New Grave World
ამჟამად ზაგრებში მცხოვრები სერბი მწერლის, მილოშ არმიჩის, დეტექტიურ რომანში „ New Grave World “ მოქმედება ხდება სერბეთის არმიის მიერ კონტროლირებულ კოსოვოს ნაწილში. რომანის სიუჟეტი ტელესერიალ „ კოლომბოსავით “ ვითარდება: დასაწყისში აღწერილია მკვლელობა, შემდეგ ირკვევა, თუ როგორ იგეგმებოდა იგი, ბოლოს კი ვიგებთ მკვლელობის მოტივს. შემთხვევათა ამ სამი ბლოკის გადმოცემის ფონია სამხედრო პოლიციის მიერ წარმოებული გამოძიება. ამ ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი და თანამედროვე რომანის კითხვისას, მკითხველი აღმოაჩენს, რომ გადმოცემული შემთხვევების მიმდევრობა ლიტერატურული ხერხი კი არა, რეალური ვითარების აღწერაა; ვკითხულობთ ამბავს, სადაც ჯერ ხდება მკვლელობა, შემდეგ ამ მკვლელობის დაგეგმვა და მკვლელების მიერ თვითგამოაშკარავების შესაძლებლობების კვლევა, ხოლო შემდეგ წარმოიშობა ამ მკვლელობის ჩადენის სურვილი და მოტივი. შემთხვევათა ეს რეალური მიმდევრობა გამაგრებულია და განამდვილებულია იმითაც, რომ გამოძიება მიმდინარეობს „ თანმიმდევრულად “– ანუ, გვამის აღმოჩენის შემდეგ ინიშნება გამომძიებელი, გაიხსნება საქმე და ა.შ. სამხედრო მართლმადიდებელი მღვდელი, რომელიც ჩესტერტონის მამა ბრაუნს წააგავს, ხვდება, თუ რა შემთხვევასთან აქვს საქმე. ამის შემდეგ ის უბრალოდ ელოდება, როდის დაიწყება მკვლელობისათვის მზადება და მოხდება მკვლელობის მოტივის ფორმირება.
აღსანიშნავია მილოშ არმიჩის რომანის დასასრული: მკვლელები და მათი გავლენიანი მეგობრები აცხადებენ, რომ მღვდელი გაგიჟდა, და უპირებენ ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში მოთავსებას. სერბეთის საეკლესიო წრეების მმართველობა სამხედრო მღვდელს მწვალებლობაში ადანაშაულებს. რამდენიმე მღვდელი, მათ შორის ადრე სამხედრო მღვდელთან დაპირისპირებული მისი ზედმეტი ტოლერანტულობის გამო, მხარს უჭერს მას და ცდილობს, საზოგადოებრივი აზრის მხარდაჭერა მოიპოვოს. საქმეში რამდენიმე არასამთავრობო აქტივისტიც ერთვება, თუმცა უშედეგოდ. სამხედრო მღვდლის მხარდამჭერებს უჭირთ ახსნა, რატომ არ არის მღვდელი „ფსიქიკურად არამდგრადი“ და ამჯერად რა შუაშია სერბეთის საეკლესიო წრეების რეტროგრადობა და მათი კავშირი რუსეთის ეკლესიასთან.
ცნობილი არგენტინელი კრიტიკოსი, ორანდო გარსია ლუსიენდე სტატიაში „ Signs of Future “, რომელიც პოსტკომუნისტური ქვეყნების ლიტერატურაში სამხრეთამერიკელი მწერლების გავლენას ეძღვნება, მილოშ არმიჩის ამ მოთხრობაში ხედავს ბორხესის, კასავეედას და კასარესის კვალს, თუმცა აღნიშნავს, რომ ასეთი გაბედული ნაბიჯი არც ერთ მათგანს არ გადაუდგამს, და „ New Grave World “-ში განხორციელებული რეალობის არანაკლებ გაბედულ ინტერპრეტაციას გვთავაზობს: სამყარო, წერს ლუსიენდე, გამუდმებით იცვლება, თანაც – ცნობიერების გავლენით. არმიჩის რომანში აღწერილი რეალობა ჩვენი სამყაროა, რომელიც ასეთი გახდა მას შემდეგ, რაც ტექსტს, ტექსტურობასა და ტექსტის ქმნადობას მთავარი და გადამწყვეტი მნიშვნელობა მიენიჭა. ეს ამბავი დაიწყო პლატონის მიერ დიალოგების წერით, მაგრამ აშკარა და ცხადი გახდა ჩვენს დროში, როდესაც ყველაფერი ტექსტად გამოცხადდა და როდესაც სამყაროს შეხედეს, როგორც ტექსტს. სამყარომაც არ დააყოვნა ტექსტად ქცევა. სამყაროს ტექსტურობის ნიშნები თანდათან სულ უფრო და უფრო გამოჩნდება. საბოლოო ჯამში, „სამყაროს ტექსტად ქცევა“მეტაფორაა, – ამბობს ლუსიენდე, – რაც ნიშნავს რეალობის ქრონოლოგიური განვითარების ფორმიდან სიუჟეტური განვითარების ფორმაზე გადასვლას. თანდათან ჩვენს გარემოში მოვლენები სიუჟეტურ დროში დაიწყებს არსებობას.
სტატიის ბოლოს ლუსიენდე ცდილობს სერიოზულობა დაუკარგოს თავის თეორიას, ის მილოშ არმიჩის „ New Grave World “-ს უმბერტო ეკოს „ ვარდის სახელის “ პაროდიად აცხადებს და ამბობს, რომ არმიჩის ეს რომანი ეკოს, ჩესტერტონის, ბორხესის, კასარესისა და ტარანტინოს „ მაკულატურის “ წინამორბედი, მათი ფანტასტიკური სიუჟეტების ძირითადი იდეის (core idea) მატარებელი შეიძლება იყოს. მით უმეტეს, რომ სამოქალაქო ომი, რომელიც ბორხესმა გახსენებით და გადმოცემით იცის, არმიჩისათვის ხორციელდება იმ გარემოში, სადაც ის წერს „ New Grave World “-ს.
ჩუქება
