რედაქტორისგან
წერა რთული პროცესია, სულისმიერი პროცესი, რომელიც გაიძულებს შენი სამყარო, შენი მრწამსი და მისწრაფებანი გამჭვირვალე, საჯარო, და საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი გახადო, ამიტომ, ვინც მთელი არსებით არ გრძნობს, რომ წერის გარეშე მისი არსებობა წარმოუდგენელია, ნურც შეეჭიდება ასეთ სირთულეს. აი, ლექსო მეტრეველი კი ნამდვილად ის ახალგაზრდა შემოქმედია ვეღარასოდეს რომ გამიჯნავს საკუთარი ცხოვრების წესიდან წერის მოთხოვნილებას, იგი იმიტომ კი არ წერს, რომ მწერლის სახელს ეძიებს, არამედ, იმიტომ, რომ საფიქრალი უხვად დაჰგროვებია და საკუთრი მხატვრული ლიტერატურის სივრცეში, ხან, შინაგან მონოლოგს შეუყვება და ხან, დრო და დრო კამათში გარდამავალ დიალოგს წამოიწყებს სამყაროსთან ეს სრულიად ახალგაზრდა ჭაბუკი.
ნამდვილად გასაოცარია ის სიღრმეები, რომელიც ახლავს ლექსო მეტრეველის მსჯელობასა თუ ანალიზს ზოგადსაკაცობრიო საკითხებისადმიც და ამავდროულად თანამედროვეობის პრობლემატიკისადმი. აღსანიშნავია, რომ ამჟამად, ლექსო თვრამეტიოდე წლის არის, თანაც, წინამდებარე წიგნში წარმოდგენილი მისი შემოქმედებაც ხომ წლების მონაგარია. ამის გათვალისწინებით კი, გამოდის, რომ ხშირად კიდევ უფრო მცირეწლოვანი ავტორია ჩვენს წინაშე, ალბათ 15-16 წლის და ამ მოზარდს უკვე ბევრ ისეთ საკითხზე უფიქრია, რომ სამწუხაროდ, ხშირად ზოგიერთ ზრდასრულს ერთი ცხოვრებაც არ ჰყოფნის დასაფიქრებლად. თუნდაც მოკლედ გადაავლეთ თვალი ლექსო მეტრეველის შემოქმედების პრობლემატიკას და თავად დარწმუნდებით, რომ განხილული გარემოების გათვალისწინებით ლექსო მეტრეველის სამყარო სწორედ გასაოცარი და უზომოდ შთამბეჭდავი აღმოჩნდება.
კრებულში 8 მოთხობა და 2 რომანია თავმოყრილი, ყველა მათგანი საინტერესოა რამდენიმე თვალსაზრისით - პირველ რიგში, ყურადღებას იქცევს ახალგაზრდა თაობის პრობლემების უშუალო ასახვა, ავტორი სწორედ იმ თაობას წარმოადგენს რომელსაც გმირებად და პერსონაჟებად წარუდგენს მკითხველს და ამდენად, თავადაც ამ პრობლემატიკის გამტარად მოიაზრება; შესაბამისად, პირდაპირ ეპიცენტრიდან ნაჩვენები ახალგაზრდული პრობლემების წახნაგები უფრო გამჭვირვალედ და ნიუანსობრივად გამოკრისტალდება, თნაც, საკმაოდ ღრმა ანალიზისა და გონივრული დასკვნების ფონზე.
ასევე, მეტად საინტერესო გახლავთ, როგორ ჩანს მოაზროვნე ახალგაზრდის თვალსაწიერიდან ზოგადსაკაცობრიო საკითხები, პრობლემები რომელიც უფროს თაობაშია დალექილი და ხშირ შემთხვევაში, მათი გადაჭრის გზები სწორედ ,,შვილთა“ თაობის მისაგნებია.
მაგალითად, ლექსო მეტრეველის მოთხრობა ,,თეთრი თაგვის უკანასკნელი ფიქრი“, იგავ-არაკის პრინციპითა და დამახასიათებელი ალეგორიულობით წარმოაჩენს ადამიანის მიდრეკილებას ცხოველური საწყისისაკენ, სადაც ძალმომრეობა, სხვისი გაწირვის გზით ხეირის მიღება, საკუთარი წარმატების ძიება სხვის წარუმატებლობაში, ისეთივე სამწუხარო რეალობაა, როგორც მღრნელებსა თუ ველურ ცხოველებში. სწორედ, ადამიანებში ამდაგვარი ცხოველურის დათრგუნვის სურვილმა განაწყო და შთააგონა ავტორი ამ მოთხრობის დასაწერად.
მოთხრობა ,,თეთრი ოთახი“ ასევე სიმბოლური გააზრებებით არის შექმნილი, მასში ჩანს ავტორის დამოკიდებულება ადამიანის მისიისა და დანიშნულებისადმი. ტექსტის მიხედვით საცნაური ხდება, რომ ავტორისთვის მნიშვნელოვანია ადამიანი ისწრაფვოდეს საკუთარი მიზნისაკენ - მცდარია სხვისი უპირობო მიბაძვა რაოდენ კარგ გზასაც არ უნდა ადგეს იგი, რამეთუ, მიზანი ყველას საკუთარი უნდა გააჩნდეს -მხოლოდ ასეთ შემთხვევაშია შესაძლებელი გამარჯვების შემეცნება. რაოდენ პარადოქსულადაც არ უნდა ჟღერდეს, ლექსო მეტრეველი ,,მიუღწეველი მწვერვალი“-ს სახელით იმ მოთხრობას დაასათაურებს და წარუდგენს მკითხველს, რომლის დედააზრიც, სწორედ, მიუღწეველი მწვერვალის არ არსებობაა. არ არსებობს მიუღწეველი მიზნები და ამოცანები, აუხდენელი ოცნებებიც კი, თუ არ გაჩერდები, გაირჯები, იშრომებ და იბრძოლებ საკუთარი მიზნისათვის, მაშინ, შეუძლებელი არაფერია - სწორედ ლექსოს ეს პოზიცია ირეკლება მოთხრობიდან და ვფიქრობ, ჩვენი სამშობლოსთვის უზომოდ მნიშვნელოვანია, რომ ზუსტად ასეთი პოზიცია ჰქონდეს ლექსოს და მის თაობას.
აქვე დავძენთ, რომ ლექსო მეტრეველის შემოქმედებაში თეთრი ფერი და სითეთრე ხშირად დომინანტია: მოთხრობაში ,,თეთრი თაგვის უკანასკნელი ფიქრი“ თაგვი თეთრად რომ ვერ დარჩა, ისტერიულიად აპელირებს და მღრღნელი ამ ფერისცვალებას ჩივის პირველ ყოვლისა. ავტორისთვის კი ცხადია, თეთრად დარჩენა სუფთად დარჩენის სიმბოლოა, ოღონდ აქ გარეგნული სისუფთავე არ იგულისხმება არამც და არამც, რამდენადაც ასეთ დაშვებას თავად მოთხრობის კონტექსტი გამორიცხავს. მოთხრობაში ,,თეთრი ოთახი“ ასახული თეთრისა და შავის კონტრასტიც, ავტორის ცნობიერებაში სიკეთისა და ბოროტების ჭიდილია უთუოდ, რადგან, თეთრი ოთახის სურათით, მთლიანად ფიქრების სამყაროა განსხეულებული; რეალურისა და ირიალურის გარდამავალობას, შესაძლებელისა და შეუძლებელის ზღვარის ძიებას, დომინანტი თეთრის ფონზე შავი ფერის შემოტანას, ზოგადი გააზრებით, ისევ ორი პოლუსის - კეთილისა და ბოროტის ჭიდილისაკენ მიაქვს მკითხველის ფიქრი. ამავე თვალსაზრისით აღსანიშნავია, რომ მოთხრობა ,,თოვლის გუნდა“ სათაურიდანვე იწვევს სითეთრის ასოციაციას და ამ შემთხვევაში ლექსო ცდილობს მკითხველს უჩვენოს რა მცირეა ზღვარი სიკეთიდან ბოროტებისაკენ, რადგან ბავშვების საყვარელი თეთრი თოვლის გუნდაც კი შეიძლება პიროვნული, მტკივნეული ფიზიკური და სულიერი ტრამვის მიმყენებელ იარაღად გარდაიქმნას, გაუფრთხილებლობისა თუ გაუაზრებელი შეცდომის გამო. ავტორი მიუთითებს, რომ სიკეთეს მუდმივად ყურადღების მიპყრობა, მუდმივი განახლების შინაგანი სურვილი სჭირდება, რომ არარსად და ბოროტებად არ გარდაისახოს.
ახალგაზრდა ავტორს ღრმა და სერიოზული ჩაფიქრებები ახასიათებს. მოთხრობაში ,,წუთისოფლისეული რუტინა“ ლექსო რთულ ფილოსოფიურ თემას შეჭიდებია: იგი სიკვდილ-სიცოცხლის მარადიულ და ამოუხსნელ ფენომენს გაიაზრებს, ამ ქვეყნის წარმავალობაზე სვამს კითხვას და სიმბოლურია, რომ დედის სიყვარულში ჰპოვებს ნუგეშს, რამდენადაც დედაა სწორედ ახალი სიცოცხლის საწყისისა და მაშასადამე, მარადიული სიცოცხლის სიმბოლო. მოთხრობის იდეის ერთგვარი გაგრძელებაა მოთხრობა ,,წუთისოფლის სტუმარიც“, რომელშიც უკვე ადამიანის დანიშნულებაა ლექსოს ინტერესისა და ძიების საგანი. ადამიანიც შეიძლება იყოს არაადამიანი, საკითხავია ვისაც ადამიანი ჰქვია გული ადამიანურად უძგერს თუ სჯერდება იმას, რომ ცოცხალი ორგანიზმია? მოთხრობაში საინტერესოდ გაიელვებს ბიბლიური ალუზია და ლექსო დაასკვნის რომ გულის ქონა აუცილებელია წუთისოფლის სტუმრისათვის, რათა ,,გზა ხსნისა“- უფლის გზა ეძიოს.
მოთხრობაში ,,საჩუქარი“ ლექსო მეტრეველი მის თაობას შესეული მავნე ჩვევის წინააღმდეგ იმაღლებს ხმას, ეს კი მისი გულწრფელი პოზიცია და პროტესტია, რამდენადაც იგი ხშირად, სწორედ, საკუთარი სულიერი სამყაროდან ძერწავს პერსონაჟებს. ლექსოს შემოქმედება მისი ცხოვრების ნაწილია, ხოლო მისი შემოქმედება მისი ფიქრების სრბოლაა, ამიტომ ლექსოს გმირები ხშირად მასვე წარმოადგენენ, ასეა მოთხრობაში ,,სულიერი ამბიცია“ და ასევეა მის ვრცელ ორ რომანში ,,შავი ობობა“ და ,,ჩემი ზაფხული“ რომლებშიც ყველა იმ პრობლემაზე მსჯელობას შეხვდება მკითხველი, რომელსაც ზემოთ განვიხილავდით, რა თქმა უნდა უფრო ჩაღრმავებითა და მეტი აქცენტირებით როგორც ეს რომანის სპეციფიკას ახასიათებს. რომანების დეტალურ განხილვას ფორმატიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, ჩვენ არ დავიწყებთ, თუმცა გვგონია რომ ორივე მათგანი ძალიან საინტერესო აღმოჩნდება ახალგაზრდებისათვის, ამ რომანებში ხომ მათი ცხოვრების მიკრო მოდელი დახატა თვადაც ახალგაზრდა მწერალმა; მათივე სიხარულისა და ტკივილისგან, ფიქრებისგან და ოცნებებისგან, მარცხისგან და გამარჯვებებისგან, წარუმატებლობსა და წარმატებებისაგან შემდგარი თითქმის რეალური სამყარო. ყველაფერი რაზეც ლექსო წერს მისი თაობის ცხოვრების შემადგენელი რეალობაა. ავტორს სურს საკუთარი წვლილი შეიტანოს სამყაროს გაკეთილშობილებაში და რომან ,,შავი ობობას“ ერთ პერსონაჟს ათქმევინებს: ,,დაბადებისას ანგელოზი ხარ, შეუძლებელია ანგელოზადვე დარჩე, მაგრამ ის მაინც უნდა მოახერხო, რომ ეშმაკად არ იქცე“. ოღონდ ეს ყველაფერი ქმედებით უნდა შეძლო და არა უმოქმედობით. მოძრაობა და მოძრაობაო - ბრძანებდა ილია და ლექსო მეტრეველი ამ საკითხში სწორედ ილიას ხედვის ერთგულია, რაც მისი შემოქმედების სულისკვეთებიდანაც კარგად ჩანს, თუმცა, ამ დამოკიდებულებას კიდევ უფრო გამოჰკვეთს რომანის ,,ჩემი ზაფხული“ ერთ პასაჟი, სადაც ლექსოს პერსონაჟი სწორედ ამ მონაკვეთს გაიხსენებს ,,მგზავრის წერილებიდან“. რომანის ,,შავი ობობა“ ერთ ნაწილში კი ასეთი დიალოგია მთავარ გმირსა და მის მეგობარს შორის:
,, - ვინც მოითმენს, ის მოიგებს, - სიცილით თქვა მაღალმა.
- ვინც არ იჩქარებს, ის მოიგებს. მე ასე უფრო მომწონს, - უთხრა ლოიმ.
- სწორედ ეგ იგულისხმება, ამ შემთხვევაში, სიტყვა „მოთმენაში“, - ჩაურთო არამმა.
- ჰო ნამდვილად, ეს ანდაზა სულსწრაფობას უარყობს, თორემ უაზროდ ლოდინს კი არ ემხრობა“ - ანდაზის ამდაგვარი აღქმა და ინტერპრეტაცია ლექსო მეტრეველს ეკუთვნის და თუნდაც, მისი რომანიდან ზემოთ დამოწმებული ეს ორი მონაკვეთია სრულიად საკმარისი, უტყუარი მტკიცებულება იმისა, რომ მკითხველი ერუდირებული, მოაზროვნე და ფიქრიანი ახალგაზრდის შემოქმედებას შეეხება წინამდებარე წიგნში.
ლექსო მეტრეველის პროზა, მისი მოთხრობები და რომანები ისეთ მაჭარს ჰგვანან, რომელშიც ყველა კომპეტენტური სომელიე შენიშნავს, რომ ბრწყინვალე ღვინოდ გარდასახვაა მოსალოდნელი. ბუნებრივია, ლექსოს წინ კიდევ დიდი გზა აქვს გასავლელი, ბევრი მწვერვალი დასაპყრობი და ცხოვრებისეული გამოცდილებაც ჯერ უზარმაზარი აქვს შესაძენი, ამ ყოველივემ კი მისი შემოქმედება ფერებით, თემებითა და შესაძლებლობებით უნდა ასაზრდოოს და აღჭურვოს, მწერლისეული ხელწერა და სტილი გამოკვეთოს; ხოლო თუ გავიაზრებთ მწირი ცხოვრებისეული გამოცდილებით წარმოდგენილი - ამჟამინდელი ლექსო მეტრეველის შემოქმედებით მონაგარს, ვფიქრობ, ობიექტური იქნება კიდევ უფრო დიდი იმედებით დაველოდოთ მის შემდგომ ნაწარმოებებსა და წიგნებს.
ამიტომ, არა როგორც წიგნის რედაქტორს და ლექსოს გულშემატკივარს, არამედ, როგორც მკითხველსა და ლიტერატურათმცოდნეს, სწორედ დიდად იმედიანად განმაწყობს ამ ახალგაზრდა ჭაბუკის აზროვნების სიღრმეები, სამყაროს შემოქმედებითი აღქმა, ფართე თვალსაწიერი და საინტერესოდ გამოხატვის შესაძლებლობები. ვფიქრობ, თუ ლექსო მეტრეველი, საკუთარი თავის წინაშე დასახული გზით განუხრელად ივლის ცხოვრების გზასავალზე, თავისუფლად შეიძლება, მისი სახით, ერთ მშვენიერ დღეს, მასშტაბური შესაძლებლობების, დიდი მწერალი მოევლინოს ფართო საზოგადოებას.
გიორგი ხორბალაძე, ლიტერატურათმცოდნე, ფილოლოგიის დოქტორი,
გორის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი
ჩუქება
