„მარად და ყველგან, საქართველოვ, მე ვარ შენთანა” (ილია ჭავჭავაძის „აჩრდილის” მიხედვით) ილია ჭავჭავაძე დიდხანს ხვეწდა და აღრმავებდა პოემა „ აჩრდილის “ მხატვრულ სისტემას. მის საბოლოო ვარიანტში კი სრულყოფილად აისახა მწერლის სათქმელი, რომელმაც ქართველი ერის ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა მოიცვა _ ეს იყო თავისუფლების მოპოვების გზის ძიება. მწერლის მთელ შემოქმედებას მსჭვალავს მამულის სატკივარი, მაგრამ „ აჩრდილში “ მას სულ სხვაგვარი მხატვრული ინტერპრეტაცია მიეცა და ქართველი ერის გადარჩენის ფილოსოფიურ, მითიურ-რელიგიური ასპექტები გამოხატა.
საქართველოს წარსულის, აწმყოსა და მომავლის დარღვეული კავშირის აღდგენის აუცილებლობა ილიამ წარმოადგინა იმგვარ მრავალმნიშვნელოვან სიმბოლოში, როგორიცაა აჩრდილი. პოემაში აჩრდილთან შეხვედრა ილიას წარმოდგენილი აქვს, როგორც მისტერია, რომლის დროსაც ხდება საიდუმლო კავშირის დამყარება ერის მითიურ სუბსტანციასთან. ეს ერთგვარად ინიციაციასაც ემსგავსება _ პოემის ლირიკული გმირი სწვდება დაფარულს, განიბრძნობა, ეზიარება საკრალურს, იღებს „ ცოდნას “ , რომელიც მას ჭეშმარიტებასთან მიაახლებს. ეს არის არა მხოლოდ უბრალო შეხვედრა საიდუმლო ძალასთან, არამედ გამოცხადების დარიცაა. გმირი განიცდის „ ეპიფანიას “ _ იგი ნათელს პირისპირ ჭვრეტს.
პოემაში აჩრდილი თვითონვე „ ხსნის “ თავის არსს:
„ მარად და ყველგან, საქართველოვ, მე ვარ შენთანა, მე ვარო შენი თანამდევი, უკვდავი სული “ .
საქართველის უკვდავი სული „ მყოფობს “ მარად და ყველგან. ეს არის წმინდა დრო და წმინდა სივრცე, სადაც ჟამი დგას და სივრცე უცვალებელია. იმავდროულად, იგი „ გამჟღავნდება “ მიმდინარე, ცვალებად, ეგრეთ წოდებულ, პროფანულ დროსა და სივრცეში. ამ „ გამჟღავნების “ მიზანი კი ერთია _ ღვთაებრივი ნებისა და საიდუმლოს მოკვდავთათვის გამჟღავნება. ჩვეულებისამებრ, ამგვარი რამ წარმოჩნდებოდა ხოლმე, როგორც ხილვა. წორედ ამგვარ ხილვაზე საუბრობს ილია პოემაში: „ მეწვივნენ იგი უცხო ხილვანი … “ , „ ნუთუ გათავდა ამით ხილვა ეს... “ იმავდროულად, ეს მამა ღმერთთან „ შეხვედრაცაა “ , ხოლო „ ძე “ , რომელსაც მამასთან მიყავს ძმები, დაცემული ადამიანები, ამ შემთხვევაში მწერალია, რომელშიც დავანებულია ქრისტე. პოემაში ეს ზიარება დახატულია იმგვარი ნიუანსებით, რომ მკითხველი გრძნობს მის ღვთაებრიობას.
„ აღმობრწყინდა მზე დიდებულადა და განანათლა ქვეყანა ბნელი “ .
პოემის მხატვრულ სისტემაში პირველადი შინაარსი ამ სტრიქონისა კარგავს მნიშვნელობას და იძენს სხვას, რომელიც ინარჩუნებს მასთან მსგავსებას, მაგრამ მეტი სიღრმე და განზოგადება მიენიჭება. მზის გამჭვირვალე სიმბოლიკა იტვირთავს წარმოდგენილი ეპიზოდის ირაციონალურ პლანში გააზრებას. ეჭვებით აღსავსე გმირი ვერ „ ენდობა “ დიდ მადლსა და სიტკბოებას _ „ სტყუისო ზეცაც და ქვეყანაცა “ , „ დუმილში რა წყევლაც არის “ , დარღვეულია კავშირი, მადლი ვეღარ აღწევს ადამიანის გულამდე, არადა, უხვად ეფინება მზისაგან “ _ ე.ი. ძალიან დაბლა დაცემულა ადამიანი და სხივებსაც ვეღარ იკრებს, მაგრამ ხდება მოულოდნელი რამ _ „ დილის სიტკბოება “ თავისას გაიტანს _ ჟამია მომდგარი. ხდება გმირის „ მომზადება “ . უპირველესად, ეს არის მისი აღვსება მთლიანად ბუნებით. ბუნების წიაღში მის არსებას განმსჭვალავს სასოება, რწმენა და სიყვარული (პავლე მოციქულის სწავლებით, ქრისტიანობის საყრდენები). ილია წერს: „ ყოვლად მხსნელმა სასოებამ მომცა ნუგეში მაცხოვნებელი “ , „ გარდმომევლინა... რწმენა “ , „ გვემული გული განცხოველდა წმიდის სიყვარულითა “ . „ რწმენის გარდმოვლენამ “ გამოიწვია მისი განწმენდა, გათავისუფლება, მომზადება დაფარულთან შესახვედრად. წმინდა სიყვარულმა განუწმინდა „ ხედვა და სმენა “ და:
„ თვალთ ჩემთ განშორდა თითქოს სიბნელე
ხედვად უცნაურთ სახილველისა.
მოეხსნა ყურთა თითქოს სიძნელე
სმენად ბუნების მეტყველებისა “ .
მზერა და სმენა გახსნილი გმირი ხვდება დაფარულს, იმავდროულად, დაკარგულსაც, რადგან ქართველებს რწმენა აღარა აქვთ არც ღვთისა და არც მამულისა. ღმერთს ვეღარ „ ხედავენ “ , მამულს ვეღარ „ პოულობენ “ .
„ აჩრდილი “ თავისი სემანტიკური მნიშვნელობით ლანდია, ანარეკლია. იგი შეიძლება გავიაზროთ, როგორც წინაპართა აჩრდილების ერთგვარი მთლიანობა, რომელსაც იხილავს პოეტი. აჩრდილი ის ჩრდილიცაა, რომელსაც განფენს ღმერთის მიერ შექმნილი სულიერი თუ უსულო საგანი. რასაც, როგორც მატერიალურ-სულიერ ერთობას, უნდა ჰქონდეს თავისი ჩრდილი. საქართველო შეიძლება გავიაზროთ ჩრდილდაკარგულად, ამ ჩრდილს კი ილიამ მიაგნო და დაუბრუნა ერს, თავისი მოწამეობრივი მსხვერპლით გამოისყიდა.
ჩრდილის დაკარგვა რომანტიზმისთვის მეტად დამახასიათებელი
ჩუქება
