აჰორნალეეს 3
მესამე თვეა გარეთ მაისია.
მე ის ბროლის მოხდენილ ჭიქაში ჩამოვისხი, როგორც მსუბუქი და ნათელი ქართლის ღვინო და ნელ-ნელა ვწრუპავ სიამოვნებით.
მაისი ხომ ჩვენი ყველაზე დიდი იმედია. მაისის გვჯერა – გვწამს, რომ ის მოვა და ყველაფერი თავიდან დაიწყება. ჩამოვიფერთხავთ წლის ყველა სატკივარს, ფერს ვიცვლით, ახლიდან დავიბადებით, ამჟამად უკვე მხოლოდ სიხარულისა და ბედნიერებისათვის. ის კი აგვიტაცებს, დაგვატრიალებს გაზაფხულის თეთრ ყვავილებთან ერთად და სადღაც ძალიან, ძალიან მაღლა აგვიყვანს, იქ სადაც ყოველთვის გვინდოდა ყოფნა.
მხოლოდ ერთია სადარდებელი – ის, რომ მაისის მოსვლა მისივე წასვლის საწინდარია. სანამ დადგება უსასრულოა, უკვდავი, უძლეველი, მაგრამ მოსვლისთანავე, როგორც ამ ქვეყნად მოვლენილი ყოველი სიცოცხლე ისიც უმალ მოკვდავი ხდება და ჩვენც უნებურად ვიწყებთ შიშნარევ ათვლას, ათვლას მისი დარჩენილი დღეებისა.
მაგრამ მე დღეებს არ ვითვლი, ჩემი მაისი მხოლოდ მაშინ დასრულდება, როცა ამას თავად მოვინდომებ, ამიტომ ის კიდევ უფრო მსუბუქია და ნათელი, ისევე როგორც ყოველივე, რასაც ამ ქვეყნად შიშის მძიმე ჩრდილი არ ეფინება ზემოდან.
ბაღიდან ჩიტების ჭიკჭიკი ისმის, ქუჩაში კი მეეზოვეების გადაძახილი.
– კარს რომ გავაღებ რა დღე იქნება ნეტა? – ვკითხე ჩემს თავს.
ჯერ არ ვიცი, ვნახოთ, ამ დილას კი 1973 დავაბრუნე ჩემს ოთახში.
არა ისეთი, როგორიც მახსოვს, არამედ ისეთი, როგორიც იყო.
ამ ორ ამბავს შორის კი თურმე დიდი სხვაობაა.
ბრუნდები წარსულში და ხედავ – აი რაღაც არ უნდა ყოფილიყო, მაგრამ არის, სხვა რამე კი, უფრო მნიშვნელოვანი – გახსოვს აშკარად და მაინც არსად ჩანს. თურმე არ არსებობდა და მხოლოდ მერე შეთხზეს შენმა მოგონებებმა. ჰოდა ეს ამბავი როცა აღმოვაჩინე, მივხვდი, რომ მოგონებები უკეთესია და ვინ იცის, უფრო ნამდვილიც კი, ვიდრე სინამდვილე.
დიდი ნათურა მწვანე „აბაჟურით“ ლოგინის გვერდზე, მუხის კარადა ლომის ბრჭყალებიანი ფეხებით და მძიმე კარით, საიდანაც ჩემ მიერ ამოკაწრული, თავზე ხელ-ფეხ გამობმული კაცუნა მიღიმის, საწოლის თავთან, კედელზე რამდენიმე სურათი რაღაც შუასაუკუნოვანი ევროპული პეიზაჟებით, კედელთან კი მაღალი, ვიწრო სარკე ორი პატარა ფრთით, რომლის მაგვარიც მგონი იმ დროს თბილისის ბევრ ბინაში იდგა. ამ სარკის ფრთებს თუ მოკეცავ ოდნავ და შიგნით ჩაიხედავ, უეცრად უთვალავ საკუთარ თავს დაინახავ. ისინი გაიმეორებენ შენს ყოველ მოძრაობას, გამოხედვასა და მიმიკას, მაგრამ სულ უფრო და უფრო დაგშორდებიან, დაპატარავდებიან და სადღაც გაქრებიან ბოლოს. ბავშვობაში ძალიან მიყვარდა ამ სარკეში ყურება და საკუთარი თავების დათვლა. ნეტა, რამდენი ვარ სინამდვილეში?
სამზარეულოდან ჩაიდანმა მიხმო სტვენით, მაგრამ ადგომა არ მიჩქარია. უნივერსიტეტის „ბირჟაზე“ ვფიქრობ ჩასვლას. 12 საათისთვის ჯობია, ამ ადგილას გამეფებულ უდარდელობას ადრიანი დილა რაღაცნაირად არ უხდება.
დღეს ირაკლი უნდა ვნახო. სხვებიც იქნებიან, ვინც ჩემი ეპოქის „ბირჟაზე“ იდგა, მაგრამ ამჯერად ირაკლისთან შესახვედრად მივდივარ.
უცნაურია, მაგრამ რაც აქ ვარ, „ბირჟა“ ჯერ არ გამხსენებია, არა და თითქოს მანდ უნდა გავქცეულიყავი პირველივე დღეებში, რა მქონდა უკეთესი სანახავი? მაგრამ სიამეთა ორომტრიალმა ჩამითრია და იქამდე ვერ მივაღწიე.
ბოლოს ასე უქმად კოტრიალიც მომბეზრდა. დრო გადავწიე, თორმეტს 15 დააკლდა.
ავდექი. ჩავიცვი. ჩაიდანს დავხედე და დამეზარა ჩაის დასხმა, „ჩაის სახლში“ დავლევ – ვიფიქრე, ან კი რა შუაშია ჩაი? როცა დილიდან ირაკლი დოჩანაშვილს უნდა შევხვდე?
„გეგეშიძის ბაღთან“ ჩავედი და ფალიაშვილით გავუყევი უნივერსიტეტისაკენ. 1973-ში ირაკლის ვერაფრით გადავეყრებოდი, ასე რომ გარეთ გამოსულმა უკვე 1985 ვისურვე და ისიც ჩამოდგა უმალ. მეჩხრად დახრიგინებდნენ „ჟიგულები“ და ზოგჯერ „ვოლგები“. ერთი ათჯერ მაინც გადავედი გზის ერთი მხრიდან მეორეზე, ძალიან მამხიარულებდა ქუჩებში ასეთი სიხალვათე. ყველა მაღაზია, ყველა აბრა, ყველა სინათლის ბოძი, გულს მიჩქროლებდა. არა და სინამდვილეში ეს დრო არასოდეს მომწონდა. უხეში, ტლანქი და უგემოვნო დრო იყო საბჭოთა 80-იანები. უგვანი შენობები, შეუხედავი მანქანები, უგემოვნოდ ჩაცმული ადამიანები. ყველაზე თავისუფალი, მაგრამ ყველაზე უნიჭო დრო საბჭოთა კავშირის არსებობის მანძილზე. თვალთმაქცური გარემო, ყალბი ურთიერთობები, ღირსების, ზნეობის, პატიოსნების სრული გაუფასურება, ყველაფერი ის, რამაც საფუძველი ჩაუყარა ჩვენს 90-იანებს და შემდგომ დროსაც, მაშინ ყალიბდებოდა თურმე. არა, ეს დრო არ მომწონს, მაგრამ ვაი რომ მიყვარს. ყველა ადამიანი ხომ იმ ცხოვრებაში პოულობს სადარდებელს, რომლითაც ცხოვრობს, სიტკბოს და სითბოს კი იმაში, რომლითაც ოდესღაც უცხოვრია.
ნეტავი გზაზე ვინ შემომხვდება? იქნება ვინმე ნაცნობი? და ვიცნობ რო, ნაცნობიც რომ იყოს? აქ ხომ კოკა ცხოვრობდა, ნეტა ქუჩაში ხომ არაა ახლა? მაგას კი ვიცნობ თავისი ოქროსფერი ქოჩრით, მაგრამ არა მგონია შემხვდეს,
ჩუქება
