კედელშემორღვეულ ორსართულიან სახლთან კიაზო, ცხვირა, ტიმა, ზახაროვიჩი, ომარი, და გია ოდიშარია შემომეფეთნენ. დაქანცულები ჩანან, ესესაა ვახტანგ კიკვაძის ცხედარი გამოუტანიათ. მერაბმა დაგვრთოო წამოსვლის ნება, იქ ისედაც ბევრნი არიან და რეზოს ჯგუფს წავეხმარებითო ცოტას.
_ აი, იმ სახლში არიან ჩვენები. _ გზის გადაღმა მიმითითა კიაზომ.
_ თამაზ ბასიალაიას რა ეშველება?
_ თამაზი დაუნაღმავთ ძაღლიშვილებს, ერთი, გახსნილი სასხლეტით, მანდარინზე მიბმული ,,ლიმონკა” ამოვუღეო ჯიბიდან. იქ სიფრთხილეა საჭირო. გირჩევ, თოკი წაიღოთ, აქვე აგდია. ჩვენ რეზოს მივეშველებით.
ვეთანხმები და სამი კაცით, შიდა ჭიშკარი გავიარე, იმ მანდარინის ძირში მივედი, სადაც თამაზი მეგულებოდა. გზადაგზა ზახაროვიჩმა შემატყობინა: ,,ათი წუთის წინ მურმან კაჭკაჭიშვილს მარცხენა ხელის მტევანი წააცალაო დშკ-მ. ავტომატს უპატივებია, ერთიანად დამსხვრეულა, მაგრამ პატრონი გადაურჩენია.
კინაღამ გული შემიღონდა, მანდარინის ტოტს წავეტანე და წაქცევას ავცდი.
თამაზი იქვე იწვა, სადაც დავტოვე. ცხედარსა და მანდარინის ძირს შუა კაპრონის წვრილი ძაფი ეგდო გადაჭრილი.
ყველას სათბურის საძირკველთან ვტოვებ და მარტო ვრჩები, არავინ გვესვრის, ჩვენი თავი არა აქვთ თვითონ გაჭირვებულებს. იქ ჩემიანები უტევენ და მაგარი ბრძოლის ხმა გვესმის. თამაზისთან დავიჩოქე და ჯიბეები მოვუჩხრიკე. ოთახის გასაღებები, პირადობის მოწმობა და გასისხლიანებული, ის ნაპოვნი, ხატი ამოვუღე, სხვა ვერაფერი აღმოვუჩინე.
მარცხენა ფერდი მთლიანად გასისხლიანებული ჰქონდა. ერთი, თითქმის შეუმჩნეველი ნატყვიარი თავზეც ეტყობოდა, უსისხლო. ეს შემდეგ მოხვდა, უკვე მკვდარი იყო და სისხლგაცლილი. მე ამცდა და მას მოხვდა.
ეხლა შემიძლია ვთქვა, რომ დანაღმული არ უნდა იყოს, მხოლოდ ზურგქვეშ არ ვიცი რა ამბავია, რა მახე დამიგეს ,,ინტერნაციონალისტებმა”.
ერთი ხერხიც ცნობილია ჩემთვის, კონფედერატთა ერთი საზიზღარი ,,რაციონალიზაცია”. დამცველგამოძრობილ ხელყუმბარას ქვემოდან ამოუდებენ ცხედარს, ზედ სასხლეტზე დააწვენენ მკვდარს. ცხედრის აწევის შემთხვევაში, სასხლეტი თავისუფლდება და უკანასკნელი, ოთხი კაცი მაინც დაეცემა დაღუპული მეგობრის გვერდით.
კიმის გამოტნეული თოკი მხრებში ჩავაბი თამაზის, მეც სათბურში ჩავწექი, დასაფლეთად გავიმეტე დაღუპული მეგობარი და თოკი მოვქაჩეთ. სხვა გზა არ არსებობს, ნაღმს ვერანაირად ვერ უვნებელყოფ, თუ არა ამ ხერხით.
ტანის სიგრძეზე წამოვაჩოჩეთ, მაგრამ ბედად არაფერი მომხდარა, არაფერი აფეთქებულა.
ეხლა უშიშრად ვწევთ თამაზის და ზეწარზე ვაწვენთ. გამოვიტანეთ ძვირფასი ცხედარი და ვახტანგის გვერდით დავაწვინეთ.
თურმე რას შეუძლია გაუძლოს ადამიანის გულმა. მიკვირს, როგორა ვარ ცოცხალი.
ვურეკავ დათოს. ტრანსპორტის გამოგზავნას შემპირდა.
გადარბენებით მივრბივარ რეზოსთან, შევვარდი ორსართულიან სახლში, უკან ზახაროვიჩი მომდევს. აქ ბრძოლა დუღს.
პირველად ექიმი, თამაზ ქაჯაია შემომხვდა, კინდღის გმირი. შტაბისტები გუშინ დილით წავიდნენ, დოხტურს კი რეზო მოუძებნია. იცის, რომ აქ უფრო საჭიროა, როგორც ექიმი და როგორც მებრძოლი.
დავინახე ჩხვინდი, ომარი, ტიმოხა და დანარჩენებიც. რეზო და კიაზო გრძელი აივნის ბოლოს დგანან და ისვრიან, ისვრიან სხვებიც. მოპირდაპირე მხრიდანაც მჭიდრო ცეცხლით პასუხობენ. ჩვენს ყუმბარმტყორცნს ყუმბარმტყორცნითვე უპასუხეს და კედლის ნაწილი ჩამოანგრიეს.
_ სად მიჩერჩეტობ, წაგაცლიან მაგ კაპიკიან თავს. _ ვიღაცას აფრთხილებს რეზო ზარია და აბრუნებს უკან. დაუღია თავის გაფანჩულულვაშიანი პირი და ყვირის ეს უზრდელი, ტყეში გონია თავი. არ უვარგა სწავლა-განათლება, ტყვილა გავზარდე სანკტ-პეტერბურგის სატყეო აკადემიაში.
კიაზოს ბიჭებს ვუჩივლე, არ მიჯერებენ, თავს არ უფრთხილდებიან_თქო, ვუთხარი. მეთაური იცინის, გაფარჩხულ და გაჭვარტლულ ულვაშებში ძლივს მოუჩანს კბილები.
_ მოდი და იმუშავე ახლა თქვენისთანა შტერებთან.
დახოცილების გამოყვანა მოვახსენე და ჩვენს პოზიციებზე გავიქეცი. ბიჭიკოს წამოყვანა ვცადე, რას დაჩერჩეტობ-მეთქი ამ ხნის კაცი, მაგრამ რეზოს ზურგს ამოეფარა და არაფერი გამომივიდა.
ზემოთ ქვარაიას გამოგზავნილი არტილერისტები დამხვდნენ, ქვემეხის დასაყენებელ ადგილს ეძებდნენ. მწვანე სახლის დანგრევას აპირებენ პირდაპირი დამიზნებით, ზემოდან, მაგრამ არაფერი გამოუვიდათ, შესაფერისი პოზიცია ვერ შეარჩიეს და წავიდნენ. აქ უკვე ოდნავ მიწყნარდა.
შუადღეზე ისევ ქვევით მივრბივარ.
მწვანე სახლი, მტრის უკანასკნელი ციტადელი, დაცემულა უკვე, ამ ოპერაციაში ჩვენებსაც მიუღიათ მონაწილეობა, კარგად უბრძოლიათ. კარგად, გონივრულად, და, რაც მთავარია, ვაჟკაცურად იომა ამ სახლების გარნიზონმა. მათი თავგანწირვა და შესაშური პროფესიონალიზმი მართლაც განსაცვიფრებელია. ვაჟკაცობა მტრისაც მოსაწონია.
ვაჟკაცობა სანაქებო იყო, მაგრამ საკვირველი სადიზმიც იგრძნობოდა მათ მოქმედებაში, არავის ინდობდნენ და ზურგში ესროდნენ პარლამენტიორებს, მათსავე გადასარჩენად მოსულებს. სადიზმის მეტს ვერაფერს დაარქმევ თამაზ ბასილაიას დანაღმვას.
ერთი საათის წინ აქ მათი დაჭრილის ბღავილი გავიგონე.]
_ Братья грузины! Я тяжело ранен. Хочу сдаться, но не разрешают. Спешите братцы, спасите...
ამის დაძახება მოასწრო და უცებვე გაჩუმდა. შეიძლება გააჩუმეს კიდეც. არ ვიცი.
როცა ჩვენებმა ეს სახლები აიღეს, შიგ არავინ დახვედრიათ, არც საღი შეხვედრიათ და არც დაჭრილები უნახავთ. დახოცილები ან დამარხეს, ან თან წაიღესო, მითხრეს ჩვენებმა. ნახევრად დანგრეულ სარდაფებში გასისხლიანებული ჯავშანჟილეტები ეყარაო მხოლოდ.
სასტიკად დაქანცული ბიჭები ზემოთ ავიდნენ. იქ მიწაყრილებში მიეგდნენ და გემრიელად დაიძინეს მზისგულზე.
მე საველე შტაბში მივდივარ. მალე დიდმა თვითმცლელმა ,,კამაზმა” გამოასვენა დახოცილები. ბორბალზე ავძვერი და ძარაში ჩავიხედე. უძრავად წვანან ვახტანგ კიკვაძე, იური ომანაძე, გურჯი კოპალიანი. გია შამუგია და კიდევ ბევრი შესანიშნავი ვაჟკაცი. თამაზ ბასილაია და კიდევ რამდენიმე დახოცილი სანიტარული მანქანით წამოუსვენებიათ. ყველანი, სამშობლოს თავისუფლებას ზვარაკად შეწირული ბიჭები, მორგში წაიღეს. წავიდნენ უკვდავები.
ავდივარ ზევით. უმეტესობას სძინავს მშვიდი, უშფოთველი ძილით ძინავთ ვალმოხდილ ბიჭებს, მშობლიურ მიწას ჩახუტებულებს.
ეს ბრძოლაც დამთავრდა. მაგრამ არა, უცებ ავტომატური იარაღის სროლა ატყდა. გაღმა ესვრიან ბიჭები რაღაცას. ვხედავ, დაჭრილი მოუკოტრებია ჯარისკაცს და აჩადარის ხიდს ზემოთ მოსახვევისაკენ მიჰყავს აღმართში. მარჯვენა ფეხზე კოჭლობს, ეტყობა, თვითონაც მძიმედაა დაჭრილი. მსროლელებმაც შეამჩნიეს ეს და ცეცხლი უცბადვე შეწყდა. დიდი გაჭირვებით მიაღწია სამანქანო გზას, აქ წელში გამართვის საშუალება მიეცა და ნაბიჯსაც უმატა. კოჭლობით, მაგრამ შედარებით სწრაფად მიაღწია მოსახვევს, სადაც ერთ დროს სნაიპერი იყო ჩასაფრებული. ორნი შემოხვდნენ საკაცით და ტვირთისგან გაათავისუფლეს, დაჭრილი საკაცეზე დააწვინეს და სწრაფად მიეფარნენ კლდის ქიმს.
კოჭლი მობრუნდა, მთელი ტანით დადგა და მუშტი მოგვიღერა. მაინც არავის უსვრია.
კარგი ვაჟკაცი ყოფილაო, _ მეუბნება გოდერძი. მეც ვეთანხმები, ვუდასტურებ.
მალე მოტორის ხმაც მოგვესმა სანატრელ სიჩუმეში. სოჭისკენ წაიყვანეს დაჭრილები. აქედან ფსოუმდე კაციშვილი არ იდგა მაშინ. ჩვენც სოხუმში ვბრუნდებით. რამდენიმე დღე და იმდენივე ღამე გადადიოდნენ გაღმა აქ დარჩენილი ნაწილების მებრძოლები და ნადავლი იარაღი ბლომად გადმოუტანიათ თურმე.
ჩუქება
