1.დასაწყისი არსიანის ციხის ისტორია მწირია.მთავარი წყარო ციხის პატრონის, ტბელის, ჰაგიოგრაფიული ჟანრის თხზულებებია. საგალობლები და ახალი კალენდარი. ტბელის კალამს ეკუთვნის ავტორის მოკლე ბიოგრაფია. ნათესავთა მოსახსენიებელი, ცნობილი წარწერები ეკლესიის ქვებისა. ტბელთა საგვარეულო სამარხის ადგილად სათახვის ძირის (თხილვანის) ეკლესიის ეზო ითვლებოდა. საფუძველი ეკლესიის თაღოვანი ქვის ასო-მთავრული მინაწერია. “ ქრისტე წმინდაო იოვანე მახარობელო, დაიცავენ სულითა და ხორცითა ერისთავთ-ერისთავი აბუსერი და დედოფალი ვანენი და ძე მათი ზაქარია და შვილნი მათნი და ყოველი ერი მათი და მოხაიშნე ექმენ დღეს ამისა სასჯელისა, ნუ დასჯი. ამინ “
მინაწერი ჩვეულებრივი მოსახსენიებელია. თვითონვე ამბობს: ეკლესია აიგო ვანენის შეწევნითაო. მინაწერში მოიხსენია ნათესავნი. თითქოს უჩ-ვეულო არაფერია. ვიცით,ბოლოკ ბასილის, გალატოზის ვინაობა. აუგია ეკლესიანი შუარტყალისა, ხიხანისა...
საგალობლები სასულიერო ჟანრის ნაწარმოებებია.
კალენდრის დათვლა ტბელის დიდი განსწავლულობაა.
ციხისა და ეკლესიების აგება ხუროთმოძღვარის ნიჭია.
იხსენიებს მისივე ნათესავებს.ჰყოლია ცოლი, შვიდი შვილი. ახსენებს ციხის პატრონთა ვინაობებს.
უჩვეულოა ციხის პატრონთა სახელები: გრიგოლ აბუსერისძე, აბუსერ გრიგოლისძე. გრიგოლ აბუსერისძე. ბოლოს: ტბელი, აბუსერი, ვარდანი. ცხადია სამივე ძმა ივანეს ძენი არიან. მწერალი ამბობს:მამა,ივანე მოიკლა თურქთა ხელითაო. თხზულებების ავტორად აბუსერისძე ტბელს ასახელებს. მიღებული ფორმა ტბელ აბუსერისძე უნდა იყოს. მთავარი სხვაა. ტბელი ივანესძეა. ავტორად აბუსერისძე ტბელს ამბობს.
ციხის პატრონთა სახელები მეორდება. ტბელი არ აზუსტებს ვინაობას.მაგ: აბუსერი, გრიგოლ, ივანე. უფრო მართებული იქნებოდა: ივანე აბუსერისძე, აბუსერ გრიგოლისძე. მისი ახალი კალენდარი წამამდე დაყვანილი სიზუსტეა. საეჭვოა ავტორს გამორჩენოდა ასეთი „ ლაფსუსი “ . მალავს ვინაობას. ეს ერთგვარი ხერხია დამალვისა. ამავე დროს მინიშნებაა. მთავარი მინიშნება შეგნებული “ უზუსტობაა ” .
ტექსტის ბოლოს პირდაპირი მინიშნებებია. “ ახოანისანი, პატრონთა და ( თა მათ ) თა.. “ და „ ..დიდებულ ყოს ღმერთმან; (პ)ატ(რონით). “ პირველი მინიშნება: (9, 1, 13, 1, 9, 9, 1). დაჯგუფება: (9, 1), (13, 1), (9, 9, 1). ანბანის ნიშნების ჩასმით მიიღება:(9, 1), (13, 1), (19)-( თ , ა ), ( მ , ა ), ( რ ).
მეორე მინიშნება:(17),1, 21(19, 16, 14, 10, 9). იგივე(8), 1, 3(1, 7, 5, 1, 9). დავაჯგუფოთ: (8), 4(1, 7, 5), (10, 9). (12), (მ), (ათ-რ). (მ)-ათ(თა)-(რ). მათ (23). მათრ (33). ერთად:ა)1213. ბ)1223. გ)1233. კიდევ ერთი 10 (თა). 1243. ოთხი მნიშვნელობა ოთხი დასასრულია:
ა).1213 თამარის მეფობის დასასრული.
ბ).1223(+10) ლაშას სიცოცხლის დასასრული.
გ).1233(+10) ახალი კალენდარის, დონ -ის დასასრული
გ).1243(+10) დავით ულუს ტყვეობის დასასრული.
იქვეა მესამე მინიშნება:. “ მოიჴსენიებდით,წლითი წ(ლა)დ “ . ბოლო ორ სიტყვაში დამალული მნიშვნელობა ასეთია:...ლაშას შოთას(ტბელის) შვილად.
ბოლოს ავტორი ურჩევს კარგ მკითხველს წააკითხეთო. “ დონადმდე “ . მერე „ დონსა ქვემოით ონადმდე “ . აქაც „ ხარვეზებია “ . დონი ახალი კალენდარია. დონიდან ონამდე 12 ნიშანია. 12-ლასია. ორი ასომთავრული კალენდარი დონი და ლასი. (დონ)-სა ქვემოთ (ონ)-ამდე კაბალის რიცხვთა ჯამი (272). ქორონიკონი (780). ჯამი:1052.
ახალი კალენდარით თარიღის ასათვლელი საბაზისო წელი ემთხვევა დავით მეფის დაბადების თარიღს(1072). ათვლის თარიღი(1052) წელია.
ახალი წელთაღრიცხვის თარიღის მისაღებად ორი კალენდარის ფორმულა ასეთია:
1).ლას(ქორონიკონი). X-თარიღი ახ.წ/ა. X -780=ქორ.
2).დონ-ახალი კალენდარი(კა-ცი). X-(1072). ამოქმედების თარიღი X-(1072)+(20).
ზანთა:კა(28)+ცი(100).ახ.კალენდ.128 წლიანი ციკლია.
კიდევ ბევრი „ ხარვეზია “ გაპარული ტბელის თხზულებაში.
ტბელის საგალობელის სტრუქტურა იდენტურია წმინდა მეფის საგალობელისა, გალობანი სინანულისანისა. თავების სახელები იდენტურია. საგალობელის ფორმა ლექსია. მეორდება ხელი კაცისა, “ გალობანი სინა-ნულისანი “ სანია, ხარის სახლია, “ გალობანი სამთა იოანეთა “ ,პაპის კაბალით, მზის სახლია.
ორი ეკლესიის ქვის მინაწერის სტრუქტურა მსგავსია საგალობელისა. თხილვანის მინაწერის ტექსტი იმეორებს „ ქებაი და დიდებაი “ -ს სტრუქტურას. „ ქებაი და დიდებაი.. “ დაყოფილი ( და ) კავშირით. ათი სტრი-ქონია. ეკლესიისა შვიდი. გამყოფი (და) კავშირია. სამი (და) დამალულია, სიტყვათა ნაწილია. წმინ(და)ო, (და)იცავენ,..ნუ (და)სჯი. ქებაი. “ -ში გამოყე-ნებულ ნიშანთა რაოდენობა (792)-ია. ეკლესიის მინაწერი: მწკრივი (7). სიტყვა (27). ნიშანი (173). ერთად:(7)-27(9)-173(2). იგივე (792). ორივეს მინი-შნება ლას (12)-ია. ლასი ქორონიკონია. (792-780)=12. ძველი კალენდარული აღრიცხვა კლებადია: (792) იგივე (297)-ია. ქებაის ლოცვა (ეპიგრაფი) 74(11)(2) ნიშანია. (297+2)=299. ახალი კალენდარით: (780+299)=1079 წელია. ქო-რონიკონის დასრულების თარიღი. (297+74)=371. ახალი კალენდარით (780+ 371)=1151. რუსთველის დაბადების თარიღი.(1151+74)=1225 წელი თხილ-ვანის ეკლესიის დასრულების თარიღი. სამივე მნიშვნელობის ჯამი (207). (1207)წ. ლაშას მოსაყდრედ კურთხევის თარიღი.
ვერნების ეკლესიის ტექსტი ქარაგმაა. შემოკლებულია. ტექსტი
ჩუქება
