მოთხრობები

ჯოჯოხეთის სურათები  
1
მისი ბრწყინავლება ხორიკავას მსგავსი ადამიანი არც დღემდე არსებობდა სადმე და ალბათ აღარც გაჩნდება ამ ქვეყანაზე. ხმები დადიოდა, თითქოს ხორიკავას დაბადებისას მისი ფრიად პატივცემული დედის სასთუმალთან წმინდა დაიიტოკუ გამოცხადებულა. ასე თუ ისე, როგორც ამბობენ, იგი დაბადებიდანვე განსხვავდებოდა ჩვეულებრივი ადამიანებისგან. ამიტომაც ყოველთვის გვაოცებდა მისი სურვილები თუ საქმეები.
მარტო მისი სასახლის ნახვა რად ღირს, მდინარე ხორიკავას ნაპირზე რომ დგას. დიდებულია, არა? ამ სასახლეში ისეთ სასწაულებს იხილავს კაცის თვალი, რომ ჩვენი უბირი გონება ვერც წარმოიდგენს. მის ბრწყინვალებაზე ხალხი რას არ ლაპარაკობს: ზოგიერთი მას იმპერატორებს ში ხუან-დის და იან-დისაც კი ადარებს, მაგრამ ეს იმასა ჰგავს, ანდაზა რომ ამბობს, ბრმა ხელის ფათურით აფასებდა სპილოსო. უნდა ითქვას, რომ მისი ბრწყინვალება მხოლოდ საკუთარ თავსა და დიდებაზე როდი ფიქრობდა. არა, მას შეეძლო მდაბალთა და უპოვართა გულისნადებიც შეტყო. იგი, როგორც იტყვიან, მთელი სამყაროს სიხარულსა და გაჭირვებას იზიარებდა. დიახ, ასეთი სულდიდი ადამიანი გახლდათ მისი ბრწყინვალება.
სწორედ ამიტომ იყო, რომ მაშინაც კი, როცა იგი ნიოძეს სასახლეში მოხვდა ავსულთა თარეშის ჟამს, არაფერი მოსწვევია.
პირიქით, თვით სადაიძინა ტორუს სულიც კი, რომელიც როგორც ამბობენ, ღამღამობით გამოჩნდებოდა ხოლმე კახარაინის სასახლეში, აღმოსავლეთის მესამე ქუჩაზე, იმ სასახლეში, სიოგამასა და მიტინოკუს ხედების გამოსახულებებით რომაა განთქმული, დიახ, თვითონ ეს მოჩვენებაც კი გაქრა, მისმა ბრწყინვალებამ ერთი რომ შეუყვირა. აი, როგორი ძლევამოსილი ადამიანი იყო იგი. ასე რომ, არცაა გასაკვირი, თუკი მთელს დედაქალაქში დიდი თუ პატარა, კაცი თუ ქალი, როგორც კი სიტყვა მის ბრწყინვალებაზე ჩამოვარდებოდა, ისე ლაპარაკობდა მასზე, თითქოს ხორცშესხმული ბუდა ყოფილიყოს. ხმაც კი გავრცელდა, რომ ერთხელ, როცა სასახლეში გამართული ქლიავის ყვავილთა დღესასწაულიდან დაბრუნებისას მისი ბრწყინვალების ეტლში შებმული ხარები გახელდნენ და ვიღაც მოხუცი გადათელეს, მოხუცმა ხელები აღაპყრო და მადლი აღავლინა იმის გამო, რომ მისი ბრწყინვალების ხარებმა გადაუარეს.
აი, რა ამბები ტრიალებდა, და ამიტომაც მომავალში ბევრი რამის მოყოლა იქნება შესაძლებელი მისი ბრწყინვალის ქველ საქმეებზე, თუ როგორ უძღვნა მან სტუმრებს ქეიფის დროს ოცდაათი თეთრი ბედაური, ნაგარას ხიდის მშენებლობისას როგორ გაიმეტა ბურჯში ჩასატანებლად თავისი უსაყვარლესი ყრმა, როგორ უბრძანა ჩინელ ბერს, დახელოვებულ მკურნალს, მისთვის მუწუკი გაეჭრა ბარძაყზე … ყველაფრის ცალ-ცალკე ჩამოთვლა ძალიან შორს წაგვიყვანს, მაგრამ ამ უამრავი მონათხრობიდან ყველაზე საშინელი და შემზარავი ალბათ მაინც ჯოჯოხეთის სურათებით თეჯირის მოხატვის ამბავი იქნება. ეს მოხატული თეჯირი დღესაც სასახლის უძვირფასესი სამკაულია. და ამ სურათის შექმნისას დატრიალებულმა უბედურებამ მისი ბრწყინვალებაც კი შეაძრწუნა, მისი ბრწყინვალება, რომლის წონასწორობიდან გამოყვანა ამქვეყნად არაფერს შეეძლო.
ჩვენ, მისი მსახურნი, ნანახით შეძრწუნებულნი, კინაღამ სიცოცხლეს გამოვეთხოვეთ, მაგრამ ამაზე ლაპარაკიც არ ღირს! მეც კი, მის ბრწყინვალებას ოცდაათი წელი რომ ვემსახურებოდი, მსგავს საშინელებას არასოდეს შევსწრებივარ.
მაგრამ სანამ ამ ამბავს გაუწყებდეთ, მანამდე ოსტატ-მხატვარ ესიხიდეზე მოგითხრობთ, რომელმაც ეს თიჯირი მოხატა ჯოჯოხეთის სატანჯველთა სურათებით.
2
ესიხიდე … ალბათ დღესაც შეხვდებით ადამიანებს, რომელთაც ესიხიდე ახსოვთ. იგი ისეთი სახელგანთქმული მხატვარი იყო, რომ იმ დროს მას ფუნჯით ძნელად თუ გაეჯიბრებოდა ვინმე. მაშინ ესიხიდე ორმოცდაათს იქნებოდა მიღწეული. შეხედავდით და ერთი დაბალი, დალეული, გაძვალტყავებული მოხუცი შეგრჩენოდათ ხელში. სასახლეში, მის ბრწყინვალებასთან, მუქ-ყვითელ კარიგინუში გამოწყობილი გამოცხადდებოდა ხოლმე. თავზე მიმიებოსის იხურავდა.
ხასიათი საძაგელი ჰქონდა, ხოლო ასაკისდაშეუფერებლად წითელი ტუჩები ცხოველებთან რაღაც უსიამო მსგავსებას ანიჭებდნენ მას. ამბობდნენ, ფუნჯს ლოკავს და ტუჩებზე წითელი საღებავი ეცხებაო, მაგრამ ნამდვილი მიზეზი არავინ იცოდა. ავი ენები იმასაც კი აღნიშნავდნენ, მიხვრა-მოხვრით ესიხიდე მაიმუნს გავგონებსო, ამიტომ `სარუხიდე~ შეარქვეს მეტსახელად.
რადგანაც `სარუხიდე~ ვახსენე, ბარემ ერთ ამბავსაც მოგითხრობთ. იმ დროს მისი ბრწყინვალების სასახლეში მხევლად აიყვანეს ესიხიდეს მხოლოდშობილი ქალიშვილი, თხუთმეტი წლის მშვენიერი გოგონა, რომელიც არაფრით ჰგავდა მამას. გარდა ამისა, შეიძლება იმის გამოც, რომ დედა ადრე დაკარგა, იგი ფიქრიანი, ასაკთან შედარებით ძალზე ჭკვიანი და გულისხმიერი იყო. ამიტომაც მხევალთუხუცესიდან მოყოლებული, ყველას უყვარდა.
ერთხელ, რაღაც შემთხვევის გამო, ტამბას პროვინციიდან მის ბრწყინვალებას მოშინაურებული მაიმუნი მიჰგვარეს და მისი ბრწყინვალების მოუსვენარმა ვაჟმა ესიხიდე შეარქვა მას. მაიმუნი ხომ ისედაც სასაცილოა და თუ ამას მის მეხსახელსაც დავუმატებთ, ცხადი გახდება, რომ სასახლეში ვერავინ იკავებდა თავს სიცილისაგან.
მხოლოდ სიცილს რომ დასჯერებოდნენ, ამას კიდევ რა უშავდა, მაგრამ ხდებოდა ხოლმე, რომ იგი ნაძვზე აძვრებოდა ანდა ტატამს დასვრიდა ოთახებში, ხალხი მაშინვე ყვირილს მორთავდა სასეიროდ, ესიხიდე ესიხიდეო, რითაც, რა თქმა უნდა, ძალზე აბეზრებდნენ თავს მხატვარს.
ერთხელ