წინათქმა
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ საბჭოთა პერიოდზე და მის სპეცსამსახურებზე რუსეთში და საზღვარგარეთ ბევრი საინტერესო ლიტერატურული თუ პუბლიცისტური ნაწარმოები გამოიცა. მათში უნიკალურ საარქივო მასალებზე დაყრდნობით გაანალიზებულია საბჭოური ცხოვრების წესი და საბჭოთა სპეცსამსახურების საქმიანობის ავ-კარგი. განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობენ საბჭოთა დაზვერვის მიერ საზღვარგარეთ ჩატარებული სპეცოპერაციები, რომლებიც სპეცსამსახურებისათვის საინტერესო პიროვნებების გადმობირებასთან, სპეციალური ღონისძიებების გატარებასთან და პოლიტიკური მოწინააღმდეგეების ანგარიშსწორებასთან, მათ ფიზიკურ ლიკვიდაციასთანაა დაკავშირებული.
მკითხველში დიდ ინტერესს იწვევს გასული საუკუნის 20-30 წლებში რუსეთის იმპერიიდან საზღვარგარეთ დევნილთაგან ჩამოყალიბებულ ანტისაბჭოთა პოლიტიკურ ემიგრაციაში განვითარებული მოვლენები და სამშობლოდან იძულებით გადახვეწილთა მიმართ სპეცსამსახურების მიერ გატარებული სპეციალური ღონისძიებები.
რუსეთის საგარეო დაზვერვამ თავდაპირველად დიდი ყურადღება დაუთმო წარსული ამბების სამსჯავროზე გამოტანას, გაუხსნა რა გზა საბჭოთა დაზვერვის არქივებისაკენ შესაბამისი დარგის სპეციალისტებს და ისტორიკოს-მევლევარებს. მათ შორის უმეტესობა დაზვერვის ყოფილი მუშაკი იყო. 2000 წლის 5 იანვარს, რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურის დირექტორის ბრძანებით, საუკეთესო ნამუშევრისათვის დაარსდა პრემია ლიტერატურისა და ხელოვნების დარგში.
2000 წლის 20 დეკემბერს, რუსეთის (სსრ კავშირის) საგარეო დაზვერვის 80 წლისთავთან დაკავშირებით, პრემიები გადაეცათ პირველ ლაურეატებს: თ.ქ. გლადკოვს, მწერალს, ნ.ი. კუზნეცოვზე შექმნილი დოკუმენტური თხზულებისათვის „С места преступления скрылся...“; რუსეთის საგარეო დაზვერვის ვეტერანს ვ.ა. კირპიჩენკოს მემუარული ჟანრის წიგნისათვის „Разведка: лица и личности“ და ე.ე. პოტიევსკის, კინორეჟისორს, რუსეთის საგარეო დაზვერვის ისტორიისადმი მიძღვნილი დოკუმენტური ტელეფილმების ციკლისათვის.
სამწუხაროდ, საქართველოში არათუ დაზვერვის, არამედ, ზოგადად, სპეცსამსახურების საქმიანობის, განსაკუთრებით საბჭოთა პერიოდის, შესწავლას არ მიეცა ორგანიზებული ხასიათი და არ მოხდა ამ მიმართულებით სამეცნიერო საქმიანობის მხარდაჭერა. თუ მხედველობაში არ მივიღებთ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საინფორმაციო-ანალიტიკური დეპარტამენტის საარქივო სამმართველოს მხარდაჭერით გამოცემულ ჟურნალს „საარქივო მოამბეს“, რომელიც მცირე ტირაჟის გამო საზოგადოების ფართო ფენებისათვის, ჯერჯერობით, ხელმიუწვდომელია.
საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებას მოჰყვა ბოლშევიკური რეპრესიები, რამაც აიძულა დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობა და მისი მომხრეები საზღვარგარეთ გადახვეწილიყვნენ იმ იმედით, რომ მეგობარი ქვეყნების მხარდაჭერითა და საკუთარი მცდელობით დაიბრუნებდნენ ძალით წართმეულ ქართულ სახელმწიფოებრიობას. თუმცა, ასე არ ფიქრობდნენ ბოლშევიკები, რომლებმაც საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების პირველივე დღეებიდან დაიწყეს ბრძოლა ქართული ანტისაბჭოთა ემიგრაციის წინააღმდეგ. ისინი ფიქრობდნენ, რომ ანტისაბჭოთა საქმიანობა საქართველოში იკვებებოდა საქართველოს სოციალ-დემოკრატთა საზღვარგარეთის ბიუროსა და სხვა დევნილი ანტისაბჭოთა პოლიტიკური ძალების მიერ, რომელთაც ზურგს უმაგრებდნენ უცხო ქვეყნის სპეცსამსახურები. აქედან გამომდინარე, საბჭოთა ხელისუფლება ყველა ღონეს ხმარობდა ქართული ემიგრაციის დისკრედიტაციისათვის, დაშლისათვის, ისედაც დაპირისპირებულ ქართველთა კიდევ უფრო დაქსაქსვისათვის და ემიგრანტი-ლიდერების ფიზიკური განადგურებისათვისაც კი. „... Я слышком много знал об операциях, которые он (იგულისხმება ბოგდან ქობულოვი – გ.ს.) и Берия проводили против грузинских емигрантов в Париже“, – იტყვის მოგვიანებით თავის მემუარებში (1997 წ.) გენერალი პავლე სუდოპლატოვი.
მიუხედავად მსოფლიოში და საბჭოთა კავშირში არსებული ვითარებისა, ქართული ემიგრაცია ფარ-ხმალს არ ყრიდა და ცდილობდა, რითაც შეეძლო, ხელი შეეწყო საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის. მათი ერთი ნაწილი ამ კეთილშობილური მიზნის ასრულებაში მთავარ როლს საზღვარგარეთის ქვეყნების პოლიტიკურ, სამხედრო და ფინანსურ მხარდაჭერას ანიჭებდა. შესაბამისად, მათგან სუბსიდიების მიღება და ცალკეულ სპეციალურ ღონისძიებებში მონაწილეობა ქართველ ემიგრანტთა ამ ნაწილს ყველა თვალსაზრისით გამართლებულად მიაჩნდა, მაგრამ როგორც ისტორიამ არაერთგზის დაადასტურა, დიდი „დერჟავების“ მიზნები პატარა ქვეყნებთან მიმართებაში ხშირად ამ უკანასკნელთა სურვილს არ ემთხვევა.
წლების მანძილზე ქართული ანტისაბჭოთა პოლიტიკური ემიგრაციით არაერთი ქვეყანა და მათი სპეცსამსახურები იყვნენ დაინტერესებულები. ყველაფერი დამოკიდებული იყო ამა თუ იმ ისტორიულ ეტაპზე შექმნილ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ვითარებაზე და იმაზე, თუ რა მიზნები ამოძრავებდათ მსოფლიოს წამყვან ქვეყნებს.
შესაბამისი ინფორმაციის ნაკლებობის გამო, ძნელია სრულად აღწერა და ზედმიწევნით ზუსტად გაშუქება რამდენიმე ათეული წლის წინანდელი მოვლენებისა, თუმცა, მომავალში, მეცნიერთა და სპეციალისტთა აქტიური მონაწილეობით, ბევრი რამის დაზუსტება და გარკვევა იქნება შესაძლებელი.
წიგნში მოთხრობილი ამბები, ცალკეული პუბლიკაციების სახით, ქვეყნდებოდა ქართულ ჟურნალ-გაზეთებში, რასაც არაერთგვაროვანი რეაქცია მოჰყვა. სხვადასხვა ისტორიულ ბატალიებში მონაწილე ქართველების ბედით ბევრი მათი ნათესავი და ახლობელი დაინტერესდა. იყო უსიამოვნო სატელეფონო ზარიც, თუმცა ვფიქრობთ, რომ ისტორიული სიმართლე, როგორი მწარეც არ უნდა იყოს ის, ერთხელ აუცილებლად უნდა ითქვას.
ამის გაკეთება მნიშვნელოვანია თუნდაც იმიტომ, რომ აუცილებელია შევიგრძნოთ უახლესი ისტორიული წარსული და არ დავუშვათ ის შეცდომები, რომლებიც ჩვენმა წინაპრებმა, ნებსით თუ უნებლიეთ, თუნდაც სამშობლოს სიყვარულით დაუშვეს. თუმცა, არც მათი თავდადება და მამულიშვილობა უნდა დაგვავიწყდეს.
მკითხველისათვის შემოთავაზებული მოკრძალებული ჩანაფიქრის მიზანი საქართველოს უახლესი ისტორიის ურთულეს ლაბირინთებში გარკვევის მცდელობაცაა. თემის სპეციფიკურობიდან გამომდინარე, საზოგადოების სამსჯავროზე წარმოდგენილი ეს ნაშრომი უნებლიე შეცდომებისა
ჩუქება
