„ლიტერატურული კაფე“ და პოლიტიკური ვნებები მმავანის კითხვაზე - „სად ცხოვრობ?“ ანდა თუკი ტაქსის მძღოლისთვის უნდა აგვეხსნა, თუ სად უნდა მივეყვანეთ, ბავშვობიდან მოყოლებული, პასუხი სულ სხვადასხვა იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო 45 წელია საცხოვრებელი ადგილი არ შემიცვლია. დედაჩემი ხშირად „ენძელასთან“ ან „ჩაიგრუზიასთანო“ - ამბობდა, მამაჩემი - თამბაქოს მაღაზიით ან საჭაშნიკოთი ახვედრებდა თანამოსაუბრეს ჩვენი კორპუსის ადგილ-მდებარეობას. აახალი აშენებული რომ იყო, ტექნიკურ ბიბლიოთეკასაც ვახსენებდით არცთუ იშვიათად, თუმცა დღეისთვის ესშენობა კაზინო „ევროპად“ იქცა, ანუ ახლა ბიბლიოთეკაში განთავსებული კაზინოა ის დაწესებულება, რომელიც ჩემი საცხოვრებელი ალაგის ყველაზე უკეთ მიმანიშნებელია. აასე 10-12 წლის წინ კი „ლიტერატურულ კაფესთან“ ვცხოვრობდი. უუფრო სწორად, მის თავზე. და ასეც ვუხსნიდი დიდი სიამოვნებით ყველას, თუ სად იყო ჩემი სახლი. მართალია, თავიდან ტაქსისტები „ლიტერატურული კაფეს“ არსებობის შესახებ არაფერს უწყოდნენ, მაგრამ მერე, თანდათანობით გაერკვნენ, საახლობლო წრეში კი ეს კაფე პრაქტიკულად ყველამ იცოდა.
„ქიმერიონის“ ეპოქის შემდეგ პირველი „ლიტერატურული კაფე“ იყო და არც იყო გასაკვირი, რომ მისმა გახსნამ ყველა არტისტული წრის წარმომადგენელი დააინტერესა, ააღელვა და მიიზიდა. ააღელვა და მიიზიდა ჩვეულებრივი მკითხველიც, სნობებიც და უფრო მეტიც, პოლიტიკასთან დაკავშირებული ადამიანებიც. ღა თქმა უნდა, კაფე კაფეა და იქ შეიძლება ნებისმიერი პროფესიის და ყაიდის ადამიანმა შეიაროს, ვისკი დალიოს, ნამცხვარი მიირთვას ან ჭიქა ჩაისთან ვიღაცას საქმიანი ან ინტიმური პაემანი დაუნიშნოს.
აქაც ასე იყო. ანუ თითქოს ასე იყო. ყყველაფერი ძალიან ბუნებრივად ჩანდა. პპოეტური საღამოები, შეხვედრები მწერლებთან, ახალი წიგნების პრეზენტაციები და უბრალოდ, ახალი ურთიერთობები, მაგიდასთან ცხოველი საუბრები კულტურისა თუ პოლიტიკის აქტუალურ თემებზე…... მითუმეტეს, რომ ეს წლები ვარდების რევოლუციის და მისი პირველი ნაბიჯების წლები იყო. იყო ბევრი იმედი, უთვალავი კითხვის ნიშანი და რაც მთავარია, ახალი სახელმწიფოს შენებაში ჩართულობის მძაფრი განცდა. მწერლები ისხდნენ ჟურნალისტებთან თუ პოლიტიკოსებთან ერთად და ჭიქა ჩაისთან ბჭობდნენ იმაზე, თუ რა ხდებოდა მათ ქვეყანაში, რა უნდა შეცვლილიყო და როგორ. თუმცა ზოგი ამას აშკარად გულწრფელად აკეთებდა, ზოგი კი მაშინდელი ქართული ელიტის გამაერთიანებელ ამ კაფეში თავისი ზრახვებითა და გეგმებით მიდიოდა.
ყყოველივე ეს რამდენიმე წელი ჩემს თვალწინ ხდებოდა. მმე ალბათ ერთ-ერთი ის ადამიანი ვიყავი, რომელიც ყველაზე ხშირად იჯდა იმ კაფეში და უბრალოდ იმიტომ, რომ მის თავზე ვცხოვრობდი. პპურის საყიდლადაც რომ ჩავსულიყავი, კაფედან რომელიმე ნაცნობი ხელს მიქნევდა და მეც შევივლიდი, ცოტა ხანი მაინც ჩამოვჯდებოდი. ხანდახან დღეში რამდენიმეჯერაც კი.
დდა ყოველივე ეს, რაც აღვწერე, იყო სცენა. სცენას კი, როგორც წესი, კულისებიც აქვს და „ლიტერატურულ კაფესაც“ ჰქონდა თავისი კულისები. ეეს იყო პატარა ოთახი კედელთან მიდგმული სკამებით, სადაც საიდუმლო თუ ნახევრად საიდუმლო თათბირები იმართებოდა. მე, როგორც შინაური, ხანდახან შევხეტიალდებოდი იქ, მაგრამ თუ „საიდუმლო სერობა“ უკვე დაწყებული იყო, ვგრძნობდი, რომ იქაურობა უნდა დამეტოვებინა. სულ ორიოდეჯერ მოვხვდი „ოფიციალურად“ ასეთ შეკრებაზე, ოღონდ ლიტერატურას ეხებოდა ეს თათბირები, ვითომ ქართული ლიტერატურის პრობლემურ საკითხებზე უნდა გვემსჯელა და რაღაც გეგმები დაგვესახა, მაგრამ მახსოვს, ვერაფერში შევთანხმდით და ისე დავიშალეთ.
მორიგი თათბირის დრო რომ ახლოვდებოდა, სცენაზე პოლიტიკურად აქტიური ადამიანების რაოდენობა მატულობდა. ისინი უკვეთავდნენ ჩაის, ჩვენთან თუ ერთმანეთთან სხდებოდნენ და ზოგი მშვიდად, ზოგიც ემოციურად საუბრობდა, მერე თანდანათობით დგებოდნენ იმ ჩაის ჭიქით ხელში და ნელ-ნელა „საიდუმლო ოთახში“ გაიკრიფებოდნენ ხოლმე. ვინ არ მინახავს ასე მოსული ამ კაფეში და მერე იმ ოთახში გაუჩინარებული. შეკრებების მიზანი თითქოს ძირითადად ის იყო, რომ მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით საზოგადოებრივი აზრი ჩამოყალიბებულიყო და მერე ეს აზრი რაღაც ფორმებით გავრცელებულიყო, მაგრამ ის ტენდენციაც მალე გამოიკვეთა, რომ „საიდუმლო ოთახის“ ადამიანები ამ თათბირების შემდეგ თანდათანობით ხელისუფლებაში მოდიოდნენ, იერარქიულ კიბეზე ზემოთ და ზემოთ იწევდნენ. მაგალითად, სათვალიანი ბიჭი, გამჭოლი მზერით და ხელის მკაცრი ჩამორთმევით, რომელსაც „24 საათში“ იურდიული გვერდი მიჰყავდა და უცებ თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველ მოადგილედ იქცა, მერე კი ქართული კულტურა ჩააბარეს ხელში. მმისი მეგობარი, შავგვრემანი კაცი, მოთხრობების წერაც რომ მოსინჯა მაშინ და მალე მაშინდელი საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში აღმოჩნდა... ეგ კი არადა, ერთი ჩემი სეხნია ხუჭუჭთმიანი ბუნჩულა ბიჭიც მახსოვს ძალიან კარგად, ჩვენს ძველ მეგობარ ჟურნალისტ გოგონას, ანუ თავის მომავალ მეუღლეს რომ მოაკითხავდა ხოლმე ხშირად და მერე ეს უჩუმარი ბიჭი ვანო მერაბიშვილის მარჯვენა ხელი გახდა.
თუმცა მერე უკუპროცესიც დაიწყო: ხელისუფლებაში გადაბარგებულებმა კაფე დაივიწყეს და მათი ადგილი ხელისუფლებიდან გამოქცეულმა ოპოზიციონერებმა დაიკავეს.
ეერთი სიტყვით, მაშინდელ „ლიტერატურულ კაფეში“
ჩუქება
