითაა შედგენილი “რუსული საქმის” კავკასიური პროგრამა. აქ ყველაფერი მხედველობაშია მიღებული; “ბოროტების იმპერია” როგორც თავად ვ. ველიჩკო გვამცნობს, მთელი თავისი ძალებით, დაწყებული “ძლევამოსილი” რუსული არმიით, კაზაკებითა და ჩინოვნიკებით და დამთავრებული მოხეტიალე ე.წ. “ბრადიაგებითა” და რუსი მეძავებით, ნიაღვარივით მოედინება კავკასიაში, ძირძველ კავკასიელთა აღსაგველად და “რუსული საქმის” აღსასრულებლად.

 ბ.ჭიჭინაძე [ჭიჭინაძე ბ. – მიხეილ პეტრესძე თამარაშვილი, ტფილისი, 1912] – წერს: “[თამარაშვილის] სული ყოველთვის სამშობლოს დასტრიალებს გარს. ასეთი ვითარება ხომ ცხადი დარგია ქართველი კაცის, ასეთის თვისებით და სამშობლოს სიყვარულით ქართველმა დღემდე მოაღწია..”.

თავი რომ დავანებოთ ი. გვარამაძისა და პ. ხარისჭირაშვილის ეროვნულ სკოლებს, სადაც სწავლობდა მ. თამარაშვილი, იგი თავის დროზე, ესპანეთში, საფრანგეთსა და იტალიაში ეზიარა (უმაღლეს სასულიერო სასწავლებლებში) რელიგიურ მოძღვრებას; მან კარგად იცოდა ცნობილი ქრისტიანული სახივი (ფორმულა) “უკეთუ ქცეს ვინმე ყურიმალსა მას მარჯუენასა, მიუპყარ მას ერთკერძოიცა”; მაგრამ აშკარაა, რომ მისთვის ერი უზენაესი ღირებულებისაა, რამეთუ, როგორც ბ.ჭიჭინაძე გვამცნობს მ. თამარაშვილი სწერს, რომ “ჩემი სამშობლოს ქვეყნის და ერის სამსახურისთვის თავს დავსდებ და თუ საქმე იქმნა, მისთვის თავსაც ადვილად გავწირავ და სისხლსაც დავღვრიო”...

ბ.ჭიჭინაძია აზრით: [აი, ესეც შენი “მიუპყარ მას ერთკერძოიცა”] „კაცის სიცოცხლის და ცხოვრების ღირსებას მარტოდ უზენაესი, სუფთა მამულისშვილობა შეადგენს, მისი სიყვარული და სამსახური. ბედშავნი და გონებით გათახსირებულნი ქართველნი ხშირად ჰფიქრობდნენ, რომ მათი ლუკმა პურის მიმცემი მათი სამშობლოს ნაყოფი კი არ იყო, არამედ სათათრეთიდამ მოტანილი განძეულობა. თათრების საკუთრება, მუსულმანთა წყალობა. მუსულმანებმა იცოდნენ ქართველთა შესყიდვის მანქანებანი და მიტომაც იყო, რომ ქართველებს ჰრაზმავდნენ თვით ქართველთა წინააღმდეგვე [ჰოგორც ვნახეთ ეს ასევე იცოდნენ ბერძნებმა, რომაელებმა, რუსებმა და ა.შ.].. 

ასეთი იყო ბექა ათაბაგი, შადიმან ბარათაშვილი და მისთანანი, რომლის ბოროტებითაც გაეთხარა სამარე ჩვენს ბედშავ სამშობლოს და 1627 წელს სამცხე-საათაბაგო საქართველოს მოსცილდა, ათაბაგობა მოისპო და მასთან ქარველთ გათათრებაც დაიწყეს.

ნახავთ აქ, თუ ხშირად ერთი წრე ბოროტის ქართველობისა როგორ ღალატობს თავის სამშობლოს საქმეებს, როგორ აბეზღებს თავის ერს მტრის წინაშე, როგორ დარიგებას აძლევს თვის თანა მემამულეთ მოსასპობათ. ესენი როგორ ქეიფობენ მტრის გვერდით, როგორ მასლაათს სწევენ, როგორ ნეტარებენ, ნეტარებისთვის რომ ქონების ძალაა აღარ შესწევთ, მაშინ არბევენ თავის გლეხებს, სტაცებენ მათ შვილებს და ვინ იცის სადა გზავნიან დასაყიდათ, ამისათვის აღარ იშურებენ არაფერს და თვით სამღვდლო პირთაც იჭერენ..., და უკანასკნელს სათრებზედ ჰყიდიან როგორც საქონელს. ამის მაგალითია ლამბერტის აღწერა სამეგრელოს შესახებ“.

არსებითად ასე ამთავრებს ბ. ჭიჭინაძე თავის შთაბეჭდილებებს, გამოწვეულს მ. თამარაშვილის ცნობილი შრომის [ისტორია კათოლიკობისა საქართველოში] გაცნობით. ადვილი შესამჩნევია, რომ, თუ სიტყვა თათარი შეიცვლება რუსით, დღევანდელ მამულიშვილს თვალწინ წარმოუდგება ქართველთა მდგომარეობა რუსეთის იმპერიის უღელ ქვეშ... მაგრამ “ქართველი ერი [ამ დაქვეითებასაც] აიტანს, ეს[ეც] დროებითია, ერი განათლების გზაზე გამოვა,... აქ მარტოდ დაძინებული ერის გაღვიძება არის საჭირო და მათი თვალის გახილება”.

დასასრულს, საინტერესოა, როგორი გაკვეთილი უნდა გამოიტანოს ი/კ სივრცის ჭეშმარიტმა მამულიშვილმა ბ-ნი ზაქარიას და გამანქურთებული ვ. ველიჩკოს ნააზრევთა შედარებიდან?

ის, რომ, ვორონცოვების ნაშიერთა წყალობით, ბოგინობდნენ, და, დღესაც, აქა იქ, კვლავ ბოგინობენ, ჩვენი უმადური ე.წ. “ჯავახქ” პარტიის შემქმნელი მეზობლები, ცხადია, ეს ნებისმიერ მამულიშვილს კარგად მოეხსენება; ისიც კარგადაა ცნობილი, რომ საქართველო, ისევე, როგორც მთელი რავკასია, რუსეთმა ცეცხლითა და მახვილით დაიპყო.

ველიჩკოს ყბადაღებული “მესამე რომის მსოფლიო ამოცანა” – “მართლმადიდებლური კულტურის ამოცანა” ისეთივე, თუ მეტი არა, “ფსევდომამულიშვილთა”, რუს აგენტთა, სალაპარაკოდ მოგონილი სატყუარაა როგორიც იყო, ავად სახსენებელი, მარქსისტულ-ლენინური კომუნიზმის თეორია. რუსეთის საიდუმლო სამსახურს მოეჩვენა, რომ კომუნიზმის თეორია აჯობებდა “მესამე რომის მსოფლიო ამოცანის” “სატყუარას”, რათა განემტკიცებინათ მათი ძირგამომპალი იმპერიის ე.წ. “რუსული საქმე”, მაგრამ, საკმაოდ მალე, 70 წლის შემდეგ, მიხვდნენ შეცდომას და კვლავ “მესამე რომის მსოფლიო ამოცანის” ძველ, გამოცდილ, სატყუარას, დაუბრუნდნენ; აი, ეს არასოდეს არ უნდა დაგვავიწყდეს, ჩვენ, ი/კ სივრცის მკვიდრთ, რამეთუ “თანარწმენიანობის” “სატყუარაზე” ჯერ კიდევ ეგებიან, ნებსით თუ უნებლიეთ; ამის გამო, მრავალ უკმარსულიერს, “მესამე რომელები”, - როგორც ზემოთმოხმობილ ამონარიდში ველიჩკო მაგალითად ქართველებზე წერდა,- “ერთერთ დამხმარე ბერკეტად” ხმარობენ.

დღევანდელი გადასახედიდან კარგად ჩანს, თუ ჩვენმა უმადურმა მეზობლებმა გრიბოედოვის, გასკევიჩისა და ერმოლოვის საიდუმლი ლოჟის მიერ დასახული, “რუსული საქმე” როგორ აღასრულეს, - თურქეთში გაძევებული ქართველების ძირძველი, მშობლიური მხარე, ჯავახეთი  ე.წ. “ჯავახქ”-ად როგორ აქციეს, ხოლო დარჩენილი გვარამაძეების შვილები სომხებად როგორ მონათლეს (ამაზე, სხვათაშორის, თვით “ვინმე მესხის” შვილი წერს). საინტერესოა, რომ, უკვე XX ს-ის დასაბამისთვის, რუსულ საიდუმლო სამსახურს, კმაყოფილს, სომეხთა მიერ, საქართველოს სამხრეთის კარის მორღვევით, “მესამე რომელი” ვ. ველიჩკოსათვის, თავისი მგლური არსის დასაფარავად, ცხვრის ახალი ქურქი უყიდია, რამეთუ ქართველთა “სახელოვანი სიძის” ნახმარი ქურქი, მესხეთ-ჯავახეთში სომეხთა ჩამოსახლების შემდეგ, მოძველებულა და გაცვეთილა; ამჟამად, როგორც ვხედავთ, ვ. ველიჩკო და მისი ხროვა, ქართველი ხალხის “სამსახურში” ჩამდგარა და “გიჟ ვრაცუათა”, მართლაც უმადური და უძღები მეზობლის თავგასულობიდან, “დაცვის” ამოცანა დაუსახავს მიზნათ; გამოხდება ხანი და XX ს-ის დასასრულისათვის, რუსული საიდუმლო სამსახური, კვლავ, მერამდენეჯერ, შეიცვლის ე.წ. “ტაქტიკას”, და ჩვენ უმადურ ე.წ. “ისტორიულ მეზობლებს” “სტრატეგიულ პარტნიორად” გაიხდიან და ამიერკავკასიას, ჩვეული გზახერხით ააოხრებენ.

დღეს თითოეულმა მამულიშვილმა უნდა შეიგნოს, რომ მომავალში, ეს ყველაფერი, ასევე გაგრძელდება მანამ, სანამ, ჩვენი უკმარსულიერი, ზ. ჭიჭინაძის “ხუთი რჯულის ხალხისაგან” შემდგარი ქართველები, ეროვნულ მრწამსზე არ შედგებიან, როდესაც ლუხუმს ეღირსება ლაშარის გორზე შადგომა. ეს მომავალში; ამჟამად კი, აუცილებელია, ჩავწვდეთ კავკასიაში ე.წ. “რუსული საქმის” “წმინდათაწმინდა” და “კეთილშობილურ” არსს. იქნება განგებამ “გიჟ ვრაცუებს” მოწყალე თვალით გადმოგვხედოს და, ბოლოსდაბოლოს, შევიმეცნოთ “რუსული საქმის” მზაკვრული ბუნება (ნებისმიერი ე.წ. სულიერი მოღვაწის დონეზე; მაგალითად, აგრძელებდა რა ნ.ა. ბერდიაევი (1874--1948), როგორც ვეხოვსტვოს (Веховство) იდეოლგი, მისი “დიდი მოძღვრის” ვ.ს. ლოლოვიოვის (1853-1900) “შოვინისტურ-ცარისტულ” გზას, მის მიერვე, 1909 წელს ქ. მოსკოვში, გამოცემულ, რუს ინტელიგენტთა სტატიების კრებულში (“Вехи”), წერდა, რომ მეფის ხელისუფლება “ერთადერთია, რომელიც თავისი ხიშტებითა და ციხეებით კიდევ გვიცავს ჩვენი, ხალხთა გააფთრებისაგან [გვ. 89]; ხოლო, თავად “დიდი რუსი მოძღვარი”, ვ.ს. სოლოვიოვი [Соловев В.С. –Собрание соч.,т.4 ,СПБ], გასული საუკუნის ბოლოს, გრძნობდა რა “კაცობრიობის სულს”, ქადაგებდა მსოფლიო სახელმწიფოს იდეას, რომლის სამოქალაქო ხელისუფალი იქნებოდა რუსი მონარქი, ხოლო სულიერი მოძღვარი რომის პაპი); იქნებ, ე.წ. “რჯულშეუცვლელ” ჩვენ ვაიმამულიშვილთა სიბნელით მოცული არსი გაგვეგო, და ჩვენი შეცდომა დაგვენახა; იქნებ ბრძენი საბას გაკათოლიკება კი არ დაგვეგმო, არამედ ამ ხდომილების მიზეზი შეგვესწავლა და მისი მამულიშვილობა, მისხალ-მისხალ, აგვეწონ-გაგვეზომა და გაგვეთავისებინა; იქნებ, ჩვენი უგვირგვინო მეფის – აკაკის - რომის პაპისკენ პირის მობრუნების მიზეზიც სათანადო სიღრმით, გაგვეაზრებინა; აკაკი [იხ. “საჭირო შენიშვნა”] გვახსენებდა რა შოთას მოძღვრებას,- “ზოგჯერ თქმა სჯობს უთქმელობას, ზოგჯერ თქმითაც დაშავდების”, - არსებითად ჩაგვაგონებდა, რომ როყიოდ არც სიტყვა წამოგვცდენოდა და არც დაუფიქრებლად რაიმე საქმე წამოგვეწყო; ასე, რომ ძნელი დასაჯერებელია, რომ “საქართველოს უგვირგვინო მეფეს”, მართლაც უწმინდესსა და უნეტარეს (“ხუთი რჯულის ხალხისგან” შემდგარ ქართველთა ზომთსადარით) თამარაშვილთან ერთად,  შემთხვევითი ნაბიჯის გადადგმა მოეწადინებინოს, - რომის პაპის მიმართულებით.

ვფიქრობთ, სწორედ, კვლავ ზ. ჭიჭინაძის გამოთქმა რომ ვიხმაროთ, “ხუთი რჯულის ხალხისგან” შემდგარ “ყოველთა ქართველთა” სარკვმა დააფიქრა ილია, 1887 წელს (და გააღრმავებინა მისი ზემოთმოხმობილი სახივი), მასზედ ადრე, საბაც, გარეშე ან/და შინაური მტრების ხელით, მიტომ ეწამა, ხოლო, ილიას, “მოწამებრივი სიკვდილის შემდეგ”, იგივე სარკვი გახდა რომის პაპისკენ აკაკის “პირის მობრუნების” მიზეზი. ზემოთმითითებულ ნაწარმოებში აკაკი წერს: „ საჭიროა, რომ საზოგადო ავი ავად იგმოს და კარგი კარგად იქოს... რაში მეპრიანება მისთანა [საჯარო] გამოაშკარავება, რომელიც სანამ შინ მარგებდეს, უმალ გარეთ მავნებს და სრულიად უნაყოფოდ და უსარგებლოდ ჩამაგდებს მტრის ყბაში, რომ მერე გავიკიცხო და ვიზარალო... “კერძომ” ჩანთქა “საზოგადო” და ჩვენ რაც ჩვენთვის საჭიროა, მხოლოდ ისა გვგონია ქვეყნისათვის სასარგებლო. საზოგადო სარბიელი საპირადო ბაზარ მოედნად გადაგვიქცებია“. 

ამ სიტყვების შემდეგ მაინც, ალბათ დროა, ან „კარგი კარგად იქოს”, ანდა “ავი ავად იგმოს“ თუკი “მტრის ყბაში” არ ჩავვარდნილვართ და “საზოგადო სარბიელი”, მართლაც, “ბაზარ მოედნად” არ გადაგვიქცევია.

“ავსაც და კარგსაც, საზოგადოდ, თავ-თავისი მიმდევრები ჰყავს. ვისთანა რამ არც იქმნება და არც ითქმება, რომ მომწონებელი და დამწუნებელიც არ გამოუჩნდეს. სვით უეჭველი და უსაცილო ჭეშმარიტებაც კი ვერ ასცდება ამ უკუღმართ კანონს“ -გვაფრთხილებს აკაკი (იხ. “ზოგიერთების გასაგონებლად”). საკითხავია, ნეტავ, ასეთი რა უეჭველი და უსაცილო ჭეშმარიტება გამოსჭვივის დიდი მგოსნის “უცნაურ” ევროპულ ნაბიჯში? სავარაუდოა, რომ რადგან ჩვენმა თაობამ ამ “ნაბიჯზე” მსჯელობა დაიწყო, მომავალში, მასზე თავის სრულ შესატყვის ვარაუდსაც გამოთქვამს; ჩვენ კი, ახლავე, დაბეჯითებით, ვიტყვით იმას, რომ ეს “უცნაური ნაბიჯი”, სულ მცირე, იმის მაჩვენებელია, რომ აკაკისთვის ნებისმიერი “ინტერნეციონალური რწმენა” დროსა და “გარე” ამინდის შესაფერისი სამოსელი იყო, ხოლო სიღრმისეული, არსებითი, უზენაესი – ხატი, ანუ “სამოსელი იგი უხრწნილებისაი” კი – პიროვნულ-ეროვნული უზენაესი არსის რწმენა; ყოველივე ეს, თუ “ბრბოსთვის [სულ] ჩმახვა და აზრის გაუკუღმართება [და] დღიური საზრდო-საკენკია”, სამაგიეროდ, მამულიშვილისათვის აკაკის ის “წმინდათა-წმინდა ანდერძია”, რომლის “ვაგლახად ხელის შეხება” არ შეიძლება, რამეთუ “მხოლოდ პირუტყვი ივიწყებს წარსულს, არ ჰფიქრობს მომავალზე და მარტო აწმყოთია კმაყოფილი. რაცი კი, როგორც გონიერი და უმაღლესი არსება, სათავეს ერთმანეთზე აბამს და აკავშირებს, წარსულიდან გამოჰყავს აწმყო და აწმყოდან ჰსურს წარმოშობოს მომავალი”. და, აი, აკაკიმ, ერის “გონიერმა და უმაღლესმა” შვილმა, თავის ხატს, ჩრდილოეთის ნაცვლად, შესაბამისი სახატე ევროპაში მოუნიშნა, რამეთუ იცოდა, რომ “უბედური და სატირალია ის, რომელსაც ჰქონია წარსული და ივიწყებს”. “გადარჯულების გზაზე ის ერია დამდგარი, რომელსაც, ჟამთასვლის სვლეობაში, სხვადასხვა ე.წ. ინტერნაციონალური რელიგია მიუღია, ზ. ჭიჭინაძის ცალკეული “რჯულის ხალხებად” დაყოფილა და საკუთარი ხატი კი დავიწყებია.

„ყოველგვარი ნაშთი, - კვლავ გვმოძღვრავს აკაკი,- ძველთაგანი, რომელიც კი გვიმტკიცებს ჩვენი წინაპრების გონიერებას და მათ შემოქმედების ძალას, დღესაც კიდევ საჭიროა, შესაწყნარებელი და არა უარსაყოფელი... რათ უნდა მოვსპოთ ის, რაც სასარგებლოა და კარგი? უმჯობესი არ იქნება, რომ სადაც არის, დარჩეს და სადაც აღარ არის, ვეცადოთ ისევ ისე შემოიღონ?!... ავიღოთ “დღეობა” (ხატობა) ნუ-ღა იქნება, უნდა გადავარდესო, რომ ბრძანებთ, კარგია? სოფლელებს ერთი დღე აქვსთ წელიწადში დადებული სადღესასწაულოდ... აქ კარგის მეტი, რა არის ცუდი! ეს უნდა მოვსპოთ?... ეს შესისხლხორცებული ჩვეულება უნდა გადავაგდოთ, მოვშალოთ... ამას უგუნურება იფიქრებს მხოლოდ!... ეროვნების ხეზე [ყველა] ერთად ფოთლები ვართ. ჩვენ დავცვივდებით და ხე ისევ გამოიღებს სხვებსა... ხშირად ბრბო ჩვენ ერი გვგონია... “ღვთის ხმა” ყოველდღიური მითქმა-მოთქმა კი არ არის, საუკუნეების განმავლობაში ხალხის გრძნობა-გონების ბრძმედში გატარებული და ბოლოს სამარადისოდ დადგენილი ჭეშმარიტებაა… ვისაც ასხან ყურნი სმენად  - ისმინონ“ - გვაფრთხილებს აკაკი, და აგრძელებს თავის აზრს [იხ. “ჩემი აღსარება”]: „ვისაც სამშობლო არ სწამს, ვისაც მშობელი, ნაშობი, თანშობილი არ უყვარს და თავს მითი მართლულობს, რომ მე განურჩევლად მთელი მსოფლიო მწამს და მთელი კაცობრიობა განურჩევლად მიყვარსო, ის შემცდარია! სამშობლო დედასავით უნდა უყვარდეს ყველას: „ქვეყნის ერთგული საზოგადო მოღვაწე, - გვაფრთხილებს აკაკი [იხ. “შავი ფიქრები”], - არ უნდა ივიწყებდეს წინასწარმეტყველის სიტყვებს: “გული წმინდა დაბადე ჩემთან, ღმერთო, და სული წრფელი განმიახლე გვამსა ჩემსა!”. ასე უნდა დნებოდეს, როგორც ხატის წინ წმინდა სანთელი!...… ყოლიფერი უნდა აიტანოს ქვეყნის გულისათვის, იტანჯოს, იკვნესოს და მსხვერპლათ შეიწიროს!“ - აი, თურმე ვის მოძღვრებაზე აღზრდილა სწორუპოვარი მემედი, აი, თურმე ყველა სატანჯველი, როგორ აიტანა და, ბოლოს, როგორ შეეწირა “მსხვერპლათ” თავის სათაყვანებელ ერს.

საერთოდ, იქნებ, გვარამაძეების, თამარაშვილების, ხიმშიაშვილების, აბაშიძეებისა და სხვათა მრავალთა, ერთი შეხედვით, უცხო რჯულის ქართველი მამულიშვილების, მამულიშვილური არსის შემეცნებისათვის მეტი ყურადღება დაგვეთმო; დღეს, უკან დასახევი დრო აღარ დაგვრჩა; საჭიროა დავფიქრდეთ იმ სიღრმისეულ არსზე, რომელიც ასე აწუხებს ყველა ჭეშმარიტ მამულიშვილს, მიუხედავად იმისა, ნებსით თუ უნებლიეთ, რა რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემა მოეხვია თავზე. ზ. ჭიჭინაძის “ხუთი რჯულის ქართველი” (როგორც უკვე აღინიშნა, დღეს ასეთი რჯულის ქართველებს კიდევ უფრო მეტს მოითვლის მონდომებული კაცი, რამეთუ “ამ დალოცვილ მხარეში”, რა გამოლევს “კრიშნაისტებს”, “იაღოველებს” და სხვა ათასი რჯულის უკმარსულიერ “ჩვენ თანამოქალაქეებს”), თუკი, მუდამ, თავის საკუთარ უზენაეს მშობლიურ ფასეულობას ემსახურებოდა, ანუ მუდამ  იყო ჭეშმარიტი მამულიშვილი; მაშინ ფ. ხალვაშის სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმთავითვე, შინაგანი, ერთიანი, განუცალკევებელი ერთაობითი ეროვნული თანწყობის (სისტემის) კედელში ყოფილა “ჩაშენებული მისი სული”.

“ჭეშმარიტ მამულიშვილს კარგად მოეხსენება, რომ ილიამ, აკაკიმ, ვაჟამ, იაკობმა “შექმნეს ახალი სარწმუნოება, ახალი რელიგია, მათ დაასვენეს მომავალი თაობების წინაშე ცხოველმყოფელი ხატი სამშობლოსი და დედასამშობლო ერთადერთ და  განუყოფელ ღმერთად აღიარეს” (რევაზ ჯაფარიძე). “ეროვნების მარადიულობას.. ემორჩილება არა მარტო კერძო არსება, არამედ საზოგადოებაც რომელიც ბუნებითად იცავს და ავრცელებს თავის ვინაობას” (თამარაშვილი). “ღვთის ძალით ჩვენი ერთადერთი ბატონი და მბრძანებელი მხოლოდ საქართველო უნდა იყოს და კაციც იმას ქვია, ვინც საქართველოს ნებასურვილზე ივლის და არა თავის სურვილზე” (გვამცნობს საფარაშვილი თამარაშვილის აზრს); “მცნება კაცობრიობის საუკეთესო ნაწილისა: “გიყვარდეს ერი შენი უმეტეს თავისა შენისა”.. მაღალი სწავლაა..  უწმინდესი გრძნობა – მამულის სიყვარული – და უზენაესი მიზანი – დაცვა თავის ერის სიცოცხლისა” (ი. გოგებაშვილი); (ხოლო) “ერის კეთილი მომავლისათვის აუცილებელია…თაობათა შინაგანი მთლიანობა და გარდმონაწესის შეგნებული და შეფარდებული დაცვა” (ლ. გოთუა). რაც შეეხება ბ-ნი ზაქარია ჭიჭინაძის ერგათი სახის “რჯულს”, აკაკისთვის, ალბათ, იგი (რჯული) ერის ის დამცავი პერანგი იყო, რომელიც, როცა ერისთვის საჭიროა, უნდა გამოიცვალო (აკი, რომ არა რუსეთის ე.წ. “აგენტურა”, მას და თამარაშვილს, ერთი ხელის მოსმით სურდათ, ამ “რჯულის” გამოცვლა) კიდეც; რამეთუ (მოდით, კიდევ ერთხელ ჩავწვდეთ აკაკის არსს) - როგორც რობაქიძე გვმოძღვრავს, - “ყოველი ერი წარმოადგენს სულიერ რეალობას.. ქართველობის მებრძოლი სული აკაკის ბუნებაში განსახიერდა.. აკაკი ნამდვილი პიროვნებაა.. ღმერთებმა მოაფრქვიეს მას ყოველი.. ჭეშმარიტად იგიც იყო “საყვარელი ღმერთთა და ადამიანთა”.. შემოქმედი ჩქერი, რომელიც იშვოდა მასში, მარადია რადგან წყარო ჩქერისა უკვდავი ღვთაებაა თვითონ.. [პატარა გონებისთვის] ისტორიაში ყოველი შემთხვევითი და წარმავალია, [ხოლო დიდისთვის კი] ისტორიაში ყველაფერს აზრი აქვს.. ქართველთა ენტელეხიის (შემოქმედი ფორმა ძალის) სხეულება რუსთაველია; რუსთაველმა თავისი ნიჭით ქართველთა გენია განასხეულა..  ვიკითხოთ: რა არის ის იდუმალი უცნაური ძალა, რომელიც იტაცებს ხოლმე ადამიანს ამ უსასრულო ქვეყნით და ანახვებს მას მის შესაძლო სრულ სახესა? ვინ მაგრძნობინა ეს საიდუმლო ციური ძალა.. აი უდიდესი პრობლემა, რომლის სრულებითს გადაჭრას ჯერ კიდევ ელის კაცობრიობა. ხოლო გზა მისი გადაწყვეტისა ნაჩვენებია უკვე.. ეს უცნაური ძალი, რომელიც უფსკრულში სრულს დაინახავ და სასიკვდილოში უკვდავს, ის ძალი სიყვარულია.. მხოლოდ ერთი რამ არსებობობს [აკაკისთვის] მთელ ქვეყანაზე, რომელსაც იგი ეთაყვანება. ესაა საქართველო>> [რობაქიძე გ.–აკაკის ქნარი, ს., 1991].

ერთადერთი სათაყვანო არსია ჩვენი მრავალღელვილი ერი შიიტი “რჯულის” XX ს-ის მეოთხე მეოთხედში, ირანიდან დაბრუნებული მამულიშვილებისათვის, თავის ძირძველ მიწაზე მცხოვრები სუნიტი “რჯულის” აბაშიძეებისა და ხიმშიაშვილებისათვის, კათოლიკური “რჯულის” თამარაშვილებისათვის, გრიგორიანული “რჯულის” გვარამაძეებისათვის, ისევე, როგორც, “ბედად”, რუსული საიდუმლო სამსახურის “წყალობით”, მართლმადიდებლად დარჩენილი აკაკისათვის.

ამრიგად, როგორც ვხედავთ, მამულიშვილი პიროვნებაა, რომლისთვისაც, მიუხედავად სხვადასხვაგვარი, ნებსით თუ უნებლიედ, მიღებული, ან/და თავს მოხვეული, ე.წ. რელიგიურ-იდეოლოგიური სისტემისა, ეროვნული უცვლარი გარდმონაწესი – უზენაეს ფასეულობას წარმოადგენს.

საინტერესოა აღინიშნოს, რომ რელიგიურ-იდეოლოგიური რწმენა, როგორც წესი, დამყარებულია მოგონილ სასწაულებზე, რამეთუ უკმარსულიერი იდეოლოგიური ზრახვებით აღძრული თვითძრაობა, თვინიერ მოგონილი სასწაულებისა ვერ დასაბუთდება, და ვერც “სანუკვარი იმპერია” აშენდება, მაშინ, როცა, ოდენ სულიერ-ზნეობრივ პიროვნულ-ეროვნულ უცვლარ გარდმონაწესულ ფასეულობებზე დაყრდნობილი რწმენა, სასწაულებზე დაყრდნობას არ საჭიროებს, რამეთუ მისი ფუძე საკუთარი სულიერ-ზნეობრივი გარდმონაწესის ფასეულობაა.

პირველი დამოუკიდებელი საქართველოს რესპუბლიკის ცნობილი მოღვაწე სპირიდონ კედია სამართლიანად აღნიშნავდა, რომ “ილია გამოვიდა საქართველოს გაღმერთების იდეით”; მართლაც, ილიასთვის, როგორც “საქართველოს მარად თანმდევი სულისათვის”, სწორედ რომ ეროვნული ფასეულობებია უზენაესი ღირებულება, რომელიც არავითარი სხვა ფასეულობით არ შეიძლება შეფასდეს; მისთვის ნებისმიერი ფასეულობა მხოლოდ ეროვნული ფასეულობებით შეიძლება შეფასდეს; და რადგან საქართველოს მოქალაქისათვის (ქართველთა შანდორ პეტეფისა და ილიას ნებისმიერი მემკვიდრეებისათვის) ყველაფრის საწყისი, გამზომი და ამწონი არსი საქართველოს სახელმწიფოა, მისი “ერთობა ისტორიისა”; გამოდის, რომ ილიას “საქართველოს განღმერთებით” სამოქალაქო-რელიგიური ტოლერანტული სივრცის ოცნი (იდეა) წამოუყენებია, რომლის მიხედვით საქართველოს მოქალაქის, მამულიშვილის “სახელოს” მოპოვებისათვის აუცილებელია დიდი დავითის “გალობანი სანანულისანის” სახივის (ფორმულის) დაცვა: “ნუ გარდასცვალებ საზღვართა, რომელ დაამტკიცნეს მამათა შენთა სამკვიდრებელსა მას შენსა ქვეყანასა მას ზედა, რომელსაც დაგაკვიდროს შენ უფალმან ღმერთმან შენმან”. როგორც აღინიშნა, უკანასკნელი, აუცილებელი პირობაა, ხოლო, რაც შეეხება აუცილებელ და საკმარის პირობას, კვლავ, ვაჟას სიტყვებით რომ ვთქვათ, “ეს ჩვენი ჩუმი მფარველი ლაშარის ჯვარად ვსცანითა”.

ცხადია, აი აქ შეიძლება დასრულებულიყო დიმიტრი თავდადებულებებისა და მომავალ საქართველოს შანდორ პეტეფების შთამომავალთა მოქალაქეობის მამულიშვილური არსის აღწერა, მაგრამ, სამწუხაროდ, მაშინ თვალის დახუჭვა მოგვიხდებოდა რელიგიურ-იდეოლოგიური რწმენით შეიარაღებული ე.წ. იმპერიალისტური სახელმწიფოების შვილებზე. როგორ, ნუთუ მათ (“იმპერიის შვილებს”) დარჩათ, თუნდაც, საძღვისური (პრინციპიალური) შესაძლებლობა  მონანიებისა?

დიახ დარჩათ! და არა მარტო დარჩათ, არამედ ზოგიერთმა მათგანმა უკვე დაიმკვიდრა სასუფეველი ცათა შინა; ამ სასუფეველის უნათელეს მკვიდრზე, განუმეორებელ  პიროვნებაზე, ყველა დროის, უდიდესი იმპერიის “შვილზე”, ინგლისელ ჭეშმარიტ მამულიშვილზე, გვინდა ორიოდე აზრს დავესესხოთ ჩვენ ცნობილ მოღვაწეს რ. ჩხეიძეს: “ირლანდიელებს ეჭვი გაუჩნდათ: ემანდ პროვოკატორი არ იყოს, აბა რა უნდა ამ ინგლისელს, საიდან გამოჩნდა და რას გვაქეზებსო.. როგორ ნდობოდნენ, ვინ იცის, ინგლისის ხელისუფლებას რა უკეთური განზრახვა ჩაეთქვა და ამ ჭაბუკის მეშვეობით აპირებდა ირლანდიის ჩათრევას საბედისწერო გართულებებში. ვითომ ეს უცხოელი მართლა ასეთი თავზე ხელაღებული იყო, რომ არც ინგლისის იმპერიას ეპუებოდა და არც რომის პაპის ძალაუფლებას?”.

დიახ, უზუსტესი ძრავწირი შეარჩია “ამ ჭაბუკმა” და დაუპირისპირდა “თავის ქვეყანას”, მსოფლიოს ყველა დროის უდიდეს იმპერიას, და, რაც მთავარია ჩვენთვის, იმპერიის რელიგიურ-იდეოლოგიური დროშაც არ დაივიწყა; აკი, როგორც გრ. ლორთქიფანიძეც გვასწავლის-“იმპერიალიზმი თავის კოლონიალურ ომებში ხშირად უმძღვარებდა ზარბაზნებს წინ სხვა და სხვა მაღალ არა მიწიერ ლოზუნგებს და ჯვარსა და სახარებასაც ხშირად იშველიებდა და ასევე ხშირად ჯვარისა და სახარების მატარებელი სხვადასხვა ცივილიზაციური სახელმწიფონი ერთიმეორეს სისხლს ადენდნენ, არა მე უნდა გავანათლო ღვთაებრივად ესა თუ ის ველური ტომი და არა მეო”. მაგრამ, მოდით კვლავ ბ-ნი როსტომის ნააზრევს დავუბრუნდეთ: “მოგვიანებით კი გახდება ნათელი ზნეობრივი სამყაროსათვის, ვინც ყოფილა პერსი ბიში შელი და რა იდეალსაც აღეტაცა, ირლანდიას რომ მიაშურა.. ნამდვილი რწმენა [შელისთვის] იყო – სამართლიანი და რჯულშემწყნარებელი, არვის დევნას რომ არ მოითხოვდა მიმდევართაგან.

ფანატიზმი და შეუწყნარებლობა ანგრევდა ყოველი რელიგიის ზნეობრივ კოდექსს და ღვთისკენ მიმავალი გზის ნაცვლად პოლიტიზირებული რწმენის ამარა გვტოვებდა.. შელი დინებას არ მიჰყვებოდა. ვისი ნამდვილი სახის პირუთვნელი განსჯით თვალსაჩინოდ წარმოისახებოდა ყოველი აღმსარებლობის შეზღუდულობა და მათი ჩახშული სივრცის გარღვევის აუცილებლობა. შელისთანა ადამიანები რომ არსებობენ.. ამიტომაც არის სამყარო გადარჩენილი.. რელიგიური არჩევანის თავისუფლება, შელის მსოფლაღქმაში უშუალოდ გადაჭდომოდა ეროვნულ თავისუფლებას... გინდ შენ ყოფილხარ დაპყრობილი გინდ სხვა მოგიქცევია შენს საზღვრებში. ეს კი არა, ზნეობრივად ეს გაცილებით უარესია, რადგან შენს ხელთაა სულიერების გადარჩენა; მისიც და შენიც როდემდე ეცდები სხვის ეროვნულ თავისებურებათა წაშლას, ერთხელაც იქნება გააქარწყლებ და შენც თან მიჰყვები ბედისწერის კანონზომიერებით... [შელი] ირლანდიის გამოხსნით ინგლისის გადარჩენასაც ფიქრობდა..” – არსებითად, ასე ამთავრებს ბ-ნი როსტომი შელის ბრძოლას თავისუფლებისათვის.

დასასრულს, უნდა ითქვას, რომ, როცა, ერთი შეხედვით, მიწაში ჩაგდებული თესლი ლპობას იწყებს, დაკვირვებული თვალი უმალ ამჩნევს, რომ, იბადება საძღვისურად ახალი საცოცხლე. იმედიანი კაციც ასე შეაფასებს ჩვენში მიმდინარე დღევანდელ სვლეობებს (პროცესებს), და მართალიც იქნება; აბა, ერთის მხრივ გაეცანით, რა დიდი ქება-დიდების წერილი უძღვნა “ნიჭიერი შთამომავლების” მამამ და რუსთაველის ხატთან “დედა ენის არსზე” დაფიქრებულმა, “ქსე-ს ცნობილმა “რედაქტორმა”, XX საუკუნის უცნობილეს დიქტატორს – ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკის “რვა მინისტრისა და საკუთარი საყვარელი ქალის” შემჭმელ, ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით, კაციჭამიას – ბოკასას. მეორე მხრივ, აბა ეძებეთ, იგივე ქსე-ში თუ ამაოდ არ დაშვრეთ, ოსმალეთის იმპერიის დედაქალაქში 1861 წელს, ქართული სასულიერო სასწავლებლის გამხსნელის (სადაც, დასავლეთ საქართველოდან გაყიდული და სტამბოლის ბაზარზე ნაყიდი, არა ერთი ტყვე აღზრდილა, რომ არაფერი არა ვთქვათ რა დიდ თამარაშვილზე, თარხნიშვილზე, ხითარიშვილზე და მრავალ სხვა გამოჩენილ მამულიშვილზე) ხარისჭირაშვილისადმი მიძღვნილი წერილი; და, ეს მაშინ, როცა, არა თუ რუსეთის იმპერიის დედაქალაქში, არამედ თავად ე.წ. რუსეთის საქართველოშიც კი ჭირდა ქართული სასწავლებლის გახსნა; ასეა, დიდ საქმეს ჭეშმარიტი მამულიშვილის – მარადიული მოქალაქის დიდი შემართება სჭირდება, ხოლმე მუდამ, ნებისმიერ დროსა და ვითარებაში.

ამრიგად, როგორც ვხედავთ, თვინიერ საძღვისურად თავისუფალი მამულიშვილისა – მარადიული პიროვნებისა, ყველა ადამიანი განწირულია წარმავალი ფასეულობებით არსებობისათვის, ამაოებით აღვსილ წუთისოფელში. მხოლოდ ჭეშმარიტი მამულიშვილი არის უცვლარი, ზედროულვრცეული სივრცის მკვიდრი.

და ბოლოს, მუდამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ილიას, ხარისჭირაშვილის, თამარაშვილის, მემედ აბაშიძის, შანდორ პეტეფის, პერსი ბიში შელისა და მისთანებისა (ზ. ჭიჭინაძის სიტყვით რომ ვთქვათ)] “სული ყოველთვის სამშობლოს დასტრიალებს გარს”.

ოღონდაც, ესაა, რომ თუ ი/კ სამყაროს მამულიშვილზე საძღვისურად ვიმსჯელებთ, იგი, ჩვენის აზრით, ადრე თუ გვიან, კვლავ წაღმართულ გზას დაადგება საბოლოოდ; აღარ იქნება დაგანწილებული ე.წ. “ხუთი”, ან/და, მეტი რაოდენობის “რჯულის ხალხისაგან”, რამეთუ, როგორც ზემოთ შევეცადეთ გვეჩვენებინა, მიუხედავად “ხუთი რჯულის”, ჩვენ მრავალ გამოჩენილ მამულიშვილთა პატივისცემისა, მათი (ანუ “ყოველთა ქართველთა”) გამაერთიანებელი სიღრმისეული ანაგი – მხოლოდ ეროვნული წაღმართული თანწყობაა.  

ერის სულიერი ფასეულობა

საქართველო ისტორიულად და, ისეთ ცნობილ მეცნიერთა აზრით, როგორებიცაა ივანე ჯავახიშვილი, არნოლდ ჩიქობავა და მრავალი სხვა, გენეტიკურადაც, ე.წ. იბერიულ-კავკასიური (ი/კ) სიმრავლის ღვიძლი ნაწილია. აქედან ცხადია, რომ სულიერად და კულტურითაც, იგი ადიღურ, ვაინახურ და დაღესტნურ სამყაროსთან ერთად, იბერიულ-კავკასიური ძირძველი ტრადიციების ერთერთი ძირითადი მემკვიდრეა. მეტიც, ისტორიული ბედისა თუ უბედობის გამო, მას შემდეგ, რაც იბერიულ-კავკასიური უკასტო-მამასახლისი, ხევისბერი, მახვში – საზოგადოების ახლო თუ შორეულ მეზობელ საზოგადოებებში, ჩამოყალიბდა და კავკასიასაც მოეძალა კასტური პრინციპები, სამეფო-სახელმწიფოებრივი ინსტიტუტების სახით, საქართველომ, იბერიულ-კავკასიურ სივრცეში, იკისრა ერთიანი კავკასიურ სახელმწიფოებრივი ცქიტის (ცენტრის) თავკაცობა.

ჩვენს ერამდე და ჩვენს ერაში, მიუხედავად მსოფლიო იმპერიალისტური დიდი მოძალებისა, საქართველომ თავის კავკასიელ თანამოძმეებთან ერთად, არაერთხელ შესძლო ერთიანი პოლიტიკურ-ეკონომიკური კავკასიური ზომთსადარის სახელმწიფოებრივი კავშირების ჩამოყალიბება, რამაც მნიშვნელოვნად განაპირობა უძველესი იბერიულ-კავკასიური სულიერი და კულტურული ტრადიციების ჩვენამდე მოღწეული საკმაოდ ერთიანი იერსახე.

კიდევ მეტიც, სწორედ ამ გარემოებათა გამო, საქართველო დღესაც ვალდებულია იყოს მომავალი თავისუფალი კავკასიის ჩამოყალიბების სვლეობის ავანგარდში, რათა სათანადო დონეზე აღორძინდეს, დაინერგოს და განვითარდეს მსოფლიო ფასეულების მქონე იბერიულ-კავკასიური სულიერი და კულტურული უცვლარი ფასეულობანი. სწორედ ერის ამ სულიერ ფასეულობათა თანწყობითი, სისტემური აღდგენა, დაცვა და დამკვიდრებაა ის უზენაესი მიზანთმიზანი, რასაც უნდა მიეძღვნას ყველა კავკასიელი მკვიდრის ძალისხმევა, და, უპირველესად, საქართველოს სახელმწიფოს მოქალაქეთა მთელი პოტენცია.

ასე იყო, არის და კვლავაც უნდა იყოს საქართველოს სახელმწიფოს მსოფლიო ფუნქცია. ჩვენი ერის ნებისყოფის ყველა წყაროთა შორის უძირითადესია ის წყარო, რომელიც სათავეს იღებს უძველესი იბერიულ-კავკასიური სულიერი გარდმონაწესის სათავეებიდან, ანუ შეგნება იმისა, რომ ჩვენ, როგორც ეს მავანსა და მავანს სურდა და დღესაც სურს, არა მოძველებული, უკუღმართი, დღევანდელი თაობებისათვის მიუღებელი, ე.წ. არაპროგრესული, სასირცხო, მეტიც - ველური, კაციჭამიური რწმენა-წარმოდგენების მემკვიდრე ვართ, არამედ უნიკალური, სამომავლოდ სრულიად აუცილებელი და დღესაც საჭირო, სწორედ მართლაც და წაღმართული იმ სულიერი რწმენა-წარმოდგენების უძველესი სისტემის ღვიძლი შვილი, რომელსაც დღესაც ბადალი არ მოეპოვება მთელ მსოფლიოში.

ამ შეგნებით უნდა ვსულდგმულობდეთ, და, სწორედ ამის გასაზრისებაა დღესაც საჭირო სახელმწიფოებრიობის მშენებლობის გეზის ძიებისას. ესაა ის საწყისი, ამოსავალი საძღვი (პრინციპი), რომელიც სახელმწიფოს სტრუქტურისა და ერის სამომავლო სახის ბალავარია. ეს ის ძალაა, რომელიც ცნობიერად თუ ქვეცნობიერად, მუდამ ჰქონდა ი/კ სამყაროს შვილს. რამდენადაც მეტი გულწრფელობით დავეწაფებით ამ წაღმართულ რწმენის თანწყობას, გავითავისებთ მის ინსტიტუტებს და განვერიდებით ყოველგვარ უკუღმართობას, ასე უხვად წარმოდგენილს მოძალადე მსოფლიოში, იმდენად მალე მივაღწევთ არა მარტო პოლიტიკურ, ანდა ეკონომიკურ თავისუფლებას, რაც, სხვათაშორის, პრინციპულად ყველგან და ყოველთვის ფარდობითი ხასიათის იყო, არის და მუდამ ასეთი იქნება, არამედ, რაც  უპირველესიცაა და აბსოლუტურიც ანუ არაფარდობითი, მოვიპოვებთ სულიერ თავისუფლებას, რომელიც, ტვინიერ ხანმოკლე, ერთეული შემთხვევებისა, თითქმის სამი ათასი, თუ მეტი არა, წელია არ ღირსებია ი/კ სულიერი გარდმონაწესის მემკვიდრეებს საერთო ეროვნული მასშტაბით.

აქვე უპრიანია იმის აღნიშვნაც, რომ, თუ ჩვენი წაღმართული კავკასიური სულიერება, მეტ-ნაკლებად საკმარისი ძალით მოქმედებდა ჩვენ წინაპართა ქვეცნობიერების დონეზე და, მასთან, ასე თუ ისე, საკმარისი ეფექტურობისა იყო ახლა, დღევანდელი გადასახედიდან, როცა მსოფლიო შედის ახალ ინფორმაციულ ერაში, სრულიად აუცილებელი ხდება ჩვენი ძირძველი წაღმართული რწმენის საბოლოო აღორძინება, ცნობიერების დონეზე, და მისი მეოხებით დღევანდელ, პოლირელიგიურ ძალადურ საკაცობრიო ველში არსებობა, რათა კვლავ, სულიერ დონეზე მაინც, თავზე აღარასოდეს აღარ მოგვეხვიოს, იმპერიალისტური ცნებიერებითა თუ ძალით, სხვათა რწმენა-წარმოდგენები, რამეთუ მომავალში სხვაგვარი თავისუფლების გზა აღარ იარსებებს.

საქმე ისაა, რომ მსოფლიოს მრავალ გამოჩენილ (ტოფლერი (აშშ), მასუდა (იაპონია), მაკლუჰანი (კანადა) და სხვა) მეცნიერთა აზრით (სხვათაშორის ამ მეცნიერთა ნააზრევს კომუნისტები საგულდაგულოდ უმალავდნენ ჩვენს თაობას) დედამიწის ცივილიზაციამ, მეტნაკლები სირთულით, უკვე გაიარა მომთაბარე და ბინადარული ერა და შედის ახალ, ინფორმაციულ ერაში, რომელშიდაც მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი (95%) დაკავებული იქნება ამ ერის შესაბამისი საქმიანობით. ესაა ე.წ. „თეთრი საყელოები“, რომელთა საქმიანობა, პირდაპირ თუ არაპირდაპირ, დაკავშირებულია ინფორმაციული სისტემების მეცნიერულ თუ გამოყენებით სფეროებთან. ეს გარემოება კი პრინციპულად ცვლის ცივილიზაციის დღევანდელ სახეს.

თუ განვითარებული ბინადარული ერას შესაბამისი იარაღი ქონდა, და რომელი ერაც ჩვენმა ერმა ისე სახელოვნად გაიარა, რომ ამ ერის შესატყვისი სახელიც კი (მიწათმოქმედი - „გეორგიუსი“) დაიმსახურა, ერთადერთმა მთელ მსოფლიოში, სამაგიეროდ ინფორმაციული ერის შესატყვისი ასეთივე იარაღი ცოდნითი, ბუნებრივ ენაზე დიალოგური, ხელოვნური ინტელექტუალური (ხი) თანწყობა იქნება.

სხვათაშორის, მართველურ ენათა უნიკალური ე.წ. ურთიერთმართვითი, ურთიერთ-კოორდინებადი თვისებების გამო, ჩვენს ერს არანაკლები (ვიდრე ბინადარულ ერაში) შანსი აქვს სამომავლო ინფორმაციული ერაც გაითავისოს და სახლოვნად გაიაროს.

და მაინც, მთავარი სათქმელი აქ ისაა, რომ ინფორმაციულ ერაში, სავარაუდოა, წარსულს ჩაბარდება ე.წ. „ფიზიკური იმპერიები“ და მასში არც საჭირო იქნება და ვერც იარსებებს ამჟამად გაბატონებული ე.წ. „ეკონომიკური“ სახის იმპერიებიც კი. ყველა ამ სახის „თავისუფლებას“ (პოლიტიკურსა თუ ეკონომიკურს), ასე, ვთქვათ „უფასოდ“, უფრო ზუსტად, ავტომატურად „დაარიგებენ“. მაგრამ ნებისმიერი რეგიონი, სახელმწიფო, ერი, ვერსად ვერ გაექცევა ინფორმაციულ, ცოდნით, და ბოლოს, რაც ყველაზე მთავარია, სულიერი თავისუფლების პრობლემებს (რასაც შეიძლება ერების გაქრობა მოჰყვეს). აი რატომაა საჭირო გავითავისოთ ი/კ სამყაროს გარდმონაწესული რწმენის თანწყობა დღეს. მომავალი არა ძალის, არამედ ინტელექტისა და განსაკუთრებით კი, სულიერი ინტელექტუალური საგანძურით მდიდარი საზოგადოებისაა, და აქ გაუნათლებელი და უკმარსულიერი, ვერც პიროვნება და ვერც ერი, თავის სახის შენარჩუნებას ვერ შესძლებს.

ზემოთმოხმობილ საზრისში, ინფორმაციული ერის რაობის მხედველობაში მიღების საჭიროების გამო, არსებითად, აღნიშნული იყო სულიერი სვლეობების ცნობიერების დონეზე „საბოლოო აღორძინების“ აზრი. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ თუ ძველად ყველა და ყველაფერი მოიაზრებოდა რელიგიის მეოხებით, ანუ ადამიანის აზროვნება, მთლიანობაში მაინც, მითოლოგიური იყო, ახლა, მას შემდეგ, რაც დაახლოებით ე.წ. შუა საუკუნეებში, არსებითად, ფინალიზდა (გამოეყო), განსრულდა ხელოვნება და გამოეყო რელიგიას თვითმყოფადი სფეროს სახით, ხოლო მიმდინარე საუკუნეში, ჩვენი თაობის თვალწინ მოხდა მეცნიერების ფინალიზება, რის გამოც რელიგიის სფერო არსებითად შეიცვალა და სულიერი ზნეობრივი ველის სახით მოგვევლინა; „ზნეობა - სწერს ჰეგელი - ობიექტური გონის განსრულებაა... სუბიექტური თავისუფლება არის როგორც თავისთავად და თავისთავის ზოგადი გონებითი ნება“.

ამ გარემოებამ, სხვა არანაკლებ საინტერესო მოვლენებთან ერთად, გამოიწვია ის, რომ არასიმბოლურმა, არამითიურმა, ე.წ. ცნებითმა, მეცნიერულმა, ბუნებაზრულმა (რაციონალურმა) აზროვნებამ თავისი კუთვნილი ადგილი დაიმკვიდრა ჩვენს ყოფაში, რამაც მოიტანა ის შეგნება, რომ ქვეყნის ანაგი უნდა ჩამოყალიბდეს მეცნიერული აზროვნებით, მაგრამ, ამავე დროს, ვერავითარი ფორმალური, რაციონალური, მეცნიერულად დასაბუთებული კანონთა სისტემა - ეფექტური, ქმედითუნარიანი, ცხოვრებისეული ვერ იქნება უკმარსულიერ პიროვნებათა საზოგადოებაში, თუ მეცნიერებისა და ხელოვნების სვლეობებს (პროცესებს) სამერთიანობაში არ შეერწყა სულიერი, ზნეობრივი და რწმენითი სვლეობები, რამეთუ, თვინიერ ამისა, მეცნიერება ოდენ მშრალი ფორმალიზმის და მატერიალიზმისკენაა მისწრაფებადი, ხელოვნება ეროტიზმისაკენ, ხოლო რელიგია კი ფანატიზმისაკენ, რის მაგალითებსაც, სხვათაშორის, მთელი მსოფლიოს მეცნიერება, ხელოვნება და რელიგია დღეს უხვად იძლევა.

აი, ამ სამერთიანი შეწონასწორებული სვლეობის სათანადო სიღრმით გააზრებისთვისაა საჭირო ამჟამად ნაბისმიერი სვლეობის ცნობიერების დონეზე გასაზრებისა. სწორედ მაშინ არჩევნებისა და საკანონმდებლო, აღმასრულებელი, სამოსამართლეო სამერთიანი სისტემის კანონები, თუ სხვა ნებისმიერი წესი და რიგი, არა წესად და რიგად დარჩება, არამედ ცხოვრებაში განსხეულდება და გატარდება.

ზემოხსენებულთან დაკავშირებით, საჭიროა საერთო  ი/კ გარდმონაწესული სულიერ-ზნეობრივი თანწყობის, თუნდაც, ზოგადი დახასიათების წარმოდგენა.

თავდაპირველად, აღსანიშნავია ჩვენი ტრადიციული სულიერი თანწყობის ე.წ. უკასტო ბუნება, საწინააღმდეგოდ მსოფლიოში გაბატონებული, არსებითად, ე.წ. პოლიტიკური ხასიათის რელიგიებისა, რომლებიც კასტური სახისაა  და ერთთავად მისი კასტის სისტემის განმტკიცებისკენაა მოგეზილი. ი/კ ხატის უკასტო ხასიათის უნიკალობა სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ყოველი ხატის ნებისმიერი წევრი, ერთის მხრივ, თანასწორია ნებისმიერი იურიდიული თუ არაიურიდიული, ყოფითი თვალსაზრისით, ხოლო, მეორეს მხრივ, ყველა პიროვნება უკლებლივ ხატის ყმაა; უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, თემის ყველა წევრი, ვინც ხატის ყმაა, ერთმანეთში თვითურად, აბსოლიტურად, თანასწორები არიან უფლებრივად, ხოლო, თუ ვინმე თემს შემოეხიზნება, ხატი მას ქვეშევრდომად გაიხდის, სამი წლის ვადით, და თუ, ამ ხნის განმავლობაში, იგი გაითავისებს თემის სულიერ ზნე-ჩვეულებებს და ხატის ყმად მოქცევა, მხოლოდ მაშინ გახდება იგი თემის სრულფასოვანი წევრი. მასთან, შემოხიზნულს შეუძლია ან ადგილობრივი თემის გვარი მიიღოს, ანდა თავის გვარზე დარჩეს.

ამრიგად, აქ მთავარი ის კი არაა ხიზანს საკუთარი გვარი წავართვათ და ხატისკაცად  ვაქციოთ, არამედ ის, რომ თავის გვარსა თუ სამშობლოს, გარკვეული მიზეზებით მოწყვეტილი და უცხო გარემოში მოხვედრილი, უკმარსულიერთა უკუღმართობით გატანჯული, პიროვნება ადგილის დედისა და სულიერი ბინადარული ყოფის მადლს ეზიაროს, რათა მას, და ათასწლობით მის შთამომავლებსაც, არ ჰქონდეთ გაორებული სულიერი არსი, რათა ის გარემო, სადაც ისინი ბედმა თუ უბედობამ დაასახლა, იყოს ღვიძლი, მყუდრო სავანე მათთვის, და ბოლოს, რათა ადამიანი კაცთა შორის კაცობდეს, და აღარ იყოს ქვეყნად მარად უკმარსულიერი არსება.

თამამად შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე ყოვლისგამაჩანაგებელი, სიცოცხლის აღმგველი იარაღის შემქმნელი სახაროვისდაგვარი მოძალადეები, ათასგვარი ე.წ. კონსტიტუციური ხრიკებით, სურვილობენ რა შეიქმნან იმის პირობები, რომ დაესახლონ იქ, სადაც მათ მოეპრიანებათ, დღეს მსოფლიოში გაბატონდა ადამიანთა ტიპი, რომელიც, არსებითად, დედამიწაზე მომთაბერეობს იმისთვის, რომ შერჩეულ „სავარგულზე“ სანამ ამის საშუალებაა, „მოაიბალახოს“, და შემდეგ, ეს მისი დროებითი სამყოფელი, უკანმოუხედავად მიატოვოს. მეტიც, ააოხროს და გააჩანაგოს დედაბუნება, რომლის ყოველი მტკაველი ადგილის დედის მადლითაა აღვსილი. უკმარსულიერი არაკაცი კი ყოველივე ამას არათუ ვერ ხედავს, არამედ არც სურს დაინახოს, შეიმეცნოს და გაისულიეროს.

აი, ამიტომაა არაკასტული სულიერებით აღვსილი თემის შვილი, ხატის ყმა, - ის უნიკალური მოქალაქე, რომელიც, დღეს, ტანჯვითა და ვაებით აღვსილ დედამიწას, ადამიანთა საზოგადოებას, წყალივით ესაჭიროება, და რაც თავად მოქალაქესაც თავისი საზოგადოების ღვიძლ შვილად, ძმად და პატრონად გადააქცევს.

დღევანდელი, და, მითუმეტეს, მომავალი მსოფლიოსათვის, არანაკლებ საინტერესო და საჭიროცაა, თვინიერ არაკასტული საზოგადოებრივი ინსტიტუტისა, გაითავისოს ის გზახერხი, რომელიც ცალკეულ საზოგადოებრივ ჯგუფებს შორის შექმნის მარადიულ სიმშვიდეს, ანუ წონასწორობის პირობებს. ასეთი გარდმონაწესული გზახერხი უძველეს ხანაშია შექმნილი ი/კ სამყაროში, და იგი გამოცდილია ათასწლეულების ქარტეხილში. ესაა ჩვენი ი/კ ძირძველი ძუძუმტეობის ინსტიტუტი, რომელიც საშუალებას იძლევა არა მარტო გარკვეული საზოგადოების, ერთი შეხედვით უცხო პირები, სამუდამოდ და-ძმური კავშირით შეაკავშიროს, არამედ ასეთივე და-ძმური კავშირით შეკრას სხვადასხვა საზოგადოებათა შვილებიც. მეტიც, ი/კ სამყაროში მის ჩრდილოეთსა თუ სამხრეთში არა ერთი შემთხვევაა დადასტურებული, როცა სამტრო-საციცოცხლოდ გადაკიდებული ცალკეული თემები დაპირისპირებულ თემის თავკაცთა გადაწყვეტილებით თემის დედათა ძუძუზე კბილის დადებით, ორივე მოქიშპე თემის ყოველ წარმომადგენელს შორის, სწორედ ძუძუმტეობის უძველესი ტრადიციული ინსტიტუტის მეოხებით, კოლექტიური დაძმობილების აქტს ახდენენ. ადვილი წარმოსადგენია, საძღვისურად, ასეთი ანაგის ი/კ რელიგიური წესი, თუ რამდენად ესაჭიროება დღეს და სამომავლოდაც, მარადიულ ურთიერთშემმუსვრელ ომში ჩაბმულ მსოფლიოს, რომ არაფერი ვთქვათ რა თავად იბერიულ-კავკასიურ სივრცეზე.

არცერთი რაციონალური გზით მავალი ფორმალური მსოფლიო ორგანიზაცია, და მათ შორის არც გაერო, ვერასოდეს ვერ მიაღწევს ცალკეულ საზოგადოებათა და მითუმეტეს, ერთა შორის დამეგობრებისა და დანათესავების იმ ეფექტს, რომელსაც ათასწლეულობით მუდამ აღწევდა ი/კ სულიერებით აღვსილი კაცი, განსაკუთრებით კი დედაკაცი, რომლის მანდილის მაგიას, უკვე ინდივიდუალურ დონეზე, არა მარტო მოშუღლე პიროვნებათა, არამედ ტომთა და ერთა დაზავებაც კი შეეძლო.

პიროვნება, რომელიც ხატის ყმა და ბინადარული სულიერებით აღვსილი ადგილის დედის შვილი კი არაა, არამედ მსოფლიოში მომთაბარე, კარგი „საბალახოს“ მძებნელია - მუდამ ეგოისტი და უკმარსულიერი იქნება, თუნდაც ყოველგვარი დღევანდელი მეცნიერული ცოდნით იყოს იგი აღჭურვილი; ასეთი პიროვნება ვერასოდეს ვერ შეიმცნებს, თუ ხატის ყმისათვის „მე“-ს, „ეგოს“ ძიება რატომ არაა სარკვი, პრობლემა, და, თუ რატომ ცხოვრობს იგი ე.წ. „ჩვენის“ სუბიექტური აღქმით, ანუ მთელი თემის სულით; რატომ ცხოვრობს იგი თემის, მისი სიცოცხლის ხის მარადიულობისათვის; რატომ არის იგი სულიერად არა ფოთოლი ამ ხისა, არამედ თავად ხე; რატომ არ კვდება იგი, არამედ გარდაიცვლება და ა.შ.

„თუ ადამიანის სუბიექტური სურვილები - სწერს რუდოლფ შტაინერი - ერთადერთი კრიტერიუმია მის მიერ სამყაროში პრაქტიკული ორიენტაციისა, მაშინ რის საფუძველზე უნდა ვაღიაროთ ესა თუ ის მოვალეობანი, განა მისი კანონიერი უფლება არ იქნება ამ ცხოვრებით მარტივი ეგოისტური ტკბობა?!“

დოქტორი შტაინერისა არ იყოს, აი ამ სუბიექტური სურვილითაა აღვსილი დღეს თანამედროვე უკმარსულიერი კაცობრიობა, და მისთვის სრულიად არ იქნება ურიგო თავისი სულიერების ი/კ საფუძველზე დაფუძნება, ანუ ის კაცობის ინსტიტუტი, რომელმაც ათასწლეულებში ასევე დაამტკიცა თავისი მედეგობა. აკი საბას მიხედვით, როგორც  აღვნიშნეთ, „კაცი ზოგად ყოველთა ეწოდების“ და, როგორც ჩვენი სახელოვანი მამულიშვილები გვასწავლიან (ი. ჯავახიშვილი, ა. ჩიქობავა და ა.შ.) მხოლოდ კაცი (დედაკაცი და მამაკაცი) იწოდება ი/კ სამყაროში სულიერად ვინ-ად და არა რა-დ ხატთან და მაღალ ღმერთთან ერთად.

იბერიულ-კავკასიურ სულიერ-ზნეობრივი სისტემის ცალკეულ ინსტიტუტთა უბრალო ჩამოთვლაც კი უსასრულოდ შეიძლება გაგრძელდეს; რომელი ერთი უნდა გაიხსენო - პიროვნული გარესჯის, მედიტაციის თანწყობა, რომლის დროსაც სულითა და სხეულით ი/კ სიმბოლური სისტემის მეოხებით გარდასახული, შინაგანი გალობით აღვსილი კაცი როგორ ცდილობს ჩასწვდეს მას, რომლის, მართლაც ბრძენი დივნოსისა არ იყოს „არცა გრძნობა არს.., არცა ოცნება, არცა ნება, არცა სახელისდება, არცა სიტყუა, არცა შეხება, არცა ხელოვნებაი“; ოჯახის, კერის გასაოცარი, სრულიად უნიკალური მედიტაციის სისტემა, მარნის, დედაბოძის, კერის შიბის ე.წ. ოჯინჯალის რიტუალებით; ხევისბერობის ინსტიტუტი; ხატისა და კაცის ურთიერთობა, დაწყებული ხატისაკენ მიმავალი ფერხისული სამიარუსიანი სვლითა და თემის ბედის წინჭვრეტით და დამთავრებული ხატის, არსებითად, ერთადერთი ჭეშმარიტი ი/კ შესაწირით, ე.წ. ხატის ტყეში ხის დარგვა-გახარების რიტუალით; წყალთან დიალოგი; ჩიტთან, ცხოველებთან, მცენარეებთან, მთებთან და, საზოგადოდ, მთელ სამყაროსთან გარესჯით მედიტაციური ურთიერთობა; მამაკაცთა ნებისმიერი ასაკის მდედრთან სრულიად გასაოცარი დამოკიდებულება; უფროს-უმცროსობის მამათა და დედათა ინსტიტუტი; სტუმარ-მასპინძლობისა და სხვათა და სხვათა მრავალთა შესაბამისი რიტუალები.

ცალკეულ ზნე-ჩვეულებებსა თუ პრინციპებს, განსულიერებულს ი/კ ერთაობითი გარდმონაწესით ბოლო არ უჩანს. რომელი ერთი უნდა დაასახელო: ნენის პურის გატეხვის, ნებისმიერ წინააღმდეგობათა, მათ შორის სისხლისმიერისაც, გადამლახავი, პრინციპი; ცის დღის გრძნობითი მარხვები; გვერგვისა და ჩიჩილაკის მსგებსითი მარხვები; თვითმიშვილების წეს-ჩვეულება კერის წევრის შემოკვდომისას; შვიდობის სრულიად უნიკალური პრინციპი; გვარის (გორის) მარადიული სიწმინდის პრინციპი; ნათლობის შვიდობითი პრინციპი; განმეგობრების ასევე შვიდობითი პრინციპი; დედა-უფალისა და მამა-უფალის პრინციპი; ხატის ტყის ხელშეუხებლობის პრინციპი; უჩუმარი მადლის ქმნის სისტემა; გალობითი მამთადობის სისტემა; კვებისა და მკურნალობის სისტემები, წყლით, ცვარითა და თოვლით განწმენდის რიტუალები; ხეზე ცხოვრების წეს-ჩვეულება; ათინათის დაჭერის რიტუალი; ზარით დატირების სასტემები; მაყრობის ინსტიტუტი; ფერხისული ქორწინების რიტუალები; გალობით კარდაკარ სვლის რიტუალები; სამანთა ჩაგდების სათემო წეს-ჩვეულებანი; ქალისა და ვაჟის განსწავლის სისტემები; ჭიშკართან პურობის რიტუალი; დაქალების მამრთაგან ფარული რიტუალი; ცოლ-ქმართა ფარული ურთიერთობის წეს-ჩვეულებანი; სინქრონულ-დიაქრონული მონოგრამიის სისტემა, ფერხისული ომის სისტემა; დედაკაცთა ხევისბერობის წეს-ჩვეულება; „სმენიანობის“ წინჭვერტითი სისტემა; მეზობელ ტომებში „გაშვილების“ ინსტიტუტი; სოფლად „გაშვილების“ წესი; საკუთარი მარჯვენით მოპოვებული ჭირნახულით გამასპინძლების რიტუალი, ღვინის, თაფლისა და სხვადასხვა ზედაშეთა რიტუალი; სხვათა და სხვათა მრავალთა ყოფითი დანიშნულების რიტუალიები.

ჩამოთვლილი რიტუალებიდან თუნდაც ერთი რომელიმეს სტრუქტურა რომ განვიხილოთ, დავინახავთ ურთულეს სისტემას. ასე მაგალითად, რომ გავხსნათ მამაკაცთა ნებისმიერი ასაკის მდედრთან ურთიერთობის სისტემა, დავინახავთ, რომ ეს არის რთული თანწყობა შედგენილი ჩუმი ხვნის, უცნობთაგანაც კი ქალის ე.წ. მამაკაცურ საქმიანობაში დახმარება, მოხუც მამაკაცთაგანაც კი ნებისმიერი ასაკის ქალისადმი ფეხზე ადგომის რიტუალი და მრავალი, მრავალი სხვა. და ეს მაშინ, როცა ცალკეულ მდედრულ და მამრულ, სქესთა შორის არსებობს არანაკლებ საინტერესო და საჭირო, უფროს-უმცროსობის რთული თანწყობა.

მასთან ყველა ზემოთჩამოთვლილი ი/კ სულიერ-ზნეობრივი რიტუალები, დღესაც, ან მეცნიერულ დონეზეა ჩაფიქსირებული, ანდა ამჟამადაც კი გვხვდება ყოფაში.

განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია ის ფაქტი, რომ უკლებლივ ყველა ეს, და, სხვაც მრავალი ჩამოუთვლელი უაღრესად საინტერესო რიტუალები, ერთიან, ორგანულად, სხეობრივად, განუყოფელ თანწყობას ქმნიან ი/კ წარმართული სულიერი რწმენისა. განსაკუთრებულ განხილვას იმსახურებს ი/კ წარმართული სულიერების ძირითადი ელემენტი: გალობა და მასთან სახეობრივად დაკავშირებული როკვა - ე.წ. ფერხისა.

იბერიულ-კავკასიური სიმღერა, - გალობა - ჩვენი რწმენა-წარმოდგენების წიაღში ჩამოყალიბდა. მასთან, ცალკეულ რეგიონთა (ადიღური, დაღესტნური, ვაინახური, ქართველური ტომები) შორის მჭიდრო ინტონაციური ურთიერთკავშირი არსებობს, რადგან აქ სიმღერის შესრულების წესს განსაზღვრავს ის ძირძველი რწმენა-წარმოდგენები, სულიერი ერთიანობა, რომელიც ათასწლეულების მანძილზე გარდმონაწესულად ვითარდებოდა. თვინიერ ამისა, სასიმღერო-საგალობო ენის ანაგის სახეზე დიდი გავლენა იქონია, ჯერ კიდევ უძველეს ხანაში არანაკლები 5000 წლის წინ ჩამოყალიბებულმა თანწყობამ, ცხადია, ენის კილოებრივი სხვადასხვაობის შენარჩუნებით. ი/კ სამყაროს ერთიანი სულიერ-გენეტიკური კოდის ჩამოყალიბებაში ამ სვლეობამ, როკვითი ერთიანი თანწყობის სწვრივად, გადამწყვეტი როლი ითამაშა ე.წ. ფერხისას სახით. მეტიც, ბევრი მეცნიერი (შ. ასლანიშვილი, ნ. მაისურაძე და სხვები) მთელი სერიოზულობით ეძებენ ი/კ არეალის იმ ე.წ. ფუძე ჰანგს, რომელმაც ათასწლეულების მანძილზე განაპირობა სასიმღერო-საგალობო მსგავსი ენის ჩამოყალიბება და განვითარება.

განსაკუთრებით აღნიშვნის ღირსია ის გარემოება, რომ ი. ჯავახიშვილი, მ. თამარაშვილი და ეპ. კირიონი ჩვენს მრავალხმიან სიმღერა-გალობას წარმართული ხანიდან მომდინარედ სთვლიან. სწორედ ეს წარმართული ხანის ზემოთხსენებული ფუძე-ჰანგი (ნ. მაისურაძე) იმის მაჩვენებელია, რომ უძველეს ხანაში ი/კ სამყაროში ერთიანი მუსიკალური ენა არსებობდა. ახალმა სიმღერა-გალობებმა, იყვნენ რა გენეტიკურ კავშირში თავდაპირველ მელოდიურ თანწყობასთან, წარმოიქმნეს ი/კ მუსიკალური ერთიანი ველი.

ნ. მაისურაძის აზრით, ამ ველის ჩამოყალიბებაში განსაკუთებული როლი უთამაშია მიცვალებულთა ხმით დატირების რიტუალებს, რომელთა ინტონაციური საფუძველიც ხსენებული ფუძე-ჰანგის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში..., თუმცა ისინი ვერ სცილდებიან მღერითი დეკლამაციის ჩარჩოებს, ვერ აღწევენ იმ შესაძლებლობებს, რომლებიც საფერხულო სიმღერებს გააჩნიათ..., ამიტომ... შემდგომი განვითარების პროცესში საფერხულოების მძლავრი ინტონაციური გავლენა შეინიშნება... ასევე აკვნის ნანები ნათლად ავლენენ გენეტიკურ კავშირს სამგლოვიარო, საფერხულო და ნაწილობრივ ისტორიულ-საგმირო სიმღერების... ნიმუშებთან... „იავნანას“ მელოდია ერთ-ერთი უძველესი ეტაპია. მრავალი საწესო, შრომის თუ საყოფაცხოვრებო სიმღერა „იავნანას“ ინტონაციაში ექცევა... მესხური სიმღერების ნაწილს „იავნანას“ ტიპის ინტონაციები უდევს საფუძვლად... მესხური განსაკუთრებული ინტონაციურ სიახლოვეს ამჟღანებს ხევსურულ „ხმით ნატირლებში“ ფრაზების დასასრულს... განსაკუთრებით საინტერესოა სვანური და რაჭული საწესო საფერხულო სიმღერები, რომელთაგან უადრესი სამხმიანი ნიმუშების შუა ხმა ფუძე-ჰანგს მოიცავს („ბარბალ-დოლაში“, „ილია დორდე“, „ამირანი“, „ფერხული“ და სხვა).

დიდი ივანე, მსჯელობს რა გურია-აჭარის რეგიონში შემორჩენილ ოთხმიან სიმღერებზე, სწერს: „ნადურისათვის საჭიროა: ერთი მთქმელი, თვითონ მომღერალი, რომელიც ლექსებით მღერის, ორი შემხმობარი, ერთი გამყინავი და ორიც მობანე“.

ჩვენი სახელოვანი კომპოზიტორი დ. არაყიშვილი, მსჯელობს რა მუსიკალური განვითარების პრინციპებზე აღნიშნავს, რომ ეს პრინციპები საერთოა გურული, ფშავ-ხევსურული და ქართლ-კახური სიმღერისათვის.

ზემოთნახსენებ საფერხისებზე, რომლებშიც ფუძე-ჰანგია ასახული, ვ. ბარდაველიძე გვამცნობს, რომ ისინი წრიული, წრიული ორი და სამსართულიანი, ნახევარწრიული, ერთრიგა, ორრიგა მწკრივული სახისანი იყო.

ნ. მაისურაძე აღნიშნავს მრავალსართულიან ფერხულს ე.წ. მორბეღელას, რომელიც ნელი, წრიული მოძრაობით და სიმღერით, ხატის მამულის გარკვეული ადგილიდან, ხატისკენ მიდიოდა: მასთან, შემსრულებელთა სიმრავლის ორი-სამი წრე შეიკვრებოდა... და ქორბეღელას დაქცევა და სიმღერის არევა ადამიანთა და საქონლის დაღპვას მოასწავებდა. მისი კარგი შესრულება კი სიკეთის მანიშნებელი იყო. დროშაში გარეგნული ფორმით, განსახიერებული იყო საკულტო ხეო - სწერს ნ. მაისურაძე და განმარტავს: „დროშა, „ჯვართ ენაში“ წოდებული ალვის ტანად - ალვის ხედ, ემთხვევა საფერხულო სიმღერის ტექსტში ნახსენებ ამავე სახელწოდების წმინდა ხეს: ალვა, ალვის ხე ან ალვის ტანი, რაც მიუთითებს დროშის კავშირზე ალვის ხესთან. გამოთქმულია ვარაუდი ვ. ბარდაველიძის მიერ, რომ ფერხულის აუცილებელი შესრულება დროშის გადაადგილებისას, „გადაბრძანებისას“, გენეტიკურად დაკავშირებული უნდა იყოს ხატის კარზე წმინდა ხის ირგვლივ საწესო ფერხულის დაბმასთან. ჯვარი და ხატი, რომელიც ენობრივი მონაცემებით ძელსა და ხეს აღნიშნავდა, წმინდა ხე იყო... ამრიგად, წრიული ფერხულების წესში შემოინახა.. რელიგიური აზროვნების განვითარების უძველესი შრეები“ - ასკვნის სახელოვანი მეცნიერი. მისი აზრით საფერხულო სიმღერებს სიტყვიერი ტექსტის შინაარსი წარმართული რწმენა-წარმოდგენების ანარეკლია და იგი მთელ საქართველოშია გავრცელებული: მაგალითად წარმოდგენილია აშაური მეტად საინტერესო ვარიანტი: „ჩვენი ბატონის კარზედა ხე ალვად ამოსულიყო. ბევრად მოუსხამ ყურძენი, საჭმელად გამოსულაო. მაგის უჭმელი ქალ-ვაჟი უდროოდ დაშაულაო“.

ძვ. წ. II ათასწლეულის ცნობილ თრიალეთის მთაზე ასახულ კომპოზიციაში დ. ჯანელიძე ფერხისას სცენას ხედავს: „თრიალეთის ვერცხლის სასმისზე ასახულია... „უკვდავების წყლისა“ და „სიცოცხლის ხესთან“ დაკავშირებული რიტუალური-მითოლოგიური სახიობა“.

„მუსიკალურ-ეთნოგრაფიული მასალების შესწავლამ, - სწერს ნ. მაისურაძე -  შესაძლებლობა მოგვცა წარმოგვედგინა მართველი ხალხის მუსიკალური აზროვნების თანმიმდევრული განვითარების სურათი... ქართული მუსიკალური ფუძე-ენის წიაღში... მრავალხმიანობის კომპლექსური ფორმის ჩასახა... მრავალხმიანობის კერად, უეჭველია - კავკასიაა... საგულისხმო, სადაც ამ ფენომენის მრავალხმიანობის ჩასახვა-განვითარება, როგორც ჩანს... იბერთა სახელს კავშირდება. ნიშანდობლივია, რომ... მუსიკალური მასალის ანალიზი... მრავალხმიანობის წარმოშობს, წარმოშობს, ჩამოყალიბებისა და განვითარების თანმიმდევრულ, უწყვეტ სურათს იძლევა, რაც უდაოდ ნიშნავს იმას, რომ... მრავალხმიანობის ჩამოყალიბება-განვითარება ადგილობრივ ნიადაზე მიმდინარეობდა“.

ამ უაღრესად საინტერესო მაცნიერული გამოკვლევებიდან, ვხედავთ, რომ იბერიულ-კავკასიური სამყაროს ფუძე-ჰანგი ფერხულის ხასიათისაა, რაც ჩვენი წინაშე რწმენა-წარმოდგენების რიტუალთა შესრულების ქვაკუთხედია კოლექტიური ხატის თუ ოჯახური, კერის მედიტაციის დროს.

ჩვენი გარდმონაწესული რწმენის არაპოლიტიკური, არაიდეოლოგიური, უაღრესად თანამედროვე, კიდევ უფრო მეტად, მარადიული ღირებულებით ხასიათი ამ ფერხისული თანწყობის დამსახურებაა, რამეთუ აქ რწმენის ბალავარია არა სიტყვა, არამედ გალობისა და როკვის ფერხისული უნატიფესი თანწყობა, რომელიც განსხეულებულია გარდმონაწესულად გლოვის, მკურნალობის, ნათლიობის, შრომისა თუ სხვა მრავალ რიტუალებში. აი, რატომ მიაღწია იბერიულ-კავკასიურმა განუმეორებელმა, დღეს, გალობად და როკვად დაშლილმაც კი, ფერხისულმა თანწყობამ უმაღლესი ხელოვნების მწვერვალებს მთელ მსოფლიოში. საგანგებო აღნიშვნის ღირსია ჩვენი როკვისა და, განსაკუთრებით კი, გალობის გახსნილი, იმპროვიზებული, შემოქმედებითი ხასიათი, რეომელიც იბერიულ-კავკასიური, თავისუფალი სულის გამოვლინებაა.

და თუ არა ჩვენში დღევანდელი უკმარსულიერებით, რით უნდა აიხსნას ის, რომ „ლილეს“, „ოდოიას“ და სხვათა და სხვათა მრავალ უძველეს გალობათა სადარის შექმნა, დღეს ასე ჭირს ი/კ სამყაროში, ქვეცნობიერებისა თუ ცნობიერების დონეზე, ამიტომ იბრძვიან დღეს ასე თავდაუზოგავად ძირძველი კავკასიელები თავისუფლებისათვის.

აი, რატომ არის იბერიულ-კავკასიური გარდმონაწესის აღდგენა ჩვენს მიერ დღეს, მსოფლიო ზომთსადარის ამოცანა, უკმარსულიერ საკაცობრიო ველში, აი რა არის ჩვენი ერის სულიერი ფასეულობა, რამეთუ, დღეს, გარეშე ძალთაგან, სუნიტურ-შიიტურ-კათოლიკურ-მართმადიდებლურ და სხვა რელიგიურ სამყაროებად დაქუცმაცებულ, არსებითად, ერთობითი სახის ი/კ სივრცეს, ზებუნებაზრული გარესჯითი (მეტადიციური) აზროვნების თვალსაზრისით, თვინიერ ძირძველ ი/კ უცვლარი ფასეულობებისა, არც არაფერი აერთიანებდა ერთგნურად (ტოტალურად), არც ამჯამად აერთიანებს, და, კვლავაც, ვერც ვერასოდეს ვერაფერი ვერ გააერთიანებს.

უკვე არსებული და მოსალოდნელი ინფორმაციული ექსპანსიის პირობებში, ნებისმიერი ერისათვის ხსნად გვესახება ზემოთმითითებულ, ან მსგავს, უცვლარ ფასეულობათა წარმოჩინება, განვითარება და შემდგომ, ამ ფასეულობათა მეოხებით, ე.წ. საკაცობრიო სივრცეში, ღირსეული თანაცხოვრება.

ხელოვნური ინტელექტი და ეროვნული გარდმონაწესი

„ოსმალოს საქრთველოში” ილია წერდა: „ყოველი ერი თავისის ისტორიით სულდგმულობს. იგია სიგანძე, საცა ერი პოულობს თავისის სულის ღონეს, თავისის სულისბგერას, თვის ზნეობითს და გონებითს აღმატებულებას, თვის ვინაობას, თვის თვისებას. ჩვენის ფიქრით, არც ერთობა ენისა, არც ერთობა სარწმუნოებისა და გვარტომობისა ისე არ შეამსჭვალებს ხოლმე ადამიანს ერთმანეთთან, როგორც ერთობა ისტორიისა. ერი, ერთის ღვაწლის დამდები, ერთს ისტორიულ უღელში ბმული, ერთად მებრძოლი, ერთსა და იმავე ჭირსა და ლხინში გამოტარებული - ერთსულობით, ერთგულობით, ძლიერია. თუნდ დროთა ბრუნვას ერი განეყოს, დაერღვიოს, - მაგრამ მაინც რღვეულთა შორის იდუმალი შემსჭვალება, იდუმალი მიმზიდველობა იმდენად სუფევს, რომ სამყოფია ხოლმე ერთი შემთხვევა, რათა იფეთქოს, იჭექოს დაძინებულმა ისტორიამ და ერთსულობამ, ერთგულობამ თვისი ძლიერი ფრთა გაშალოს...

სარწმუნოების სხვა-და-სხვაობა ჩვენ არ გვაშინებს. ქართველმა... იცის პატივი სხვის სარწმუნოებისაც. ამიტომაც ჩვენს ისტორიაში არ არის მაგალითი, რომ ქართველს სურვებიყოს ოდესმე სხვისა სარწმუნოების დაჩაგვრა და დევნა. სომეხნი, ებრაელნი, თვით მაჰმადიანნიცა, ჩვენს შორის მცხოვრებნი, ამაში ჩვენ ვერაფერს ვერ წაგვაყვედრებენ. სხვა ქვეყანაში სარწმუნოებისათვის დევნილნი და დაჩაგრულნი - აქ ჩვენში ჰპოულობენ მშვიდობის-მყოფელს სავანესა და სინდისის თავისუფლებასა“.

ერი უცვლარი ზედროულვრცეული ხატია „ჩემი ხატია სამშობლო, სახატე მთელი ქვეყანა“ (აკაკი) და არა წუთისოფლის შემთხვევითი წარმავალი არსი - პიროვნული რწმენის დონეზე. რწმენა, აქ უზენაესი სიყვარულია იმ ზებუნებაზრული, ერთაობითი, მარადცოცხალი, არსობრივი (კონკრეტული) პიროვნებისა, რომლის სიღრმისეული ანაგია (სტრუქტურაა) სულიერ-ზნეობრივი, პიროვნულ-ეროვნული, უცვლარი გარდმონაწესი.

პიროვნებისათვის, რწმენითი თანწყობის (სისტემის) სიღრმისეული ანაგი, ეროვნული უცვლარი უზენაესი ღირებულებანი, - აწმყოში არსებული მუდამ ცოცხალი განსიყვარულებული სხე, წარსულის ძირითა და, ზეციური შიშით განხორციელებული, სამომავლო კავშირით, - არის ზედროულვრცეული, სხეოვანი (ორგანული) სულიერ-ზნეობრივი-პიროვნული-ეროვნული ველი.

სულიერ-ზნეობრივი-პიროვნულ-ეროვნული ველი, წინა უთვალავ თაობათა ერთაობითი შემოქმედებითი სვლეობის (პროცესის) თანწყობაა; ამიტომაა ამ ველს ნაზიარები ერიშვილი პიროვნება. ყოველი არსობრივი პიროვნება, თავის მხრივ განუწყვეტლივ ზემოქმედებს ამ ზებუნებაზრულ ეროვნულ ველზე და აძლიერებს მას, ამრიგად, ეროვნული ველის თვითძრაობა მარადიული შემოქმედებითი ზეპიროვნული სვლეობაა.

ერის სულიერ-ზნეობრივი განვითარების მარადიულ შემოქმედებით ზეპიროვნულ სვლეობაში წარმოქმნილ ძირძველ მონაპოვართა ერთობლიობას, რომელიც ერის სიღრმისეული ანაგის ბუნებიდან გამომდინარეობს, და მთელი მისი ზებუნებაზრული ცხოვრებისეული ძალების თანმატ (პროგრესულ) მემკვიდრეობით განვითარებას ემსახურება - ვუწოდოთ გარდმონაწესი.

როცა თორას მორწმუნე ერის და მითუმეტეს, მისი შემთხზველის ხსენებაც კი არ იყო ამ ქვეყანაზე, თურმე „შუმერის მიწა, ტკბილმეტყველი, დიადი ქვეყანა დიდებულ წესთა...“ (სამოთხის მითოსი). და, თავისთავად ცხადია, მანამ სანამ თვითმარქვია ისრაელის (ღმერთის რჩეულის) წარმომადგენელი ე.წ. „ნოეს კიდობანი“ აიგებოდა „წარღვნა მძვინვარებდა ხმელეთის პირზე, შემდგომად შვიდი ღამესა, ხომალდს ტალღები მიმოიტაცებდა, მაშინ ამობრწყინდა მზის ღმერთი,  ზიუსუდრამ გააღო სარკმელი შემნახველი სულდგმულთა და კაცთა თესლისა“ (წარღვნის დასასრული).

აზრის (სემანტიკის) გადმოცემის დადასტურებულ მასალას შუმერებამდე (პროტოშუმერებამდე?!) ვერ ვიპოვით, რამეთუ მისი (აზრის) გადმოცემის ასოითი გზახერხი მათი (შუმერების) მოგონილია.

ასე რომ, როგორც ვხედავთ, უძველესი დროიდან, უკვე ჩანს, გონიერი არსების უსაზღვრო სიყვარული საკუთარი მიწისადმი. ეს დრო კი, თითქმის, „საკუთარი მიწის“ არსებობის ზღვარი, რამეთუ იქამდე, საყოველთაო ზომთსადარით, მხოლოდ ე.წ. „მომთაბარე ცხოვრება“ არსებობდა; ასე რომ, „მშობლიური მიწის“ სიყვარული ე.წ. „გეორგიუსების“, მიწისმუშების, ბინადარული ყოფის მქონე გონიერი არსებების, მოვლინებამდე ვერც კი იარსებებდა.

აქედან გამომდინარე, არც იმ ე.წ. რელიგიურ_იდეოლოგიურ მითიურ სისტემებს ექნებოდა ადგილი, რომლებსაც, რათა სხვათა მიწების დაპყრობის „უფლება“ მოიპოვონ, თხზავენ ის ქოსატყუილები, რომელთა წინაპრებმა ე.წ. „სულიერი ბინადარულობის ერას“ (რომლის დროსაც „ზედაშის ქვევრის ძალის“ რწმენა ერთი მისხლითაც კი არ დაგაცილებს ე.წ. “ადგილის დედის” მადლს) ვერ მიაღწიეს, და, უკეთეს შემთხვევაში, ბინადარული ყოფის მხოლოდ გარეგნულ, ზედაპირულ, ე.წ. გამოყენებით, არსს ცნობენ, რის გამოც, დღემდე, ათასი ელფის (სტილის) არაკებს იგონებენ, რათა სხვათა შრომისა და გარჯის ხარჯზე იარსებონ. მაგალითად, გრინებაუმი გვამცნობს: „არავინ იცოდა, რომ მონღოლებს, ჩინგიზ ხანის ხელმძღვანელობით, სურდათ განეხორციელებინათ მსოფლიო სახელმწიფოს იდეა; „ცაში ერთია ღმერთი, დედამიწაზე ერთია მმართველი“), თუმცა ისიც სათქმელია, რომ, ამ დროისათვის ისლამური, ქრისტიანული, ბუდისტური თუ სხვა მრავალრიცხოვანი (წიგნიერი თუ ზეპირი) სისტემები კარგა ხნის მოგონილი იყო.

„ბუნების საგნები მხოლოდ უშუალოდ და მხოლოდ ერთხელ არსებობენ, ხოლო ადამიანი როგორც გონი აორებს თავის თავს, რადგან იგი არსებობს ისევე როგორც ბუნების საგანი, ხოლო შემდეგ აგრეთვე და ამდენადვე თავისთვისაც არსებობს, თავის თავს განჭვრეტს, თავის თავს წარმოადგენს, აზროვნებს და მხოლოდ ამ მომქმედი თავისთვისმყოფობის წყალობით წარმოიდგენს გონს“.

ახლა კი ვნახოთ, თუ რამდენად, წარმოადგენს გონს „თავის თავს“ და „განჭვრეტს“ მას, ამჟამინდელი ქმოსნური (ტექნიკური) სივრცის, ჩვენი თანამედროვენი.

დღეს, ჩვენი თაობის ჯერაც განუვითარებელი მეცნიერებათამცოდნეობითი აზროვნება, თვლის, რომ ქმოსნობა წმინდა გამოყენებითი მეცნიერებაა. ეს შეუსაბამობა, განსაკუთრებით თვალში საცემი და შესამჩნევი გახდა XX ს-ნის დასასრულისათვის ე.წ. „ხელოვნური ინტელექტის“ (ხი) შემუშავების ხანაში. ხი თანწყობათა შექმნის გარიჟრაჟზე, როცა უკვე თანამედროვე შეტყობინებითი მოქნგნობაც (ინფორმაციული ტექნოლოგიაც) კი ხარისხობრივად ცვლის ყველასა და ყველაფერს, თანდათანობით, უკვე აშკარა ხდება, რომ ქმოსნობა გარდაქმნის საძღვისურად (პრინციპულად) არა მარტო გარეშე სინამდვილეს, არამედ ჩვენ საკუთარ ცნობიერებასაც.

ამრიგად, ამჟამინდელი სინამდვილის უარყოფას მხოლოდ მითიური აზროვნებისკენ მივყავართ, რასაც ჯერ კიდევ საუკუნის გარიჟრაჟზე, თუმცა გრძნობდნენ, მაგრამ სათანადო ყურადღებას მაინც არ აქცევდნენ (ამის ეკოლოგიური შედეგები სახეზეა მთელ მსოფლიოში).

XXI ს-ის დასაბამისათვის, ამის ქედმაღლური უგულებელყოფა, ჩვენი ადამიანური არსის ღალატის ტოლფასია; ხი თანწყობა ხედვითი, თეორიული, ძიებისა და კონსტრუირების სვლეობის ძლევამოსილი შეუქცევადი თვითძრაობა, სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, უკვე აღარავითარ, თუნდაც უმნიშვნელო შეცდომასაც კი აღარ „გვაპატიებს“.

საერთოდ ქმოსნობის ჩამოყალიბების უძველეს ხანაში, ბევრეული წლის წინათ, როცა კავაკასიის ჩრდილო დასავლეთით, ევროპელი ხალხი ნეოლითურ კულტურას ქმნიდნენ, ხოლო, სამხრეთ - აღმოსავლეთით სემიტები პალეოლითში ცხოვრობდნენ, კავკასიაში, თურმე წალკოტური, ბრინჯაო - ქვის ხანა იდგა, მაგრამ, სჯობს ისევ, თანამედროვე მანქანებს დავუბრუნდეთ.

მანქანურ ენაზე ფუძემდებლური აზრები, ჯერ კიდევ XIX ს-ის პირველ ნახევარში თანდათანობით ჩამოყალიბდა ჩ. ბებიჯს გონებაში ე.წ. “სხვაობითი მანქანის” აგების მტკივნეული მსვლელობის დროს. გამოყენებითი თვალსაზრისთ, ეს მანქანა, ცხადია, დღეს, სასაცილოდ გამოიყურება, სამაგიეროდ, არსებითად, საყოვლურმა (უნივერსალურმა) მანქანურმა „ენამ“ მაშინ იწყო ჩამოყალიბება.

გასაოცარია, რომ თითქმის იმავე დროს ყალიბდებოდა ჯ. ბულის ცნობილი შრომა „ლოგიკის მათემატიკური ანალიზი“, სადაც მის მიერ, ლოგიკა განხილულ იქნა ნულისა და ერთიანებისაგან შემდგარი ალგებრის სახით. შეიძლება ითქვას, რომ ამით, არსებითად, სამყაროს უკვე მოევლინა ე.წ. „ტიურინგის მანქანის“  „ენა“ „ლოგიკა“ და ამ ანაგის (სტრუქტურის) მთავარი ნაწილია „დრობითობა“; თუმცა, ამ ჭეშმარიტების ინჟინრულ შემეცნებას, ას წელზე მეტი დასჭირდა, ე.წ. „ათანასოვ – ფონ ნეიმანის“ მანქანამდე. და მაინც, XX ს-ის სამოციან წლებამდე, სანამ მანქანა არ გაიყო ნატიფგნობად (software) და მყარგნობად (hardware) მისი (ინფორმაციულ-ლოგიკური „კომპიუტერის“) თანამედროვე ანაგის ბალავარი ვერ ჩამოყალიბდა. ამის შემდეგ კი, ორი ათეული წელიც არ დასჭირვებია იმას, რომ, XX ს-ის მეოთხე მეოთხედისათვის, სამყაროს, ოცნის (იდეის) დონეზე, მეცნიერულ-ქმოსნურად, განეჭვრიტა სამომავლო ე.წ. ინფორმაციული ერის ბალავარი-უნივერსალური, ინფორმაციულ-მმართველი, დიალოგური (ტიმდ) მანქანა.

თუ გონიერი არსების ენამ სამყაროს მოუვლინა „ბუნებრივი ბნტელექტი“ (ბი) სამაგიეროდ ტიმდ თანწყობის მოვლინებით დაიწყო ჩამოყალიბება ე.წ. „ხელოვნურმა ინტელექტმა“, რომელიც (როგორც მოგვიანებით დავინახავთ), არსებითად სხვაზე რომ არაფერი ვთქვათ, აზროვნების სრულიად ახალი ერის დასაწყისია და თხოულობს ჩვენს სულიერ ზნეობრივი ანაგის თანწყობით გადააზრებას.

70-იანი წლების ბოლოს, მონაცემთა გადანაწილებული დამუშავების დარგში შეიქმნა ე.წ. ლოკალური ქსელები (ლ+). ლ+ თანწყობას ძალუს გააერთიანოს ყოველნაირი საშუალებები, დაწყებული ე.წ. მიკრო კომპიუტერიდან და დამთავრებული სუპერ კომპიუტერებით.

80-იანი წლების დასაწყისიდან საყოველთაო მოხმარებაში შემოვიდა ე.წ. პერსონალური კომპიუტერები (პკ), რომლებმაც სიმძლავრით გადააჭარბეს, როგორც მინი, ასევე საშუალო სიმძლავრის კომპიუტერებს, და, რომლებიც ავტომატიზებას ახდენენ, როგორც წარმოების, ასევე მართვა-გამგეობისა.

შეიქმნა მსოფლიო გლობალური (Internet) ქსელი (მგქ), რომლის მეოხებით ერთმანეთს უკავშირდება, საძღვისურად (პრინციპულად) მილიონობით ნებისმიერი ლ+ და პკ თანწყობები. დადგა გლობალური კომუნიკაციების ხანა მაკლუჰანის  (McLuhan) ხედვით.

არსებითად ამით დასრულდა მსოფლიო ზომთსადარის საერთაშორისო ერთიანი ინფორმაციული სისტემის შექმნის პროცესი; თუმცა ამ თანწყობის სრულყოფა სამომავლო უსასრულო მსვლელობაა. აქ, არსებითად ჩვენს მიერ განსახილველი ამოცანის თვალსაზრისით, მთელი მეცნიერული სარკვი დადის, დადის ამა თუ იმ ენოვანი „ხელოვნური ინტელექტის“ შექმნამდე, რამეთუ ე.წ. „ინტერნეტით“ საძღვისურად მას უკვე უზრუნველყოფილი აქვს მსოფლო მაშტაბის შენაქმითობა (ფუნქციონირება).

ახლა, როცა, ჩვენი სარკვის ერთ მხარეს „ხელოვნური ინტელექტის“ დარგს ბალავრული საფუძვლებიდან თვალი შევავლეთ, უპრიანია, ორიოდე სიტყვა მაინც დავუთმოთ სარკვის მეორე ნაწილს – იმ ეროვნულ უადმონაწესს, რომელიც ჩვენდა საბედნიეროდ, ან დადასტურებულია მეცნიერულად, ან/და სულაც, ჯერაც ჩვენი ყოფის სხეოვანი (ორგანული) ნაწილია.

„ახალთ საიმედოდ... შორს, საუკუნეთა სიღრმეში, შეეძლო... იბერიის მამულიშვილს გადაეხედნა და ბევრი რამ მეხსიერებაში აღედგინა, მაგრამ მან არ იცოდა, თუ რა მზადდებოდა და რა მოჰქონდა მომავალს: არც საუკუნეებით გაწამებული მდგომარეობა კავკასიისა მეომარ ისლამს და იმდენადვე შეურიგებელ ქრისტიანობას შორის... საქართველოს შინაგან საქმეების ბეჯითმა ცოდნამ - სამხედრო ორგანიზაციის სრულმა უქონლობამ (ჩვენში) - მისცა მოსკოვის მთავრობას აზრი „მოენელებინა საქართველო“.

მშობელი ერისა და შემოსული უცხოელის უკანასკნელ წამში დაპირისპირება უეცარი გადასვლა საერთაშორისო სოციალისტური ყრილობების კილოდან მამულიშვილურ და ეროვნულ პათოსის ენაზე - უკვე დაგვიანებული და უიმედო საქმე იყო...

როგორ არ გვესმინა ისტორიული სტიქიების გუგუნი, როგორ არ ყურადგვეღო იმათი ხმა, ვინც დიდი ხანია აღარ არის; როგორ არ გვეფიქრა იმათზე, ვინც კიდევ მოვა! რამდენი მოდგმა ჰქმნიდა ქართველ ერს და ამაოთ ეძებდა მზის ქვეშ მისი თავისუფალი განვითარების პირობებს” !

მოდით ერთხელ კიდევ, ვიფიქროთ „მათზე, ვინც კიდევ მოვა“ და ისე ჩავიხედოთ „საუკუნეთა სიღრმეში“, რომ აღარ იყოს „უკვე დაგვიანებული და უიმედო“, და „ახალთ საიმედოდ“, ერის ხმა, რამეთუ „ერი არის არა უბრალო კრება ადამიანთა, არამედ ცოცხალი არსი... იგი „ყოველთვისაა მარად მყოფადში მოქცეული“... მისი შინაგანი სახე უცვლელი რჩება. ერი შინაგანი სახეა მის შემადგენელ ცალკეულთა...

საქართველო იგივე იყო და იგივე დარჩება. იგი მარადია, როგორც სახე - იდეა. მარადი არსის წარმოდგენა მხოლოდ მითიური ხილვით შეიძლება, რომელშიც მოვლენა ერთ თავად არის მოცემული.

ქართველთა შეგნებაში „ხატი“ შინაგანი სახეობაა ტომისა... საქართველო ლაშარში მხილდება მითიურად... ქართველი, რომელიც ამ მსოფლსახეს შეიგნებს, გაიმართება მხრებში დიდი  კ ა რ დ ჰ უ ს  მზიური ენერგიით...

ვისაც საქართველოს აღდგენა უნდა იგი უნდა გამოდიოდეს შინაგან ამ მსოფლსახის შუაგულიდან (გ. რობაქიძე - საქართველო როგორც იდეა). „ხოლო ქუეყანა ესე იწოდების სახელითა სამითა. პირველად - საქართველო, მეორედ - იბერია, მესამედ _ გიორგია... კუალად გიორგიცა მხნედ მომჭირნეობისა მუშაკობისა ქართველთათა ეწოდა.

ქართული უძველესი ნიშნური თანწყობის სწორუპოვარი მკვლევარი ი. სურუგულაძე წერს: „ნ. მარის აზრით „ხატი“ და „ჯვარი“ ენობრივად „ხესა“ და „ძელს“ ენათესავება“.

ვ. ბარდაველიძეს დამოწმებული აქვს თითით ხატვის წესი ფქვილის ან ნაცრის ხსნარით მიცვალებულთა სვანური დღესასწაულის ლიფანალის მხატვრობაში.

ნაცარქექია კერის წმინდა ნაცარში მაგიურ ნიშნებს ხატავს („წერა“, „ბედისწერა“)... ალვანში მზის კვერს აცხობდნენ, რომელსაც „ჭერში ჭყეტია“ ან „ნაცარქექია“ კერის დედა“ ერქვა... შუმერეთში შეხედულებანი ქართულის მსგავსია. მათი შეხედულებით ყველა ადამიანის ბედი იწერება ბედის ჩხირით თიხის ფირფიტაზე... დედაბოძის დეკორში... ცენტრშია ბორჯღალი... სამაგიეროდ დედაბოძზე ხშირია ჯვარი დაბოლოებებზე... კომპოზიციის ჯვრის პრინციპზე აგების უძველესი ტრადიცია უნდა მომდინარეობდეს ძველი ხალხების შეხედულებიდან ქვეყნიერების აგებულების შესახებ. ჯვარი, მისი კონკრეტული შინაარსის გამო, საფუძვლად დაედო ადრესამიწათმოქმედო ხანის კერამიკის დეკორს; ჯვარი ქვეყნიერების ოთხი მხარის ნიშანია... ადრესამიწათმოქმედო ხანაში ჯვარი... წარმოგვიდგენს მთელი ქვეყნიერების ცისქვეშეთს...

მთიულეთის მთავარი სალოცავის, ს. მაკალათიას აღწერილი, ლომისის წმ. გიორგის ეკლესიაში დაცული ხატი თუ ჯვარი იმეორებს რკალურგვერდებიან ოთხწვერიან ფიგურას, რომლის ყოველი წევრი ბოლოვდება ბურთულით. ასეთივე შეხედულებებს არეკლავს ქართული ჩიჩილაკი და რაჭული გვერგვი.

V - III ათასწლეულებში ჩნდება მიწის ქალღვთაების რწმენა, რომელსაც არა აქვს საერთო ტოტემიზმთან.

ი. ჯავახიშვილს მოაქვს დალის სახელის ყოველი ცნობილი ვარიანტი კავაკსიური ენებიდან და გახაზავს მისი შინაარსის ერთგვაროვნებას კავკასიის ყველა ხალხში. ბ. ბარდაველიძით ვაინახური „დალ“ აღნიშნავს - იმას, რასაც ქართველი მთიულები „ხატსა“ და „ჯვარს“ ეძახიან... იგი ყურადღებას აქცევს მისამღერს: „დელია, დილაო დილა, ნანა დილა“, და ამბობს აქ ცისკრის კულტურააო...

ი. ჯავახიშვილით „დილას“ კავშირი აქვს შუამდინარულ ქალღვთაება დილბატთან და იწყება ცისკრის ამოსვლით მისი მსახურება; წარმართულ ხანაში იყო ღვთაება დედა-ო... დიდი დედა ბუნებისა, ნანა სიცოცხლის ხესთანაა კავშირში...

(გევარგის) სახელზე იმართებოდა სართულიანი „ქორბეღელა“; ვ. ბარდაველიძის აზრით საწესო-საცეკვაო საგალობელი ყველა ქართველი ტომისთვის საერთო უნდა ყოფილიყო...

კერა ითვლება სახლის ცენტრად _ ნაყოფიერების და მიცვალებულის კულტმსახურების ადგილად (ი. ჯავახიშვილი)... ბოძი ხის კულტის უძველეს ფორმებთანაა კავშირში და ისინი ჩვენი წინაპრების წინაქრისტიანული სარწმუნოებაში შედიოდნენ...

სიტყვები „ხატი“ და „ჯვარი“ ირკვევა რომ ენათესავებიან ხესა და ძელს, ხოლო ამათთან კავშირშია „ჯგრაგი“ და „ჯგეგე“ (ი. ჯავახიშვილი) (ალბათ „გევარგი“-ც).

ერთი თქმულებით სვეტიცხოვლის ადგილზე წმინდა მუხა მდგარა; მირიან მეფემ ქრისტიანობის მიღების შემდეგ მოჭრა და იქ ეკლესია ააგო... ვ. ბარდაველიძე აღწერს თუშურ ქორბეღელას ერთ ვარიანტს... „გიორგის კარზედ ხე ალვად ამოსულა, რომელზედაც მაღლარია ასული და ყურძენი მწიფს. ამ ყურძნის უჭმელი ქალ-ვაჟი უდროოდ იხოცება“... ვ. ბარდაველიძის მიხედვით ხატში ხის დარგვა, მოვლა-გახარება ბევრად უფრო მნიშვნელოვან სამსახურად ითვლებოდა ვიდრე ცხოველის შეწირვა... ასეთი ხის გარშემო სრულდებოდა ფერხისა; ასეთივე სიმბოლოა საკულტო დროშები... სიცოცხლის ხის სიმბოლოა გურული ჩიჩილაკი, რომელსაც მარანში ინახავენ... ამ წესით სიცოცხლე განიხილება სიცოცხლის ხისგან მიღებულ ნიჭად.

ასევე ფართოდაა გავრცელებული ცასთან შიბით ანუ ჯაჭვით დაკავშირება ხისა. (მაგალითად, ლაშარის ჯვრისმუხა ფშავში/, ხეების ხვთაებათა საბრძანისად მიჩნევა ტიპიურია... მსოფლიოში, ხოლო ქართულში მას ემატება შიბი, როგორც ცასა და ხეს შორის საკომუნიკაციო საშუალება... ლეგენდით ფიტარელ ოსებში ციდან ჩამოვარდნილა გუთნის სურათი, ქართველს უნახავს, გაუკეთებია იმგვარი გუთანი და მერე სხვებსაც გადაუღიათ... (გ. ჩიტ.).

(ქართული მითოსით) სეტყვის ზოგი მარცვალი გუთანს ჩამოგავს, ზოგი ჩაქუჩს, ურმის თვალს და ა.შ...., ჩანს (შეხედულებები შრომის იარაღების ციდან ჩამოვარდნისა ტრადიციულია ცაქართველოში [და არა მარტო აქ]. (მაგრამ) „მათ შორის არ იხსენება საბრძოლო იარაღები, რაც დამახასიათებელი და დასაშვებია მიწათმოქმედთათვის”...

დაუსრულებლად შეიძლება ლაპარაკი ბატონი ირაკლის, მართლაცდა, ყოველი მამულიშვლისათვის (განსაკუთრებით საჭიროა ის ჩვენი უკმარსულიერი ქმოსნური საზოგადოებისათვის), სამაგიდო წიგნზე, მაგრამ ამჯერად ამით დავკმაყოფილდეთ და, ჩვენი გარდმონაწესის ბალავრული ფარგის (კონტურის) მონიშვნის შემდეგ, კვლავ უკმარსულიერი ინჟინრული სამყაროს სარკვს დავუბრუნდეთ, რომელსაც სჭირდება სწორედ, უპირველესად ჩვენი გარდმონაწესის შეხსენება, რათა მიმდინარე მეცნიერულ-ქმოსნურ ხანაში, შეძლებისდაგვარად, ყოველ შემთხვევაში, ნაკლებად დააზიანონ ჩვენი ძირძველი იბერიულ/კავკასიური (იკ) სულიერ-ზნეობრივი უცვლარი ღირებულების თანაწყობა (სისტემა).

თუ უძველეს დროს ინჟინრები, ვარსკვლავმრიცხველები და გემთმშენებლები იყვნენ, შუა საუკუნეებში კი მეწისქვილეები და მესაათეები, ხოლო წარსულ საუკუნეში ისინი (ინჟინრები) სხვადასხვა სახის ძრავებს აგებდნენ, მიმდინარე საუკუნეში ისინი იწყებენ ათასნაირი ელფის (სტილის) ურთულესი თვითქმედი წყოსების (ავტომატური აპარატების) აგებას.

მაგრამ XX საუკუნის შუა წლებიდან ჯერ ნ. ვინერის შემდეგ ლ. ბერტალანფისა და მათი მიმდევრების მცდელობით ვითარდება ზოგად თანწყობათა ხედვა (ზთხ).

ფართო გაგებით, ბერტალანფისა და მისი მიმდევრების აზრით ე.წ. ზოგადი მართვის თეორია, როგორც დარგთაშორისი მიმართულება შენართი (კომპლექსური) დარგია, რამეთუ მასში შედის: კიბერნეტიკა, ინფორმაციის თეორია, თამაშთა თეორია, გადაწყვეტილებათა თეორია, ტოპოლოგია, ქსელების თეორია, გრაფების თეორია, ფაქტორული ანალიზი, სისტემოტექნიკა, ოპერაციათა გამოკვლევა, საინჟინრო ფსიქოლოგია და მისთანები.

მართლაც, ანტიკური ფილოსოფიის შემდეგ, დარგთაშორისი მიმართულება არ ყოფილა მანამ, სანამ XX ს-ის მეორე ნახევარში ზთხ,  არ ჩამოყალიბდა თანამედროვე ინფორმაციული ტექნოლოგიის სწრივად (პარალელურად).

არსებითად, ზოგადი მართვის თეორია და ე. წ. მიკროპროცესორული ინფორმაციული ტექნოლოგია, განაპირობებს ნებისმიერი მეცნიერული ან/და ქმოსნური დარგის განვითარებას თანამედროვე დონეზე; მეტიც მოხდა ხარისხობრივი ნახტომი და მეცნიერება და ტექნიკა სამუდამოდ, სხეობრივად გადაეჭდო ერთმანეთს, რითაც მეცნიერება გადაიქცა საზოგადოების უშუალო მწარმოებელ ძალად; კიდევ მეტიც, საწარმოო ძალათა მთელ თანწყობაში, მოხდა სრული გადატრიალება, რამეთუ ე.წ. „ტიურინგის მანქანაზე“ დამყარებული საყოვლური (უნივერსალური) მართვის თანაწყობამ საძღვისურად ნებისმიერი წარმოების სრული მართვა განახორციელა; ამ გარემოებამ სამუდამოდ ისე დააჭდო ერთანეთს მეცნიერება და ტექნიკა, რომ, თუ ძველად გენიოს ტექნიკოს (ვთქვათ ედისონს), თვინიერ ყოველგვარი მეცნიერული თეორიებისა შეეძლო, მთელ ტექნიკაშიც კი, გადატრიალება მოეხდინა, ახლა რაოდენ ნიჭიერიც არ უნდა იყოს ტექნიკოსი, იგი ერთ ნაბიჯსიც კი ვერ წადგამს წინ, თუ მეცნიერებას  არ დაეფუძნა; დადგა ეპოქა, როდესაც ინჟინერი ჭეშმარიტი შემოქმედი გახდა (ან/და უნდა გახდეს), როგორც თეორიული /მეცნიერული/, ასევე ტექნიკური, ანუ გამოყენებითი პრაქტიკული გაგებით, კიდევ უფრო მეტიც რაც ყველაზე მთავარია, სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, მეცნიერება წარმოებად გადაიქცა და ასეთმა „გამეცნიერებულმა წარმოებამ“ თუ „გაწარმოებულმა მეცნიერებამ“ საზოგადოების ორგანიზაციისა და მართვის ნებისმიერი სფეროში შეაღწია; ასე გაერთიანდა ერთმანეთში ბუნებათმცოდნეობა საზოგადოებათმცოდნეობასთან და საზოგადოდ, მოხდა თავისებური „კვლევითი რევოლუცია”.

ამ მიზეზის გამო, სრულიად შეიცვალა შრომის მოქნგნობა (ტექნოლოგია); თუ ძველ დროში, შრომის მთელი ტექნოლოგია ემყარებოდა ხელით შრომას, ხოლო შემდეგ ადამიანმა შესძლო ეს ტექნოლოგია მექანიზაციასა და ავტომატიზაციაზე დაეფუძნებინა, ამჟამად როგორც აღინიშნა, ინფორმაციულ ტექნოლოგიასა და ე.წ. კომპიუტიზებული „ტიურინგის მანქანის“ მეოხებით, მოწინავე ქვეყნების (იაპონია, აშშ, გერმანია და ა.შ./ დაიწყო, ე.წ. „მოქნილ ავტომატიზებულ სისტემებზე“ დაყრდნობადი ისეთი ფაბრიკა-ქარხნების მშენებლობა, რომელთა ტექნოლოგიურ პროცესში ადამიანი აბსოლუტურად აღარ ერევა (ადამიანი მხოლოდ დავალებას იძლევა).

ამით კი საზოგადოება (აშშ-ს მაგალითზე) გადადის თავისი განვითარების ისტორიულად სრულიად ახალ ეტაპზე (ცხადია, ეს ეხება, როგორც ე.წ. ინდუსტრიულ, ასევე, აგრარულ სფეროს). ტექნიკის თვალსაზრისით, არც ისე შორსაა დ. ბზეჟინსკი სინამდვილისაგან, როცა წერს: „აშშ-ზე დაკვირვებით კაცობრიობა იგებს თუ როგორი იქნება მისი მომავალი“.

ანდა ითქვას, რომ ყველა დროის ინჟინრები (შემოქმედნი, თუ ფრანგებს დავესესხებით), დედალოსისა და, უძველესი თვითქმედი წყოსების (ავტომატური აპარატების) სწორუპოვარი შემქმნელის, ლერონ ალექსანდრიელის დროიდან მოყოლებული, მუდამ იმას ცდილობდნენ მიებაძათ ცოცხალი ორგანიზმებისათვის, როცა, ამა თუ იმ სახის, ქმოსნურ თანწყობას ქმნიდნენ, და მუდამ თვისობრივად სულ სხვა თანწყობას ქმნიდნენ, და მუდამ თვისობრივად სულ სხვა თანწყობას იღებდნენ. სხვათაშორის, ეს კარგად შეამჩნია გიიომ აპოლინერმა, რომელიც გასაოცარი სიზუსტის აზრს გამოთქვამს: „როდესაც ადამიანმა მოინდომა სიარულისთვის მიებაძა, მან შექმნა ბორბალი, რომელიც ფეხს არ ჰგავს“. ეს, ვინც ფიქრობს, რომ ეს ადვილი მისაგნები იყო, მან უნდა გაიხსენოს, რომ ე.წ. „ძველი ამერიკული ცივილიზაცია“, არსებითად, ისე ჩაბარდა ისტორიას, რომ ამ, ერთი შეხედვით, უბრალო ტექნიკურ დეტალს ვერ მიაგნო, მაშინ, როცა ჩვენი ამჟამინდელი ტექნიკური ცივილიზაცია, მთლიანად მასზეა (ბორბლის პრინციპზე) დაყრდნობილი.

და აი, მას შემდეგ, რაც ადამიანმა, როგორც ზემოთაც აღინიშნა, სხეოვანი, ოღონდ ზედაპირული, თვითძრაობის ნებისმიერი სახის წაბაძვა მოახერხა, თვინიერ სიღრმისეული ინტელექტუალური სვლეობისა. XX ს-ნის დასასრულისათვის, მან დაიწყო, ე.წ. „ბუნებრივი ინტელექტის“ სწვრივად, „ხელოვნური ინტელექტის“ აგება. და მაინც, მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ნაშრომიდან ჩანს „ხელოვნური ინტელექტის“ დარგს უდიდესი მიღწევები აქვს, ხვალ კი კიდევ მეტი ექნება, მაინც, საძღვისურად ნებისმიერი მონაპოვარი „ხელოვნური ინტელექტის“ (ხი) დარგში იყო, არის და იქნება ადამიანური (რომ აღარაფერი ვთქვათ პიროვნებაზე) აზრის არა ე.წ. სიღრმისეული (Deep Structure) არამედ ზედაპირული (Surface Structure) ანაგი.

საქმე ისაა, ხი თანწყობა ისეთი წყოსია, რომელშიც ის, რასაც „ხელოვნურ ინტელექტს“ ვუწოდებთ, თანწყობის შიგნით არის და მის გარეთ ვერ გავა, ხოლო, გიოდელის თეორემით, ნებისმიერი ჩაკეტილი აქსიომატიკის, თანწყობის, რომელიც თავის თავშია ჩაკეტილი, დაფუძნება შეუძლებელია; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, „ხელოვნური ინტელექტი“, რომელიც საძღვისურად მოკლებულია თავის თავიდან გასვლის უნარს (რაც მხოლოდ ზებუნებაზრული აზროვნების  უნარის მქონე პიროვნებას ახასიათებს), ვერასოდეს სიღრმისეული ანაგის დონეს ვერ მიაღწევს.

მეტიც, აქედან ისიც ცხადია, რომ ხი ელფის ტიპის თანწყობები, ვერასოდეს ვერც სულიერ ფასეულობებს ვერ „გაითავისებენ“. სხვაგვარადაც შეგვიძლია ყოველივე ეს ვთქვათ პიროვნების ცნობიერება არა შთანგურ-შეტყობინებითი (სიგნალურ-ინფორმაციული) ჩაკეტილი წყოსია, არამედ საგანგებო, შინაგანი ზედროულვრცეული უცვლარი ანაგის მქონე რწმენითი თანწყობა. სწორედ ეს უცვლარი ანაგის ბუნება იძლევა საშუალებას პიროვნების თვითსხეოვანებით (თვითორგანიზაციით) წარმოიქმნას შთანგურ-შეტყობინებითი თანწყობის, საგანგებო შინაგანი ისეთი ანაგი, რომელიც პიროვნებას საშუალებას აძლევს გავიდეს თავის თავის გარეთ და იქედან შეხედოს ნებისმიერ სვლეობას თანწყობითად. ამით პიროვნება ნებისმიერ გარეშე საგნებს ან/და მოვლენებს ანახჭებს (ამოდელირებს) ოცნური (იდეალური) სვლეობის სახით.

ამრიგად, ე.წ. კომპიუტერულ თანწყობაში დამახსოვრებული იქნება უზარმაზარი რაოდენობის სიგნალური ინფორმაცია (უკვე არსებობს ისეთი უნივერსალური მართვითი წყოსი, მაგალითად DEC (აშშ) ფირმის VAX – 10000-ზე აგებული თანწყობა, რომელსაც ძალუძს დღემდე არსებული ყველა ინფორმაცია დაიტიოს), მაგრამ ეს იქნება ჩვეულებრივი ბუნებგნური (ფიზიკური) სვლეობა და არა შთანგურ-შეტყობინებითი ოცნური სვლეობა.

ერთი სიტყვით ხი თვითძრაობა ბუნებგნური სვლეობაა, ხოლო პიროვნების თვითმოძრაობა კი - ოცნური. აქედან გამომდინარე ხი-ს ძალუძს აღიქვას და შეაფასოს წარმავალი ბუნებგნური ღირებულების მქონე საგნების ან/და მოვლენების შეფასება, ხოლო პიროვნებას კი ხელეწიფება, უცვლარ ღირებულებათა თანწყობით, განსულიერება-განრწმენა, ანუ სხვაგვარად თუ ვიტყვით, მას ძალუძს მხოლოდ ყოფიერების საზრისის აღქმა; ნებისმიერი სხვა, მათ შორის, უძლიერესი ანაგის მქონე „ხი“-ც კი, ამ თვალსაზრისით, არსებითად უბრალო თვითქმედია.

აი ესაა პიროვნების ზებუნებაზრული უცვლარ ღირებულებითი შემეცნება სინამდვილისა, ყოფიერების საწყისისა.

ოცნური ცნობიერება, თვინიერ უცვლარ ღირებულებათა თანწყობისა, ფუჭი თვითური (აბსტრაქტული) სვლეობაა. ამასთან დაკავშირებით, ძალზედ საინტერესო, აზრს გამოთქვამს ბერტრან რასელი: „დაივიწყეთ ყველაფერი, თვინიერ თქვენი პიროვნული არსისა; თუ თქვენ ამას შესძლებთ, მაშინ სამოთხეში აღმოჩნდებით, წინააღმდეგ შემთხვევაში თქვენ გელით სიკვდილი“.

„ვითარ იყოს ნივთი ბოროტ“ - გვასწავლის ბრძენი დივნოსი; ამ მხრივ, თავისთავად, არა ხი-ის წყოსი იქნება ბოროტი, არამედ ამ თავწყობით აღჭურვილი პიროვნულ არსს მიუღწეველი, უკმარსულიერი, რომელიც, ხი-ის სახით, მოიპოვებს ისეთ იარაღს, რომელთანაც შედარებით, ბირთვული იარაღიც კი სათამაშოდ მოგეჩვენება. დიახ, ასეა ის რაც, ჩვენს მიერ სამომავლო „ინფორმაციული ერის გუთნად“ იქნა სახელდებული, უკმარსულიერის ხელში, არნახული და არაგაგონილი ზეიარაღი შეიქნება.

ვფიქრობთ ეს არცაა გასაკვირი; გავიხსენოთ ავთანდილს როგორ გადაეყარნენ „მაჰმადის სჯულის მჭირავნი ვაჭრები, რომელთაც - აროდეს (უსვამთ) მაჭარნი“:

„ზღვასა შევედით ტვირთულნი ლარითა მრავალ ფერითა,

მუნ მეკობრეთა დაგვხოცეს ძელის სახნისის წვერითა,

გამოჩნდა ნავი მეკობრე, დროშითა მეტად გრძელითა,

მას ნავსა ნავთა სალეწად სახნისი ჰგია ძელითა.

ჰკიოდეს იგი ლაშქარნი, ხმა მათი არ გაწყდებოდა,

აძგერეს ძელი, რომელსა ზედან სახნისი ჰგებოდა.“

როგორც ვხედავთ, შოთა, ე.წ. გეორგიუსების (მიწათმოქმედთა) ქვეყნის შვილი, რომელმაც კარგად იცის სახნისის, როგორც მიწის სახვნელი იარაღის, ძირითადი დანიშნულება, მაინც („ვეფხისტყაოსნის“ მოხმობილ ადგილებში) სამგზის ახსენებს სახნისს და სამივეჯერ იგი (გუთანი), მეკობრეთა ხელში, უმრისხანესი იარაღია.

ასეა მუდამ, მოგვწონს თუ არ მოგვწონს, მ. ჰაიდეგერისა არ იყოს, ქმოსნობა ჩვენი თანამდევი ჩრდილია; მთავარია იგი უკმარსულიერის ხელში არ აღმოჩნდეს, ანუ საბრძოლო იარაღად არ გადაიქცეს. აი რა არის ჩვენი სარკვი; აი, რაზე უნდა ფიქრობდეს დღეს ქმოსნობის დარგში მომუშავე პიროვნება.

მართალია ფლეველინგი როცა წერს: „მომავლის მოპოვება მხოლოდ პიროვნების თვითსრულყოფით შეიძლება“. მაგრამ თავის მხრივ, ყოფიერების არსს, თუ დაკვირვებით ჩაუკვირდებით დავინახავთ, რომ, „წინ აღარაფერია ჩვენთვის, თუ უკნიდან არ შემოგვყურებს წინაპრის მკაცრი, ულმობელი სახე - ტრადიცია“ (ნ. ლორთქიფანიძე).

დიახ, ცხადია, თვინიერ გარდმონაწესისა (ტრადიციისა) ყოფიერების საზრისის მოპოვება შეუძლებელია: სამწუხაროდ, მის მოპოვებას წინ ეღობება ტექნიკის და კერძოდ, XX ს-ის მეოთხე მეოთხედიდან დაწყებული ხი-ის ყოვლისმომცველი მაშტაბები, და თვინიერ სათანადო დონეზე მისი გასაზრისებისა, კაცობრიობას, არა თუ ღირსეული, არამედ, შეიძლება, საერთოდ, არავითარი მომავალი არ ექნეს. თავის მხრივ ამის „უასაზრისება“ თხოულობს ხი-ის თვალსაზრისით ნებისმიერი არსებული სინამდვილის თანწყობით გააზრებას (სწორედ ესაა ჩვენი სარკვი, რასაც შეძლებისდაგვარად ქვემოთ განვახორციელებთ).

ნებისმიერი, რაც არსებობს, მოცემულია ორი სახით: ან არსებობს ადამიანის ცნობიერებაში, ანდა ცნობიერების გარეთ დედაბუნებაში. ყოფიერების თვალსაზრისით, თუ განყენებულად, თვითურად ვიმსჯელებთ, სინამდვილეს ჰქონია, თუმცა სხეოვნად დაკავშირებული, მაგრამ მაინც, თავისი გარკვეული დაგანწილებული (დაკლასიფიცირებული) და რთული ანაგი.

ეს, რაც ნებისმიერი უზოგადესი სახის განწილის (კლასის) არსებობას აერთიანებს, ერთიან მთელად, არის საყოვლური (უნივერსალური) არსი, ანუ არსთა არსი, საფუძველთა საფუძველი, ბალავარი ყოველგვარი არსებულისა; ისაა სინამდვილის უღრმესი ფენის ანაგი, სინამდვილე ერთია, მხოლოდ არსებობს ამ სინამდვილის სხვადასხვა დონე.

ყველაზე ზედაპირული დონე ყოფიერების სინამდვილისა არის მოვლენათა სივრცე. ცხადია მოვლენათა ამ სივრცესა და საგანთა დროითვრცეულ სივრცეს შორის არსებობს საყოვლური ურთიერთგანმაპირობებელი კავშირი.

შემმეცნებელი გონი დედაბუნებას როდი აღიქვამს, როგორც თავისებური უბრალო სანახაობას; დაკვირვებისას შემმეცნებლის მიერ მიღებული ცოდნა, გარკვეულწილად, თავად დაკვირვების სვლეობითაცაა განპირობებული. აქ იმასაც კი არა აქვს მნიშვნელობა შემმეცნებელი აკვირდება უშუალოდ მოვლენის სვლეობას, თუ ამას იგი თვითქმედი წყოსით ახდენს. შემეცნების სვლეობის ყველა პირობები ერთიანობაში ზღვრავს შემეცნების ხასიათს, რადგან დაკვირვება გაზომვას გულისხმობს,ხოლო გაზომვა კი გამზომისა და გასაზომის სხეოვან ერთიანობას, რაც ცხადია, თავად მოვლენის სვლეობის მდგომარეობას ცვლის. ნებისმიერმა ქმოსანმა (ტექნიკოსმა) კარგად იცის ის, რომ დამკვირვებლის განმხოლოება დასაკვირვებელი საგნისაგან შეუძლებელია; მეტიც, საერთოდ, ზოგადი შემთხვევისათვის ნებისმიერი გრძნობთ, უაზრობაა რაიმე საგანზე განყენებული მსჯელობა სხვა საგნებთან მისი მიმართების გარეშე. აი ამ მიზეზებითაა შეპირობებული მაგალითად, ჰეიზენბერგის განუზღველობის ბუნებგნური საძღვი.

ერთი სიტყვით, ნებისმიერი მოვლენა, ნებისმიერი თვისება და ა.შ. თავისთავად კი არ არსებობს, არამედ არსებობს მხოლოდ სხვასთან ურთიერთდამოკიდებულებაში, მეტიც, იგი (მოვლენა, თვისება) გამოვლინდება გარემომცველი დედაბუნებასთან ურთიერთმიმართებაში; კიდევ მეტიც, ერთადიგივე საგანი ან/და მოვლენა სხვადასხვა ურთიერთკავშირში, ავლენს სხვადასხვა ხასიათს. კიდევ უფრო მეტიც, არ არსებობს არც სივრცე, არც დრო და არც თვითმოძრაობა, თვინიერ საგნებისა ან/და მოვლენებისა.

თუმცა მოვლენა მართლაც არ არსებობს თვინიერ არსისა, მაგრამ ზემოთმოხმობილი მსჯელობიდან ჩანს, რომ, გარკვეული აზრით არსიც იმდენად არსებით კავშირშია (დამოკიდებულებაშია) მოვლენასთან, რომ არსის მცნებას მხოლოდ მოვლენის ცნებასთან ურთიერთკავშირში აქვს აზრი; მართალიცაა, რადგან თვინიერ მოვლენისა არც არსი იარსებებდა, რამეთუ უკანასკნელი არის მოვლენის არსი და, თუ ის (არსი) არ გამოვლიდდება, მაშინ იგი არც იქნება არსი.

ვუწოდოთ ამას არსობრივი არსისა და მოვლენის ერთაობა. მაშინ შეიძლება ითქვას, რომ ასეთი არსისა და მოვლენის ერთაობის გამო, არსის ნამდვილობა მეტყველებს მოვლენის ნამდვილობაზე და პირიქით.

არსთა ურთიერთდამოკიდებულება არის მათი თვითმოძრაობის წესი და რიგი, ხოლო, თავის მხრივ წესი და რიგი, როგორც არსთა ურთიერთდამოკიდებულება, გამოდის მოვლენათა მოწესრიგებულობიდან  (სხვათა შორის გასაოცარია ი/კ უზენაესის არსის (მორიგის, ანუ უზენაესი წესისა და რიგის მომცემის) ძირითადი შენაქმი (ფუნქცია) მოგნანიჭოს წესი და რიგი); და, თუ გონიერი არსება უშუალოდ არსს ვერ აღიქვამს, სამაგიეროდ მას ნებისმიერი არსი ამ მოწესრიგებული მოვლენების სახით ეწოდება.

ამრიგად, მოწესრიგებულ მოვლენათა წარმოდგენის სახით არსზე გონი პირველად ცოდნას იღებს. არსის შესახებ შემდგომი დონის ცოდნას, შემმეცნებელი იღებს პირველადი ცოდნის ბუნებაზრული (რაციონალური) განაზრებით. რაციონალური აზროვნებით აზრის აღქმა გულისხმობს, ამა თუ იმ აღსაქმელი საგნის, შინაგანი ანაგის წესისა და რიგის დადგენას, და არსის ცნების ჩამოყალიბებას. ასე რომ, პირველად საფეხურზე, მოვლენის წარმოდგენის დახმარებით, გონი მას (წარმოდგენას) გადაამუშავებს ბუნებაზრული აზროვნებით არსის ცნებაში (მაგ. ამა თუ იმ არსობრივ საგნის ცნებაში).

პირველი, ე.წ. წარმოდგენის საფეხური, საღი აზრის სვლეობით ხდება; საღი აზრის სვლეობის ეს საფეხური, თუ საქმე გვაქვს მართლაც საღ აზრთან (ანუ სახეზეა, თუნდაც ქვენობური (მინიმალური) დონის ბუნებაზრული აზროვნება), არსებითად, წარმოადგენს წინარებუნებაზრულ აზროვნების საფეხურს.

საქმე ისაა, რომ, ან წარმოდგენები საღი განსჯის შედეგია და სახეზეა აზროვნება, ანდა, თუ წარმოდგენების სვლეობა დაშორდა საღ აზრს, და, მხოლოდ, მითიურ-რელიგიურია, მაშინ აზროვნებასთან არა გვაქვს საქმე და ასეთი ცრუ (კვაზი) წარმოდგენისაგან, არა თუ ცნებას ვერ შევქმნით, არანედ ვერავითარი ქვენობური დონის ბუნებაზრულ აზროვნებას ვერ განვავითარებთ.

ამრიგად, ქვენობური დონის ცოდნის საგანი მოვლენათა სივრცეა (სამყაროა), ხოლო ამ ცოდნის მოპოვება კი წარმოდგენითი სვლეობით სრულდება. ეს ჯერ კიდევ არაანაგური (არასტრუქტურირებული) ზედაპირული ცოდნაა, სადაც ცნებების ნაცვლად ცრუ ცნებებით, ე. წ. წარმოდგენებით ამაოდ ვცდილობთ სვლეობის გააზრებას, რამეთუ, თვინიერ ცნებებისა, მხოლოდ წარმოდგენების დახმარებით, შეუძლებელია განყენებული თვითური (აბსტრაქტული) ბუნებაზრული აზროვნება. თუმცა ცნებითი აზროვნება შეიძლება ჭეშმარიტ ბუნებაზრულ აზროვნებად ჩაითვალოს, რამეთუ ცნებაა არსის ამსახველი და არა წარმოდგენა; მაგრამ წარმოდგენები, საღი აზრის მეოხებით, უკვე გვაძლევს რაღაც არსებითს, გარკვეულ ზოგად წარმოდგენას, და არა ოდენ არსობრივს; ეს კი სავსებით საკმარისია, საღი აზრის მეოხებით, სამყაროს აღქმისათვის; ამ დონეზე ხდება აზროვნება საერთო წარმოდგენების დახმარებით; ასეთი საერთო წარმოდგენები თავისებური წინარეცნებებია, და მათი მეოხებით აზროვნება წინარეცნებითი აზროვნებაა, ანუ ქვენობური თავისებური საწყისი დონის ბუნებაზრული აზროვნება.

ერთი სიტყვით, ჭეშმარიტი დონის საღი აზრი ბუნებაზრული აზროვნების ქვენობია, საწყისი ამოსავალი წერტილია, ხოლო ჭეშმარიტი დონის ცნებითი აზროვნება მეცნიერული აზროვნება ანუ ბუნებაზრული აზროვნების ზენობი (მაქსიმუმი).

ამრიგად, გულუბრყვილო ჩვეულებრივი ადამიანი, ცხოვრობს მოვლენათა სამყაროში და აქვს ე.წ. საღი აზრი, წარმოდგენების მეოხებით. ესაა საწყისი, ზედაპირული შემეცნება და მით მიღებული გულუბრყვილო ცოდნა რომელიც შეძენილია ყოველდღიურ სვლეობაში.

მაგრამ არსის სიღრმისეული ანაგის განნახჭებისათვის (მოდელირებისათვის) საჭიროა არა ოდენ წარმოდგენა, არამედ ცნების შემუშავება, განსჯა და სწორი დასკვნის გამოტანა, ანუ, უღრმესი დონის ბუნებაზრული ცნებითი მეცნიერული აზროვნება. მკაცრად რომ ვთქვათ, ჭეშმარიტ ბუნებაზრულ ცოდნას, მხოლოდ მეცნიერული აზროვნება იძლევა, დედაბუნების (მათ შორის ჩვენი ზოგადი არსის შესახებ) თვინიერ უაღრესად არსობრივ შინაგანი პიროვნული არსის შესახებ.

ამრიგად თვითური, მეცნიერული, შემეცნებითი სვლეობა, დედაბუნების (მათ შორის საკუთარი ბუნების) შინაგანი ანაგის, სიღრმისეული არსის, შინაარსის შესახებ თვინიერ თანამედროვე ცნებითი ბუნებაზრული აზროვნებისა, გამორიცხულია; მხოლოდ თვითური ცნებითი მეცნიერული აზროვნება იძლევა დედაბუნების შინაარსთან სწვრივმხებური (ასიმპტოტური) მიახლოების საშუალებას. ცხადია დედაბუნების ბალავრული შინაარსის სრული წვდომა დაუსრულებელი სვლელობაა, რადგან ცნებითი აზროვნება, ყოველ გარკვეულ დროით მყისში, განსაზღვრული, აშკარითი (აქსიომატიკური)  თანწყობის მეოხებით წარმოებს თავის მხრივ კი, როგორც აღინიშნა, ე.წ. პიოდელის თეორემის მიხედვით, ყოველ განსაზღვრულ აშკარით თანწყობაში მუდამ მოიძებნება ისეთი სარკვი, რომელიც ითხოვს მოცემული აშკარითი თანწყობის შეცვლას; ასეთი ხდომილება კი, რაღა თქმა უნდა, უსასრულო სვლელობაა, თანწყობითი ცნებითი აზროვნებისა.

აქედან ცხადი ხდება, რომ არ არსებობს თვითური ცოდნის მოპოვების შესაძლებლობა; უბრალოდ, ცოდნის მოპოვება მუდამ ზრდადი, თვითგანვითარებადი, თვითძრობადი სვლელობაა.

პოპერის (აშშ) აზრით ჩვენ არსებითად, ჭეშმარიტების მარადიული მაძიებლები ვართ.

საუბარი ბუნებაზრულ უცვლარ (ინვარიანტულ) ცოდნაზე, ზემოთქმულიდან გამომდინარე, გასაგებია, რომ სრული უაზრობაა.

ამრიგად, ბუნებაზრული აზროვნება, რომელიც დროის შესაბამისი დასაჯერისობის ცოდნას აძლევს, აწმყოში მცხოვრებ თაობას, ცვლადი ხასიათის ისეთი შემეცნებითი შემთხვევითი სვლეობაა, რომელიც ჭეშმარიტი არსისკენ ეგებგნურ-სწვრივმხებურად (სტოქასტურ-ასიმპტოტურად) კრებადია  (იხ. მაგ. ე.წ. ადაპტური იდენტიფიკაციის ჩვენი განსწავლადი სვლეობების კრებადობის ხასიათი ან/და სტოქასტური აპროქსიმაციის პროცესთა კრებადობა) უცვლარი ხასიათის მხოლოდ ეროვნული ღირებულებითი თანწყობა შეიძლება იყოს.

არ არსებობს ასეთი მეცნიერული სვლეობის ბოლო (ფინალი), დასასრული, იგი დაუსრულებელი თვითძრაობაა. მაგრამ, გონიერი არსების შემეცნებითი სვლეობა არ იფარგლება, ან საღი აზრით, ან/და ბუნებააზრული, თუნდაც მკაცრი მეცნიერული აზროვნებით (ამ სიტყვის ფართო გაგებით, სადაც ე. წ. საღი აზრიც შედის). ჭეშმარიტი ადამიანი (ამ სიტყვის უღრმესი გაგებით ანუ პიროვნება) შემოიფარგლება ოდენ ბუნებაზრული აზროვნებით; მან, თვინიერ ცოდნის მოპოვებისა, რითაც იგი დედაბუნების არსის ანაგს განანახჭებს, უნდა გაითავისოს საყოვლური ზომთსადარით, დედაბუნების (მათ შორის თავისი საკუთარი ბუნების) უცვლარი ფასეულობების სიღრმისეული თანწყობაც, რათა შეიმეცნოს ყოფიერების საზრისი.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ჩვენ არა მარტო სინამდვილის წვდომას ვცდილობთ, რისთვისაც ცოდნას მოვიპოვებთ, არამედ გამუდმებით მის (სინამდვილის) შეფასებასაც ვაწარმოებთ (ან/და უნდა ვაწარმოებდეთ), რითაც ვცდილობთ გავითავისოთ, გავიცნობიეროთ კიდეც, ყოფიერებისადმი ჩვენი დამოკიდებულება და ჩვენი სულიერი ველი დავამკვიდროთ ყოფიერების რწმენით, უცვლარი ღირებულების თანწყობის მქონე სივრცეში.

ყოფიერების ღირებულობითი შეფასება და მისი უცვლარი არსით განრწმენა, გონერი არსების, ზედროულვრცეულ სივრცეში, მარადიული არსებობის ერთადერთი გზახერხია, ხოლო მის მისაღწევად კი აუცილებელია, თვინიერ ბუნებაზრული აზროვნებისა, ზებუნებაზრული (ზერაციონალური, მეტაფიზიკური) აზროვნება, რათა თითოეულმა არსობრივმა გონიერმა არსებამ, თავის სულიერზნეობრივ სივრცეში, მოახდინოს უცვლარი ღირებულებითი თანწყობის გაიგივება (იდეტიფიცირება), და, მისი მეოხებით საკუთარი რწმენითი თანწყობის მოპოვება.

სინამდვილე, თვინიერ ჩვენი არსობრივი, პირადი, შინაგანი სულიერ-ზნეობრივი სამყაროსი, თავისთავად, ჩვენგან დამოუკიდებლად, არავითარ ღირებულებით თანწყობას არ შეიცავს; - ის არც კარგია და არც ცუდი, არც ბოროტი და არც კეთილი.

მეორეს მხრივ, ცხადია, აქედან იმ დასკვნის გამოტანა, რომ, რადგან რწმენითი თანწყობის გათავისება შესაძლებელია ოდენ არსობრივ პიროვნულ დონეზე, გონიერი არსებები, ან განწირულნი არიან ურწმუნო წუთისოფლურ არსებობისათვის, ან/და მუდამ ერთმანეთისაგან განმხოლოებულნი იქნებიან და ისე იარსებებენ ზედროულვრცეულ სივრცეში, არამართებული, მეტიც, არასწორი იქნებოდა.

საქმე ისაა, რომ ადამიანი ყოველთვის შეიმეცნებს და აფასებს მხოლოდ იმ პიროვნულ-ეროვნულ, თავისებურ ზეპიროვნულ, ველში, რომელშიდაც ის არსებობს და რომლის გარეშე მას არც შემეცნების და, მითუმეტეს, არც უცვლარი სულიერ-ზნეობრივი თანწყობის არსის შინაგანი წვდომის უნარი არ ექნება.

უდავოა, რომ მას შემდეგ რაც შვილი, ბუნებგნური თვალსაზრისით, დედისაგან დამოუკიდებელი ხდება; მას, როგორც უკმარსულიერს, შეუძლია თავი შეირცხვინოს; თვინიერ სხეოვანი წუთისოფლური არსებობისა, სულიერ-ზნეობრივადაც იწყოს არსებობა როგორც წარმავალმა, მოკვდავმა, ე.წ. ეგოისტურმა (მე) არსმა; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მიატოვოს დედის მყუდრო სულიერ-ზნეობრივი სავანე და მიაშუროს დედინაცვლის მიზიდულობის სივრცეს.

ასევე უდავოა, რომ მას შემდეგ რაც ერიშვილი განუდგება თავის რწმენით თანწყობას, დასტოვებს წარმომშობ ეროვნულ ველს, აოტდება და მიაშურებს იმ სივრცეს, ნებსით თუ უნებლიეთ, საიდანაც ახალგამომცხვარი პურის სუნი შემოესმება, ასეთი „ერისშვილი“, ნებსით თუ უნებლიეთ, მოსცილდება საკუთარი რწმენით სივრცეს და გადაიქცევა, ჩვეულებრივ, წუთისოფლის ამაოებით დაბეჩავებულ, წარმავალ არსებად. თავისთავად ცხადია, რომ აქ „აოტების“ ქვეშ არ იგულისხმება ოდენ ბუნებგნური გადაადგილება; თუ საკუთარი მრწამსიდან გამომდინარე, სვლეობამ მოითხოვა არსობრივი პიროვნების ისეთი გადაადგილება, რომელიც, მხოლოდ ბუნებაზრული, საყოველთაოდ ღირებული, თვალსაზრისით, ერისთვის, სახელმწიფოსთვის, საზოგადოებისათვის აუცილებელია, რაღა თქმა უნდა, მორწმუნე, ესა თუ ის, არსობრივი პიროვნება, საკუთარი მრწამსიდან გამომდინარე, ვალდებულია ყველაფერი გააკეთოს ერის, სახელმწიფოსა და საზოგადოების სასარგებლოდ; მაგრამ, თუ „აოტებული“ უკმარსულიერი არსება სტოვებს საკუთარ რწმენით პიროვნულ-ეროვნულ ველს, არა მარტო აწმყოს, მიმდინარე დროითი ზომთსადარის, არამედ წარსულისა და მომავლის ერთაობის ზედროულვრცეული თვალსაზრისითაც, მაშინ იგი  (ი/კ ვინ ველის გაგებით) ადრე თუ გვიან, რა-ს სამყაროს მკვიდრი აღმოჩნდება, იმ ასისბევრთა /მილიონთა/ მსგავსად, რომლებმაც ნებსით თუ უნებლიეთ, მიატოვეს საკუთარი ხატი და ყურე-კარი და ხიზნებად იქცნენ.

ბუნებაზრული აზროვნება დედაბუნებას ღირებულებითი თვალსაზრისით იხილავს და მიაწერს მას სამყაროში, მისი ზედროულვრცეული ყოფიერების საზრისს. თვინიერ ასეთი ღირებულებითი ზებუნებაზრული ცნობიერებისა, სულიერი არსება ხელოვნურ გონს ე.წ. „ხელოვნურ ინტელექტს“ ემსგავსება ხოლო ღირებულება ცნობიერება ის არსია, რომელიც მარადიული ღირებულებითი მიზანსწრაფული თვითძრაობის უნარი გააჩნია.

ახლა კი გავითავისოთ, თუ საიდან შეიძლება მივიღოთ ღირებულობითი თანწყობა, რას უნდა ეყრდნობოდეს იგი, და როგორ უნდა ვეზიაროთ მის წარუვალ არსს.

დედაბუნების ნებისმიერი არსისა ან/და მოვლენის წარუვალობადობის, ღირებულობადობის სათანადო შეფასება შეიძლება თუ გაგვაჩნია გარკვეული, შემაფასებელი ათვლის თანწყობა, რომლის მიმართაც მოხდება საჭირო შეფასება. თუ ასეთი სანიმუშო (ეტალონური სისტემა) თანწყობა არა გვაქვს, მაშინ ნებისმიერი სახის შეფასება სრულიად შეუძლებელია. ასეთ ჭეშმარიტ სანიმუშო თანწყობად, არსობრივი პიროვნებისათვის, შეიძლება იყოს მხოლოდ ეროვნული, სულიერ-ზნეობრივი, ზედროულვრცეული, უცვლადი ღირებულების, გარდმონაწესული თანწყობა, რომელიც არსობრივი პიროვნებისათვის, არა ოდენ ოცნია (იდეალურია), არამედ შინაგანი პიროვნული რწმენითი თანწყობის ბალავარია. ამრიგად, გამოდის რომ, ნებისმიერი მიმდინარე დროის (მაშტაბის), ამა თუ იმ სვლეობის შეფასება წარმოადგენს არსობრივი პიროვნების სულიერ-ზნეობრივი მიმდინარე, ზედაპირულ გარეგან ანაგს, მიღებულს, მიღწეულს, ზიარებულს წარუვალი ღირებულებითი ზებუნებაზრული ცნობიერებით.

ზემოთმოხმობილი განსჯიდან გამომდინარეობს, რომ პიროვნების რწმენითი თანწყობა არის ის, რაც განაპირობებს მის მიმდინარე დროის ზომთსადარის ღირებულებით ცნობიერებას; ანუ რწმენითი თანწყობა არის ის ოცნური ნიმუში, რომელიც იძლევა ყოფიერების არსის უწყვეტი შეფასების საშუალებას, ნებისმიერი სახის ქვეცნობიერ ან/და ცნობიერ ზებუნებაზრულ პიროვნულ სვლეობაში.

რწმენა არის არსობრივი პიროვნების მარადიული სულიერ-ზნეობრივი არსის შეფასების ათვლის თანწყობა. აქედან კი გამოდის, რომ პიროვნების ყოფიერების ბალავარი რწმენაა; თვინიერ რწმენისა, ყოფიერება თავისთავად, არც არსიანია და არც უარსო, მას, საერთოდ, არავითარი საზრისი არ გააჩნია. ურწმუნო ყოფიერება თვითქმედური (ავტომატური), თვითმოძრავი სხეს წარმავალი ყოფაა. სწორედ რწმენა აძლევს პიროვნებას ყოფიერების მიზანს, რწმენა აღძრავს ისეთ სურვილს, რომელიც მიზანია, და პირიქით, ისეთ მიზანს, რომელიც სასურველია, რამეთუ მიზანი მაშინაა სახეზე, თუ სასურველის განხორციელებისათვის წარმოებული ქმედებაა სახეზე.

ერთი სიტყვით რწმენითი თანწყობა იძლევა ისეთ მიზანს, რომელიც ოცნურ სასურველიცაა და ოცნურიც, ანუ ჯერარსული; თავის მხრივ, ჯერარსული არის ოცნისა და ღირებულების შინაარსი, რადგან ოცნი მაშინაა ოცნი თუ იგი ისაა რაც უნდა გვქონდეს, ანუ ჯერარსია.

როცა რწმენის არსი გარდმონაწესით შემუშავებული უცვლარი ღირებულებითი თანწყობაა, მისკენ მიზანმიმართული სწვრივმხებური პიროვნული სულიერ-ზნეობრივი თვითმოძრაობა, ცხადია მუდამ სასურველიც და ღირებულიც იქნება, რამეთუ მაშინ „წარმავალისა წილ აღგვირჩევიეს წარუვალი და უმჯობესი“ მსგავსად ბალავარიანისა.

რადგან ჩვენი თვითმოძრაობის ოცნური ღირებული წერტილი, ამავე დროს სასურველიც უნდა იყოს და, როგორც აღინიშნა, რწმენითი თანწყობიდან უნდა ამოდიოდეს, ამიტომ ცხადია, პიროვნულ-ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი თანწყობის ზიარება ზებუნებაზრული აზროვნების სვლეობაში, მუდმივად უნდა სწარმოებდეს მიმდინარე ზნეობრივი დროით ზომთსადარში; სხვაგვარად, ან ბუნებაზრული აზროვნების უნარს დავკარგავთ და გაგვრიყავს ზოგადკაცობრიული სივრცე, რადგან ხელში შეგვრჩება თვინიერ რწმენითი თანწყობისა ე.წ. შიშველი მსოფლმხედველობა (ე.წ. ფანატური იდეოლოგია), ანდა გვექნება მხოლოდ ბუნებაზრული აზროვნების უნარი და, ადრე თუ გვიან გადავიქცევით სახით (ფორმალურ) ხი თვითქმედად. მხოლოდ წონასწორული აზროვნებაა იმის თავდები, რომ რწმენითი და მეცნიერული ცნობიერება არ დაპირისპირდება.

თითებზე ჩამოსათვლელი ერები თუა დღეს სახეზე, რომლებმაც უხსოვარი წარსულიდან მოიტანეს საკუთარი რწმენითი თანწყობა; ცხადია მათ, თავიანთი თვითმყოფადი გარდმონაწესული სახე არ დაკარგეს თავიანთი რწმენითი თანწყობის, მეტნაკლები თანწყობითი სისრულის, შენარჩუნების წყალობით; მაგრამ ისე, რომ ბუნებაზრული აზროვნების სვლეობას ქმოგნობურად (მექანიკურად) უხამებდნენ თავიანთ ბუნებაზრულ კმასულიერ რწმენით აზროვნებას. მაგრამ მეცნიერების განსრულების თანამედროვე საფეხურზე, XX-ის უკანასკნელი მეოთხედისათვის ასეთი მექანიკური კავშირი მოუთმენელია, თუ უძველეს გარდმონაწესულ ერებს სურთ მიმდინარე დროის ელფის (სტილის) შენარჩუნება, ისე რომ არ დაზიანდეს მათი შინაგანი სულიერ-ზნეობრივი თვითმყოფადი ანაგი, ანუ პიროვნულ-ეროვნული სახე წარუვალი ღირებულებისაა ის რაც იყო ღირებული, არის და კვლავ ასეთად დარჩება; ასეთი ღირებულებისაა ის რაც გარდმონაწესია, ის რაც დღესაც ფასეულია და, ამავე დროს სამომავლო ღირებულებისაა (მაშ ღირებულია ის რაც იყო, არის და იქნება ღირებული ერთაობაში).

როგორც ზემოთმოხმობილი მსჯელობიდან დავინახეთ სულიერ-აზრობრივი ღირებულებანი, მაგალითად ჩვეულებრივი, ბუნებაზრული ან/და ხელოვნების, მაღალმხატვრული შემოქმედებითი ღირებულებებისაგან განსხვავებითაც კი, ოცნური სახის ისეთი ღირებულებებია რომელიც პიროვნულ-ეროვნული რწმენითი თანწყობის უცვლარს წარმოადგენს. თუ ვთქვათ  მაგალითად ხელოვნების უცვლარი ღირებულებანი ესაა სახისმეტყველებითი (სიმბოლური), მხატვრულ შემოქმედებითი ხატები, რწმენითი თანშეწყობის უცვლარი სულიერ-ზნეობრივი პიროვნულ-ეროვნული თანწყობა ისეთი ცოცხალი ხატია, რომელსაც არსობრივი პიროვნება ერთაობაში მოჰყავს (დიახ, მოჰყავს და არა მოაქვს, ი/კ ენების გრამატიკის თანადად).

ის ის ცოცხალი ხატია, რომელიც დღესაც დაბრძანებულია თავის საბრძნისში და იქიდან აკავშირებს თავის ყმებს იმ უზესთაეშს არსთან რომელიც ი/კ სამყაროშია. მართლაც, „ბრძენი დივნოსის“ მიხედვით „არცა გრძნობაი არს, არცა ოცნებაი, არცა სახელისდებაი, არცა ხელოვნებაი და ა.შ.“ წარმოუდგენელია უზეშთაესი საყოვლური არსის მიხედვით (რომლის - ეფ. მცირე - ადგილად ოდესმე ცაი ითქუმის, ოდესმე ეკლესიაი, ოდესმე ქალწული, ოდესმე გვამი კაცადკაცადისაი) უკეთესი „განმარტება“, რომელიც ი/კ სივრცის ამჟამინდელი ცოცხალი წარმოდგენითაც არავის არ უნახავს, და ვერც ვერასოდეს ვერ ნახავს; უბრალოდ, ხატი თავის ყმას, უზეშთაეს არსთან, მუდამ დააკავშირებს სათანადო ძირძველი ჯერარსული სიღრმით.

ერთი სიტყვით, მხოლოდ განრწმენილი არსობრივი პიროვნება თვითძრაობს მიზნურ-ღირებულებითი ხასიათის სვლეობით; პიროვნულ-ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი უცვლარი გარდმონაწესული თანწყობის რწმენა წარმართავს მის ჭეშმარიტ თავისუფალ ქცევას, რამეთუ, თუ სვლეობა ღირებულია და, ამავე დროს მიზანიცაა, იგია თავად, ნამდვილად თავისუფალის თავისუფლება.

ამიტომაცაა მორწმუნე პიროვნება თვითურად თავისუფალი. ადვილი შესამჩნევია ის, რომ მოხმობილი ცნება ე.წ. წარუვალი ფასეულობისა, არსებობს მხოლოდ პიროვნულ-ეროვნულ გარდმონაწესულ სივრცეში; ასეთი ფასეულობა მხოლოდ ეროვნული პიროვნების მიმართებაში არსებობს.

ეროვნული რწმენით აღვსილი არსობრივი პიროვნება, ზებუნებაზრული რწმენის დონეზე, თავისი პიროვნული ველს ვერ გასცილდება, ასეთ ველში ყველაფრის ზომა პიროვნებაა, ამ ველის მიღმა ეროვნულ პიროვნებას მხოლოდ ბუნებაზრული მიმართებების განხორციელება ძალუძს, მეტიც, სხვა განწილის (კლასის) ღირებულებითი თანწყობა აქ აუცილებლად ბუნებაზრული დაფასების საგანია; სწორედ აქედან გამომდინარე ჩანს, რომ ერთაშორისი ურთიერთობის სვლეობების ხასიათი მუდამ ბუნებაზრული აზროვნების დახმარებით უნდა ყალიბდებოდეს.

ბუნებაზრული ერთაშორისი კავშირები, ანუ, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, ერთაშორისი ზომთსადარის რწმენით თანწყობაზე დამყარებული, ზეეროვნული ერთიანობა, იმთავითვე გულისხმობს საერთო ზებუნებაზრული სულიერ-ზნეობრივი უცვლადი ღირებულებითი თანწყობის არსებობას; ხოლო, თავის მხრივ, თუ საზოგადოების გარკვეული ნაწილი საერთო ზებუნებაზრული სულიერ ზნეობრივი უცვლადი ღირებულებითი თანწყობით ცხოვრობს, მაშინ რას ნიშნავს ერთაშორისი ურთიერთობები; საიდან გაჩნდა სხვადასხვა ერი ერთიან ზებუნებაზრულ სულიერ-ზნეობრივ უცვლარ ღირებულებათა სივრცეში.

გამოდის, რომ ან ერის არსია არასწორად გაგებული და საქმე გვაქვს ერთ ერთან, ანდა ზებუნებაზრულ სულიერ ზებუნებაზრულ სულიერ-ზებუნებრივ უცვლარ ღირებულებებზე დაყრდნობილი პიროვნულ-ეროვნული რწმენითი თანწყობის არსი არაა სათანადოდ გათავისებული.

ერთი სიტყვით, ჰარტმანის ენით რომ ვთქვათ, ადამიანს ერთობის ერთ მთლიან ნაწილად, ე.წ. ერად, ჩამოყალიბებისათვის საჭიროა თვითურად ოცნური ღირებულებები; ჰარტმანის სამართლიან შეხედულებით, ასეთი მდგომარეობა იმითაა შეპირობებული, რომ „აბსოლუტურად იდეალური ღირებულებები“ განსაზღვრავს გონიერი არსების თვითმოძრაობის ხასიათს; ალბათ, ჩვენი თვალსაზრისით, ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც კია მოცემული, 1925 წელს გერმანიაში გამოცემულ, ჰარტმანის საკმაოდ ცნობილ შრომაში „ეთიკა“ (Ethik), ესაა ე.წ. „უცვლელი ეთიური ღირებულებების“ ცნება და ნებისმიერი ზნეობის არსებობის აუცილებელი პირობა - თავისუფლება.

თავის მხრივ, თუ ჰარტმანის „უცვლელი ეთიური ღირებულებები“, ანუ, ჩვენი შემთხვევისათვის, პიროვნულ-ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი უცვლარი ღირებულებითი რწმენითი თანწყობა, არ არსებობს თვინიერ არსობრივი ერი, და პირიქით არც ერი არსებობს თვინიერ პიროვნულ-ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი უცვლარი ღირებულებითი რწმენითი თანწყობისა მაშინ ნებისმიერი საერთაშორისო ზომთსადარის რწმენითი თანწყობა, ე.წ. საერთაშორისო რელიგიური სისტემა, უაზრობაა ერისშვილისთვის, რომ არაფერი ითქვას კაცობრიობის გარკვეული ნაწილის სწორი გზიდან შეგნებული აცდენის ვერაგული ე.წ. იმპერიულ სურვილზე.

რაში შეიძლება ვხედევდეთ დღეს დიდი გერმანელი მოაზროვნის, ჰარტმანის „ეთიკის“ ასეთ აღმატებულ მნიშვნელობას ჩვენი თვალსაზრისისთვის.

მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად იქნება დღეს გაზიარებული ნიკოლოზ ჰარტმანის (1882-1950) მოძღვრების თანწყობა, მისი ხედვა „უცვლელ ეთიურ ღირებულებათა“ შესახებ, ძნელია გადაჭარბებით შეფასდეს, ჩვენს მიერ, ზემოთმოხმობილ უცვლარ პიროვნულ-ეროვნულ სულიერ-ზნეობრივ ღირებულებათა თვალსაზრისით.

საქმე ისაა, ან უნდა, მართლაც ჰარტმანის სწვრივად, შევეცადოთ დავაფუძნოთ თვითურად ოცნურად ღირებულების თანწყობის არსება, და ამ ღირებულების ფასეულობის უცვლარობის რწმენით, მივწვდეთ ყოფიერების მიზანსა და საერთოდ, საზრისს, რათა ვიპოვოთ ადმიანის ადგილი სამყაროში და ჩავწვდეთ მისი ბუნებითი ქცევის საიდუმლოს, ან და საბოლოოდ უარი ვთქვათ ღირებულებებზე, და ბალავარიანის სიტყვებს თუ დავესესხებით მის შემოქმედს, „წარუვალისა წილ“ ავირჩიოთ „წარმავალი” და არა „უჯობესი“, რამეთუ  თვინიერ რაღაც გარკვეული სანიმუშო ღირებულებებისა, ფასეულობათა ერთგვარი ათვლის თანწყობისა საძღვისურად შეუძლებელია ნებისმიერი სახის ღირებულებათა თანწყობის არსებობა.

თავის მხრივ, თუ ასე საძღვისურად აუცილებელია ე.წ. „უცვლელ ეთიურ ფასეულობათა“ „აბსოლუტური იდეალურობა“, მაშინ ნებისმიერი ადამიანისთვის (და მხოლოდ მისთვის), მისი მოპოვების ერთადერთი გზაა პიროვნულ-ზნეობრივი უცვლარი ველის წვდომა, მისი მეოხებით პიროვნული არსის მოპოვება რათა ბოლოსდაბოლოს ბევრეული (106) წლის შემდეგ, აზროვნება გაღვიძებული უკმარსულიერი მოკვდავი არსება, ადამიანი, გადაიქცეს უკვდავ, გარწმენილ, თანწობითი წონასწორული აზროვნების მქონე პიროვნებად; ეს საშუალებას მისცემს სამყაროს ბუნებითი სვლეობიდან ამოვარდნილ ერთადერთ არსებას, დედაბუნების უძღებ შვილს, კვლავ დაუბრუნდეს თავისი დედის უბეს.

ყოველივე ეს, ე.ი. ოდენ ბუნებაზრული აზროვნებით დასჯილი, არაბუნებითი, (ი/კ გაგებით) დედამიწის სიმძლურად (პოტენციურად) ერთადერთი სულიერი არსი, დღეს XX ს-ის ბოლო მეოთხედისთვის, როცა საყოვლური მართვის, მსოფლიოს ე.წ. ინტერნეტში გაერთიანებული, მიმდინარე დროის ზომთსადარში მოქმედი არწყოსი გაბატონდა მსოფლიოში, მოითხოვს ღირებულებათა თანწყობის არსებობას; ოღონდაც, როგორც დავინახეთ, ღირებულება შეუძლებელია თვინიერ ეროვნული უცვლარ გარდმონაწესულ თანწყობას ზიარებული პიროვნებისა; ე.ი. ღირებულებითი საძღვი აუცილებლობით გულისხმობს მორწმუნე პიროვნებას, რამეთუ მხოლოდ იგია ღირებულობის წარმოშობის ბალავარი.

მეოცე საუკუნის დასასრულს, ადამიანმა მიაღწია რა საყოვლური ზებუნებაზრული აზროვნების განსრულებას (ფინალიზებას), ანუ ხედვითი (თეორიული) ცნობიერების სრულყოფას, საჭირო გახდა ღირებულებითი ცნობიერების არსის განმხოლოება ხედვითი ცნობიერებისაგან, რათა გარესამყაროს (მათ შორის ჩვენიც) ანაგის გაიგივების სწვრივად, გაიგივდეს ადამიანის და, სახელდობრ კი, პიროვნების თვითური ოცნური შინაგანი სულიერ-ზნეობრივი სამყაროს ანაგი, რათა თვითმოძრაობის საკუთარი ძრავწირი (ტრაექტორია) განსაზღვროს, მან (პიროვნებამ) მოიპოვოს სამყაროს უცვლარი, ცალსახა ღირებულების საზრისი, ანუ ყოფიერების შეფასების ზომა, მის ხანგეზთა (კორდინატთა) ერთეული მიზნის შენაქმნის (ფუნქციის) სწვრივმხებური (ასიმპტოტური) კრებადობის ოცნური წერტილი, სამომავლო ოცნის ე.ი. პიროვნების ცნობიერებაში განრწმენილი ჯერარსი, ეროვნული გარდმონაწესიდან გამომდინარე.

უნდა აღვნიშნოთ, რომ საქართველოში, სადაც უნდა ჩამოყალიბდეს როგორც სახელმწიფოს ერთაობის ბალავარი, რელიგიურ-ეთნიკურად ტოლერანტული სამოქალაქო სივრცე, ქართველობის სანუკვარი უფლების მოსაპოვებლად, და მსოფლიოში სუნიტურ-შიიტურ-კათოლიკურ-მართმადიდებლურ თუ სხვა სამყაროებად, დაყოფილი ქართული ცნობიერების წარმომადგენლებთან კავშირის საფუძვლად ჩვენი, ბევრეულწლიანი, გარდმონაწესული, ეროვნული, უცვლარი სულიერ-ზნეობრივი თანწყობა გამოვიყენოთ.

კრებულში მოყვანილ ჩვენ ნაშრომებში, განხილულია ის თვალსაზრისი, თუ როგორი უნდა იყოს სამომავლო ე.წ. ინფორმაციულ ერაში, პიროვნების უცვლარი არსი, ნაცვლად თანამედროვე რელიგიურ-იდეოლოგიური თანწყობისა. ახლა კი განვიხილოთ, თუ რით შეიძლება განსხვავდებოდეს, საუკეთესო შემთხვევაში, რელიგიურ-იდეოლოგიურად მოაზროვნე ადამიანი XX-ს-ის მეოთხე მეოთხედის საყოვლური მეცნიერულ-ქმოსნური აზროვნების მქონე, პიროვნულ ეროვნული სულიერ-ზნეობრივ ველს ზიარებული არსობრივი პიროვნების მამულიშვილის აზროვნებისაგან.

„ქართველი ხალხის მთელი ცხოვრება შთაგონებული შემოქმედებაა, თავაუღებელი შრომისა და თავისუფლებისათვის გმირული ბრძოლების მრავალსაუკუნოვანი ისტორიაა.

ამ ისტორიის ფურცლებს ყოველი ფეხის ნაბიჯზე წააწყდები... მაგრამ ეს ფურცლები დაფარულია და მხოლოდ იმისთვის გახდება ხილული, ვინც სათანადო ცოდნით, მოთმინებითა და, რაც მთავარია, ამ საქმის სიყვარულით აღიჭურვება... ასე კი ამ საქმის შესწავლას თავისი დიდი ისტორია აქვს... ეს დაიწყო უხსოვარ დროს, ჯერ კიდევ ადრე, სულ ადრე, იქნებ მაშინვე, როცა... ჩვენმა შორეულმა წინაპრებმა მეზობელ ქვეყნებთან თავიანთი ურთიერთობა გაარკვიეს...

ჩვენს დროში, არნახული სიღრმითა და მაშტაბით გრძელდება და ვითარდება ჯერ კიდევ უძველეს დროს დაწყებული საქმე... და მაინც, (გვსურს კვლავ გავაცოცხლოთ) ჩვენი ხალხის თავდადებული, პატიოსანი შრომისა და ასეთივე თავდადებული და პატიოსანი ბრძოლების სურათები“.

„ჭეშმარიტ არს სიტყუა ესე, ვინაითგან ჟამი მლტოლვარე არს. არავის ძალუძს მოქცევად, და წარწყმდეს ჩუენგან, უკეთუმცა არა მივიღოთ ნაყოფი მისი ჟამსსა მისსა“ (ვახუშტი). და მართლაც, ჩვენ კვლავ და კვლავ, მუდამ უნდა ვაცოცხლებდეთ წინაპართა მიერ „უხსოვარ დროს დაწყებულ საქმეს“. მაგრამ   ვინ უნდა გააგრძელოს ეს საქმე? როგორც დავინახეთ, ამ კითხვაზე უკვე არსებობს უზუსტესი სახივი (ფორმულა) - უნდა გაცოცხლდეს „ხალხის თავდადებული, პატიოსანი შრომა და ასეთივე თავდადებული და პატიოსანი ბრძოლების სურათები“, რამეთუ „ჭავი სიმართლისაი არს მიზეზი რაიმე სიტყვის გებისაი ურთიერთას, და არავინ მიიღოს სიტყუაი სამჟელისაი თვინიერ განმართლებისაი ცხადად, და არა აქუს ძლევაი საბჯესა შინა თვინიერ მსაჯულისა“. მართლაც „სარწმუნო არს“ ბალავარიანის ეს „სიბრძნე და გონებაი“, რადგან უპატიოსნო შრომისა ან/და ბრძოლის გახსენება, გაცოცხლება, სამზეოზე გამოტანა, და მისი მაგალითით, მომავალი თაობის დამოძღვრა გამოიწვევს „სულთა შინა სიბოროტეს... უწესოსა და ბრალეულად აღძვრისაგან“. რაც შეეხება, ზემოთ მითითებულ მეორე კითხვას, თუ ვინ უნდა გააგრძელოს „უხსოვარ დროს დაწყებული საქმე“...  ხალხის თავდადებული, პატიოსანი შრომისა და ასეთივე თავდადებული და პატიოსანი ბრძოლის სურათები, არც ისე ძნელია მივხვდეთ, რომ ამის უფლება, მეტიც, მოვალეობაც კი, აქვს ყველა იმ მოაზროვნეს ვინც პატივს სცემს მხოლოდ ხსენებულ საძღვს, თავდადებელ და პატიოსან შრომასა და ასეთივე თავდადებულ და პატიოსან ბრძოლას; მართლაც, ნებისმიერი პიროვნების „ბრძენი დივნოსის“ სიტყვით რომ ვთქვათ, „ღმრთისა მიერ სჯულის მდებელი ჩვენი სამართალი“ უნდა ეფუძნებოდეს პატიოსან შრომასა და ბრძოლას; და, თუ ვინმემ „დადვა ბნელი საფარველად თვისსა“, თუ, როგორც „ჰრქუა წმინდა  ბალაჰვარე უკეთუ ვისმე არა უნდეს რგომის, არა ბრალეულ არს მზე“.

კიდევ მეტიც, როგორც ასევე ბალავრიანის ერთი მინაწერი გვამცნობს „ჯერ არს მხილებაი /უღვთიეროთაი/ და სოფლის მოყუარეთაი“, ხოლო სოფლის მოყუარე და საღმრთო სამართალის უარმყოფელია ის, ვინც უპატიოსნო შრომასა და ბრძოლას ეწევა, ვინც უკმარსულიერი და ურწმუნოა, ვინც სამყაროს უყურებს „თუალითა ზაკუვითა“, ვინც იბრძვის „თვინიერ სამართლისა“ და, ამიტომ, ვერ განშორებია „საჯდომელსა უსჯულოთასა“ და ვისაც ვერ „შეურაცხიეს ყოფად ხორცთა შინა ვითარცა იწროს დილეგსა“.

თითქოს ყველაფერი, ზემოთმოხმობილი აზრი პატიოსანი შრომის თაობაზე, გასაგებია, მაგრამ გახსენება ბალავარიანის უკმარსულიერებით აღვსილი წუთისოფლის მკვიდრი „ყოველი სული სუსტი და დაწუნებული მცირედ მორწმუნე“, რომელიც „შევარდნეს ურვასა და გულის სიტყვასა უჯეროსა, რამეთუ ვითარცა მღილი არა ეკუეთის ხესა მაგარსა, არამედ ლბილსა და ჩჩვილსა: ყოველსა რომელსა ჰსურდეს იწროს დილეგსა ვერ ღირს ვიქმნეთ მოღებად ნიჭსა“. მართლაც, თუმცა „ქართველი ხალხის მთელი ცხოვრება შთაგონებული შემოქმედების, თავაუღებელი შრომისა და თავისუფლებისათვის გმირული ბრძოლების მრავალსაუკუნოვანი ისტორიაა“, მაგრამ ყოველივე ეს დღეს აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისი პირობაა „უხსოვარ დროს დაწყებული საქმის“ გასაგრძელებლად, რადგა, თვინიერ რწმენისა, ანუ „მცირედ მორწმუნე“ სული, „უხსოვარ დროს დაწყებულ საქმეს“ ვერ გააგრძელებს, რამეთუ „შევარდნეს ურვასა და გულის სიტყვასა უჯეროსა“, დიახ, ვერ გააგრძელებს, რადგან, თვინიერ პიროვნულ-ეროვნული უცვლარი სულიერ-ზნეობრივი გარდმონაწესული თანწყობის ზენობურ ღირებულობისა რწმენისა, არ გეცოდინება რას აგრძელებ, რისთვის აგრძელებ და როგორ უნდა გააგრძელო“.

ამრიგად, მთელი სარკვი დავიდა “რას” რისთვისა და როგორ ვაგრძელებთ. აქედან კი ცხადი ხდება, რომ, თუ გვინდა ე.წ. “რას” არსის გახსნა, ერთადერთი გზა არსებობს მისი არსის შემეცნებისა - ესაა, წინაპართაგან ბოძებული უძვირფასესი განძის -   გარდმონაწესის გათავისება; რაც შეეხება იმას, თუ “რისთვის” უნდა კეთებოდდეს ყოველივე, ამის გარკვევა, მას შემდეგ რაც “რას” ცნება გაირკვა და მისი არსი წინაპართაგან ბოძებული უძვირფასეს განძამდე - ეროვნულ გარდმონაწესამდე დავიდა, თავისთავად ცხადი ხდება, რომ აწმყოში მიმდინარე სულიერ-ზნეობრივი სვლეობები წარსულიდან ბოძებული “უცვლარი გარდმონაწესი”, ანუ თავისებური მარადიული ამანათრბენა ყოფილა სულიერ-ზნეობრივი არსისა, რათა იგი მომავალს გადაეცეს; აქედან კი აღარც იმის პოვნა იქნება ძნელი, თუ როგორ უნდა სრულდებოდეს ამქვეყნიური თვითმოძრაობა, რათა „უცვლარი უარდმონაწესი” უცვლარობდეს, ანუ მარადიული ამანათრბენი მარადიულობდეს, რამეთუ, როგორც ბალავრიანი გვასწავლის, “ცხოვნდი უკუნითი უკუნისამდე, რამეთუ წარმავალისა წილ აღგირჩევიეს წარუვალი და უმჯობესი”; ხოლო წარუვალი და უმჯობესი, თავისთავად ცხადია, თვინიერ პიროვნულ-ეროვნული ველის არსისა - სამშობლოსი-  არ არსებობდა, არც არსებობს, და კვლავაც, არასოდეს არ იარსებებს ისევე, როგორც არ არსებობდა, არც ამჟამად არსებობს და არც მომავალში იარსებებს სხეოვანი არსი თვინიერ საკუთარი მშობლისა.

ამრიგად აუცილებელი და საკმარისი პირობა “უხსოვარ დროს დაწყებული საქმის” გასაგრძელებლად პიროვნულ-ეროვნული ველის უცვლარი არსის რწმენაა; მხოლოდ ასეთ არსობრივ პიროვნებას ძალუძს “ყოველი ფეხის ნაბიჯზე” არსებული “ისტორიის დაფარული ფურცლების” ხილვა და სათანადო ცოდნით, მოთმინებითა და, რაც მთავარია, ამ საქმის სიყვარულით რკვევა, და იმ “სათანადო ნაყოფის” მიღება, რომელზედაც ფიქრი ვახუშტის ერთი წამითაც არ შეუწყვეტია, რამეთუ კარგად უწყოდა, რომ “არა თუ წამისა და წუთისა, არამედ თვისა და წელიწადისაცა არღარა შემძლებელ ვართ ხელყოფად. ხოლო არს ჟამი ჟამიცა, კუალად დაისახების დღეცა ჟამად, თთუე, წელიწადი და საუკუნოცა, გარნა თუმცა მოიქცევის ესენი, არამედ არა იგინივე არიან, რომელნი წარხდებიან ჩუენგან, და არა ძალგვიძს მის წინანდელთაებრ ყოფად მათ შინა, რაოდენიცა წადიერ ვიყვნეთ. და ესე ვინაითგან ჭეშმარიტ არს, ამისათვის არა ჯერ არს, რათა უქმ ვყოთ ჟამი და განუტეოთ ჩუენგან, და დავრჩეთ ურგებნი მის მიერ “ (შედარებისთვის ყბადაღებული: Time is money).

ვახუშტის ეს, სამყაროს ზომთსადარით, სწორუპოვარი ქმნილება ამაოდ როდი მოგვიწოდებს ყოველი წამს არ დარჩეს „ურგები“ ჩვენს მიერ, არც ისაა შემთხვევითი, რომ ამ სიბრძნეს თავის „ქართლის ცხოვრებაში“ გვამცნობს და თანაც იქ, სადაც არანაკლები მხატვრულობითაა და სიბრძნით გვაძლევს უცვლარი ფასეულობის გასაოცარი მეორე სახივს (ფორმულას) მატიანურ ეროვნულ გარდმონაწესზე, ანუ ზემოხსენებული „ყოველი ფეხის ნაბიჯზე“ არსებული „ისტორიის დაფარული ფურცლების“ არსზე: „მატიანე განარჩევს კეთილსა და ბოროტსა, მატიანე აღამაღლებს კეთილის ქმნულებასა და გმობს უკეთურთ ქმნულებასა, მატიანე მეტყუელებს ჭეშმარიტსა და არა რბის, და მოწმობს სხუათა და სხუათა; მატიანე განამხნობს კაცთა და ერთგულ ჰყოფს ქუეყნისად; მატიანე აცნობებს ნათესავთ ჩამომავლობასა, და დასდებს თავსა სარწმუნოებისათვის, და მოყუარულ ჰყოფს მოყუასისა მიმართ“.

მართლაც, და მატიანის, ანუ „ისტორიის დაფარული“ არსის უკეთესი ახსნა წარმოუდგენელია; სწორედ მატიანით მიღებული უცვლარი გარდმინაწესით, როგორც ამას ვახუშტიც გვასწავლის, „მოყუასის“ „ნათესავთ-ჩამომავლობისა“ და საერთოდ, ყოველგვარის სარწმუნო არსს. აი, სად და რაზე გაჩერებულა მამა, აი, რისთვის იხარჯებოდა; აი, რა უნდა იცოდეს „შვილმა“.

მსოფლიოს ფიზიკურ რუკას რომ დახედავთ, პირველად გაგიძნელდებათ საქართველოს მიგნება - მეტად უმნიშვნელო ტერიტორია უჭირავს ჩვენს პლანეტაზე... იმ გეოგრაფიულ სარტყელს, რომელშიაც იგია მოქცეული, ზომიერი ჰქვია, მაგრამ დაკვირვებული კაცი ადვილად მიხვდება, რომ ცხოვრების პირობები აქ საკმაოდ მკაცრია. ამ მცირე ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი მაღალსა და მიუვალ მთებს უჭირავს, სადაც მრისხანე და გრძელი ზამთარი თარეშობს ხოლმე. მაგრამ ცხოვრების პირობების სიმკაცრე მარტო მთიელი მოსახლეობისთვის კი არ არის შემაწუხებელი, ეს პირქუში მთები ქვეყნის შუაში ვიწრო ზოლად გაჭიმული ბარის მოსახლეობასაც ხშირად აგემებს სიმწარეს და უნადგურებს „წლის სარჩოს“... ამიტომაც უწოდა ქართველმა ხალხმა მოსავალს ჭირნახული... (ლამაზიაო ჩვენი ქვეყანა); მაგრამ აბა ერთი და იმავე რუკას გადაავლე თვალი. მართლა არსად არის ასეთი ლამაზი და უხვი ადგილი ამ პლანეტაზე? რა ბრძანებაა! რამდენიც გნებავთ! ყველგან, ქვეყნიერების ყველა კუთხეში...

სულ სხვა ამბავია, რომ ყველას თავისი ქვეყანა, თავისი სამშობლო უყვარს და ეამაყება. ეს ასეც უნდა იყოს. ყველა წესიერი ადამიანი თავისი ქვეყნის პატრიოტია. მაგრამ ეს სულაც არ უნდა უშლიდეს ხელს მას სხვისი ქვეყანაც დააფასოს და პატივი სცეს. თავისი სამშობლოს სიყვარულმა არ უნდა დააბრმავოს და სხვისი ქვეყნის სილამაზის აღქმაში ხელი არ შეუშალოს.

თანაც, როცა ჩვენს სამშობლოსა და მშობლიურ ქვეყანას ვამბობთ, მარტო მიწა წყალსა და გეოგრაფიულ გარემოს კი არ ვგულისხმობთ, არამედ, და უმთავრესად, ხალხს. მათ, ვინც ამ მიწა წყლის პატრონია, ვისაც ეს მიწა წყალი სისხლით დაუცავს, გაუმშვენიერებია, ვინც ამ მიწა წყალზე ბინადრობს, შრომობს, იღწვის და დიდი ისტორიის ესტაფეტას გადასცემს შთამომავლობას...

უფროსი თაობის ადამიანებს, (მატარებლიდან შეეძლო დაენახა) - ხეზე თოკით გამობმული, მთის თაკარა მზით გათანგული გლეხი იმ ერთი ციცქნა ცერად დაკიდებულ ყანაში, რა გაჭირვებით ურტყამდა თოხს გამხმარ მიწას, რა სიმწრის ოფლს ღვრიდა...

ეს შედარებით ახლობელი სურათია. ამავე სურათის უფრო შორეულ დროში გადატანას თუ შევეცდებით, მაშინ იმ ხესთან, რომელზედაც თოკით გამობმული გლეხი დავინახეთ, ჩახმახშემართული გლეხიც უნდა წარმოვიდგინოთ... ქართველ გლეხს ცალ ხელში თოხი ან ნამგალი ეჭირა, მეორეში - თოფი. და მაინც ჩვენი ხალხის სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ მან დიდი საყოფაცხოვრებო კულტურა გამოამჟღავნა და წარმოუდგენლად ძნელი პირობების მიუხედავად შესანიშნავი ტრადიციები დაგვიტოვა...

მეცნიერების მიერ დადგენილია, რომ ხორბლის ჯიშები ყველაზე მეტი საქართველოში ყოფილა გამოყვანილი - 12 მთავარი ჯიში და მათი 130 სახესხვაობაა!..

არც ის, („ტანმორჩილი“, მოწველით კი ბევრს რომ იწველის), ძროხები ყოფილა ბუნებისაგან მზამზარეულად ნაბოძები... ბერძენი მწერლები გაკვირვებით (რომ) შენიშნავდნენ...

არც ის... ოთხასზე მეტი ჯიშის ვაზი (რომ) გვქონია. ოთხასი! ამ პატარა ტერიტორიაზე! ეხუმრებით? (და თანაც) ოთხასზე მეტი სახელწოდებაა ყურძნისა!..

მეცნიერები ვარაუდობენ, ღვინის კულტურა... ქართველებიდან მოდისო. ამას ამტკიცებენ ლინგვისტებიც, ეთნოგრაფებიც, არქეოლოგებიც, მეღვინეებიც და სხვა დარგის მეცნიერებიც... (სინამდვილე როგორიც არ უნდა იყოს) ერთი უდავოა - საქართველო ერთ-ერთი ყველაზე უძველესი ღვინის ქვეყანა მაინც არის, და ქართველ ხალხს ყველაზე დიდი ტრადიციები, ჩვევები და გამოცდილება აქვს ამ საქმისა...

ფაქტია, და თანაც ყველასაგან დადასტურებული, რომ ღვინოს ზომიერად სვამდნენ... ყოველგვარ ვითარებაში სვამდნენ ღვინოს - ლხინში, ჭირში, გასამხნევებლად, ბუნების გამოსაკეთებლად, ჯანის მოსამატებლად, ხალხთან კეთილი ურთიერთობის დასამყარებლად, მეგობრობის გასამტკიცებლად, მტერზე გამარჯვების აღსანიშნავად, ყოველგვარ ღრეობებსა თუ დღესასწაულებზე, ქორწილებში, ნათლობებში (ასგრამმიანნი, ბოლომდე აუვსებელი და ბოლომდე დაუცლელი ღვინის/ ჭიქით სმა იყო ქართული... ყანწებს უფრო სიმბოლური მნიშვნელობა ჰქონდა).

სპეციალისტი თუ არა სპეციალისტი უცხოელი გაკვირვებულია ჩვენი ხალხური სიმღერებით, მათი პოლიფონიურობით, მათი საარაკო მრავალფეროვნებითა და სიმრავლით (გაოცებს სვანურის) ჰეროიკული ჟღერადობა... მეგრულის ლირიზმი... გურულის რთული მრავალხმიანობა, იმერული სიმღერების სიმკვირცხლე და ომახიანობა, ქართლ-კახეთის საოცარი ეპიურობა...

თანაც, რამდენი ასეული სიმღერა გვაქვს, ყველა ერთმანეთისაგან განსხვავებული და ერთმანეთზე უკეთესი. ასეც არ არის შემთხვევითი. ესეც შრომისმოყვარეობისა და მაღალი სულიერი კულტურის ნიშანია...

ჩვენი ფოკლორისტების აზრით (თქმულება ამირანზე) ოთხი ათასამდე წლის წინათ არის შექმნილი... ამირანი ქვეყნად სამართლიანობისა და თავისუფლების დამკვიდრებას ცდილობს... ამირანი წინ აღუდგება უზენაესი ძალის - უსამართლობასა და ძალმომრეობას,... რომელიც ადამიანის განვითარებას წინ ეღობება... ამიტომ აპოლონ როდოსელის აზრით იგი ამირანტაზეა (კავკასიონზეა) მიჯაჭვული... ამირანის ყურშა ლოკავს ჯაჭვს, რითაც (აწვრილებს); მაგრამ დიდ ხუთშაბათს (ცისდღეს) მთელი ქვეყნის მჭედლები უროს... ერთდროულად დაჰკრავენ თავიანთ გრდემლებზე [და] ჯაჭვი ისევ მსხვილდება, მჭედლებმა სულმდაბლობა გამოიჩინეს: უზენაესის განრისხება რომ დაინახეს, ამირანს გადაუდგნენ! უღალატეს მას, რომელმაც ცეცხლი მოსტაცა უზენაეს... რკინის დამუშავებას კი ცეცხლი სჭირდება... ივანე ჯავახიშვილი შენიშნავს: „უეჭველია, მჭედლობის ხელოვნებასა და ამირანს შორის რაღაც კავშირი უნდა არსებობდეს და მჭედლებს რაღაც დანაშაული ან უმადურობა უნდა ჰქონდეთ ჩადენილი,... რადგან მჭედლებს ამირანის რისხვისა ეშინოდათ“ (თუ აიწყვიტა)... (ამასთან დაკავშირებით საინტერესოა, რომ) ბევრი მეცნიერი რკინის დამუშავებას სწორედ ქართველთა ტომების უძველეს წინაპრებს უკავშირებს, „მადნეულის დახელოვნებული ცოდნა... სპილენძისა და ფოლადის საუკეთესო იარაღები თურმე (ქართველ) ტომთა ქვეყნიდან შედიოდა საბერძნეთში... ამ კულტურული ღვაწლის კვალი თვით ბერძნული და სხვა ენების ლითონის შესახებ ტერმინოლოგიაშიც არის შენახული“ წერს (დიდი ივანე)...

ვასკო და გამამ მხოლოდ 1497 წელს შემოუარა გემით აფრიკას და ინდოეთს მიადგა. მანამდე კი ინდოეთის გზა (ჩვენზე) გადიოდა... (ამიტომაც იყო საქართველოზე ხშირი თავდასხმები)...

მაგრამ, ბევრი ის ქვეყანა, რომელიც საქართველოს მოსპობას ლამობდა, თვითონვე გაცამტვერდა და აღიგავა პირისაგან მიწისა, ან არა და, მკაცრი ძალმომრეობის მწარედ მოსაგონებადი, უკადრისი სახელისა, ვერაფერი კვალი დატოვა... ქართული კულტურა კი კვლავ უკვდავების შუქით ელვარებს... ახლა კი ძველ რუკას დავხედოთ... საქართველოს სხვადასხვა დროს ემიჯნებოდა შუმერთა, ხეთების, ურარტუს სახელმწიფოები... უძველესი და უდიდესი კულტურის სახელმწიფოები და ხალხები... სწორედ ეს ხალხები იყვნენ იქნებ ჩვენი სისხლით ნათესავები და განაყოფები? მით უმეტეს, რომ მათაც ასევე ძველი და თვითმყოფადი კულტურა ჰქონდათ... ვინ იცის; ოღონდაც მეცნიერულად ახლა გადაჭრით შეიძლება თქმა, რომ ქართველები უხსოვარი დროიდან ყოფილან თავიანთი დღევანდელი მიწა წყლის პატრონები. მათი დღევანდელი მაღალი (გარდმონაწესული) კულტურა (მემკვიდრეა) იმ დიდი კულტურისა, რაც რამდენიმე ათასწლეულის წინათ ისახებოდა და ყალიბდებოდა ამავე ტერიტორიაზე.

(ამ მხრივ) საინტერესოა, რომ კუფტინმა ამ სიტყვებით ჩამოაყალიბა თავისი თეორია: „აქ შეინიშნება უძველესი დროიდან კულტურის განვითარების ადგილობრივი უწყვეტი ჯაჭვი!.. და, აჰა ესტაფეტა, ანუ უწყვეტი ჯაჭვი!.. აჰა დიდი შრომისმოყვარეობა, პატიოსნება და სიბრძნე, რომლის წყალობით მოაღწია ჩვენმა ხალხმა დღემდე, (და თან) მრავალ უსამართლობასა და ძალმომრეობას შეეჯახა... (მაგრამ) გადარჩა და ჩვენს დრომდე მოიტანა თავისი დიდი იხტორია, მაღალი სულიერი კულტურა, ტრადიციები... (ეს) დიდი ტრადიციები, რაც ჩვენს წინაპრებს სახალხო მეურნეობისა და კულტურის ყველა დარგში გადმოუციათ, ხომ თანდათანობით იქმნებოდა, საუკუნეების განმავლობაში, დინჯად, უხმაუროდ, შრომითა და მოთმინებით, (მიუხედავად უკმარსულიერთა თავდასხმებისა).. (თუმცა) ჩვენ რა ვიცით, რომ განთქმული დოლის პური სწორედ მაშინ არ გამოიყვანეს!.. დოლის პურის სიკეთე (ხომ) ის არის, რომ გამძლეა, ადვილად ეგუება ყოველგვარ პირობებს, გვალვას... და რაც მთავარია მარცვალი ადვილად არ სცვივა, როგორც არ უნდა გადაქელო, არ ჩაილეწება, ნელ-ნელა წამოსწევს თავს და გაიმართება, წამოდგება, ჭირგამოვლილი, კიდევ უფრო გამაგრდება. მთელმა მხედრობამ რომ გადაუაროს, მაინც არ ჩაცვივა მარცვალი... (აი) რისთვის დასჭირდა ქართველ კაცს ამისთანა ჯიშის გამოყვანა... (გასაგებია) რამდენი წვალება და მოთმინება დასჭირდებოდა ამას. რამდენი შრომა და (ბრძოლა) თუმცა, ალბათ, ამაზე იტყვიან: ზოგი ჭირი მარგებელიაო.

იქნებ ის (მსოფლიო საოცრება) გრძელხორთუმიანი ფუტკარიც, მაშინ გამოიყვანეს ჩვენმა (ჯარისკაც) - გლეხკაცებმა... ძვლებური ქართული აგური, ძველებური ქართული კრამიტი... იქნებ სწორედ (იმ ძნელბედობის ჟამს) იქმნებოდა, უმჯობესდებოდა და ახლდებოდა...

როცა ადამიანი მუშაობაშია გართული და დღენიადაგ მიწას ჩაჰკირკიტებს, მიწიდან მოელის შვებასა და ხსნას, ის ვეღარც კი მოიცლის, რომ თავი ასწიოს და აქეთ-იქით დაიწყოს ყურება, სხვის დოვლათს შურითა და ავი ზრახვებით უცქიროს... ამიტომაა ქართველი ამირანივით მიჯაჭვული თავის ქვეყანასა და მიწა-წყალს. (იქნებ ღვიძლი, როგორც რობაქიძე ფიქრობს, ღვიძლიდანაა და მისი კორტნა სიფხიზლის ნიშანია?). სხვა ქვეყანაში დამკვიდრებულ ქართველს (ალბათ ამიტომ) იშვიათად შეხვდები...

ჩვენი წინაპრები მუდამ განსაკუთრებული პატივისცემითა და გულთბილი ყურადღებით ეპყრობოდნენ მეზობლებს და მუდამ მეგობრების ძიებაში იყვნენ, „მარტო კაცი ჭამაშიაც ბრალიაო“, ამბობდნენ და კარგად უწყოდნენ, ოდითგანვე დიდი შოთას სახივი „ვინც მოყვარესა არ ეძებს, იგი თავისა მტერია“ (პოეტი უსათუოდ თავისი ხალხის ფიქრსა და სულისკვეთებას გამოხატავს).

ჩვენმა მეცნიერებმა განსაკუთრებით ამ ბოლო დროს მიაკვლიეს მრავალ საბუთსა და მასალას, რომლებიც ადასტურებენ, რომ ჩვენს წინაპრებს უხსოვარი დროითგანვე განსაკუთრებული მეგობრული ურთიერთობა ჰქონიათ ჩრდილო კავკასიის ხალხებთან... (ძირითადად გარეშე მტრების მიზეზით გამოწვეულ) დროებით გაუგებრობებს ვერ შეურყევია საუკუნეთა განმავლობაში ჩამოყალიბებული ურთიერთსიმპატიები ქართველთა და (ამ) ხალხთა შორის... ჩვენი პატარები დღესაც სიყვარულით კითხულობენ ი. გოგებაშვილის „იავნანამ რა ჰქმნა“-ს.

აბა კიდევ ერთხელ გადაიკითხეთ ა. ყაზბეგის მოთხრობები, ვაჟა-აშაველას პოემები და დარწმუნდებით, როგორი სითათუთით და სიყვარულით უფრთხილდებოდნენ ჩვენი წინაპრები ამ საუკუნობრივ ძმობასა და მეგობრობას, რა სიმპათიებით არის ამ ნაწარმოებებში დახატული ჩვენი მეზობელი და მეგობარი ჩრდილო კავკასიის ხალხების პატიოსნება, რაინდობა და გმირობა, რა მეგობრობა და სიყვარული აკავშირებდათ მათ ქართველ ხალხთან“ - ძნელი წარმოსადგენია არსებობდეს ჩვენი ერის გარდმონაწესის და მისი სამომავლო გზის უკეთესი, ან დახასიათება, ან შეფასება, ვიდრე, როგორც დავინახეთ, ამას იძლევა ბატონი ვახტანგ ჭელიძე.

ახლა კი უკვე კვლავ ბალავრიანის „მცირედ მორწმუნე“ სულს დავუბრუნდეთ. თვითცნობიერი უკმარსულიერი არსება, რომელიც საკუთარ არსობრივ არსებობის დასაზღვრულობას იმეცნებს, ზენობური დაძაბულობით განიცდის სიკვდილს; ასეთი გრძნობის უძლიერესი და უძველესი აღწერაა მოცემული, საყოველთაოდ ცნობილ გილგამეშის აქადურ ეპოსში. ამქვეყნიური უმიზნო არსებობის გამო მრავალი სტოიციზმის მიმდევარნი თვითმკვლელობასაც კი ქადაგებს იუდაისტური (ე.წ. ძველი აღქმის) თანწყობა კი, პირიქით, სიკვდილის შემდეგდროინდელი ყოფით სივრცეს, იმ სამყაროდ სახავს, სადაც აღარაა ბატონისაგან ყმათა (მონათა) ამქვეყნიური ტანჯვა-წამება; ქრისტიანობისათვის (ე.წ. ახალი აღთქმა) სიკვდილის შემდგომდროინდელი სამყაროს (საიქიოს) ის მარადიული სამყოფელია, სადაც გადადის წუთისოფელში (ე.წ. სააქაოში) მცხოვრები მოკვდავი არსება, რომელიც რაც უფრო ნაკლებ ცოდვილია სააქაოში, მით უფრო დაფასებულია ე.წ. საიქიოში, რომელშიც ყველას განიკითხავენ.

ამრიგად, თუ გილგამეში სიკვდილს განიცდის, ზოგი სტოიკოსი, ყოფიერების “უარსობის“ გამო, თვითმკვლელობასაც კი ქადაგებს, სამაგიეროდ ბიბლიაში, და კერძოდ ახალ აღქმაში, ყოფიერება გაყოფილია ორ განწილად (ე.წ. ადამის შეცოდების გამო) და ქრისტეს შემდეგ ყველა უნდა ელოდოს ე.წ. მესიის მოსვლას.

აქ უკვე საქმე გვაქვს იმ ე.წ. იუდაურ-ქრისტიანულ რელიგიურ შეხედულებასთან, რომელიც ებრაელთა შორის, იუდაიზმის შიგნით ჩამოყალიბდა და ე.წ. ქრისტიანული ერის პირველი ათასწლეულის ნახევრისათვის ებრაელთა შორის შეწყვიტა არსებობა; ასე, რომ ებრაელები, ქრისტიანობის პირველმატარებლები შეიქმნენ ერთადერთ არაქრისტიან ხალხად; სამაგიეროდ, სწორედ ამ დროისათვის, გროკლეს (Προκλής) ეპოქის შემდგომ, საბოლოოდ გაიმარჯვა ქრისტიანულმა რელიგიამ, როგორც, იმპერიათა შორის ყველაზე ხანგამძლე (თითქმის ათასწლოვანი ბუნებგნური იმპერიის), რომის იმპერიის, იდეოლოგიურმა ბალავარმა. დღეს ქრისტიანობა (ერთი მილიარდ ორასი მილიონი მიმდევარი) ეს ლამის სწვრივად, ის საერთაშორისო (არანაციონალური - საპირისპიროდ იუდაიზმისა) რელიგიური სისტემაა, რომელიც ებრაელთა ეროვნული სარწმუნოების ფესვებზე ამოიზარდა; არსებითად ამიტომაც აქ სახარების მიხედვით, ღმერთი თორას ქვეყნის შემოქმედი, ცოცხალი მამა ღმერთია, და მხოლოდ იგია დაუსაბამო პირველსაწყისი ჭეშმარიტი.

ე.ი. მსოფლიო ამ ე.წ. რელიგიების ანაგის ორი კიდწერტისაგან (პოლუსისაგან) შესდგება საძღვისურად, რამეთუ ისინი, როგორც აღინიშნა არა მარტო წარმოიშვნენ პირველი წიგნიერი (თუმც ეროვნული) რელიგიის საწყისებზე, არამედ თავადაც, არა მხოლოდ განსიტყვებული არამედ წიგნიერი რელიგიებია; ამის გამო როგორც აღინიშნა ის (დივნოსას მიხედვით „არცა ოცნება, არცა ნება, არცა ხელოვნება, არცა სიტყვა“ და ა.შ.) არა მარტო განსიტყვებულია და ცნებითი აზროვნების თანწყობითაა გადმოცემული, მისი არსის ანაგი, არამედ მარადიული, ერთხელ და სამუდამოდ ჩამოყალიბებული მასთან ე.წ. კანონიკური ერთადერთი ჭეშმარიტი (შედრ. - ინგ. The Book - ბიბლია) სახითაცაა წარმოდგენილი.

სამივე რელიგია (იუდაიზმი, ქრისტიანობა, ისლამი) მკაცრად თეისტური ისეთი რელიგიებია, რომლის ღმერთი იუდაიზმის ღმერთია, თუმცა, მიუხედავად ამისა, არსებითად მხოლოდ ამ რელიგიათა ნიადაგზე ხდებოდა, ხდება და კვლავაც ალბათ მრავალგზის მოხდება არა მარტო სახელმწიფოთაშორისი, არამედ, ე.წ. კონტინენტშორის სისხლისმღვრელი განუწყვეტელი ომები.

ამ რელიგიათა ღმერთი, კვლავ თორადან მოყოლებული, მე პიროვნულობის მქონე არსობრივი ცოცხალი არსია, და სანამ იგი (იუდაიზმის შემთხვევაში) ე.წ. ღმერთის რჩეულთა (ებრაელთა) საზღვრებს არ ლახავს, მანამ იგი ეროვნულ-პიროვნული ველს ზიარებული, არსობრივი ებრაული პიროვნებისათვის, სრულიად გასაგები ცალსახა, ერთაობითი არსია; მაგრამ როცა ის (ქრისტიანობაში და ისლამში) ეროვნულ (საბერძნეთის, არაბეთის) საზღვრებს ლახავს და სისხლისმღვრელ იმპერიებს აყალიბებს (საბერძნეთის, რომის, რუსეთის და ა.შ., ან არაბეთის, ირანის, თურქეთის და ა.შ.) კარგავს ყოველგვარ ზებუნებაზრულ, ასევე ბუნებაზრულ არსს. თუ იუდაიზმისათვის ეროვნული ებრაული ენის სალოცავ ენად აღიარება სრულიად ბუნებრივია, სამაგიეროდ ყოვლად გაუგებარია, რა ლოცვაზეა საუბარი ე.წ. საერთაშორისო რელიგიების შემთხვევაში, როცა სალოცავ ენად ებრაული, ბერძნული, ლათინური ან/და არაბული ენებია აღიარებული და, სხვა ერებისათვის დედაენაზე ლოცვის უფლება ძალითაა მოსაპოვებელი (სხვათაშორის ასეთი სვლეობა, დღესაც, დღისწესრიგშია ზოგი ერებისათვის).

შეიძლება, ცხადია, განსიტყვებული, ანუ გაუცხოებული ეროვნული რწმენის სათანადო სიღრმეზე ეჭვი გამოთქვა, რომ მას საძღვისური შესაძლებლობა გააჩნია იდეოლოგიური თვითძრაობისა და ვთქვათ გალობა ან/და როკვა აღიარო გარესჯის (მედიტაციის) ბალავრად; მაგრამ როცა რწმენა არაა ეროვნული, ის ხომ იმთავითვე მსოფლმხედველობაა (იდეოლოგიაა), და თანაც, გარედან თავსმოხვეული, იმპერიალისტური ძალების მიერ.

ამრიგად, მთელი ზიანი იმ რწმენით თანწყობას მოაქვს, რომელიც, ამათუ იმ სახით, განსიტყვებული და მით გაუცხოებულია მორწმუნისაგან. ასეთნაირად გაუცხოებული თანწყობა იძენს დამოუკიდებელ ძალას, რომელიც თავად მორწმუნეზე ბატონობს და იწვევს საზოგადოებრივ სხეს (ორგანიზმს) რღვევას, როგორც კი ეროვნულ ზომთსადარს გადალახავს.

სამაგიეროდ, გაუცხოება, და კერძოდ, განსიტყვება, ბუნებაზრული, მაცნიერულ-ქმოსნური აზროვნების აუცილებელი სვლეობაა, თუ მას პიროვნება სათანადო მიმართულებით წარმარავს, ასე, მაგალითად ჰ. შტრიბინგი და კ. ზენკერი წერენ „ხელოვნური ინტელექტის სისტემა, ერთის მხრივ, საყოვლური, ტოტალური სახელმწიფოებრივი მართვის საშუალებად შეიძლება მოგვევლინოს, მაგრამ მეორე, მეორეს მხრივ, მისი მეოხებით დემოკრატიის აშენებაც შეიძლება“.

სხვათა შორის, ხი თანწყობის აგებისათვის უპირველესი მნიშვნელობა აქვს ე.წ. „საღი აზრის“ არსის კვლევას (განსაკუთრებით ინჟინრის აზროვნების თავისებურების გარკვევისათვის). ე. ტურისთვის ბუნებითი აზროვნება ე.წ. „საღი აზრია“, და ეს მოსაზრება არც თუ ისე მოულოდნელი უნდა იყოს; აკი   ა. აინშტაინიც მეცნიერებასაც კი, გაუმჯობესებულ საღ აზრად თვლის; ამიტომ, ალბათ, არც ისე იქნება მოულოდნელი, თუ საღ აზრს, ცნებით აზროვნებასა და მეცნიერულ აზროვნებას, ერთი ცნებით ბუნებაზრული (რაციონალური) აზროვნებით აღვნიშნავთ ხოლმე, სიმარტივისათვის.

კანადელი მოაზროვნე, მაიკლ რიუზი სამართლიანად თვლის, რომ, თუმცა საძღვისურად ჩვენი საფუძველი ჩვენი სხეა (ორგანიზმია), მაგრამ განა ჩვენ სხეოვან ანაგს ძალუძს რაიმე გვითხრას ჩვენი ბუნებაზრული ან/და ზებუნებაზრული აზროვნების თაობაზე რაიმე? ამრიგად, ჩვენი თვიური აზროვნება (ბუნებაზრული, თუ, მითუმეტეს, ზებუნებაზრული), თუმცა ეყრდნობა ჩვენ სხეოვან ანაგს, მაგრამ იგი ოცნური სვლეობაა და ამაღლებულია მასზე (სხეზე); ამიტომაც, თუ ნებისმიერი ადამიანის მიერ გენებით გადაიცემა ჩვენი სხეოვანი ანაგი, თვითური აზროვნებისაა და განსაკუთრებით გარდმონაწესის გადაცემა არსებითად, ძალუძს მხოლოდ ეროვნულ საზოგადოებრივ ველს.

თვითური აზროვნების განსაკუთრებულ თავისებურებას, ინჟინრის აზროვნების მაგალითზე, კარგად ხსნის ვ. გორდონი „ინჟინერი ფიქრობს თუ რას შეიგრძნობდა იგი ზამბარა რომ ყოფილიყო, თუ როგორი შინაგანი და გარეგანი ზექმედებები მოახდენენ მასზე გავლენას“.

აი, ამიტომაა, რომ ასეთი „გარდასახვადი“ თვითური აზროვნების წყალობით, იძენს შემოქმედი (ინჟინერი) ცოდნის ცოდნას ანუ ზეცოდნას.

აი, ესაა შთაგონება, თავისებური შესვლა სარკვში, თავის თავის სარკვთან გაიგივება, გარდასხეულება (იმაგინაცია), რომელსაც ზენობურად ფლობდა ა. აინშტაინი, და, საზოგადოდ, ნებისმიერი დიდი შემოქმედი თვლის ჰ. რაგი; ესაა უნარი მე და არა მე გააერთიანო შენს არსში, შეერწყა საკვლევ სვლეობას. აქ შემოქმედი თავის თავიდან გადის და გადადის ე.წ. წარმოსახულ მე-ს ნახჭში. თვინიერ ასეთი გარდასხეულებისა, ვერც ერთი შემოქმედი ვერ შექმნიდა თავის შემოქმედებას.

მსოფლიოს ხალხთა უმეტესობა დადგა თავის ამჟამინდელ წარმავალ ღირებულებათა ხარისხობრივი გადაფასების წინაშე, რათა ე.წ. „მეცნიერულ ტექნიკური“ თვითძრაობის რევოლუციის ხანაში, თავი დაიცვას იმ ე.წ. ტექნოკრატული გიგანტური მოძალებისაგან, რომელიც ჯერ კიდევ XX ს-ის გარიჟრაჟზე იწინასწარმეტყველა ტ. ვებლენმა აშშ-ში. სამართლიანადაც აღნიშნავს, ამასთან დაკავშირებით მაილსი: „შეცვალეთ თქვენი ფასეულობანი და შეიცვლება სამყარო. ამისთვის საჭირო ხდება მომავალზე ორიენტირებული თვალსაზრისის შემუშავება”.

ერთი შეხედვით, მსოფლიოს მპყრობელი ე.წ. „დიდი სახელმწიფოები“ ისე ჰქუხან, რომ გაუთვითცნობიერებელ ადამიანს შეიძლება ყველაფრის წამლეკავ წარღვნად წარმოუდგეს, მათ მიერ „შემოთავაზებული არსებობის წესი“; მაგრამ, საბედნიეროდ „არც ისე წვიმს, როგორც ქუხს“. პირიქით, მაგალითად ე. ლასლო (აშშ) სხვებისაგან განსხვავებით („დაწყევლილი ხარ, თუ გარდამავალ ხანაში მოგიწია ცხოვრება“ -  ჩინური ანდაზა), სრულიად სამართლიანად თვლის, რომ გარდამავალ ხანაში, თავისუფალი შემოქმედებითი ცხოვრების ფართო ასპარეზი იშლება; ეს კი შესაძლებლობას გვაძლევს ავაგოთ გაცილებით უფრო სრულყოფილი მომავალი ცხოვრება, ვიდრე ეს ოდესმე გვქონია (სხვათაშორის, ვიფიქრებთ, ერთი ასეთი მოკრძელბული მცდელობაა წარმოდგენილი ჩვენს ნაშრომების კრებულში). ოღონდაც ცხადია, ჩვენ წინ არ უნდა აღვუდგეთ გაზაფხულის დადგომას, ანუ ე.წ. „ინფორმაციული ტექნოლოგიების” ერის შემოსვლას; პირიქით მისი თვითმოძრაობის დინება ჩვენს სასარგებლოდ უნდა გამოვიყენოთ, ისევე, როგორც გამოცდილი მეზღვაური  გამოუცდელისაგან განსხვავებით, თავის სასარგებლოდ იყენებს ზურგის ქარს; „ინფორმაციული ერის“ ზურგის შექცევა, თუ მეტი არა, იგივეა, ჩვენ ერს, თავის დროზე ე.წ. „რკინის ერისთვის“ რომ ზურგი შეექცია. არადა, ხომ ცნობილია, რომ პირიქით, ჩვენ „რკინის ერის“ ჩამოყალიბების სათავეებში ვიდექით. იგივეა თუ მეტი არა, ძალგვიძს გავაკეთოთ ე.წ. „ინფორმაციულ ერაში“, თუმცა ეს სულ სხვა ცალკე თემაა და იაპონელ, მსოფლიოში სახელგანთქმული მეცნიერის მასუდას თუ დავესესხებით, ჩვენი ზომის წილი შევიტანოთ Homo Sapiens-ის Homo Intelligence- სად გადაქცევის საქმეში; ოღონდაც მასუდას, ამ “ინფორმაციული საზოგადოების” (ანუ “ინფორმაციული ერის”) “ნათლიის” მიერ შემოთავაზებული ე.წ. თანამონაწილეობითი დემოკრატიულ საზოგადოებაში, წამყვანი უნდა იყოს არა Computepia- ს (იხ. ამავე სახელწოდების ტოკიოში გამოშვებული მისი შრომა), ანუ თავისებური კომპიუტერული უტოპიის საზოგადოება, არამედ საზოგადოება სიღრმისეულად დაფუძნებული სულიერ-ზნეობრივი პიროვნულ - ეროვნული უცვლარ გარდმონაწესულ ღირებულებებზე; რაც შეეხება Computepia- ს  იგი საზოგადოების ზედაპირული ანაგი უნდა იყოს.

გ. ლესინგი თვლის, რომ ჭეშმარიტება არაა საჭირო; ამიტომ იგი ღმერთს თხოვს, რათა მან დაიტოვოს ჭეშმარიტება, ადამიანს კი შეუნარჩუნოს შეცდომისა და ძიების უნარი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, არსებითად, აქ თავისებურად, ლესინგი, უკეთესშემთხვევაში იფარგლება ალბათურ-სწვრივმხებური აზროვნების (ე.წ. ცნებითი, ბუნებაზრული) უნარით, რამეთუ შეცდომისა და ძიების გზახერხი ესაა გზა ბუნებაზრული აღლევ-აღკაზმვითი აზროვნებისა.

სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ადამიანს ნებისმიერი ცოცხალი არსებისაგან განსხვავებით, გააჩნია საკუთარი შინაგანი სულიერი სამყარო; ხოლო არსობრივ პიროვნებას მისი განჭვრეტის უნარიც კი ხელეწეფება. XVI-XVII ს-დან, მეცნიერების თანდათანობითი ჩამოყალიბების სწვრივად, სულიერ სამყაროში სულ უფრო მეტად იკიდებს ფეხს ისეთი ახალი ე.წ. ბუნებაზრული (ფიზიკური) აზროვნება, რომელიც ერთი შეხედვით, თითქოს გამორიცხავს არსობრივი პიროვნების ზებუნებაზრული (მეტაფიზიკური) აზროვნების შესაძლებლობას, რითაც, არსებითად ადამიანის პიროვნებად ჩამოყალიბების შესაძლებლობასაც უარყოფს.

ბუნებაზრული აზროვნების შედეგად იძენს ადამიანი რწმენას; ხოლო თვინიერ განრწმენილ ადამიანისა პიროვნება ვერ ჩამოყალიბდება.

ჩვენში, იბერიულ-კავკასიურ (ი/კ) სამყაროში, ზებუნებაზრული აზროვნების „საიდუმლოდ ღვთისმეტყველობითობა“ გარდაცვალება-გარდასახვის სრულიად განსაკუთრებულ სვლეობაში ძევს. რაა არსებითი და განსაკუთრებული ამ სვლეობაში?

ნათელგნური სვლეობის არსებითობა და განსაკუთრებულობა ისაა, რომ ი/კ გარდმონაწესული ცნობიერების მქონე პიროვნება, კაცი (დედაკაცი-მამაკაცი) ერთაობითი სულიერი სამყაროს (ქვესკნელი-სკნელი-ზესკნელი) მარადიული მკვიდრია.

აი, ამიტომაა საჭირო ბუნებაზრული აზროვნების სწვრივად ზებუნებაზრული აზროვნება, რამეთუ უკანასკნელის გამორიცხვით, ნებსით თუ უნებლიედ ვკარგავთ რწმენას, აზროვნებას, და ხელში გვრჩება უკმარსულიერი არსება.

თუ ი/კ სამყაროს მკვიდრი განკაცდა, ანუ გახდა სული-ერი, კაცი, ვინ-ი, პიროვნება, მაშინ მის მარადიულ მსვლელობას მომავლისაკენ ვერაფერი შეაფერხებს.

ამრიგად, ი/კ სამყაროს კაცი, ე.წ. ხატის ყმა, ხელდასხმული არსებაა და ზედროულვრცეული სულიერ-ზნეობრივი სივრცის ცნობიერება - განათებული ის მკვიდრია, რომლის არსის გამოწვილვითი გააზრება და დროული ამეტყველება გვმართებს ი/კ სამყაროს მკვიდრთ, რათა არ დაიკარგოს ის სულიერი თანწყობა, რაც ჩვენმა წინაპრებმა შეიმუშავეს.

ერთი სიტყვით, უპირველესად, აქ აუცილებელია იმის გაგება, რომ ბუნებაზრული, ცნებთი აზროვნება, არაა შემეცნების ერთადერთი გზახერხი. მეტიც, ადამიანი, პირველყოვლისა, თვითცნობიერი არსებაა, და იგი ცოდნას, თვითდაკვირვების სვლეობაში მოიპოვებს, ანუ მას უნარი აქვს, ერთი მხრივ, აღიქვას შეტყობინება (ინფორმაცია), ხოლო მეორეს მხრივ, კი ჰქონდეს იმის ცოდნა, რომ მან იცის იგი; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ცოდნა მაშინაა ცოდნა და შეტყობინება მაშინაა შეტყობინება და არა მხოლოდ ქმოსნური ე.წ. ინფორმაცია (დათვლად ნაძგთა (იმპულსთა) გარკვეული მოწესრიგებული თანწყობა), როცა გონიერ არსებას გააჩნია არა მარტო ცოდნა, არამედ ზეცოდნაც (მეტაცოდნა) ანუ ცოდნის ცოდნა.

ვუწოდოთ ადამიანის სულის თავის თავზე ამ მიმართვას რეკგნობა (რეფლექსია), რათა აზრობრივი და ცნების დონეზე გავმიჯნოთ ერთმანეთისაგან გარე სამყაროს შემეცნების უნარი საკუთარი შინაგანი აზროვნების აღლევის (ანალიზის) სვლეობისაგან.

როგორც აღინიშნა ცოდნისა და მეტაცოდნის გამიჯვნა დაგვჭირდა არა იმიტომ, რომ გავხლიჩოთ გაუხლეჩელი, და დავშალოთ საძღვისურად დაუშლელი ერთაობითი გონება ე.წ. გონიერი არსებისა, არამედ ცნების დონეზე, სარკვის უკეთ წარმოდგენისათვის.

საქმე ისაა, რომ ადამიანის გარდა ნებისმიერი სხეოვანი არსება არაა ამოვარდნილი დედაბუნების თვითძრაობისაგან და სამყაროს ნებისმიერი საგანსა ან/და მოვლენის სწვრივად, ბუნებითი თანწყობაა. მხოლოდ ადამიანია ბუნებისაგან გაუცხოებული რეკგნობითი არსება და ასეთად დარჩება მანამ, სანამ იგი ან ზებუნებაზრული აზროვნებითაც არ აღიჭურვება, თვინიერ ბუნებაზრული და სახისმეტყველებითი აზროვნებისაგან და არ დაკარგავს რეკგნობითობის უნარს (ანუ დაკარგავს ადამიანობას და დაუბრუნდება თვის ბუნებით ე.წ. ცხოველურ არსებობას).

ადამიანმა საკუთარ თავს უნდა გამოუტყდეს იმაში, რომ, თუ არა მისი საკუთარი, არსობრივი ბუნებგური თანაწყობის წარმავალი ხასიათი, იგი (როგორც ადამიანი) ვერასდროს ვერ მიაღწევდა რეკგნობის სვლეობას, ვერ იაზროვნებდა, არ ექნებოდა გონება და ვერც ვერასდროს ეზიარებოდა (სხვათაშორის არც დასჭირდა) სულიერ-ზნეობრივი პიროვნულ-ეროვნულ ველს, ანუ ვერ ამაღლდებოდა არსობრივი პიროვნების დონეზე; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, იგი ვერასდროს ვერ მოიპოვებდა პიროვნულ თავისუფლებას, რომელიც საკუთარი გონებით, საკუთარი შემეცნებით, საკუთარი რეკგნობით (რეფლექსით, თვითრეფლექსით), საკუთარი რწმენით მოიპოვება; და ამიტომაც იგი როგორც უკმარისულიერი ვერასდროს ვერ ჩაწვდებოდა ცნობიერების არსს ე.წ. „წუთისოფელში“. ამრიგად თვითური განყენებული, განსჯისმიერი, ბუნებაზრული, ცნებითი ე.წ. ლოგიკური აზროვნება, თუმცა „გონიერი არსების“ საძღვისურად ახალი, სხეოვანი სამყაროსათვის უცნობი, უნარია, რომელიც საზოგადოებრივი ყოფიერების შედეგია, მაგრამ რაწამს ადამიანი თავის წინარე ე.წ. ცხოველური ყოფის იმ ზღურბლს გადასცდება, რომელიც ბუნებით თანწყობებს ჰყოფს არაბუნებითისაგან (ამ შემთხვევაში ადამიანებისაგან) მაშინვე იგი ხდება წუთისოფლის ამაოებით გატანჯული, მოკვდავი არსება; არსება თუ კესინგივით ღმერთს მხოლოდ შეცდომისა და ძიების უნარს მოითხოვს, როგორც უკმარსულიერი თანწყობა, ვერასოდეს ვერ ეზიარება ვერც ზებუნებაზრულ აზროვნებას და ვერც ზედროულვრცეულ სივრცის რწმენას, ანუ ადამიანური ყოფიერების არსს ვერასოდეს ვერ გაითავისებს.

ასე რომ, თვინიერ ბუნებაზრული აზროვნებით გარესამყაროს ცოდნის ძიებისა, და საჭიროა, ბუნებაზრული აზროვნებით, მიღმური სამყაროს ფლობის უნარი; მაგრამ საზოგადოების გარეშე ადამიანს არც რეკოგნობა ექნება და ვერც ენას დაეუფლება (აზროვნებას).

ამრიგად, თუ საზოგადოებას ადამიანი გარკვეულ საფეხურამდე (რეკგნობა, ენა, ბუნებგნური და სახისმეტყველებითი აზროვნება) აჰყავს, სამაგიეროდ, მისი არსობრივ პიროვნებად ჩამოყალიბდება მხოლოდ თავად ადამიანს ძალუძს, გარესჯის მეოხებით, საკუთარ სულიერ-ზნეობრივი უნართა შემუშავებით, რათა ეზიაროს გარდმონაწესულ უცვლარ ზედროულვრცეულ ფასეულობებს და შეერწყას პიროვნულ ეროვნულ სულიერ-ზნეობრივ ველს, როგორც ვხედავთ, არც რეკგნობა, არც ენა, არც სამერთიანი აზროვნება, საზოგადოდ, ადამიანს მემკვიდრეობით, ბუნებგური გზით არ გადაეცემა, არამედ სულიერ ზნეობრივი, ეროვნული თვითმოძრაობის (თვითცნობიერება, თვითგანსწავლა, თვითგანსულიერება) გზით მიიღწევა.

ვფიქრობთ, საინტერესოა, რომ ჯერ კიდევ უ.ოკამი (1300-1349) ანსხვავებდა ცოდნასა და რწმენას; მას ესმოდა, რომ ცოდნა განსჯითი, ბუნებაზრული აზროვნების გზით მიიღწევდა, ხოლო რწმენა, რომლის მოქმედების არე ზნეობრივი თვითმოძრაობის სივრცე იყო, ეფუძნებოდა ზებუნებაზრული ირაციონალურ აზროვნებას; იგი უაზრობად თვლიდა არა მარტო ქრისტიანული მოძღვრების მტკიცებულებადობას, არამედ ღმერთის არსებობის მტკიცებულებასაც.

ცხადია, სრული ჭეშმარიტებაა ის, რომ რწმენა არაა მტკიცებადი არსი, ბუნებაზრული, ცნებითი, ანდა, თუნდაც, ჩვეულებრივი, საღი აზრის მსგავსად; მეტიც რწმენას რომელსაც მტკიცება სჭირდება, უკვე აღარაა რწმენა, რამეთუ თუ ბუნებაზრული აზრი მტკიცების შემდეგ ხდება დასაჯერისი (ანუ გარკვეული ალბათობით სარწმუნო), სამაგიეროდ, რწმენა იმიტომაცაა რწმენა, ანუ იმთავითვე უპირობო დასაჯერობის მქონე არსი, როგორც ამას თავად სიტყვა „რწმენა“ გვიჩვენებს, რომ, იგი სარწმუნო არსია; კიდევ მეტიც, თუ გულდასმით თვალს გადავავლებთ უკმარისულიერი კაცობრიობის მიერ, განვლილ გზას, შევამჩნევთ რომ, ყოვლისა და ყველაფრის დაპყრობის „მხეცური“ (ეს სიტყვა წინწკლებში ჩავსით, რადგან, თუ სადმე მხეცია ბუნებაში იგი ადამიანია, ხოლო ნებისმიერი სხვა, და მათ შორის მხეციც, ბუნებითი არსია) ჟინით შეპყრობილი უკმარსულიერი, იწყებს ქოსატყუილობას და ხან „ზემოდან ნაკარნახები“ ე.წ. ღმერთის განსჯით რწმენას აწვდის ხალხს, ხან მოციქულობის სახელს იჩემებს და „საკუთარ განსჯით რწმენას“ აწვდის ან/და ახვევს (არც თუ იშვიათად, ცეცხლითა და მახვილით) უბრალო მოკვდავებს. ასე რომ, გაუცხოებული ე.წ. „წმინდა წერილებით”, დამტკიცებული რწმენა ვერ იქნება რწმენა, რამეთუ რწმენისთვის ბუნებაზრული ცოდნის მსგავსად, წერილობითი, ან/და სიტყვიერი ან/და სხვა სახის, ე.წ. „გაუცხოებული“ რწმენითი თანწყობები, ყოვლად მიუღებელია.

რწმენა ის განსიყვარულებითი, გამიჯნურებითი სვლეობაა, რომელსაც პიროვნება იძენს ქვეცნობიერად, და არ იცის რატომ სწამს, უყვარს თუ გაუმიჯნურდა, ან/და როდიდან და, რაც მთავარია, არც აინტერესებს რატომ უყვარს, ისევე როგორც, არ იტეხავს ადმიანი თავს იმის ე.წ. ლოგიკურ მტკიცებაზე, თუ რატომ უყვარს მშობელი, ოჯახი, შვილები და ა.შ.

ასეთი მსჯელობის შემდეგ, ერთი შეხედვით, შეიძლება დაგვრჩეს შთაბეჭდილება, რომ, სამყაროში არსებობს თავისებური, „აკრძალული“ საკითხები, რომელთა გარშემო გონიერ არსებას, ან არ ან/და ვერ შეუძლია მსჯელობა; პირიქით, ჩვენი, როგორც გონიერი არსის, არა მარტო უფლება, არამედ მოვალეობაცაა, ყველა და ყველაფერი, საღი აზრით, მეტიც მეცნიერულადაც კი, ბუნებაზრული აზროვნებით, ჯერ კარგად გავიაზროთ და შემდეგ, ამა თუ იმ (ზეპირი ან/და წერილობითი), სახით ჩვენგან გავაუცხოვოთ, ანუ საზოგადოების სამსჯავროზე გამოვიტანოთ; ამის შემდეგ ეს აზრი, სამუდამოდ, რჩება კაცობრიობის განკარგულებაში და მას იგი, თავისი შეხედულებისამებრ შეაფასებს.

აქ სარკვის მთელი აზრი შემდეგია. თუ ჯანსაღი ადამიანი როგორც გონიერი, რაიმეს, ბგერითი ან/და ასოითი სახით, როგორც ითქვა, თავისგან აუცხოებს, მაშინ გაუცხოებული არსი, მკაცრად რომ ვთქვათ  ან მშვენიერი, ლამაზი, ამაღლებული, ხიბლიერი, მხატვრული შემოქმედებაა, ხელოვნების ამა თუ იმ ღირებულების ნიმუშია, ან/და საღი აზრის, ბუნებაზრული აზროვნების, ამა თუ იმ ღირებულების ნიმუში; პირველს ხატოვანი აზროვნებით მიღებულ ხელოვნების ნიმუშს, არც არასდროს ჰქონია, და რაც მთავარია არც სჭირდება საძღვისურად რაიმე სახითი (ფორმალური) მტკიცება; მეტიც, საკმარისია ხელოვნებამ მიატოვოს ხატოვანი აზროვნება და მტკიცებებს მიჰყოს ხელი, რომ მას უმალ გაუქრება თავისი არსი. რაც შეეხება მეორეს, ანუ, ამა თუ იმ სიღრმის, ბუნებაზრულ აზროვნებას, იგი თავის მკაცრ ბუნებაზრულ წესებს უნდა დაექვემდებაროს; უნდა შეეცადოს ისწრაფოდეს ნებისმიერი არსის გააზრებას, მიუხედავად იმისა, რომ, იგი ამ არსს ბოლომდე ვერ ამოსწურავს; მეტიც, მას არასდროს ჰქონია და არც ექნება ე.წ. „უკანასკნელი ინსტანციის“, ე.წ. „სრული დასაჯერისობის“ მქონე სინამდვილის წნდომის მოთხოვნილება, რადგან ასეთი ბუნებაზრული აზროვნება აღარაა უკვე აზროვნება; „სრული დასაჯერისობა“ იმ ეროვნულ-პიროვნულ სულიერ-ზნეობრივ ველს გააჩნია, რომლის ერთაობით ნაწილსაც არსობრივი პიროვნება წარმოადგენს, ეს კი რწმენაა, მისი (არსობრივი პიროვნების) სიღრმისეული ანაგი, შინაარსი. იგი (არსობრივი პიროვნება) ასეთია და არ ძალუძს იყოს სხვაგვარი, რამეთუ თავისი საკუთარი ტყავიდან ვერ ამოხტება; ხოლო პიროვნების მოვალეობა იმ ინტერესთა აღსრულების ზნეობრივი შინაგანი ვალდებულებაა, რომელიც აქვს პიროვნულ-ეროვნულ ველს, რომელშიც არსობრივი პიროვნება ჩამოყალიბდა.

ცხადია, არსობრივი პიროვნება ის არსია სწორედ, რომელიც საკუთარი რწმენიდან გამომდინარე, თავისი საკუთარი ინტერესების შეთანწყობაში აქვს შეგნებულად საზოგადო ინტერესებთან, და ეს ინტერესები მას შინაგან მოთხოვნილებად გადაქცევია.

ზნეობრივი მოვალეობა ის არსია, რომელსაც ბოლომდე ემორჩილება არსობრივი პიროვნება, რამეთუ იგი მისი რწმენიდან ცნობიერდება - იგია ამიტომ ბუნებაზრული მიზანი. შინაგანი ღირებულება ის ცნებაა, რომელიც მისი არსობრული ყოფიერების არსის მნიშვნებლობას აძლევს პიროვნებას.

არსობრივი პიროვნება არის ადამიანი, რომელსაც სულიერ-ზნეობრივი ცნობიერება ახასიათებს.

ეს თანწყობა მხოლოდ მისი შინაგანი ქცევის სახეა, არა გაუცხოებული, ფარული ქვეცნობიერი თვითძრაობის „წესი“, მოვალეობა, რომელიც მის მიზანს წარმოადგენს. ეს მიზანი იმდენადაა პიროვნებისათვის მიზანი, რამდენადაც მისი რწმენით იგია ბუნებაზრული ღირებულებადი უმაღლესი სიკეთე, ყველა სხვა სიკეთეთა შორის, ზესთასიკეთე ყოფიერების საზრისი. პიროვნების შინაგანი სულიერ-ზნეობრივი ღირებულებითი თანწყობა, გაუუცხოებადი არსია, ანუ მხოლოდ მისთვისაა „აუცილებლად შესასრულებადი არსი“, ერთის მხრივ, მეორეს მხრივ, პიროვნებისათვის, ისაა ის უზენაესი ღირებულებითი ნიმუში, რომლის მეოხებითაც შესაძლებელია შეფასდეს (გაიზომოს) ყველა და ყველაფერი, რამეთუ იგი უცვლარი თანწყობაა.

როცა, როგორც ითქვა ნ. ჰარტმანი „უცვლარი ეთიური ფასეულობების“ თანწყობას გვთავაზობს, ამით იგი არსებითად ამ თანწყობის შეფასების, გაზომვის, აწონვის საკუთარ შინაგან პიროვნულ გზახერხს გვთავაზობს, რადგან შეუძლებელია შეფასება, გაზომვა, აწონვა, თუ არ გვაქვს უცვლარი ზეარსის ნიმუში.

მაგალითად, პირველი დამოუკიდებელი საქართველოს ცნობილი მოღვაწე, სპირიდონ კედია წერს: „ილია გამოვიდა საქართველოს გაღმერთების იდეით“; ეს აზრი მამულიშვილისთვის მაშინაც გასაგები იყო და დღესაც გასაგებია; მეტიც, მუდამ გასაგები იქნება; ილიასათვის, როგორც „საქართველოს მარად თანამდევი სულისათვის“, სწორედ რომ პიროვნულ-ეროვნული, სულიერ-ზნეობრივი, გარდმონაწესული, უცვლარი ღირებულების ველის სულ-ხორცეული მარადიული ერთაობისათვის, უცვლარ ეროვნულ ფასეულობათა უზენაესობა ნებისმიერი არსობრივი ქართველი პიროვნებისათვის ცხადზე უცხადესი ჭეშმარიტებაა.

მეორეს მხრივ, თუკი პიროვნებისათვის ეროვნული ფასეულობა ფასეულობათა უზენაესობაა, ანუ ისეთი ზეშთაფასეულობა, რომელიც არავითარი სხვა ფასეულობით არ შეიძლება შეფასდეს (რამეთუ ნებისმიერი ფასეულობა მხოლოდ მისი ნაწილია), მაშინ, აბა რაა სამსჯელო და ასაწონი, როცა ყველაფრის საწყისი, გამზომი და ამწონი არსი სხეზეა - მართლაც და „ილია (გამოსულა) საქართველოს განღმერთებით“. და, თუ ყოველივე მოხმობილი აზრი ჩვენი რწმენაა, ანუ, თუ ეროვნულ ფასეულობათა უზენაესობა სახეზეა, ამის შემდეგ, რბილად რომ ვთქვათ, განა სრული უაზრობა არაა ვისაუბრო მე, თურაშაულის პატრონმა, მაჟალოზე, ანუ ვაღიარებდე სარწმუნოებად რაღაც უარსო, ამორფულ, საერთაშორისო ზომთსადარის, ამა თუ იმ, რელიგიურ იდეოლოგიურ თანწყობას, რომელიც თავზე გვახვევია დედააზრად და რომელსაც, უკეთეს შემთხვევაში, დედინაცვლის აზრად უქცევია ჭეშმარიტი დედააზრი. პირიქით მაშინ, როცა მამულიშვილის ვალია, ყველა სარწმუნოებისა და მის მატარებელ ერს, როგორც პიროვნებას სცეს ბუნებაზრული პატივი, ხსენებული ინტერნაციონალური მაშტაბის რელიგიურ იდეოლოგიური სისტემა, ხელს შეუშლის იყოს კმასულიერი მამულიშვილი არსებული სამოქალაქო რელიგიურ ტოლერანტულ სივრცეში. თავის მხრივ, ასეთი მამულიშვილის, ანუ არსობრივი პიროვნების „სახელის“ მოპოვებისათვის, სრულიად აუცილებელი პირობაა დიდი დავითის სამყაროსეული ზომთსადარის, შეუდარებელი სახივის განუხრელი დაცვა:

„ნუ გარდასცვალებ საზღვართა, რომელ დაამტკიცნეს მამათა შენთა სამკვიდრებელსა მას შენსა ქვეყანასა მას ზედა, რომელსაც დაგამკვიდროს შენ უფალმან ღმერთმან შენმან“ (გალობანი სინანულისანი).

და მაინც, როგორც აღინიშნა, ეს სწორუპოვარი სახივი აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისი პირობაა იმისათვის, რათა არსობრივი ადამიანი პიროვნება გახდეს; აუცილებელი და საკმარისი პირობა არსობრივი პიროვნების არსის მოპოვებისათვის არის პიროვნულ-ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი, უცვლარი გარდმონაწესული ფასეულობების თანწყობის, დაახლოებით ისეთი სიღრმით რწმენა, როგორც ეს აგვიწერა რაჟამ „ჯარისკაცის წერილში“:

       „როცა ომი გვაქვ ქართლის ჯარს,

       ნათელი გვიძღვის ღამითა,

       კაცი რამ ლურჯცხენიანი

       ამოღებულის ხმალითა,

       მაღლიდან თავზე დაგვბრუნავს

       ტურფა იერით, ტანითა,

       სახე აქვს შავად მოცული

       მას დიდი კაეშანითა.

       ეს ჩვენი ჩუმი მფარველი

       ლაშარის ჯვარად ვსცანით“.

ამრიგად, თუ „მომავლის გუთანს“, ეროვნულ-ენოვან ე.წ. „ხელოვნურ ინტელექტს“ ხელი არ მოჰკიდა განრწმენილმა იმ პიროვნებამ, რომლის „ჩუმი მფარველი“ არ იქნება „ცნობილი“ „ლაშარის ჯვარად“, მაშინ უკმარსულიერის ხელში ასეთი „გუთანი“ იმ სახნისად შეიძლება გადაიქცეს, რომელიც, როგორც ცნობილია, ავთანდილმა რკინის კეტით გადაამსხვრია, რამეთუ უწყოდა:

      „უგანგებოდ ვერას მიზმენ, შე-ცა-მებმენ ხმელთა სპანი;

      განგებაა, არ დავრჩები, ლახვარია ჩემთვის მზანი;

      ვერ დამხსნიან ვერ ციხენი, ვერ მოყვასი ვერცა ძმანი,

      ვინცა იცის ესე ასრე, ჩემებრვეა გულოვანი“.

ცხადია, შეიძლებოდა აქ დასრულებულიყო „ხელოვნური ინტელექტისა“ და „გარდმონაწესის“ სამომავლო ერთაობითი თვითძრაობის საკითხი, მაგრამ, სამწუხაროდ, მაშინ მასში ადგილი აღარ დარჩებოდა რელიგიურ-იდეოლოგიური რწმენით შეიარაღებული იმპერიალისტური სახელმწიფოების შვილებს, რამეთუ, როგორც აღნიშნა დიდმა დავითმა, თავის სახივში, საფუძველშივე აუკრძალა მამულიშვილს დამპყრობლური თვითძრაობა. მართლაც, ნუთუ მათ (იმპერიის შვილებს) დარჩათ თუნდაც, საძღვისური შესაძლებლობა მონანიებისა?

დიახ, დარჩათ! და არა მარტო დარჩათ, არამედ ზოგიერთმა მათგანმა უკვე დაიმკვიდრა „სასუფეველი ცათა შინა ადგილი ზედროულვრცეულ სივრცეში მათგან, ამ სასუფევლის უნათლეს, განუმეორებელ პიროვნებაზე, ყველა დროის უდიდესი იმპერიის „შვილზე“, გვინდა ორიოდე აზრი დავესესხოთ, ჩვენ დიდებულ მამულიშვილს როსტომ ჩხხეიძეს: „ირლანდიელებს ეჭვი გაუჩნდათ: ე მანდ პროვოკატორი არ იყოს, აბა რა უნდა ამ ინგლისელს, საიდან გამოჩნდა და რას გვაქეზებსო“...

მართალია, ჭაბუკი უცხოელი უმტკიცებდათ: ძმებო, მერწმუნეთ, არ გატყუებთ, მერე რა, რომ ირლანდიელი არა ვარ (უნდა დადგეს ის დრო, მონანიების მსურველთათვის, როცა ამ დიდი პიროვნების სახელი და საქმენი საგმირონი დროშა გახდება ნებისმიერი, ჯერაც არსებული იმპერიის მკვიდრთათვის, ჯერ კი ცოტა მოცდა მოგვიწევს, ალბათ), სულითა და გულით გითანაგრძნობთ და თქვენთან ერთად თქვენსავით მწყურია თავისუფლებაო, - მაგრამ როგორ ნდობდნენ, ვინ იცის, ინგლისის ხელისუფლებას რა უკეთური განზრახვა ჩაეთქვა და ამ ჭაბუკის მეშვეობით აპირებდა ირლანდიის ჩათრევას საბედისწერო გართულებებში.

ვითომ ეს უცხოელი მართლა ასეთი თავზეხელაღებული იყო, რომ არც ინგლისის იმპრიას ეპუებოდა და არც რომის პაპის ძალაუფლებას?

(დიახ, უზუსტესი ძრავწირი შეარჩია და დაუპირისპირდა, მსოფლიოს ყველა დროის უდიდეს იმ იმპერიას, რომელსაც ჩვენი თაობაც მოესწრო, და რაც მთავარია, რელიგიურ-იდეოლოგიური დროშაც არ დაივიწყა, „აკი დასავლეთის იმპერიალიზმი თავის კოლინიალურ ომებში ხშირად უმძღვარებდა ზარბაზნებს წინ სხვა და სხვა მაღალ არა მიწიერ ლოზუნგებს და ჯვარსა და სახარებასაც ხშირად იშველიებდა და ასევე ხშირად ჯვრისა და სახარების მატარებელი სხვადასხვა ცივილიზაციური სახელმწიფონი ერთი მეორეს სისხლს ადენდნენ, არა მე უნდა გავანათლო ღვთაებრივად ესაა თუ ის ველური ტომი და არა მეო“; მაგრამ მოდით კვლავ ბ-ნი როსტომის ნააზრევს დავუბრუნდეთ...) აქ რას მოეშურებოდა და ირლანდიელებს რას ეფიცებოდა ერთგულებას, მაშინ როცა ინგლისი რახანია შთანთქმით ემუქრებოდა და ამ ბედკრულ ქვეყანას.

ასეთ ზრახვებს იდეოლოგიური პოლიტიკა განამტკიცებდა და ჰოი, რამდენი ინგლისელი განიკითხავდა ზერელედ ყოველივე ირლანდიურს და უღმერთოდ ლანძღავდა რაც კი ირლანდიელთა ღირსებას შეადგენდა. ეს ერთერთი მარჯვე გზა იყო ფულის, ტიტულებისა და ძალაუფლების მოსაპოვებლად. ამას შესჩვეოდნენ გელების შთამომავალნი, მაგრამ, აი, ეს ჭაბუკი რასაც გამოთქვამდა გამაოგნებლად ჟღერდა და აღარც იცოდნენ რა ეფიქრათ:

     „ო, ირლანდიავ, ოკეანის ზურმუხტოო,

     შენი ვაჟები ქველნი და მამაკაცები რომ არიან,

     ქალნი კი თაყვანისაცემნი, უმანკონი და დიდებულნი,

     შენ ხარ კუნძული რომლის მწვანე ნაპირებზედაც

     ვინატრებ აღმართვას თავისუფლების ბაირაღისა...“

მოგვიანებით კი გახდება ნათელი ზნეობრივი სამყაროსათვის, ვინც ყოფილა პერსი ბიში შელი და რა იდეალსაც აღეტაცა, ირლანდიას რომ მიაშურა...

ნამდვილი რწმენა (შელისათვის) იყო - სამართლიანი და რჯულშემწყნარებელი, არავის დევნას რომ არ მოითხოვდა მიმდევართაგან.

ფანატიზმი და შეუწყნარებლობა ანგრევდა ყოველი რელიგიის ზნეობრივ კოდექსს და ღვთისაკენ მიმავალი გზის ნაცვლად პოლიტიზებული რწმენის ამარა გვტოვებდა... ძალაუფლების ხელში ჩაგდებასა თუ განმტკიცებას სწორედ ეს მაცდური წყარო ასაზრდოებდა... პოლიტიზებული რწმენა და ღვთის უარყოფა ერთსულოვნად მიეზიდებოდნენ ადამიანებს სრული დაბნეულობისაკენ; და ასეთ გარემოში ვეღარაფერი გადაღობებოდა პატივმოყვარულ მიზნებს.

შელი დინებას არ მიჰყვებოდა და როგორც თავისუფალი მოაზროვნე, კათოლიკობას პროტესტანტიზმისა თუ სხვა რელიგიური მიმდინარეობის გულისთვის კი არ შეეხალა, არამედ იმიტომ, რომ პაპის ხელისუფლებას სხვაზე მეტი გავლენა მოეპოვებინა და მისი ნამდვილი სახის პირუთვნელი განსჯით თვალსაჩინოდ წარმოისახებოდა ყოველი აღმსარებლობის შეზღუდულობა და მათი ჩახშული სივრცის გარღვევის აუცილებლობა.

მართალია, ბევრი ცოდვა დაგროვდა კათოლიკობას - ინკვიზიციამ და ცრუმონანიებამ (ინდულგენციებით ვაჭრობამ) საბოლოოდ გაუტეხა სახელი, მაგრამ ის როგორი მოსაწონი იყო, რომ როცა პროტესტანტებმა ახალი მოძრაობა შექმნეს, ჯერ ვერც მოასწრეს რეფორმისტული სული შემოეტანათ, რომ უკვე სამკვდრო - სასიცოცხლოდ დაერივნენ ერთიმეორეს.

გინდ აქეთ მდგარიყავი და გინდ იქით: ორივე მხარე ერთნაირად თვალთმაქცობასა და გაუტანლობას ამკვიდრებდა და სრულიად შორდებოდა დიდ იდეალებს...

შელი ამას როგორ შეეგუებოდა და, თუმცა ამაოდ, მაგრამ ჯიქურ და თავგანწირვით უნდა მისტანებოდა ბედისწერის ჩარხს შემოსაბრუნებლად.

ვითომ მართლა ამაოდ?

მერე რა, რომ მაშინ ვერაფერს გახდა: შელისნაირი ადამიანები რომ არსებობენ... ამიტომაც არის სამყარო გადარჩენილი; და დღესაც ამიტომ მოველით ასეთი იმედით დიდ შემობრუნებას კაცობრივ ზნეობრივ ცხოვრებაში...

განა პაპის განრისხება არ კმაროდა, ინგლისის ხელისუფლებაც რომ არ გადაეკიდებინა? ამ იდეების ქადაგებას ირლანდიაში ჩასვლა რად უნდოდა, განა ბრიტანეთში ნაკლებ მღელვარებას გამოიწვევდა?... ან თუ მაინცდამაინც სამშობლოში არ სურდა საჯარო გამოსვლა, საფრანგეთი თუ გერმანია იქვე არ იყო? ან სულაც იტალიაში შეტაკებოდა ვატიკანს...

მაგრამ რელიგიური არჩევნის თავისუფლება, შელის მსოფლაღქმაში უშუალოდ გადაჭდომოდა თავისუფლებას...და როცა აქედან გადავცქერით: განა შეიძლება გვერწმუნა შელის გულწრფელი აღშფოთებისა პოლიტიზებული რელიგიებითა და მათი მიმდინარეობით თუკი უდრტუნველად შეეგუებოდა დაპყრობილი ქვეყნების არსებობას, უპირველესად კი ირლანდიისას - მისი სამშობლოს კაბალაში...

არა სრულებით არა კმაროდა შენი ქვეყნის თავისუფლება; გინდ შენ ყოფილხარ დაპყრობილი და გინდ სხვა მოგიქცევია შენს საზღვრებში. ეს ზნეობრივად გაცილებით უარესია, რადგან შენს ხელშია სულიერების გადარჩენა; მისი და შენიც - როდემდე ეცდები სხვის ეროვნულ თავისებურებათა წაშლას, ერთხელაც იქნება გააქარწყლებ და შენც თან მიჰყვები ბედისწერის კანონზომიერებით. ძალაუფლების ბანგი აბრუებს გონებასა და ავიწყებს იმ გარდაუვალ სასიშროებას, მაგრამ მწერალს სხვა მოვალეობა დაკისრებია და შელიც ამ მოვალეობას აღასრულებდა: ირლანდიის გამოხსნით ინგლისის გადარჩენასაც ფიქრობდა.

(შელი) არც იმას შეუშინდებოდა, რენეგატობას დამწამებენო. ოდესმე მაინც გაირკვეოდა სიმართლე, ოდესმე მაინც შეიქმნებოდა უეჭველი, რომ ისიც და მისი მსგავსნიც პატრიოტულ შეგონებას აეყოლებინათ, თორემ როდის იყო რენეგატს - აღმატებისა და კეთილდღეობის ნაცვლად დევნისთვის გადაედო თავი.

შელი გამოთქვამს - “უფლებათა დეკლარაციაში”: “გაიღვიძე! აღსდექ! თორემ სამუდამოდ დაეცემი”.

შელი მშვიდობიან პოლიტიკურ ბრძოლას ემხრობოდა, მაგრამ თუკი სხვა გზა არ რჩებოდა, ეროვნული თავისუფლების მოსაპოვებლად აგერ აჯანყებასაც ამართლებს: არა როგორც იდეური მოთავე, არამედ მონაწილე და ამიტომაც არწმუნებდა: თქვენთან მიგულეთო...“ - არსებითად ასე ამთავრებს ბატონი როსტომი შელის ბრძოლას თავისუფლებისათვის.

ამრიგად, როგორც ვხედავთ, სამომავლო „ხელოვნური ინტელექტის“ ინფორმაციული მოქნგნურ სივრცეში, თვინიერ ეროვნული გარდმონაწესის უცვლარი ფასეულობების თანწყობით განრწმენილი პიროვნებისა, ყველა განწირულია, რამეთუ უკეთეს შემთხვევაში იგი შეიძლება გახდეს „ხელოვნური ინტელექტის“ ქმოგნური დანამატი.

ეროვნული რწმენა

ჩვენი ეროვნული სარკვის უძირითადეს ამოცანას წარმოადგენს ძირძველი ეროვნული გარდმონაწესის აღდგენა. ნებისმიერი ბუნებრივი სვლეობა (პროცესი) ორგანულად (სხეოვანად) არის დაკავშირებული ყველასა და ყველაფერთან და, ხშირად, სხვადასხვა პროცესები ისე გადაეჭდობია ხოლმე ერთმანეთს, რომ, ერთი შეხედვით, წარმოუდგენელი ხდება მათი გამიჯვნა, კლასიფიცირება (და განწილება), უცხო „სხეულებისაგან“ გამოწვილვა (გაფილტვრა), აღდგენა, რომ არაფერი ვთქვათ აღდგენილი ერთაობითი გამთლიანებული ნაპოვნი მოდელის (ნახჭის) გათავისებასა და დანერგვაზე.

მაგალითად, V-VIII კლასების სახელმძღვანელოში _ „ქართული ხალხური პოეზიის ნიმუშები“, რომელიც 1992 წელსაა გამოცემული, მოხმობილია გ. რობაქიძის საოცრად ზუსტი აზრი მითოსზე: „ქართველთათვის „მითოსი“ არის არა „ნატვრა“, არამედ „განცდა“ ანუ, სხვანაირად რომ ვთქვათ, რეალურად აღქმა თქმულებისა თუ გადმოცემისა. ასე რომ, მითოსი უძველესი ხალხური რწმენაა“.

შემდეგ სახელმძღვანელოში წარმოდგენილია, „ლილეს“ თარგმანი და სვანური ტექსტი კომენტარით:

„ოი, ლილე, შენი დიდებითა სავსეა, ოი, ლილე!

ოი, ლილე, დიდება, დიდება

მთავარანგელოზს, ოი, ლილე!

შევსთხოვთ შეწევნას,

შეგვეწიოს მისი ძლიერება!

სალოცავი გქონიათ შესაწირავი,

ხარები გყავთ დათქმული,

რქები ედგათ ოქროსი,

კერძები გყავდათ შესაწირავი,

რქები ედგათ დაგრეხილი,

ბუღრაობენ ქედიდან ქედამდე.

შენს საძირკველთან ირმები იწვნენ,

შენს ქონგურებს შარავენდი არტყია,

ზღუდე გარტყია ოქროსი,

სახლი გედგა უზადოდ აგებული

ღმერთმა დაგლოცოთ

ყველა აქ მყოფი.“

ეს ლექსი არის უმაღლესი ღვთაების, მზის ძველთაძველი სიმღერა-საგალობელი. სახელი „ლილე“ მხოლოდ მისამღერშია. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ, „ლილე“ უძველესი წარმართული ღვთაებაა და მას შემდგომ დაემატა ქრისტიანული არსებისადმი თარინგლეზერისადმი - მთავარანგელოზისადმი სავედრებელი სტრიქონები. სხვა შეხედულებით, ლილე არის ბერძნული „ალლელუია“, რაც ნიშნავს „აქებდე ღმერთსა“ და ლექსიც, აქედან გამომდინარე, ქრისტიანობის დროინდელია - ასკვნიან სახელმძღვანელოს გამომცემლები. სინანულის (სინანულის საგანი აქ ისაა, რომ უკმარსულიერ უმწიფარ (რას) დონეზე, ბევრეულწლიან იბერიულ-კავკასიურ (ი/კ) სამყაროს მომავალს, ნაჩქარევად თავს ეხვევა ე.წ. მეცნიერული ჰოპითეზური აზრი) მეტი რა შეიძლება გამოითქვას, ჩვენი წარმოდგენით, იმის თაობაზე, რომ ეროვნული განათლების მესვეურებმა სასკოლო სახელმძღვანელოში მოუხმეს საეჭვო მეცნიერულ ვარაუდს იმის შესახებ, თითქოს ჩვენი უპირველესი ეროვნული საგალობელი „ლილე“ ბერძნული - „ჰალლელუიდან“ მომდინარეობდეს. ცხადია, საკითხის ღრმა თანწყობითი (სისტემური) გასაზრისების გარეშე დღეს შეუძლებელია მეცნიერულმა სამყარომ, რომ აღარაფერი ვთქვათ პედაგოგიური თანწყობის წარმომადგენლებზე, გაიგოს ჩვენი სინანულის მიზეზი, მიუხედავად იმისა, რომ ამ უძველესი მრავალხმიანი საგალობლის ფარდი ბერძნული გალობა, დღესაც კი ერთხმიანი და უნისონში მომღერალი ბერძნული თუ სხვა სამყაროსთვის სრულიად წარმოუდგენელია.

საქმე ისაა, რომ „ლილეს“ სვანური ტექსტის არა ერთი და ორი „მეცნიერული“ ჩანაწერია ცნობილი და ამ იგავმიუწვდომელი პოლიფონიური გალობის, სიტყვიერი ყველა გამოქვეყნებული ტექსტი მოგვითხრობს ხან ოქროსრქინ შესაწირავ ხარებზე, ხან ვერძებზე და ხანაც ირმებზე. გასაგებია, რომ, თუ ასეთი მასალით ვიხელმძღვანელებთ, „ლილეს“ განმხოლოება, მითრაისტული, სემიტური თუ ელინისტური, ქრისტიანობამდელი და ქრისტიანული, სამყაროსაგან, უძნელესი ამოცანა გახდება. ასეთივე, თუ უფრო მეტი არა, ძნელი „პრობლემის“ (სარკვის) წინაშე აღმოვჩნდებით, თუ მსოფლიოს გახსნილ, იმპროვიზებად გალობათა ერთ-ერთ გვირგვინს ე.წ. ხასანბეგურას, ხასან ბეგსა და ამჟამადაც ერთხმაში მოგალობე-მომყივანე ალათაუ-თურქულენოვან სამყაროს დავუკავშირებთ.

ყოველივე ზემოთქმული ბევრისათვის შეიძლება ანბანური, ტრივიალური, ჭეშმარიტებაა, მაგრამ ძნელია ურწმუნოთა იოლად დარწმუნება ჭეშმარიტებაში. ჩვენდა საბედნიეროდ, ყოველ სემთხვევაში „ლილესთან“ დაკავშირებით მაინც, ღმერთმა მოგვივლინა მიხეილ აფრასიძე (ჯგრაგის სამყაროს, დღეს, მისი სახელით ჰყავს, ალბათ, ყოველი დროის უნათლესი, სვანური სულიერ-ზნეობრივი ველის უწმინდესი და მრავალღელვილი მახვში) და მისი გასაოცარი, ბალსზემოური სვანეთის, ძირძველი ოჯახის წევრები, რომელთაც მოგვაწოდეს მეცნიერული სამყაროსათვის დღემდე უცნობი ვარიანტი, ცვლარი, „ლილეს“ ტექსტისა. სხვათაშორის, აქ მისამღერი ყველგან ერთნაირია. აი ეს ტექსტიც:

„დიდაბი ისგვამი / რილგასა ჟილეო / ოქრეში სამკალსა / სამქარსა შილეო / ისგვამი ლირდემიო / გვირგვინდა ნასგვეჯსო / ისგვამი ნასგვეჯსო / ხვაბიცდო ლიშედსო“.

მ. აფრასიძის თარგმანი ასეთია:

„დიდება შენსა ბრწყინვალე ზექმნილსო / ოქროს სამკაულთა საამქროს შექმნილსო, / შენი სიცოცხლის გვირგვინად ნასვენსო, / შენსა ნასვენსო ვვედრით შველასო“.

ყოველივე ეს ერთი პატარა მაგალითია იმისა, თუ კიდევ რამდენი ეროვნული განძია ჯერ კიდევ გამოსამზეურებელი ან/და გასაანალიზებელი. მაგალითად, რა უნდა მოვუხერხოთ ისეთ ამოცანას, როგორიცაა ხატის ჭეშმარიტი შესაწირის საკითხის გარკვევა? წმინდა, ხელშეუხებელ ხატის ტყეში ხის დარგვა-გახარებაა ნამდვილი შესაწირი, თუ, დღეს საყოვალთაოდ გავრცელებული მოზვრისა და ცხვრის შეწირვა, მისი სისხლით შუბლზე და თვით ხატზეც კი, ე.წ. ჯვრის გამოსახვა? ანდა, როგორია კაცის არსი და რა ადგილი უკავია დედაკაცს, და საზოგადოდ, ქალს ჩვენი გარდმონაწესით? ქალსა და კერძოდ, დედაკაცს, წმინდა სალოცავის ოდენ შორიდან ყურების უფლება აქვს, მსაგავსად, თუნდაც, მაჰმადიანური სამყაროსი, თუ, შემთხვევითი არაა მეცნიერულად დადასტურებული ფაქტი, ხდომილება დედაკაცთა ხევისბერობისა?

მეტიც, როგორც იბერიულ-კავკასიურ ენათა, რომელთა შორის იგულისხმება ქართველური ენებიც, თანწყობითი კვლევა გვიჩვენებს: ამ ენათა ჯგუფის რიგ წარმომადგენლებს, კლასოვანი უღლება აქვთ, ზოგს კლასოვან-პიროვანი და, ბოლოს, განვითარებით ყველაზე უფრო შორს წასულ ენებს - მხოლოდ პიროვანი უღლება გააჩნიათ. კიდევ მეტიც, კლასოვანი უღლების მქონე ენების კლასთა რიცხვი სხვადასხვანაირია, და მაინც მთელი იბერიულ-კავკასიური სამყაროსათვის საერთოა ერთი გასაოცარი უცვლერი, ინვარიანტული, ნიშანი - როგორც წესი, ამა თუ იმ ენას, რამდენი კლასიც, ანდა, პირიქით, საერთოდ ოდენ პიროვანი არაკლასოვანი უღვლება არ უნდა ჰქონდეს, მაინც, ყველგან სახეზეა ორი სემანტური (აზრობრივი) ვინ-ისა და რა-ს კლასი. ამასთან ვინ-ისაში როგორც წესი შედის მხოლოდ კაცი (დედაკაცი, მამაკაცი), ხატი და მაღალი ღმერთი, ხოლო დანარჩენი რა ნაწილს მიეკუთვნება.

მაგალითად, ხუნძურში (ვაჭანა, იაჭანა, ბაჭანა) ფუძეს, ამ შემთხვევაში „აჭანა“ (მოდის), თუ „ვ“ პრეფიქსად დაუჯდა მამაკაცს აღნიშნავს, „ი“ - დედაკაცს, ხოლო ყველა დანარჩენი - „რას“ კლასს მიეკუთვნება, მათ შორის ბავშვიც. სხვათა შორის, როცა ქართულად კითხულობენ მელოგინე ქალის თაობაზე ასეთ კითხვას სვამენ: „რა ეყოლა ნინოს?“ (ასევეა მეგრულში: „მუ ჰუნს ნინოს?“ (და არა - ვინ) – „რა ეყოლა ნინოს?“; არსებითად, იგივე ანაგისაა სვანურიც: „მაი ხორო ნინოს?“ (და არა - იარ) – „რა ეყპლა ნინოს?“); საფიქრებელია, რომ ასეთი გამოთქმა ატავისტურად შემოინახა ქართულმა ენამ იმ დროიდან, როცა მას კლასოვანი უღვლილება ჰქონდა, საპირისპიროდ დღევანდელი პიროვანი უღლებისა, როგორც ამას ვარაუდობენ ჩვენი სახელვანი მეცნიერები ი. ჯავახიშვილი, ა. ჩიქობავა და სხვანი.

ამასთან დაკავშირებით სავარაუდოა, რომ უძველეს ხანაში მრავალ საწესო რიტუალზე, გურული გამოთქმა რომ ვიხმაროთ „ბრძნობა“ (ტაბუ) იყო დადებული! აკი ასეთ საიდუმლო სვლეობაზე, „ქართული ჰუმანიზმის პიონერის“ - ი. მცირეს თარგმანით, „ბრძენი დოვნოს განაცხადებს“ – „საიდუმლოდ თუ ღმრთის მეტყუელებად მოხუელ, /ბრძმედის გამვლელ ხარ, ოქროდმც იპოები“.

თუ ყურადღებით დავუკვირდებით კაცის იმ ცნობილ განმარტებას, რომელსაც საბა, თავისი ენციკლოპედიური ზომთსადარის სიტყვისკონაში, ალბათ, თავისდაუნებურად იძლევა, უძველესი, ჩვენთვის უცნობი წყაროს საფუძველზე, რომელშიაც სავარაუდოა, ასახულია იბერიულ-კავკასიური (ი/კ) სულიერი ველის ძირძველი, გარდმონაწესული თვალსაზრისითაც, რომელიც, არსებითად, თავისებურ უძველეს სახივად, ფორმულად, შეიძლება ჩაითვალოს - „კაცი ზოგად ყოველთა ეწოდების. ესე კაცი განიყოფების მამაკაცად და დიაცად, რომელ არს მამაკაცი და დედაკაცი’, - დავინახავთ, რომ „კაცის“ არსი „ჟამთა ვთარებით უჩინოდ ქმნილა“, და, რომ დაკვირვებული თვალი მასში (კაცის არსი საბას სახივში) ბაჯაღლო ოქროს აღმოაჩენს.

ამასთან დაკავშირებით უნებურად აღიძვრება კითხვა - შემთხვევითია თუ კანონზომიერი „ვინ“ და „რა“ კლასთა ასეთი სახის დაყოფა, მაშინ, როცა ინდოევროპულ თუ სხვა ენობრივ სამყაროში მსგავსი მოვლენა არ აღინიშნება. გამოჩენილი ფრანგი მოაზროვნე იპოლიტ ტენი სვამს ასეთ კითხვას: „ვინ იქნება გაბედოს და თქვას, რომ არ იცვლება ადამიანის მდგომარეობა, მისი ჩვეულებანი და იდეები“. და ეს მაშინ, როცა თავის „ხელოვნების ფილოსოფიაში“ იგი წერს „ჩვენ ვაღიარებთ, რომ როგორც რომელიმე მხატვრული ნაწარმოების, ისე შემოქმედის ან შემოქმედთა მთელი ჯგუფის გასაგებად საჭიროა ეპოქის ზოგადი სულიერი მდგომარეობის და ზნეჩვეულებების სისწორით გათვალისწინება, რომელსაც ისინი ეკუთვნიან. აქ არის ძირითადი საფუძველი, აქ იმალება ძირითადი მიზეზი, რომელიც ყველაფერს დანარჩენს ხსნის და საზღვრავს“. მართლაც, თუმცა ძნელია ამტკიცო ადამიანის მდგომარეობის, ჩვეულებებისა და იდეების უცვლელობა, მაინც, როგორც ამას ტენიც სამართლიანად აღნიშნავს, შემოქმედების, (ცხადია შემოქმედისაც), ამ სიტყვის სრული და არა მარტო ტენისეული ხელოვნების ფილოსოფიის გაგებით, არსის გახსნას სულიერი მდგომარეობისა და ზნეჩვეულებების სწორი გასაზრისება სჭირდება. ეს იმით აიხსნება, რომ ნებისმიერ ბუნებრივ სისტემებს, მითუმეტეს სულიერი სვლეობების მატარებელ განსაზღვრულ თანწყობებს, გააჩნიათ ე.წ. საკუთარი უცვლარი - ინვარიანტული - სახმმარტები (პარამეტრები), რომლებიც დროით ცვლილებას არ ექვემდებარებიან. როგორც, ნებისმიერი, გარკვეული განზომილების მქონე, აბსტრაქტულ განყენებულ სივრცეში, ამა თუ იმ თანწყობის ე.წ. „საკუთარი რიცხვი“ და „საკუთარი გეზრი (ვექტორი)’ არ იცვლება, როგორც ნებისმიერი გარკვეული რეალური, არსებული, თანწყობის ე.წ. „საკუთარი სიხშირე“ არ იცვლება, ასევე შეიძლება დაიძებნოს, ამა თუ იმ ერთაობითი სულიერ-ზნეობრივი თანწყობისათვის, მით უმეტეს, იბერიულ-კავკასიური გარდმონაწესული სამყარისათვის, ეს უცვლარი ფასეულობანი, რომლებიც საზღვრავდნენ და კვლავაც მარად განსაზღვრავენ ჩვენს ძირძველ გარდმონაწესულ თანწყობას. ჩვენი რწმენით _ ერთ-ერთ ასეთ უცვლარ სახმმარტზე, კაცის (დედაკაცის - მამაკაცის) არსზე მიუთითებს სწორედ იბერიულ-კავკასიურ ენობრივ სამყაროში დაცული ზემოთ მოხმობილი ე.წ. ეპირიული (ცდისეული) მასალა.

როგორია გარდმონაწესთა უცვლარი თანწყობა, რა გზით შეიძლება მათი გამოვლანა, აღდგენა და საყოველთაო ზომთასადარით დანერგვა? - ესაა ის უძნელესი სარკვი, რომელიც ჩვენს წინაშე დგას. ამ სარკვის გადაჭრას უნდა მოხმარდეს მთელი ჩვენი ეროვნული ენერგია.

საზრისი, რომელიც საქმიანობის უპირველეს ფუძეთა ფუძედ, ბალავარად, მიიჩნევს გადაწყვეტილებათა მიღებას, თავის გადაწყვეტილებას იხილავს, როგორც სრულიად სხვადასხვა ცვლართა (ვარიანტთა) ნაირობიდან, ვარიაციიდან, შემაცნებულ შეგნებულ არჩევანს. ამ არჩევანს აკეთებს ის კაცი ანდა საზოგადოება, რომელიც გადაწყვეტილებას იღებს, გარკვეული მიზნიდან გამომდინარე; ჩვენი შემთხვევისათვის - მიზანია, ეროვნული გარდმონაწესის თანწყობითი აღდგენა, არჩევანს კი მუდამ მომავალი თაობა აკეთებდა, აკეთებს და კვლავაც გააკეთებს. თუმცა, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ, საბედნიეროდ, ი/კ სივრცეში, ამჟამადაც, ერთის მხრივ, სახეზეა, ცოცხალი გზით გადაცემადი, უდაო დასაჯერისობის მქონე, უცვლარი სულიერი ფასეულობანი, ხოლო მეორეს მხრივ, მეცნიერულად აღწერილი ისეთ გარდმონაწესთა სიმრავლე, რომლის აღდგენა და გათავისება ფრიად საშური საქმეა; ამრიგად, მოსაფიქრებელი, ასარჩევი, გადასაწყვეტი და განსახორციელებელი ბევრზე ბევრია. და მაინც, ალბათ, ჯერ საკითხის არსის სარკვზე უნდა შევჩერდეთ, რამეთუ სხვაგვარად ვერც სიტყვიერად რასმე წარმოვადგენთ, და ვერც, თავად, სხვას რომ თავი დავანებოთ, რაიმე სარკვს წინ ვერ წავწევთ. (ცხადია, აქ, საკითხის არსის ქვეშ, იგულისხმება ისეთი სულიერ-ზნეობრივი ერთგნული (ტოტალური) ბალავრული (საფუძველთა-საფუძველი) სარკვი (პრობლემა), რომელიც ადამიანისათვის, როგორც პიროვნებისათვის, ყოფიერების საზრისის მიმცემია; რამეთუ, თვინიერ ასეთი ერთგნური სულიერი პირველსაწყისისა, ადამიანი ვერც ერს, ვერც კაცობრიობასა და ვერც, თავად, დედაბუნებას ვერაფერში ვერ გამოადგება).

საქმე ისაა, რომ ბუნებითი სხეოვანი თანწყობა თუმცა ადაპტური (გუებადი) თვითქმედია, მაგრამ ადამიანი თვითცნიბიერი არსებაცაა, ხოლო კაცი, ი/კ სამყაროში, სულიერ ზნეობრივი მარადიული სახეა, ქვესკნელ-სკნელ-ზესკნელის ერთაობაში არსებული. ამიტომაც, ყოველ ბუნებით თანწყობებს, და, მათ შორის სხეოვანსაც, ახასიათებს ე.წ. „საკუთარი სიხშირე“, თუმცა ნებისმიერი ბუნებითი საგანი და მოვლენა დროშიცვალებად სახმმარტებიანი შემთხვევითი ძრავწირიანი (სტოქასტურტრაექტორიანი) თანწყობაა. ადამიანიც, როგორც სხეოვანი არსება (მე, ე.წ. ეგო), დროითი შემთხვევითი სვლეობის შვილია. ხოლო კაცი, - როგორც ქვესკნელ-სკნელ-ზესკნელური ერთაობითი არსება, მარადიული სიცოცხლის ხე და არა მისი ფოთოლი, სულიერ-ზნეობრივი ერის შვილი, - შეიძლება ეზიაროს ეროვნულ გარდმონაწესულ უცვლარ თანწყობასაც. აი ამ განწყობის, ანუ, ჩვენი შემთხვევისათვის უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, განსახილველი სარკვის თვალსაზრისით, ეროვნული გარდმონაწესის განსულიერებითაა ოდენ შესაძლებელი მისწვდე „უკვდავი სულის“ არსს, თუ კი კაცი (ვინი) გახდი.

აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთი - სწერს თ. ოჩიაური თავის რეცენზიაში ლ. კიკნაძის ნაშრომზე „ქართულ-კავკასიური ეთნოგრაფიული გადმოცემათა სისტემა“- საქართველოს სხვა კუთხეთა შორის გამოირჩევა ძველი რელიგიურ-სოციალური ინსტიტუტების ცოცხალ ყოფაში შედარებით სრულყოფილად შემონახვით,... მითოლოგიურ გადმოცემათა სიცოცხლისუნარიანობით, ფოლკლორული ტრადიციების სიმტკიცით... ქართველ ეთნოგრაფთა მიერ ადრევე მითითებული იყო გადმოცემის - ანდრეზის როლზე მთიელთა ყოფაში... ანდრეზს, რომელიც აღიქმება, როგორც სინამდვილეში მომხდარ ამბავზე შექმნილი ფოლკლორული ნაწარმოები, ეკისრება ტრადიციის დაცვის ძალა, სოციალური და რელიგიური ყოფის მიწესრიგების უნარი (რჯული, რელიგიური რიტუალი და სხვა).

მითოლოგიური სიმბოლიკის კვლევას ჩვენთან ბოლო ხანებში მიექცა ყურადღება (ი. სურგულაძე, თ. ჩხენკელი), მაგრამ შესწავლის ობიექტი მისი ცალკეული საკითხები იყო.

ლ. კიკნაძის მიხედვით მითში დევ-კერპთან ქვთისშვილთა ბრძოლის შესახებ ასახულია ქრისტიანობის ბრძოლა წარმართობასთან, სადაც დევები წარმართებად, ხოლო ჯვარ-ხატები ქრისტიანულ ღვთაებად გვევლინებიან. ჯვარ-ხატები ამარცხებენ წარმართულს, იპყრობენ ტერიტორიას და ქმნიან საყმოებს. „ჯვარი - ახალი რელიგიის ნიშანი, ანგრევს საკერპოებს და აღიმართება მათ ადგილას. სადაც აღიმართება, იქ დაარსდება ჯვარის რელიგიის სალოცავი.

თავისთავად ადამიანთა საზოგადოების გარეშე წარმართობა არ არსებობს. ბრძოლა ქრისტიანობასა და წარმართობას შორის ნიშნავს ბრძოლას საზოგადოების ორ დაპირისპირებულ მხარეს შორის. როდესაც უცხო რელიგიის დამკვიდრებასა და ადამიანთა საზოგადოებაზეა ლაპარაკი, იქ ისტორიული ფონი უნდა იქნეს გათვალისწინებული. ისტორიულად კი ცნობილია, რომ ქრისტიანობის მთაში შეტანას ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ დიდი წინააღმდეგობა შეხვდა. მთიელთა შორის თავიანთი რჯულის დაცვაში ყველაზე მტკიცენი ფხოველნი აღმოჩნდნენ, რომელნიც არ შეეპუენ მათზე მიმართულ ცეცხლსა და მახვილს, დატოვეს თავიანთი ქვეყანა და გადავიდნენ თუშეთს... ლეონტი მროველის მიხედვით..., ახალ რჯულზე არ მოექცნენ ზოგიერთი მთიულებიც, რომელთაგან VI საუკუნეში „რომელნივე უკანასკნელ მოაქცივნა აბიბოს ნეკრესელ ეპისკოპოსმან და რომელნიმე მათგანი დარჩეს წარმართობასვე შინა დღეს აქამომდე“ მთიელთაგან, რომლებიც წარმართებად იხსენიებიან XI ს., ყველაზე მეტად ფხოველნი უნდა ივარაუდებოდნენ, სათანადო მონაცემების მიხედვით.

თუ ბრძოლა მიმდინარეობდა წარმართთა და ქრისტიანობის გამავრცელებელთა შორის, ცხადია, ორი მოწინააღმდეგე მხრიდან ერთ-ერთში უნდა შექმნილიყო დევ-კერპთა შესახებ არსებული თქმულება, რაკი იგი რეალურად არსებობს. თუმცა ქრისტიანობის შემტანნი წარმართ ფხოველთა მტრები იყვნენ, მაგრამ მათ მოღვაწეობას სახელმწიფო ღონისძიებისა და პერიოდული დალაშქვრის ხასიათი ჰქონდა, ეს არ იყო ადგილზე დამჯდარი მოსახლეობა. ამდენად, მათ არ შეიძლება თქმულებათა ეს ციკლი შეექმნათ, რაზეც თვით თქმულების ხასიათიც მიუთითებს. თუ თქმულება ფხოველთა საკუთრებაა, რაც ეჭვს იწვევს, და მათში მათი წინაპრების ბრძოლაა ასახული ქრისტიანობასთან, მაშინ, ისინი იმ დონამდე უნდა გაქრისტიანებულიყვნენ, რომ საკუთარი წარსული ასეთ შავბნელ ფერებში დაეხატათ, წინაპრების გმირული, სასახელო ნამოქმედარი დევურად მიეჩნიათ, წინააღმდეგ შემთხვევაში ამ ხასიათის თქმულებას ვერ შექმნიდნენ. მაგრამ ისტორიული წყაროები ამის სასარგებლოდ არ ლაპარაკობს: XI ს. ფხოველნი ისევ წარმართებად ივარაუდებიან. თუმცა ისინი ქრისტიანებად და ჯვარის მსახურებად მიიჩნევენ თავს, XIII ს. გადგნენ და თამარის მიერ წარგზავნილ ივანე ათაბაგის ჯარს სამი თვე დასჭირდა „ბრძოლად და რბევად, და კვლად, და ტყვეობად, და დაწუად; მოსწყვიდეს ურიცხვ კაცი ლიდოი და ახოვი“.

ლ. კიკნაძის ადრინდელი შრომის მიხედვით, მთაში ქრისტიანული სარწმუნოების დაქვეითება, მისი პაგანიზაცია საქართველოს ავბედითობის ხანას უნდა მოჰყოლოდა, რომელიც XIII საუკუნის შემდეგ დაიწყო. მაგრამ ქრისტიანობის აყვავება მთაში არ ჩანს წინა საუკუნეებშიც, არც წყაროებსა და არც მატერიალურ ფასეულობათა მიხედვით. სასტიკი ბრძოლა კი, რაც ფხოველებს გადახდათ, მათი გმირული წარსულის, თავიანთი საკუთარი რჯულის დასაცავად წარმართული - სამკვდრო სასიცოცხლო ბრძოლებია... იმისათვის კი არ ისწრაფვიან ფხოველნი და მათი სალოცავები, რომ დაიპყრონ ახალი ტერიტორია, არამედ იმისათვის, რომ დაუბრუნონ, გაანთავისუფლონ დევებისაგან მიტაცებული. ისინი მორიგეს ევედრებიან არა მათთვის უცნობი ღვთაებების მოვლენას, არამედ ბრძოლაში დახმარებას.

შეტაკების მთავარი, ბიძგის მიმცემი გარემოებაა სხვადასხვა წესრიგზე ცხოვრება, ფხოველთა წეს-ჩვეულებებისა და ზნეობის შებღალვა, ხატ-სალოცავების გაუწმინდურება, მოსახლეობის შევიწროება...

თავის ნაშრომში „ადგილის დედისა და ღვთისმშობლის კულტთა სინკრეტიზაციის საკითხებისათვის“ ნ. ჯალაბაძე წერს: „საქართველოში ქრისტიანობა შემოვიდა არა როგორც საზოგადოების დაბალი ფენების იდეოლოგია, როგორც იგი თავდაპირველად ჩამოყალიბდა, არამედ, როგორც კლასობრივი ხასიათის რელიგია. ქრისტიანობა საქართველოს მოევლინა, როგორც აზნაურთა რელიგია და მონარქიის ოფიციალური კულტი“ - იხსენებს მ. ჩართოლანის აზრს ნ. ჯალაბაძე და აგრძელებს ... თუ ქრისტიანული რელიგია მეტ-ნაკლებად უმტკივნეულოდ იქნა მიღებული ქართლის უკვე კლასობრივ სახელმწიფოში, აღმოსავლეთ საქართველოს მთაში მას დიდი წინააღმდეგობებით ხვდებოდნენ. „ქართლის ცხოვრების“ ანა დედოფლისეულ ნუსხაში ვკითხულობთ: მთიელთა მოსაქცევად „წავიდა წმინდა ნინო და ეპისკოპოსი იოანე, და თანა წარიტანა მეფემან ერისთავი ერთი. მივიდეს და დადგეს ჩობენს, და მოუწოდეს მთეულთა, და უქადაგეს მათ სჯული ქრისტეანეთა..., ხოლო მათ არ ინებეს ნათლისღება. მაშინ ერისთავმან მართლისამან მცირედ წარმართა მახუილი მათ ზედა ... და რომელნიმე მათგანი დარჩეს წარმართობასვე შინა დღეს აქამომდე...“

ბრძოლა მთის გასაქრისტიანებლად საუკუნეთა მანძილზე გრძელდებოდა, ბრძოლა ქრისტიანული რელიგიის გავრცელების მიზნით, საუკეთესო იარაღი იყო მთის დამოუკიდებლობის მოსპობისა და კლასობრივი საზოგადოების უღელში მისი შებმისათვის.

ისტორიულ წყაროებში გაბნეულია ცნობები, რომლებიც მიგვითითებს, ქართველ მთიელთა რელიგიის წარმართულ ხასიათზე. ქრისტიანობა ვერ ძლევს ადგილობრივ, საუკუნეთა სიღრმიდან მომდინარე სარწმუნოებას და მასთან ერთად თანაარსებობს. საყურადღებოა, რომ თვით საქართველოს ბარში ქრისტიანობამდელი რელიგიური ტრადიცია ჯერ კიდევ საკმაოდ ფუნქციონირებს XVIII საუკუნეშიც კი.

აღმოსავლეთ საქართველოს მთაში თემური დემოკრატიის ტიპის ადრეკლასობრივი საზოგადოება არსებობდა. ასეთ საზოგადოებაში, სადაც არ იყო მკვეთრად დიფერენცირებული მქონებელთა და უქონელთა ფენა, არ ხდებოდა მკვეთრი ექსპლუატაცია ერთისა და მეორისაგან, სადაც გვიანობამდე იქნა შემონახული თემური მმართველობისა და ყოფაცხოვრების დამახასიათებელი ბევრი სხვა წესი, ქრისტიანულ რელიგიას არ შეიძლებოდა ისეთი რეზონანსი ჰქონოდა, როგორც მას ბარში ჰქონდა.

ლ. კიკნაძის შეხედულებით, აღმოსავლეთ საქართველოს ჯვარ-ხატებს არაფერი აქვს საერთო წარმართულ ღვთაებებთან, ისინი ბარიდან შეტანილი ქრისტიანული წმინდანებია. თუ ოფიციალურ რელიგიას ეკლესიის მუდმივი ზედამხედველობა, მკაცრი კონტროლი და სახელმწიფოებრივი მეთვალყურეობა სჭირდება, თორემ იგი გადაგვარდება, ეს იმაზე მიანიშნებს, რომ მას საკმაოდ მძლავრი მეტოქე გააჩნია ისეთი სარწმუნოების სახით, რომელიც ხალხისათვის შინაგანად მისაღებია. „რატომ უნდა აღსდგეს წარმართული სტიქია, ბუნებრივი რელიგია უმეთვალყუროდ დატოვებული ქრისტიანული რელიგიის წინაშე, თუ ქრისტიანობა მთლიანად იქცა ხალხის იდეოლოგიად და შეესისლხორცა მას?“ - გაკვირვებული კითხულობს ნ. ჯალაბაძე (საყოვლურ დონეზე, გარდმონაწესულად განრწმენილი გონი, ალბათ, მეტ სიფრთხილეს უნდა იჩენდეს, როცა ი/კ სულიერ ზნეობრივ უცვლარ ფასეულობებს, ნებსით თუ უნებლიედ, არსებითად, ზღუდავს დროში, თუნდაც, უკანასკნელი ათასერგასი წლით).

ახლა კი შევხედოთ დანარჩენი იბერიულ-კავკასიური სამყაროს კიდევ უფრო რთულ და სადაო საკითხებს. საქმე ისაა, რომ ჩვენ, და, ალბათ, სავარაუდოა არა მარტო ჩვენ, ხშირად ვყოფილვართ მოწმე იმისა, თუ როგორ გაწიწმატებით ურკვევიათ კავკასიის ძირძველ ტომთა წარმომადგენლებს, ამა თუ იმ კავკასიური ტრადიციის სადაურობის ე.წ. „ჩემია-შენიას“ საკითხი, მსგავსად იმ ძმებისა, რომელთაც ვერ გაურკვევიათ, თუ ვისი კუთვნილებაა მათი ესა თუ ის გენეტიკური, შთამომავლობითი ნიშანი, და ვერც გაარკვევენ მანამ, სანამ თავიანთ წარმომავლობას არ გაისაზრისებენ.

ასე, მაგალითად, ვისია კავკასიური ცეკვა - ლეკისა, რომლის ე.წ. „ლეკურს“ ორი ვაჟი ასრულებს, თუ ქართველისა, რომელიც მუდამ ქალ-ვაჟის ფერხისული (გალობა-როკვით) რიტუალის სახით ასრულებდა ე.წ. „ქართულს“.

ვის ეკუთვნის ცერებზე ცეკვის პრიორიტეტი - ალანურ, ირანულ, ინდოევროპულ სამყაროს, მარტო იმისათვის, რომ ალანი ასე ცეკვავს, თუ დღემდე იბერიულ-კავკასიური ენით მოსაუბრე კავკასიელთ, დაწყებული აფხაზეთიდან და სვანეთიდან და დამთავრებული მრავალრიცხოვანი დაღესტნელი ტომებით?

ვისია ულამაზესი კავკასიური სამოსი, რომელსაც ნებისმიერი ძირძველი კავკასიელი თავისად თვლის?

ანდა რა არსი იგულისხმევა სიტყვა „დალის“ სიღრმისეულ ანაგში (სტრუქტურაში) - დაინახური სიტყვა - ღმერთი, სვანური ნადირობის ქალქმერთი, თუ ჩვენი სახელოვანი მეცნიერი ქალის ვ. ბარდაველიძის თვალსაზრისია ჭეშმარიტი, რომელიც ხატსა და დალს აიგივებს ერთმანეთთან?

ან კი რაა თავად ხატი - უბრალო წარმართული თუ უკუღმართული ატავისტური სალოცავი? იქნებ კავკასიისმცოდნეობის დარგში მომუშავე იმ მეცნიერთა ვარაუდია სამართლიანი, რომლებიც ხატსა და ჯვარს ხესთან და ძელთან აიგივებენ ენობრივადაც და არსობრივადაც?

ან რატომაა, რომ იგივე მეცნიერები, ვ. ბარდაველიძის სწვრივად, დაჟინებით ასაბუთებენ, რომ თემის ცენტრიდან - ცქიტიდან, ხატისაკენ რიტუალური სვლა, დღესასწაულებისას, მრავალიარუსიანი ე.წ. მორბეღელათი ხდება, ხატის დროშის გარშემო წრიული გალობა როკვითი სვლით, დროშისა, რომელიც ხეს, უფრო ზუსტად სიცოცხლის ხეს, გამოსახავს.

რატომ, მაინცდამაინც ხეს გამოსახავს ხატი, სადაც უმეტესად ხატის მოკრძალებული პირამიდული ანაგის უბრალო ნაგებობაც კი არ არის ზოგჯერ, მაგრამ იქ, როგორც წესი, მუდამ გვხვდება სალოცავი წმინდა ხე, რომელიც აურაცხელ თქმულებებში, მლოცველთა მითიური აზროვნებით, მსოფლიოს სხვა ხალხთაგან განსხვავებით, როგორც ამას აღნიშნავს ი. სურგულაძე თავის ნაშრომში „ქართული ხალხური ორნამენტის სიმბოლიკა“, მუდამ, შიბითაა დაკავშირებული ზეცასთან?

ხაზგასმით აღსანიშნავია, რომ როგორც წესი, ადამიანს ძალუძს ასახოს თავის გონებით, გარე სამყაროს ნივთების ანდა მოვლენების მხოლოდ ცალკეული შემთხვევითი თვისებები.

მხოლოდ ადამიანთა მყისიერ ე.წ. სინქრონულ და ჟამთსვლით ე.წ. დიაქრონულ ერთაობას, ანუ მარად აჯამვად (ინტრიგებად) გარდმონაწესულ სვლეობას ძალუძს მისწვდეს, ეზიაროს, ხარისხობრივად სრულიად განსხვავებულ მოვლენას (ფენომენს)  - სულიერ-ზნეობრივ უცვლარ ფასეულობათა ველს, სივრცეს, თანწყობას. ასეთ ველს ნაზიარები, განსაკუთრებული ადამიანი, უკვე სულიერი არსებაა. არსებითად ესაა იბერიულ - კავკასიური სამყაროს „ვინ“-ის განწილის (კლასის) არსება, საწინააღმდეგოდ „რა“-ს განწილისა. მსგავსი თანწყობის შვილი არსებობს არა ნივთიერი სამყაროს ბუნებძალით, სტიქიურ, არეში, არამედ მოწესრიგებულ, უცვლარი ღირებულების მქონე, სულიერ-ზნეობრივ ველში. ეს არსებობს არაბუნებძალით, არასტიქიურ, გონიერ, სულიერ სამყაროში, რომელშიაც შეიძლება არსებობდეს არა ოდენ მონაცემთა ესა თუ ის პირობითი მიმდევრობა, რომელიც გამოიწვევს ადამიანთა ოდენ ბუნებაზრულ, რაციონალურ, ქმოგნობითი (მექანიკური) არსის მქონე სვლეობას, არამედ, ასეთ ველში წარმოიქმნება ცოდნა რომლის „გაუცხოებით“ ვიღებთ გონიერი შინაარსის ნაკადს - ე.წ. შეტყობინებას (ინფორმაციას), რათა საზოგადოების ყოველი წევრი შეიკრას ერთიან მარადიულ სულიერსხეოვან თანწყობად.

ამრიგად, თუ ცალკეული ადამიანის არსებობა ბუნებძალური, შემთხვევითი, ალბათური, სტიქასტური და წუთიერი უკმარსულიერი ყოფნაა წუთისოფელში, ერთიანი სულიერ-ზნეობრივი თანწყობით განრწმენილი გონიერი პიროვნებები მარადიულ გარდმონაწესულ სივრცეში იმყოფებიან.

აქედან გამომდინარე, გათითოკაცებული ანდა ქმოგნობური (მექანიკური), არასულიერ-ზნეობრივი, უკმარსულიერი ერთობა ადამიანებისა, ან მოძრაობს ბუნებძალური სვლით, ანდა, უკეთეს შემთხვვევაში, მათი მოძრაობა შეიძლება იყოს ბუნებაზრული (რაციონალური), წუთისოფლის ამაოებით აღვსილი, სვლეობა. მხოლოდ ეროვნული რწმენით განრწმენილი ერის შვილია მარადიული პიროვნება, რამეთუ მისი რწმენა ეროვნული სულიერ-ზნეობრივი ველის სიკეთითაა აღვსილი.

ნაშრომში „რელიგია და ბუნებისმეტყველება“ მაქს პლანკი წერდა: „გწამდეს - ნიშნავს მიიღო შენი რწმენა უდაო ჭეშმარიტებად“. ეს მართალია, რამეთუ, თუ შენი რწმენა არ არის შენთვის უდაო ჭეშმარიტება, იგი ვერც შენი რწმენის საგანი იქნება. მაგრამ, ზემოთ თქმულის გათვალისწინებით, აქედან ცალსახად გამოდის დასკვნა იმის თაობაზე, რომ რწმენის საგანი მხოლოდ უცვლარ გარდმონაწესულ სულიერ-ზნეობრივ ეროვნულ ფასეულობებს უნდა ეყრდნობოდეს, რამეთუ თუ დღევანდელი რწმენა, დამყარებული შენს პირად უდაო ჭეშმარიტებაზე, ხვალ არასარწმუნო გახდა, იგი რწმენის ბალავრად ვერ გამოდგება. აქედან გამომდინარე, მაგალითად, იბერიულ-კავკასიურ სამყაროსათვის მაინც, შთამომავლობისათვის ვერაფრით ვერ ჩაითვლება უცვლარ ფასეულობად არადიაქრონული შეუღლება; ასევე ვერც მრავალცოლიანი (პოლიგამიური) და ვერც მრავალქმრიანი (პოლიანდრული) ოჯახები ვერასოდეს აღიქმება სულიერად ძირძველი კავკასიელისათვის უცვლარ ფასეულობად. ვერც გვარის - გორის, თემის მარადიული სიწმინდის დაუცველობას გაითავისებს ის; ვერც ე.წ. „შვიდობის“ საძღვის (პრინციპის) დაუცველობას (ანუ ქოშინერს-ვაშინერსის (ბრძნობის) საწესო (რიტუალი) გამიზნული შვიდი წინა თაობის (სკუა-შვილი, მუმა-მამა, ბაბუ-ბაბუა, პაპუ-პაპა, ჯამუ-ჯუმა, შამპუ-ბებერა, იმპუ-პეპერა) სიწმინდის დასაცავად) შეეგუება ის თავისი დედისა თუ ნათლიის შტოს მიმართ. მეტიც, კერის უახლოესი მეგობრის შტო ასევე შვიდი თაობის სიწმინდეში უნდა გაატაროს. როცა, მიზეზთა და მიზეზთა გამო, XI ს-ში იაპონიაში ერი შეთხელებულა, მეფეს დაუვალდებულებია ყოველი იაპონელი ქალი დამორჩილებოდა ნებისმიერ მამრს, რათა ერი გამრავლებულიყო. სწორედ ამასთანაა დაკავშირებული თურმე ის ზურგის ბალიშები, რომლებიც, დღესაც კი იაპონელი ქალები ეროვნული სამოსის ნაწილია. წხადია, ჩვენი სამყარო ასეთ წესს ვერასოდეს გაითავისებს: როგორ შეიძლება სულიერ-ზნეობრივი წაღმართული, ძირძველი კავკასიელი შეეგუოს, და, მითუმეტეს, უცვლარ, რწმენით დონეზე აზიდოს, იმ უცვლარი ფასეულობის უარყოფა, რასაც ერი ასე ზუსტად თანამეცხედრეს ცნებით აღნიშნავს, და რომელ წესსაც, მიუხედავად დღევანდელი უკმარსულიერებისა, მრავალი დედაკაცი იცავს, თუმცა, ე.წ. მამაკაცებს იგი თითქმის დაავიწყდათ.

იბერიულ-კავკასიური წარმართული რწმენა-წარმოდგენების აურაცხელი უცვლარი ფასეულობებიდან, მოხმობილი მცირე სიმრავლის თვალის ზედაპირული შევლებაც კი, გვიჩვენებს, თუ რა არის წაღმართული (ი. ჯავახიშვილი და ა. ჩიქობავა სიტყვა წარმართში დადებით აზრს დებდნენ (წაღმართი) უცვლარი ფასეულობა იბერიულ-კავკასიური სულიერ-ზნეობრივი რწმენით თანწყობისათვის). სამწუხაროდ, ამ თვალსაზრისიდან, საკუთარი დედის თვითმაგინებელი უკმარსულიერი, ჩვენი ე.წ. „თანამოქალაქენი“ ძალზე შორს არიან დღეს. რაც  უფრო აამქმოებს (ააქტიურებს) იბერიულ-კავკასიური გარდმონაწესული თანწყობის უსწრაფეს აღდგენას, გათავისებასა და ეროვნული ზომთსადარით დანერგვას.

დიახ, თავისთავად, უცვლარი სულიერ-ზნეობრივი ფასეულობის არსებობა სრულებითაც არ ნიშნავს ამა თუ იმ ადამიანის თანამდევ უცვლარ სახმმარტს (პარამეტრს). მეტიც, თვით კაციც კი, როგორც ამას ბრძენი ლივნოსი იტყოდა, ამ ფასეულობათა თანწყობისკენაა მოგეზილი და „ ... გინა თუ გამოკრთოლვად, გინა თუ მიმღებელად ჯერ არს თქუმა?, ზეშთაუცნაურისა და ზეშთასაჩინოისა სახიერებისა ვითარება?...“. (ჩვენ შინაგანი განრწმენითი სვლეობით, დღენიადაგ უნდა მივისწრაფვოდეთ ძირძველ ი/კ სახიერებისაკენ; მითუმეტეს დღეს, როცა გარეშე ძალთაგან, სუნიტურ-შიიტურ-კათოლიკურ-მართლმადიდებლურ და სხვა რელიგიურ კერძო სამყაროებად ვართ დანაწილებული).

სამართლიანად აღნიშნავს შენაქმითი, ფუნქციონალური, რელიგიის ფუძემდებელი ე. დიურგეიმი, რომ: „... რელიგიაში მუდამ არსებობს რაღაც მარადიული. შეუძლებელია არსებობდეს საზოგადოება თვინიერ თვის კოლექტიურ გრძნობათა და იდეათა მუდმივი განახლებისა, რამეთუ ოდენ ამით წარმოიქმნება ერთიანობა და პიროვნულობა“. ამერიკელი მ. ინგერის აზრით: „რწმენათა თანწყობით ადამიანები ცდილობენ გადაჭრან თავისი ცხოვრების უმაღლესი სარკვი“.

გერმანელი მეცნიერები ო. კლორი და ვ. ბერგი თვლიან, რომ  „ღრმა რელიგიურობა მაშინ გვაქვს, როცა რწმენა ქცევას განსაზღვრავს“. ხოლო ამერიკელი პ. ჯონსონის აზრით: „რელიგია პიროვნების კავშირია ღირებულებათა თანწყობის შემოქმედთან“. ამავე ქვეყნის მოაზროვნე თ. ო’დია ნაშრომში „რელიგიის სოციოლოგია“ წერდა: „რელიგიური განცდა ესაა არსებობის საფუძვლის უმაღლესი ძალა, რომელიც იმყოფება საგნებსა და მოვლენებს მიღმა... რელიგია ზეცდისეული (ზეემპირიული) რწმენაა... და მისი პირობითნიშნური თანწყობა განსაზღვრავს საზოგადოების ურთიერთკავშირს... თუ იგი არაა მსოფლმხედველობა (იდეოლოგია), არამედ არის იდეოლოგიური თანწყობა... თანამედროვე საყოველთაო ქიშპობა და ომი რელიგიის დაცემითაა გამოწვეული“ - ასკვნის თ. ო’დია.

ამრიგად, რელიგია რწმენაა - რწმენა გარდმონაწესული სულიერ-ზნეობრივი უცვლარი ეროვნული ფასეულობებისა. დიახ, ეროვნული (და არა ე.წ. ზოგადსაკაცობრიო ღირებულების ის მსოფლიო რელიგიურ-იდეოლოგიური თანწყობები, რომელთა თვითძრაობა მუდამ იმპერიული სვლეობაა), ამ სიტყვის სრული გაგებით, რამეთუ სულიერი ადამიანი - ამა თუ იმ ეროვნული, გარდმონაწესული ველის ნაყოფია, და ამ ველისაგან ნებსითი თუ უნებლიე, მითუმეტეს ძალდატანებითი, განდგომა მხოლოდ უკმარსულიერ პიროვნებამდე მიგვიყვანს. ყოველივე, თ. ო’დიისა არ იყოს, მუდმივ ქიშპობაში და ომში  ჩაითრევს კაცობრიობას, რაც კიდევაც სახეზეა დღეს, უკმერსულიერებით აღვსილ დედამიწაზე.

ამასთან ერთად, ისიც აღსანიშნავია, რომ ადამიანი ჩვეულებრივ იგებს და იმცნებს თავის მოვალეობებს და ამოცანებს თანდათანობით, და რაღაც გარკვეულ დონეზე. იბერიულ-კავკასიურ სამყაროში, მაგალითად, ადამიანი მხოლოდ განკაცების შემდგომ, საბოლოოდ ყალიბდება საზოგადოების სრულფასოვან წევრად, მასთან, როგორი მაღალი პიროვნული თვისებებით არ უნდა აღიჭურვოს ესა თუ ის სულიერი პიროვნება, მითუმეტეს იბერიულ-კავკასიური სამყაროს კაცი, მაინც ის როგორც მარადიული ეროვნული რწმენით აღვსილი და ეროვნული ერთიანი სხეოვანი (ორგანული) ნაწილი, საძღვისურად (პრინციპულად), განსხვავებული მოვლენაა. საქმე ისაა, რომ იგი, როგორც არა „მე“, არამედ „ჩვენ“ ეძებს სამართლიანობას და არა თავისუფლებას, მაშინ, როცა დღევანდელი უკმარსულიერი - ე.წ. ახალევროპული აზროვნება მუდამ თავისუფლების მაძიებელია. ეს გარემოება არცაა გასაკვირი, რამეთუ დღეს მსოფლიოში გამეფებული განსაზღვრულ (დეტერმინებულ) სვლეობათა ხედვა, არსებულად, ქმოგნობითი აზროვნებაა, რომლის ამოსავალი წერტილი _ სამყაროს ოდენ წიური (ატომური) ანაგია (სტრუქტურაა). წიური შეხედულებანი კი, თავის მხრივ, თვითქმედურად (ავტომატურად) იწვევს ადამიანის, როგორც წიას (ატომის) თავისუფლების საკითხს, საზოგადოების დონეზე, ხოლო სულიერების თვალსაზრისით - პიროვნებას, როგორც „მე“-ს სარკვს, წიურულმა (ატომარულმა) საზრისმა განმსჭვალა არა მარტო ცალკეული ადამიანები, არამედ მთელი საზოგადოების თანწყობა, დაწყებული ქალაქური ხუროთმოძღვრებით და დამთავრებული ნებისმიერი შრომითი საქმიანობით. წიური პიროვნება დაკავებულია საკუთრების დაგროვებით, რისთვისაც მას სჭირდება არა ზნეობა, სულიერება და გარდმონაწესი, არამედ, ე.წ. პიროვნული თავისუფლება, რათა ყველასთან ქიშპობაში ზენობური, მაქსიმალური, სარგებლობიანობა ნახოს. ყველაფრის მიზეზი კი ისაა, რომ ჭეშმარიტი თავისუფლება წონასწორული, საზოგადოებრივი, არაპიროვნული სვლეობაა, რომლის განცალკევებაც ცალკეულ წიათა სიმრავლედ შეუძლებალია. სწორედ წიურმა ხედვამ მოიტანა ყველასა და ყველაფრის ოდენ ბუნებაზრული, რაციონალური, აღნუსხვა, დათვლა, დალაგება - განყენებული განსჯით, ლოგიკური აღლევით (ანალიზით). „დამღუპველი იყო სხეულისა და გონის განცალკევება, რომელიც ევროპის აზროვნებაში დეკარტემ დაასადგურა“ სინანულით აღნიშნავს უაითხედი (არსებითად, ამასვე, აღნიშნავს შურიე („დიდი განმანათლებლები“) გასულ საუკუნეში, როცა ის სწერს, რომ - „მეცნიერება ურწმუნოდ და რელიგია თვინიერ მტკიცებებისა - უმწეონი არიან დაუმტკიცონ ერთმანეთს საკუთარი სიმართლე“). მართლაც, განვაცალკევეთ რა განუცალკევებელი და დავითვალეთ რა დაუთვლელი, გაქრა სულიერ-ზნეობრივი ველი და გაბატონდა საყოველთაოდ ე.წ. ძლიერთა უზნეო თავისუფლება, რომელთაც ცალკე დედამიწა, ყველა მიმართულებით უდიდესი სისწრაფით უფსკრულის პირამდე მიიყვანს მხოლოდ საკუთარ სიამოვნებას და კეთილდღეობაზე მზრუნველი დასავლეთი. თავისუფალი სვლეობა ძლიერისა საზოგადოების რღვევაა არა მხოლოდ ნივთიერი გაგებით და სულიერ-ზნეობრივი საწყისიდან გამომდინარე, არამედ ქმოგნობითი საშუალებებითაც. ამით საზოგადოება იმ ტოტს ჭრის, რომელზედაც თვითონვე იმყოფება და ამიტომ საჭიროა თანწყობითი წონასწორული თავისუფალი საზოგადოებრივი სვლეობა.

გერონტი ქიქოძე წიგნში „ეროვნული ენერგია“ წერდა: „გადაჭარბებული ინდივიდუალიზმი ასუსტებს ეროვნების ენერგიას, მის ძალას არსებობისათვის ბრძოლაში... პიროვნება არ არის აბსოლუტურად დამოუკიდებელი ღირებულება... მისი ცხოვრება, სიყვარული და სიკვდილი ნაწილია დიდი კოსმიური რითმისა, რომელიც საუკუნიდან საუკუნეში სცვლის და აახლებს არსებობას.

ფილოსოფიურ აზროვნებაში პირველად სტოიკოსები გასცილდნენ ეროვნულ საზღვრებს და კაცობრიობის იდეამდე ავიდნენ. მათ აღიარეს, რომ მსოფლიო ერთარსია, ღვთაებრივი გონებით გამსჭვალული. გონება უდიდესი სიკეთეა, მისი კანონები კი ერთგვარია ყველასათვის და ყველგან. ადამიანები, როგორც გონიერი არსებები არაფრით განსხვავდებიან ურთიერთშორის და ყოველი ერეოვნული, სოციალური ან პოლიტიკური ზღუდე შემთხვევითია და უმნიშვნელო. ამიტომ ერთი უდიდესი ზნეობრივი ვალდებულებაა - საყოველღაო სიყვარული, ძმობა და სიბრალული.

ეს შეხედულება არა ერთხელ განუმეორებიათ სხვადასხვა ეპოქის რაციონალისტებს და ჰუმანისტებს.

როგორც ძველი სტოიკოსები და ჰუმანისტები ისე თანამედროვე ინტერნაციონალისტები უწინარეს ყოვლისა გონებას მიმართავენ. ისინი ხელმძღვანელობენ ლოგიკური მოსაზრებებით... მაგრამ უბედურება იმაშია, რომ მთელი ეს რაციონალური მსჯელობა ცალმხრივ წინასწარ მოსაზრებაზეა დაყრდნობილი. ადამიანი მარტო მოაზროვნე არსება როდი არის. მისი სულიერი ცხოვრება ლოგიკური ფორმულებით როდი განისაზღვრება. ადამიანი მგრძნობიარე, ნებიანი და მოქმედი არსებაც არის...

რაციონალისტების... თვალები შეჩვეულია მზის სხივებს და ვერაფერს ხედავს ვერც ჩრდილში, ვერც წყვდიადში: ესაა უცნაური მისტერია, რომელიც არც ერთ რაციონალისტს არ გაუზომია და არ გამიუყვანია. ამიტომ ყოველი რაციონალისტი უმწეო მდგომარეობაში ვარდება, როცა ადამიანის სულის სიღრმიდან მოულოდნელად მოჩვენებები ჰყოფენ თავს.

ასეთ უმწეო მდგომარეობაში იმყოფება ზოგიერთი თანამედროვე ინტერნაციონალისტი გაღვივებული ეროვნული ინსტიქტის წინაშე. მას არაფერი გაეგება ამ აბობოქრებულ ზღვისა, რომელსაც ეროვნული ენერგია ეწოდება: არ ესმის რასიული სისხლის ხმა ... ჩვენ, ვინც „სხვა და სხვა ჯურის ნაციონალისტებად“ ვართ მონათლულნი, ცოტა უკეთესი წარმოდგენა გვაქვს როგორც ჩვენს წინაპრებზე, ისე ჩვენს საკუთარ თვისებებზე და გვგონია, რომ უფლება გვაქვს ამისათვის... ხვენ, ვინც „სხვა და სხვა ჯურის ნაციონალისტებს“ ვეკუღვნით, კლასობრივ ნიადაგზე არ ვდგევართ და ჩვენთვის ერიცა და ხალხიც ორგანული ერთეულია და არა „კართოფილის გროვა“...

გონებრივ ინტერესებს გამთიშავი ელემენტი შეაქვს ეროვნებაში, მაგრამ ეს უკანასკნელი მაინც მთლიანი რჩება ტერიტორიის, ენის, ისტორიული ტრადიციების, სულიერი კულტურის, ეთნიკური თვისებებისა და პოლიტიკური შეგნების წყალობით.

განა ცოცხალ არსებას უთვისტომოდ ყოფნა შეუძლია? - მთელი ჩვენი ისტორია სულიერი ნათესავის ძიებაა... არა ერთხელ გაგვიწოდებია ხელი ბიზანტიელებისათვის, მაგრამ განა იმათ სავსებით ჩვენი გაგება შეეძლოთ? - ჩვენ ჭაბუკები ვიყავით, ისინი ხანში შესულები. ჩვენ რაინდები ვიყავით, ისინი კარისკაცები. ხვენ გვიყვარდა ცხოველი სარწმუნოება, იმათ - თეოლოგია. ჩვენ გვიყვარდა ფერადი ცხოვრება, იმათ - განყენებული აბსტრაქცია... აღმოსავლეთური დესპოტიზმი ჩვენთვის უცხო და გაუგებარი იყო. ჩვენ არ შეგვეძლო ქედი მოგვეხარა უსიტყვო მორჩილების ნიშნად... სპარსელების დიდ მგოსნები - ფირდოუსი, საადი, ჰაფეზი, ჯელალედინ რუმი - ნამდვილად შევითვისეთ, მაგრამ მათი ნაწარმოებები უფრო გადმოვაქართულეთ ვიდრე ვთარგმნეთ... მაგრამ თუ ჩვენთვის ასე თუ ისე სპარსელების მწერლობა და ხელოვნება კიდევ ახლობელი იყო, სამაგიეროდ სრულიად მიუღებელი იყო მათი ეთიკა და სარწმუნოება. ისინი იმ თავითვე ფატალისტები იყვნენ, ჩვენ არასოდეს უაზროდ არ მიგვაჩნდა ზნეობრივი აჯანყება ბადისწერის წინააღმდეგ. მათი საუკეთესო ადამიანები ასკეტები და მისტიკოსები გახდნენ იმ ხანაში, როცა ჩვენში რეალიზმი და ჰუმანიზმი გაძლიერდა. მათი ცუფისტური თეოსოფია და პოეზია პიროვნების გათქვეფას მოითხოვდა აბსოლუტურ ერთეულში. ჩვენი წარმართული ტრადიციები და ჩვენი მორალი პირიქით პიროვნების დადასტურებას აღიარებდა. თუმცა ჩვენი მეზობლები იყვნენ, მაგრამ არასოდეს სულიერი ნათესაობა არ გვიგვრძნია ამ ხალხთან.

ჩვენი კულტურა არასოდეს არ ყოფილა ვიწროდ ცენტრალისტური... ჩვენი კულტურა ყოველთვის გაფანტული იყო. ყოველს პროვინციას თავისი განსაკუთრებული სახე ჰქონდა... ამიტომ არის, რომ დღეს ასე ძნელია ჩვენი მოთავსება ერთხელ და სამუდამოდ ჩამოყალიბებულს კალაპოტში.

რუსობისათვის უცნობია ჩვენი მძაფრი სუბიექტივიზმი. ისტორიკოსები ამბობენ, რომ ძველი სლავიანები თავებს სჭრიდნენ თავიანთ გამარჯვებულ სარდლებს: ვერ ურიგდებოდნენ ინდივიდუალობას, რომელიც საშუალო ზომას სცილდებოდა. ეს მისწრაფება ერთსახეობისა და ერთფეროვნებისადმი შემდეგშიც შერჩათ რუსებს. ივანე მრისხანემ ერთიანად მოსრა ნოვგოროდი, რომელსაც ერთადერთი დანაშაული მიუძღოდა, რომ მოსკოვს არ ჰგავდა. ბიუროკრატული წეს-წყობილება, საზოგადოების მილიტარიზაცია, გამარუსებელი პოლიტიკა გამოხატულებაა ამ უნივერსალური, გამათანასწორებელი მისწრაფებისა.

ვერასოდეს ვერ შევეგუებით ამ თავისებურ ეგალიტარიზმსა და ცენტრალიზმს...

ჩვენთვის უმთავრესი მნიშვნელობა ყოველთვის პირად განცდას ჰქონდა, იმათთვის ზოგად დოგმებს. ჩვენში არასოდეს არ ყოფილა მწვალებლობა... მათში არასოდეს არ ყოფილა სინდისის თავისუფლება: არასოდეს არ შერიგებიან იმ აზრს, რომ სარწმუნოება პირადს აღმაფრენაში მდგომარეობს და არა საეკლესიო ცერემონიაში... ჩვენი სამშობლოს ასაღორძინებლად მარტო პოლიტიკური ბრძოლა არ კმარა... დემოკრატია უნდა გაკეთილშობილდეს რჩეული სულის შეხებით... სპარტანული აღზრდის უსაზღვრო პატივისმცემელი არა ვარ, მაგრამ მგონია რომ ამ სისტემაში ბევრი რამ არის ჯანსაღი და მიმზიდველი. დასაგმობია პიროვნების ჩაყლაპვა სახელმწიფოს მიერ, დასაგმობია ადამიანის გარდაქმნა საომარ მანქანად. მაგრამ მისაღებია ზოგიერთი მაღალი თვისებები, რომელთაც ეს აღზრდა ანვითარებს: სიმარდე, სიმამაცე, თავდაჭერილობა, სულიერი სიფხიზლე, ნებივრობის უქონლობა” - ასკვნის ჩვენი სახელოვანი ეროვნული მოღვაწე გ. ქიქოძე.

საერთოდ დაუსრულებლად შეიძლება გაგრძელდეს ჩამოთვლა გარდმონაწესთან დაკავშირებით ყველა უძნელესი სარკვისა. მეტიც - გვწამს, დადგა ჟამი დაფარულის, „ცოცხალის“, უშუალო სახით გადაცემადის, ინფორმაციული ცნებით, აზროვნებითი, განსჯითი სახით წარმოდგენისა, და თუ, პეტეფისა არ იყოს - „თანამედროვეობა არ მოგვისმენს, ავიჭრებით ისტორიის მაღალ ტრიბუნაზე და იქიდან განვაცხადებთ ჩვენს სარჩელს, რამეთუ გვჯერა, რომ სამართლიანი შთამომავლობა მოგვისმენს“.

რაც შეეხება დაფარულის განცხადებას, ანუ შეტყობინებითი სახით მის გაუცხოებას, ეს ცხადია დღეს უნდა მოხდეს ისეთი მეცნიერებათაშორის დარგის გათვალისწინებით, როგორცაა თანამედროვე სისტემური და მართვის თეორიები. მართვის ხედვა (თეორია) თავისი ძირებით ისეთივე უძველესი დარგია, როგორც თავად კაცობრიობა. დღეს ეს დარგი წარმოდგენილია „ახალი“ მეცნიერული მიმართულებით, რომელიც ძველი ბერძნული ცნებით - კიბერნეტიკითაა სახელდებული და რომელმაც, თავის წარმოშობის შემდგომ, 1948 წლიდან, სრულიად ბუნებრივად გაამდიდრა ანდა წარმოშვა ახალ-ახალი თეორიული მიმართულებანი. ყველაფერი ეს, ჯერ კიდევ ნ. ვინერის მიერ აღიარებული აზრის თანახმად, ზოგადი მართვის საძღვთა თეორიაა, რომელიც თანაბრად ეხება, როგორც ე.წ. არაცოცხალ, ასევე ცოცხალ და, კერძოდ კი, სოციალურ თუ პოლიტიკურ სისტემებსაც.

სამომავლო სახელმწიფო, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ თუ სხვა დიდ თანწყობათა მოაზრებისას დაუშვებელია ანგარიში არ გავუწიოთ განზოგადებული მართვის ხედვის ფუძემდებლურ მეცნიერულ დარგს. მეტიც, ერის სამსახურში ამ დარგის საუკეთესო მეცნიერები უნდა იყოს მოზიდული, რამეთუ თვინიერ თანწყობითი კვლევისა, დღეს, წარმოუდგენელია დიდ სისტემათა კვლევა და მართვა. ასეთ თანწყობათა ქმოსნური განხორციელება, სრულიად შეუძლებელია თანამედროვე მმართველ ინფორმაციული ქსელების გარეშე, რაც ცალკე განხილვის საგანია.

დღეს ჩვენს წინაშე დგას დიდი ხედვითი სარკვი: ვინ და როგორ მართოს საზოგადოება საერთოდ და, განსაკუთრებით კი, ჩვენ სწრაფად ცვალებად გარდამავალ დროში (დაწყევლილი ხარ თუ გარდამავალ დროში ცხოვრობ - ამბობს ჩინური გამოთქმა).

ამ სარკვის გადაწყვეტა მხოლოდ მაშინ შეიძლება, თუ ვიპოვით ჩვენი გარდამავალი ხანის არნახული სისწრაფით ცვალებადობის მიზეზს. საქმე იმაშია, რომ, როგორც აღნიშნა, ხსენებული მართვის თეორიის ხარისხობრივად ახლებური მოაზრების შემდგომ წარმოიშვა ათეულობით ახალი ხედვითი დარგები, მაგრამ ყველაფერი მარტო ამითი როდი ამოიწურა. მეცნიერებათაშორისი ახალი დარგის მოვლინებამ მეტნაკლებად ყველა ძველ დარგებზე იქონია გავლენა და მათ შორის ისეთ დარგზე, როგორიცაა ცოცხალ სხეთა (ორგანიზმთა) შემსწავლელი მეცნიერება - ბიოლოგია, რომელიც არსებითად, ხედვით დარგად სწორედ ჩვენს კიბერნეტიკულ ეპოქაში იწყებს ჩამოყალიბებას. დღეს უკვე ცნობილია ცოცხალ ორგანიზმთა მემკვიდრეობის თანწყობის „ჩაწერის საიდუმლოება“ ე.წ. კრიკ-ვოტსონის თეორია. ყოველივე ამან, ხელოვნური ინტელექტის ხედვის განვითარების სწვრივად გამოიწვია მეცნიერების განსრულების, ფინალიზების, სვლეობა, რითაც კაცობრიობას მოევლინა ისეთი ხედვითი ცოდნითი თანწყობა, რომლის ანგარიშგაუწევლობა უკვე არავის არ ძალუძს, განსაკუთრებით თუ სამართავია ე.წ. დიდი თანწყობები.

დიდი სისტემის ოდენ მეცნიერული მართვის იდეა ძველზე-ძველია. ჯერ კიდევ პლატონი ოცნებობდა სახელმწიფოს მესაჭეობა, ანუ კიბერნეტიკა, მეცნიერებისათვის ჩაებარებინა. ეს უტოპიური ოცნება სსრკ-ს ფუძემდებლებსაც აწუხებდათ, მაგრამ როგორც ცნობილია, ამ მიმართულებით ყველა ცდა უშედეგოდ დამთავრდა და სრულიად სამართლიანადაც, რამეთუ ნებისმიერი სახელმწიფო, საზოგადოება თუ სხვა რეალური დროით-ვრცეული თანწყობა ე.წ. დიდი სისტემაა და მათი სრული ფორმალიზება ყოვლად წარმოუდგენელია. როგორც ცნობილია, ასეთ სისტემათა ხედვიდან, აქ სახეზეა განუსაზღვრელი სვლეობა ე.წ. არადეტერმინებული პროცესი, რომელსაც, გარდა განსაზღვრული დეტერმინებული მდგენელისა, გააჩნია განუსაზღვრელი, ე.წ. შემთხვევითი მდგენელიც, რომლის არსებობაც სისტემის სრულ ფორმალიზებას შეუძლებელს ხდის. აი სწორედ ამ გარემოებითაა შეპირობებული ის, რომ დიდ სისტემათა მართვა ოდენ მეცნიერული გზით განუხორციელებელი ოცნებაა, და ნებისმიერი მცდელობა ამ მიმართულებით დღემდე კრახით მთავრდებოდა და კვლავაც ასევე დამთავრდება. დიდ სისტემათა დეტერმინებული მართვის მცდელობა არსებითად, მიგვიყვანს თვითქმედურ საზოგადოებამდე, უკეთეს შემთხვევაში, ანდა, რაც უფრო უარესია - ხელისუფლების სრულ უზურპაციამდე და საზოგადოების სრულ განადგურებამდე. ყოველივე ეს განსაკუთრებით ყურადსაღებია დღეს, თავისუფალ საბაზრო სისტემაზე გადასვლის მცდელობისას, რამეთუ ასეთ თანწყობაში სვლეობის განუსაზღვრელი შემთხვევითი მდგენელი ძალზედ მნიშვნელოვანი სიდიდეა და მისი უგულებელყოფა ყოვლად დაუშვებელია. ჩვენი სახელმწიფო თუ საზოგადოება, როგორც ერთი დიდი საყოველთაო ზომთსადარის (მასშტაბის) მქონე თანწყობა, იგივე სვლეობებს ექვემდებარება და მომავალში უფრო მეტად დაექვემდებარება. ამიტომ მისი საქმიანობის მართვა უნდა წარიმართოს დიდ თანწყობათა ხედვის თვალსაზრისიდან გამომდინარე. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, საზოგადოების გამოყენებითი მიმართულების საქმიანობას, თუმც მეცნიერთა გარკვეული დასკვნების გათვალისწინებით, მაგრამ მაინც ისეთი პიროვნებები უნდა მართავდნენ, რომლებიც სრულყოფილად, მათ შორის უპირველესად მოცალეობითი თვალსაზრისით, უნდა იყვნენ ჩაფლულნი სათანადო სვლეობაში. ოღონდაც, მუდამ უნდა გვახსოვდეს, რომ საქართველოს სახელმწიფოებრივი ერთიანობის ბალავარი, რელიგიურ ეთნიკური ტოლერანტული, ბუნებაზრულ აზროვნებაზე დაყრდნობილი, ხასიათის იყო (სხვათა შორის, ამით იგი, დღემდე, განუმეორებელი სახის მსოფლიოს რეგიონია), არის და კვლავაც მარად ასეთი უნდა იყოს ზომთსადარით.

ცხადია, საკუთრივ მეცნიერული საქმიანობის ხელმძღვანელობა მეცნიერთა კომპეტენციას ეკუთვნის. თუმცა სარკვის მთელი სირთულე ამაში როდი მდგომარეობს, საზოგადოების დღევანდელი მატერიალური უზრუნველყოფის ფონზე საქმე ისაა, რომ ამჟამად საზოგადოებას არ ძალუძს თავის მეცნიერულ საქმიანობას მისცეს ისეთი, და მითუმეტეს დიდი მასშტაბები, როგორც ამჟამად სახეზეა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიაში და რიგ სხვა სამეცნიერო მიმართულების დაწესებულებებში. ყველა მათგანში მეცნიერთა სოციალური პირობები იმაზე უფრო ცუდია, ვიდრე ეს დღესვე ხელეწიფება, თუნდაც ე.წ. ახლო საზღვარგარეთს. და მაინც, რაოდენ არა სახარბიელო პირობებშიც არ უნდა იყვნენ დღეს მეცნიერები სამეცნიერო ცენტრებში და რაოდენ ეს ცენტრები ანაგურად არასრულყოფილნი არ უნდა იყვნენ, მაინც, კიდევ დიდხანს, ჩვენ (ეროვნულ) პრობლემათა მეცნიერული კვლევა, მთელ რიგ დარგებში, მსოფლიო დონის თვალსაზრისიდანაც კი, შეუდარებლად დიდი იქნება ჯერჯერობით. და აი სწორედ ამ მეცნიერული პოტენციალის ძალისხმევით, დღეს, შესაძლებელიცაა და სასურველიც, ჩვენი სახელმწიფოს მშენებლობის საქმეში, აქტიურად ჩაებნენ მართული ცნობიერების მქონე ის შიიტური, სუნიტური, კათოლიკური, მართმადიდებლური და სხვა რელიგიური სამყაროს წარმომდგენლები, რომლებიც ამა თუ იმ მიზეზის გამო, ჟამთა ვითარებაში, მოწყდნენ, ნებსით თუ უნებლიეთ, ჩვენ ეროვნულ ველს.

ყოველივე ეს გვავალდებულებს ყველა საჭირო დარგის მკვლევარი ჩართული იქნას, შეძლებისდაგვარად საზოგადოების მეცნიერულ კვლევაში და ეს არც თუ დიდი პრობლემაა, მაგრამ საქმის სირთულე სულ სხვა სახისაა.

მთელი ჩვენი სარკვის სიძნელე დადის ძირითადი უცვლარი იმ სარკვის დადგენამდე, რომელსაც ჩვენი საზოგადოების დღევანდელი თაობა წამოიწყებს, ხოლო მომავალი თაობები მას მარად, როგორც ბალავარს, ისე დაეყრდნობიან.

ამ თვალსაზრისით საჭიროა განვიხილოთ ჩვენი ი/კ სამყაროს და მთელი კაცობრიობის უპირველესი პრობლემა - თავისუფლების სარკვი, თუმცა თავისუფლება მრავალგვარია: პოლიტიკური, ეკონომიკური, სულიერი და სხვა. ცხადია განვითარებული ადამიანი, თუ ერი იბრძოდა, იბრძვის და კვლავაც უნდა იბრძოლოს პოლიტიკური თავისუფლების მოპოვებისათვის, მაგრამ არ უნდა გამოვუშვათ მხედველობიდან, რომ არსებითად, ნებისმიერი პოლიტიკური თავისუფლება ფარდობითი სახისაა და საძღვისურად ვერ იქნება აბსოლუტური. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გარკვეული პოლიტიკური ერთეული ამა თუ იმ სისტემის სხვა ერთეულებითაა შეზღუდული, და, მასთან, სხვადასხვა ეპოქებში სრულიად სხვადასხვანაირადაა დაკავშირებული. ცხადია, პოლიტიკური თავისუფლების ხასიათი სხვადასხვა სისტემაში სხვადასხვაა, და, აქედან, სავსებით გასაგებია მისი მოპოვების ბრძოლის სურვილი. და მაინც, პოლიტიკური თავისუფლება ფარდობითია, ხოლო ეს გარემოება არასოდეს არ უნდა დაგვავიწყდეს, რამეთუ სხვაგვარად შეიძლება უკიდურესობაში გადავიჭრათ.

იგივე შეიძლება ითქვას ეკონომიკურ თავისუფლებაზეც, რომლისთვისაც ასე თავგამოდებით იბრძვიან, და რომლის მოპოვებისთვისაც ასევე ზომიერებისა და სიფრთხილის დაცვაა საჭირო, რამეთუ ნებისმიერი ფარდობითი თავისუფლების მოპოვება სრულიად არ ნიშნავს ჭეშმარიტი მარადიული თავისუფლების მოპოვებას. ვისი მოპოვების სვლეობა მარადიული ბრძოლისა და ტანჯვის პროცესია და მას ვერავინ და ვერაფერი ვერასოდეს ვერ დაასრულებს.

მხოლოდ სულიერი თავისუფლებაა აბსოლუტური (იხ. შ.ლელაშვილი, „ერის სულიერი ფასეულობა“) და მარადიული, დროსა და სივრცეში, ანუ, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, იგი ზედროულვრცეულია. მისი ასეთი განსხვავებული ხასიათი იმითაა შეპირობებული, რომ იგი, თვინიერ თავად თავისუფლების მატარებელ პიროვნებისა, არავისზე არაა დამოკიდებული, და მისი მინიჭება არმინიჭება პირადად პიროვნებაზეა დამოკიდებული და მას ვერაფრით ვერ შეაბრკოლებენ იდეოლოგიები, სახელმწიფო აპარატი, ზესახელმწიფო გაერთიანებათა სისტემები, საერთაშორისო ე.წ. მსოფლიო რელიგიები თუ სხვა.

ამრიგად, სულიერი თავისუფლება ჩვენ შინაგან რწმენაზეა მხოლოდ და მხოლოდ დამოკიდებული, და არა მარტო ვერავინ ვერ წაგვართმევს მას, არამედ მხოლოდ ჩვენ შეგვიძლია იგი ჩვენივე თავს წავართვათ, ანუ ჩვენ თვით ვიყოთ ჩვენივე სულის ამომხდელი, გამქურდველი, თვითმპყრობელი. მხოლოდ სულიერ რწმენას შეუძლია ადამიანი კაცად გახადოს, ანუ გოეთეს სიტყვებით რომ ვთქვათ, ისეთ პიროვნებად, რომელსაც „დასაბამი თვისი არ ახსოვს და არც არასოდეს აღესრულება“ (ამას აცხადებს ლაშის ხატის კაცი (აღმოსავლეთ ქართული ლაშარი და აფხაზური ალაშარა?!), - ხატისა, რომელიც ოკვარე-ჭოლიპა-ფიჩორის აუზის მდინარე ლაშის სათავეში მდებარეობს; და, თუ (იხ. ი. სურგულაძის მითითებული ნაშრომი) ჯგრაგი ჯგეგედანაა (ჯგირი გე-დან) წარმომდგარი, მაშინ აღმოსავლეთ ქართული თეთრი გევარგიც, თუ ლაშარის გევარგი, არც თუ ისე დაცილებული მოგვეჩვენება საერთო ი/კ დონეზე).

ეს ურთულესი სარკვი, ცხადია განსაკუთრებული განხილვის ღირსია, აქ კი მხოლოდ იმის აღნიშვნით შემოვიფარგლოთ, რომ სწორედ სულიერი თავისუფლება ანუ რწმენაა ის ფენომენი, რომლისთვისაც ყოველმა კაცმა არავითარი ძალა არ უნდა დაზოგოს და ბოლომდე ებრძოლოს, მისი მოპოვებისათვის, თავის ერთადერთ მტერს - საკუთარ უკმერსულიერებას. ყოველივე ეს ცხადია, მაგრამ სარკვის არსი იმაშია, რომ რწმენა, ისევე როგორც მეტყველება, აზროვნება, გონი საზოგადოებრივი მოვლენაა და თვინიერ გარდმონაწესული ველისა არ არსებობს. იგი მსგავსად ფიზიკური გენისა, ოდენ ცოცხალი, უშუალო გზით გადაეცემა და, არსებითად, თავისებური გენია, დვრიტაა კაცობისა. მას არაფრით ნაკლები ზრუნვა და გაფრთხილება არ სჭირდება, ვიდრე თავად ნებისმიერი სახის სიცოცხლეს. მეტიც, კაცისათვის ეროვნული რწმენა სიცოცხლეზე უფრო ღირებულია, რამეთუ ოდენ იგია მარადიული და უცვლარი ღირებულება.

ცხადია, ერთის მხრივ, საძღვისურად (პრინციპულად), სულიერ-ზნეობრივი თანწყობის თვალსაზრისით, თუ კაცობრიობა ერებისაგან შედგება, ხოლო უმაღლესი სულიერი ღირებულება, არსობრივი (კონკრეტული) პიროვნებისათვის, ეროვნული რწმენითი თანწყობაა, სამაგიეროდ, მეორეს მხრივ, ერთაშორისი დამოკიდებულებანი უნდა დაეფუძნოს სხვათა რწმენის ბუნებაზრულ დაფასებასა და პატივისცემას. მეტიც, ნებისმიერი მიმართება გარე სამყაროსთან რაციონალური და მხატვრული შემოქმედებითი აზროვნების შედეგი უნდა იყოს - ეროვნული პიროვნული რწმენით აღვსილი მამულიშვილის მხრიდან.

კაცი, მაღლდება რა ეროვნული პირობების დონემდე, იმეცნებს საკუთარ არსს, გრძნობს ერის უცვლარ წარმმართველ ძალას, იძენს თავისი პიროვნული ძალმოსილების უდრეკ რწმენას, ანუ ეზიარება თავის მარადიულ არსს.

ამის საპირისპიროდ, ე.წ. „კომპლექსური ნაციების“ წარმომადგენლებს, არა თუ არ გააჩნიათ საკუთარი რწმენითი თანწყობა, არამედ, საძღვისურადაც, მას ვერასდროს ვერ ეღირსებიან. ისინი მუდამ შეეცდებიან შეიმუშაონ ე.წ. საკაცობრიო ღირებულების ისეთი „რწმენითი“ სისტემა, რომლის მეოხებით შესძლებენ თავიანთი უკმარსულიერი მიზნების განხორციელებას. აქ მხედველობაშია მისაღები ის, რომ ნებისმიერი ეროვნული რწმენა, თუ იგი ეროვნულ ფარგლებს სცდება, მაშინ რწმენა არის არა რწმენა, არამედ იდეოლოგია, ანდა ერის არსი არაა გათავისებული სათანადო დონეზე. რაც შეეხება ნებისმიერი ჯურის დამპყრობელს, ისინი თავიანთ იდეოლოგიას ე.წ. საერთაშორისო ღირებულების „რწმენითი“ სისტემის „ცხვრის ქურქში“ ახვევენ და რელიგიურ-იდეოლოგიური საგანგებო სისტემის მეოხებით, კაცობრიობის “მომავალზე“ მზრუნველი ნაციის ნიღაბს ირგებენ; ისინი, ასეთი ქოსატყუილობით, თავიანთი წუთისოფლური ყოფის გახანგრძლივებას ცდილობენ. როგორც აღინიშნა, თვინიერ ეროვნულ-პიროვნული ერთობისა, ნებისმიერი გაერთიანება ბუნებაზრული, რაციონალური, სახის არის (ანდა უნდა იყოს), მაგრამ, ერთი წამით მაინც დავუშვათ ერთი გარკვეული არაეროვნული საერთაშორისო რწმენითი თანწყობის არსებობა, თუნდაც, ორი სხვადასხვა ერის დონეზე; მაშინ, ამ შემთხვევაში მოგვიწევს იმის გარკვევა, თუ რა შემთხვევასთან გვაქვს საქმე: ამ ორ ერს, ან არც ერთს არა აქვს რწმენა, ხოლო, თუ ორი ერის სხვადასხვაობის მიზეზი უფრო მაღალი ღირებულების არსითაა გამოწვეული, მაშინ მათი გაერთიანება იდეოლოგიური ანაგის ყოფილა.

ამრიგად, ეროვნული რწმენა ყოფიერების საზრისის ბალავარია, რამეთუ ნებისმიერი პიროვნება მხოლოდ ეროვნული რწმენითი ველის ნაყოფია; იგია ის, რაც ადამიანს ჭეშმარიტ თავისუფალ პიროვნებად აქცევს.