ჩვენ, თურმელები
ჩვენ, ყველა, ვცხოვრობდით მთაზე, რომლის ფერხთით ოდესღაც ქალაქი გაშენდა. ჩვენ, ყველა, ვცხოვრობდით თეთრი, თლილი ქვის სახლში, რომლის წინკართან, ფილაქანზე, მშენებლებს ფერადი ქვებით ჩაეკირათ წარწერა: „დრონი მეფობენ“.
სახლს ჰქონდა ოცდათორმეტი ფანჯარა – თექვსმეტი პირველ და თექვსმეტი მეორე სართულზე, რომელთა ღრმა რაფები, თვით ანთიმოზ თურმელის დროიდან მოყოლებული, ჩვენი მოდგმის ბავშვებისთვის თავშესაფარიც ყოფილა და თავგადასავალიც, და საიდანაც იშლებოდა ხედი არა მხოლოდ ვარდების ბაღზე ან ქალაქისკენ ჩამავალ ფერდობზე, არამედ მთელ ფერად, უსასრულო სამყაროზე.
ამ მყუდრო, იდუმალი ნიშებიდან ჩვენი გვარის ბავშვები ხედავდნენ ზღვებს და ოკეანეებს, უკაცრიელ კუნძულებს და ცამდე აწვდილ ქალაქებს, უდაბნოებს, ოაზისებს, საბედისწერო გზაჯვარედინებს და ზღაპრულ გმირებად გარდასახულ მოხეტიალე საკუთარ თავს...
სახლს ჰქონდა თექვსმეტი შიდა და ერთი მთავარი კარი.
თექვსმეტი შიდა კარით ჩვენ ყველა, თვით ანთიმოზ თურმელის დროიდან, ერთმანეთის ყოველდღიურობაში შევდი-გამოვდიოდით, ხოლო ერთი მთავარი კარით მივდიოდით, შევდიოდით, გავდიოდით შეუცნობელ გარე-წუთისოფელში, ხან ახლო, ხან შორ მოგზაურობებში საკუთარი ბედისწერის გარშემო.
ხან ვბრუნდებოდით, ხან – ვერ.
მთავარი კარი ხან მაშინაც ღია იყო, როცა ბრინჯაოს ჭედური ურდულით ვრაზავდით და ხან მაშინაც დაკეტილი – როცა ორივე მოჩუქურთმებული, მძიმე ფრთა ირაოთი მფრენი არწივის ფრთებივით ჰქონდა გადაშლილი.
მთავარ კარში დღედაღამ იწვა უხილავი ნაგაზი, რომელმაც გეშით იცოდა, ვინ შემოეშვა და ვინ არა. მხოლოდ ნიავი არ დაგიდევდათ იმ უხილავ ნაგაზს – შემოჰქროდა კარში ლაღად და თან მოჰქონდა ხან თოვლის ფიფქი, ხან ნუშის ყვავილი, ხან ზაფხულის ცხელი სუნთქვა, ხან შემოდგომის ოქროსფერი ბურუსი.
მთავარ კარს ჩუქურთმათა შორის მოხელთებულ ალაგებში ბევრი რამ ჰქონდა ამოტვიფრული გულის ფიცარზე: „...წელსა ჩყნბ, ქრისტეშობისთვის ათთორმეტსა, დაიბადა ელისაბედ თურმელი“... „წელსა ჩღლბ, იგრიკისა თთუესა შვიდსა, მიწა იძრა გარიჟრაჟზედ“... „1942 წლის 7 ივლისს ვანიკო თურმელი წავიდა ფრონტზე“...
კარი იყო – მატიანე.
იატაკი ხის იყო. არ ჭრაჭუნებდა. შეგეძლო ლანდივით უხმაუროდ გევლო და თუ მოისურვებდი, შიშველი ფეხისგულებით შეგეგრძნო მისი ძველისძველი სიგრილეც და სითბოც. ჩრდილები და ბუხრის ცეცხლის ათინათები იატაკზე წვებოდნენ რბილად და ერთგულად, სწორედ ისე, როგორც უხილავი ნაგაზი მთავარ კარში.
ბუხარი ცხრა იყო. სამს რუხი მარმარილო ეკრა გარს. ოთხს – თაფლისფერი. ერთს თეთრი და ერთსაც წითელი. რუხი ბუხრები იყო საქმიანი, მხურვალე და მარტივი. თაფლისფერი – საშობაო ზღაპარივით მყუდრო, ჯადოსნური, და თეთრი კი – საზეიმო და უფრო მანათობელ-სათვალო, ვიდრე გამთბობ-საგრძნობი. ხოლო ცეცხლი წითელ ბუხარში მატიანეს ჰგავდა: გარდასულ ამბებს ხატავდა.
ჩვენ ყველამ, სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა წლებში და საუკუნეებში, ერთნაირად ვიცოდით იმ ცეცხლის მონატრება, ჩვენი ბუხრების ცეცხლი რომ ერქვა. მხოლოდ ის გვითბობდა გათოშილ იმედებს და ოცნებებს, მხოლოდ ის გვიშრობდა ცრემლს და ერთხელ, ჯორჯ თურმანმა, ანუ გიორგი თურმელმა, ამერიკიდან, ქალაქ N-დან ახლადდაბრუნებულმა, სწორედ ბუხრის პირას, იმ ცეცხლით გამლღვარმა თქვა:
– მე აჰარ ტსჰავალ იკ... ნევერ...
და კედლები?
კედლები იყო დამატყვევებელი.
ყველა, ვინც ამ კედლების ბინადარი ხდებოდა, ჩვენი მოდგმისა იქნებოდა თუ ერთი ღამისაც კი სტუმარი, საკუთარი ნებით იქცეოდა ხოლმე მათ მარადიულ ტუსაღად. ფარდაგებით, ხალიჩებით, ძველ ჩარჩოებში მოქცეული ფოტოსურათებით, ნახატებით, დიდბებო ელისაბედის ნაქარგი ტილოებით და სხვა რამ მრავლითაც შემოსილ ჩვენს კედლებს ამ ყველაფრის გარდა საკუთარი ფერწერაც ამშვენებდა. ჩვენ, თურმელები, დაბადებამდეც და სიკვდილის მერეც ამ ფერწერის ნაწილი ვიყავით. ამ კედლებში ვმარადისდებოდით. ვგრძელდებოდით. არ ვმთავრდებოდით.
და ერთხელ, შუა აზიაში ორმოცწლიანი გადასახლებიდან ორიოდე წუთის დაბრუნებულმა დანიელ თურმელმა შუბლი მიადო დიდი ოთახის კედელს, თეთრი ბუხრის გასწვრივ, ბაბუა მათეს და ბებია მაკრინეს სურათქვეშ და ხმადაბლა თქვა:
– აწი რაღა მომკლავს...
და რომ შემობრუნდა, უპეები მოსველებული ჰქონდა ცრემლით და ისე გვიღიმოდა, რომ ჩვენ ყველამ უმალ დავიჯერეთ მისი უკვდავება.
თექვსმეტი ოთახი იყო. რვა ქვემოთ და რვა – ზემოთ. ზოგს, ზოგ ოთახს – იოლად მიაგნებდი. უბრალოდ, შეხვიდოდი და მოერგებოდი. იოლად მიგიღებდა. ზოგს ჯერ აღმოჩენა სჭირდებოდა, მერე შესწავლა, მერე დამეგობრება. ან მიგიღებდა, ან უკან გამოგიშვებდა. გამოგისტუმრებდა. იოლი იყო დაბლა, თიხის ოთახში, იგივე მარანში შესვლა და შეთვისება. მხოლოდ იქ არ ეგო იატაკი. ხის უროებით საშვილიშვილოდ დატკეპნილ სოხანეზე ზამთარ-ზაფხულ იდგა წყლით სავსე თიხის დოქები, ჩაფები და ჩაფულები. თაროებზე თიხის ჯამ-ჭურჭელი ელაგა. გრძელ, ვიწრო მაგიდაზე მიჯრით ჩამწკრივებულ თიხის გობებზე ელაგა ხოლმე მწვანილი, დაფოთლილი დაფნა, შემჭკნარი ასკილი, ბროწეული, კაკალი, ვაშლი, ვარდის ფურცლები, უკვდავას, კრაზანისა და ზაფრანის ყვითელი ყვავილები... თიხის დერგებში იდო ყველი და მწნილი.
ჩუქება
