დაკარგული სამოთხე ნამდვილი ამბები მარგალიტას,
ნიკოლოზის, ეპრასის და სხვების შესახებ.
სამოთხე მახსოვს ცხადად.
მახსოვს დიდი მწვანე ეზო, უზარმაზარი, ორასწლოვანი წიფლის ხე, ორსართულიანი სახლი, სხვენი ამ სახლში, სხვენში – თხილის, შემჭკნარი ვაშლის, კომშის გორები და სადღაც გადამალული ჩურჩხელის სუნი. ტყე სახლის უკან. წყარო სახლიდან კარგა მოშორებით და ამ სიშორის გამო იყო, რომ წყაროდან წყლის მოტანა ბავშვებს ყოველთვის გვეზარებოდა. კიდევ იყო უამრავი რამ. და ეს უამრავი რამ იყო სივრცეები, სულ გაშლილი და ვრცელი ველები, ტყეები, მინდვრები გვიმრით და მაყვლის ბუჩქებით, დიდი, მიწიდან ამოჩრილი, უცნაური შავ-თეთრი ქვებით, ლეღვის, თუთის, ტყემლის, ბლის, ეკლის, მუხის ხეებით (ეს ის ხეებია, რომელთაც ვცნობდი). სახლის ქვემოთ ჩადიოდა ყვითელი ქვით მოკირწყლული გზა, სადაც ათასში ერთხელ გაივლიდა ავტომობილი და ამ გზაზე არა თუ ავტომობილის, არამედ ადამიანის ჩავლაც იმდენად იშვიათად ხდებოდა, რომ ბებიაჩემი მარგალიტას ცხოველ ინტერესს იწვევდა. ისიც იდგა ჭიშკართან თავსაფარწაკრული, თვალზე ხელმოჩრდილული, დაჟინებით აკვირდებოდა და დროდადრო დაუფარავი ცნობისწადილით საკუთარ თავს ჩაეკითხებოდა ხოლმე: „ვინაა ნეტაი?“
სოფელი იყო იმერეთში. ერქვა ნაგარევი. ჩვენი სახლის ზემოთ იყო სალია, გვერდით ბეჟანისოული, ნაქერალი (ეს სრულიად დაუსახლებელი უბნები იყო), ქვემოთ წერეთლისოული, სულ სამიოდე სახლით და ეს იყო მთელი სამეზობლო. რამდენიმე კომლისგან შემდგარი და ერთმანეთისგან კარგად დაშორებით მცხოვრები სამეზობლო.
დედაჩემი მიჩვენებდა სად დადიოდა სკოლაში. გაიწვდენდა თითს და შორს, შორს, მზის შუქზე ჩანდა ციხის ნანგრევები და თურმე სადღაც იქ, ანუ სახლიდან ხუთი კილომეტრის მოშორებით, იყო სკოლაც. თურმე ამ სკოლაში ყოველდღე დადიოდნენ ფეხით ის და მისი ექვსი და-ძმა, და მე ეს ისეთივე წარმოუდგენელი ამბავი და მითი მეგონა, როგორც ძილის წინ ბებიაჩემის მიერ მოყოლილი ამბები. ბებიაჩემის ამბები კი ალბათ ძალიან წააგავდა იმ ისტორიებს, რომლებსაც გაბრიელ გარსია მარკესს უყვებოდა მისი მხცოვანი წინაპარი. მხოლოდ ჩემი ბებია ამბებს ყვებოდა ძალიან დამაჯერებლად, ხატოვნად, იმერულ კილოზე. და ისინი იყო ძალიან უცნაური, საშიში და რელიგიური. ამბები იყო ეშმაკებზე, ანგელოზებზე, შავი ჭირის დროს გარდაცვლილ ბავშვებზე, ცეცხლზე დამწვარ წმინდანებზე, „ეფუთზე“ – ასე ერქვა წიგნს სამყაროს დასასრულის შესახებ. საერთოდ, ბებია ხშირად ახსენებდა ამ ეფუთს. მე ძალიან მეშინოდა და თან ძალიან მინდოდა მენახა ეს წიგნი, სადაც ეწერა, როდის და როგორ მოხდებოდა მეორედ მოსვლა. მაგრამ წიგნი არც ბებიას ჰქონდა ნანახი, თურმე ვიღაცას წაეკითხა და მისთვისაც ეამბნა, რომ მეორედ მოსვლის წინ უთუოდ გაერთიანდებოდა ყველა ქვეყანა, იქნებოდა ერთი ფული და იმეფებდა ერთი ხელმწიფე.
კიდევ ბევრ ასეთ ამბავს მიყვებოდა ბებია, რომელიც მუდმივად თავსაფარში შემალულ ღამესავით შავ თმას მხოლოდ ძილის წინ გაიშლიდა და მე გაოგნებული ვუცქერდი კიდევ ერთ საოცრებას. იმას, თუ როგორ იქცეოდა ჩვეულებრივი ბებია ლამაზ, ცისფერთვალა ქალად. მაგრამ მერე... საბნის ქვეშ შემძვრალს ამ ამბების გამო ძალიან მეშინოდა. არადა, ჩემს სოფელში გამაოგნებლად ლამაზი ღამეები იცოდა. ვარსკვლავიანი ცით, ციცინათელების გუნდით, კალიების კრუალით, ფოთლების შეწყობილი შრიალით. სიბნელეც კი გამჭვირვალე იყო იმ ღამეებში და თუ შემოვრჩებოდით უფროსები წიფლის ხის ქვეშ ქვის მაგიდაზე გაშლილ ვახშამთან და პატარები ამ ხეზე დაკიდებულ საქანელებზე, მაშინ ჩემი ბავშვური და ამავე დროს, აპოკალიფსური შიშები სრულებით ქარვდებოდა, იფანტებოდა, რადგან წარმოუდგენლად მეჩვენებოდა ასეთ სრულყოფილ სამყაროს ოდესმე დასასრული ჰქონოდა.
საერთოდ, ბებია იყო ძალიან მორწმუნე, კომუნისტების დრო იყო, კოლექტივიზმი და რაღაც ასეთები, მაგრამ ბებიაჩემს არ უყვარდა კომუნისტები, იცავდა ყველა მარხვას, ამოავლებდა თაფლში ჩვენს სიგრძე სანთლებს და ფეხშიშველი მიდიოდა რომელიღაც უშორეს და მიტოვებულ ეკლესიაში, სადაც სიცარიელისა და სიჩუმის მიუხედავად, ყოველთვის ხვდებოდა მთავარი.
ბაბუა კი იყო მოქეიფე და მხიარული. ჰქონდა დიდი ვენახები, ჭურები, საწნახლები. უყვარდა სტუმრები და ყოველ საღამოს საიდანღაც მოჰყავდა მეარღნე. იშლებოდა სუფრა, მეარღნე სევერა უკრავდა გასაოცრად მოხატულ არღანზე. ზოგჯერ ბავშვებსაც გვატრიალებინებდა სახელურს, ჩვენთან თავს იყრიდნენ მეზობლები. მე განსაკუთრებით კარგად მახსოვს მოცეკვავე რეზო, რომელსაც ყოველთვის ეცვა აზიაცკები და ცეკვავდა ძალიან უცნაურად, ალბათ თვითნასწავლი ილეთებით, თუმცა მოხდენილად, და დროდადრო, ამ ცეკვის დროს, ეშხში შესული ხმამაღლა შეჰყვირებდა: „აბა, ფიგურა რეზო, ფუგურაა!“
წიფელი, რომელიც ეზოში იდგა, იყო საუკუნეზე მეტი ხნის და იყო ჩვენი საგვარეულოს სიმბოლო. მე მსოფლიოში მასზე სქელი და მაღალი ხე არ მეგულებოდა და ვერც ვერავინ დამაჯერებდა, თუ სადმე არსებობდა. ის, ვინც წიფელზე აძრომას ახერხებდა და მის მძლავრ ტოტებზე საკუთარ სახელს ამოჩხაპნიდა, ძალიან ამაყი და გაბღენძილი დადიოდა. ჩემი დეიდაშვილ-ბიძაშვილები უფროსები იყვნენ და თითქმის
ჩუქება
