მარტჳლობაჲ და მოთმინებაჲ წმიდისა ევსტათი მცხეთელისაჲ 1. წელსა მეათესა ხუასრო მეფისასა და არვანდ გუშნასპისა მარზაპნობასა ქართლისასა მოვიდა კაცი ერთი სპარსეთით, სოფლისა არშაკეთისაჲ, ძჱ მოგჳსაჲ, და წარმართ იყო იგი, და სახელი ერქუა მას გჳრობანდაკ, და დღითა ყრმა იყო იგი ვითარ ოც და ათ წლის.
და მოვიდა იგი ქალაქად მცხეთად და ისწავლებოდა ჴელსა მეჴამლეობისასა. და ხედვიდა იგი რჩულსა ქრისტეანეთასა და მსახურებასა ქრისტჱსსა და წმიდისა ჯუარისა ძალისა ჩინებასა. შეიყუარა მან რჩული ქრისტეანობისაჲ და ჰრწმენა ქრისტე. და ვითარ ისწავა მეჴამლეობაჲ, ითხოვა მან ცოლი ქრისტეანჱ და თჳთ ქრესტეანე იქმნა და ნათელი მოიღო. ხოლო ნათლის-ცემასა მისსა უწოდეს სახელი ევსტათი. და ცხონდებოდა წმიდაჲ ევსტათი ქრისტეანობასა შინა და სათნოებასა ქრისტჱსსა.
2. მას ჟამსა შეკრბეს სპარსნი, რომელნი მცხეთად იყვნეს, მეჯადაგენი და მეჴამლენი, ტოზიკობდეს. და მიავლინეს ნეტარისა ევსტათისა და ჰრქუეს: "მოვედ და გუერთე შუებასა ამას ჩუენსა".. ხოლო ნეტარმან ევსტათი განიცინნა და ჰრქუა მათ: "თქუენი ტოზიკი-ცა ბნელ არს, და თქუენ, მეტოზიკენი-ცა, ბნელ ხართ, ხოლო მე ქრისტჱს ბეჭედი მომიღებიეს და ქრისტჱს ტოზიკსა ვტოზიკობ, რამეთუ ქრისტჱს ბეჭდითა აღბეჭდულ ვარ და ბნელსა მაგას განშორებულ ვარ".
და ვითარ ტოზიკი იგი გარდაიჴადეს, შეკრბეს იგინი-ვე მეჯადაგენი და მეჴამლენი და ზრახვა-ყვეს წინაშე უსტამისსა, მცხეთელ ციხის-თავისასა, და თქუეს: "აქა კაცი ერთი არს ჩუენისა რჩულისაგანი და ჩუენ თანა ტოზიკსა არა მოვიდის და ცეცხლი არა გამოსცის და ჩუენსა რჩულსა-ცა ჰგმობს და ჩუენ გუაგინებს და იტყჳს, ვითარმედ მე ქრისტეანე ვარ-ო. ხოლო აწ შენ მოუწოდე და ჰკითხე, რამეთუ ამას ქალაქსა შინა ჴელმწიფე ხარ".
და უსტამ, ციხის-თავმან მცხეთისამან, ისმინა მათი ევსტათისთჳს და მიავლინა ერთი მჴედართაგანი მოწოდებად ნეტარისა ევსტათისა და მრისხანედ ჰრქუა: "გიწესს შენ ციხის-თავი".
ხოლო წმიდაჲ ევსტათი მცირედ შებრკოლდა და უნდა მორიდებაჲ. და მერვე განიზრახა და თქუა: "ესე მოყუასნი ჩემნი არიან, ამათგან და შევიშინო, მერმე დიდთა მთავართა წინაშე ვითარ წარვდგე?! არამედ მივიდე მისა და ცხადად აღვიარო ქრისტე, რამეთუ მასმიეს წმიდისა ევანგელესაგან, ვითარ-იგი თქუა: რომელმან აღმიაროს მე წინაშე კაცთა, აღვიარო მეცა იგი წინაშე მამისა ჩემისა ზეცათაჲსა, და რომელმან უვარ-მყოს მე წინაშე კაცთა, უვარ-ვყო იგი მეცა წინაშე მამისა ჩემისა, რომელ არს ცათა შინა". და დაიწერა ჯუარი შუბლსა და გულსა და თქუა: "უფალი ჩემ თანა".
და მოვიდა იგი ნეტარი ევსტათი და წარმოდგა წინაშე უსტამ ციხის-თავისა მცხეთელისა. და მწოდებელმან მან ჰრქუა უსტამს: "ესე არს ჩუენისა რჩულისა მამაგინებელი". და მიხედა ციხის-თავმან მან ნეტარსა ევსტათის და ჰრქუა: "შენ გეტყჳ, კაცო, მითხარ მე, რომლისა სოფლისაჲ ხარ, ანუ რომლისა ქალაქისაჲ, ანუ რომელი რჩული გიპყრიეს"?
ხოლო წმიდამან ევსტათი ჰრქუა მას: "მე სოფლისა სპარსეთისაჲ ვიყავ, ჴევისა არშაკეთისაჲ, ქალაქისა განძაკისაჲ ვიყავ. მამაჲ ჩემი მოგჳ იყო და მეცა მოგუებასა მასწავებდა, და მე მოგუებაჲ არა თავს-ვიდევ, რამეთუ განძაკს ქალაქსა ქრისტეანენი უფროჲს არიან და ებისკოპოსი და მღდელნი, და მათგან-ღა ყოველსა ზედა მივიწიე, რამეთუ უფროჲს არს ყოველსა რჩულსა ქრესტეანობაჲ, ვიდრე უღმრთოებაჲ. და აწ მე ქრისტე მრწამს და ქრისტჱს მსახურებასა შინა ვარ".
ხოლო უსტამ ციხის-თავმან ჰრქუა მას: "არავინ გიტეოს ქრისტჱს მსახურ ყოფად და, თუ მშჳდობით არა განუტეო სიცოფჱ ეგე, ტანჯვაჲ დიდი მოიწიოს შენ ზედა". ხოლო წმიდამან ევსტათი ჰრქუა: "არა ხოლო თუ ტანჯვად განმზადებულ ვარ ქრისტჱს სიყუარულისათჳს, არამედ სიკუდიდ-ცა თავი ჩემი არა მეწყალის".
ვითარ იხილა უსტამ გულს-მოდგინედ დამტკიცებაჲ ნეტარისა ევსტათისი, განიზრახა და თქუა: "ამის კაცისა პატიჟი მე არარაჲ ჴელ-მეწიფების, არცა აღბმაჲ ძელსა, არცა პყრობილებაჲ, არამედ წარუძღუანო ეგე ტფილისს ქალაქსა არვანდ გუშნასპს, ქართლისა მარზაპანსა, და, რაჲ-იგი შეჰგვანდეს, მან უყოს, რამეთუ ყოვლისა კაცისა ქართლისა მას ჴელ-ეწიფების სიკუდილი და ცხორებაჲ".
და უბრძანა უსტამ, ციხის-თავმან მცხეთისამან, ორთა მჴედართა წარყვანებაჲ ნეტარისა ევსტათისი ტფილისს. და შეკრბეს იგი-ვე მეჯადაგენი და მეჴამლენი და მოვიდეს უსტამისა და ჰრქუეს: "არიან აქა სხუანი-ცა ჩუენისა რჩულისანი და იგინი-ცა ქრისტეანე არიან, და მათი-ცა ბრძანე მოწოდებაჲ და ტფილისს მათი-ცა წარყვანებაჲ".
ხოლო უსტამ ჰრქუა მათ: "ვინ არიან იგინი"? და მათ უთხრეს სახელები მათი და ჰრქუეს: "ერთსა გუშნაკ ჰრქჳან და ერთსა ბახდიად, ერთსა ბურზო, ერთსა პანაგუშნასპ, ერთსა პეროზაკ, ერთსა ზარმილ, ერთსა სტეფანე".
და უბრძანა უსტამ მიწოდებაჲ მათი. ხოლო განკითხვაჲ მათი არარაჲ ყო, გარნა ამათ რვათაჲ-ვე შეკრვაჲ ბრძანა და წარცემაჲ ტფილისს
ჩუქება
