ყური მიუგდე ქარის სიმღერას - 1 "ისეთი რამ, რასაც იდეალური ტექსტი ჰქვია, არ არსებობს, ისევე როგორც არ არსებობს იდეალური სასოწარკვეთა".
ეს ერთმა მწერალმა მითხრა, რომელიც შემთხვევით გავიცანი სტუდენტობისას. თუ რას ნიშნავდა სინამდვილეში, გაცილებით გვიან მივხვდი, მაგრამ მაშინ ამან, სულ ცოტა, მანუგეშა მაინც. იდეალური ტექსტი არ არსებობს – მორჩა და გათავდა. მიუხედავად ამისა, ყოველთვის, როცა წერაზე მიდგებოდა საქმე, სასოწარკვეთა შემიპყრობდა, იმიტომ რომ იმ საგნების არეალი, რომლებზეც შემეძლო წერა, შეზღუდული იყო. მაგალითად, სპილოზე კიდევ შემეძლო დამეწერა რაღაც, მაგრამ იმაზე, თუ როგორ უნდა მოვქცეოდი სპილოს – თითქმის არაფერი. აი, ეგრეა საქმე.
რვა წელი იდგა ჩემ წინ ეს დილემა. მთელი რვა წელი. ცოტა არ არის. მაგრამ სანამ ჯერ კიდევ სწავლობ რაღაცას, დაბერება არც ისეთი მტანჯველია, თუმცა მხოლოდ მაშინ, თუ ამაზე აბსტრაქტულად იმსჯელებ.
დაახლოებით ოცი წლის ასაკიდან ერთთავად ვცდილობ, სწორედ ასე ვიცხოვრო. ვერ დაითვლი, რამდენჯერ მომხვდა ამის გამო, რამდენჯერ მომატყუეს, რამდენჯერ ვერ გამიგეს, მაგრამ იმავდროულად შესანიშნავი გამოცდილებაც მივიღე. მოდიოდნენ ვიღაცები, მელაპარაკებოდნენ, გრუხუნით გადამივლიდნენ, როგორც ხიდს და უკანმოუხედავად მიდიოდნენ. მე ჩუმად ვიჯექი, პირში წყალჩაგუბებული, არაფერს ვყვებოდი. აი, ასე შევხვდი იმ წელიწადს, როცა ოცდაათი უნდა შემსრულებოდა.
ახლა ვფიქრობ, ავდგები და მოვყვები-მეთქი.
რა თქმა უნდა, ეს არც ერთ ჩემს პრობლემას არ გადაწყვეტს, თან ვშიშობ, რომ ამის შემდეგაც ყველაფერი თავ-თავის ადგილას დარჩება. ბოლოს და ბოლოს, ტექსტის შედგენა განკურნების საშუალება არ არის. ეს მხოლოდ თვითგანკურნების უმწეო მცდელობაა. არადა, ყველაფრის გულახდილად მოყოლა საშინლად ძნელია. რაც უფრო მეტად ვცდილობ, გულახდილი ვიყო, მით მეტად იძირება წყვდიადში მართალი სიტყვები.
არა, სულაც არ ვცდილობ თავის მართლებას. ყოველ შემთხვევაში, ის, რაც აქ წერია, საუკეთესოა, რაც დღეისთვის შემიძლია. ვერაფერს დავამატებ. იცით, რას ვფიქრობ? უცებ მომავალში რომ აღმოვჩნდე – რამდენიმე წლით ან რამდენიმე ათეული წლით – ნეტავ როგორი ვიქნები განკურნებული? მაშინ ჩემი სპილოები ველზე დაბრუნდებიან და მეც ამაზე გაცილებით ლამაზ სიტყვებს ვიპოვი.
* * *
რაც შეეხება წერას, ამ მხრივ ძალიან ბევრი ვისწავლე დერეკ ჰარტფილდისგან. შეიძლება ითქვას, რომ თითქმის ყველაფერი. თვითონ ჰარტფილდი, სამწუხაროდ, ყველა თვალსაზრისით უნაყოფო მწერალი იყო. წაიკითხავთ და თვითონვე ნახავთ. მოუქნელი ტექსტი, სულელური თემები, უინტერესო სიუჟეტები. თუმცა ამ ყველაფრის მიუხედავად, ის იმ მცირერიცხოვან მწერალთა რიცხვს ეკუთვნის, რომლებსაც ტექსტიდან იარაღის გაკეთება შეუძლიათ. ვფიქრობ, თავისი თანამედროვეების, მაგალითად, ჰემინგუეისა და ფიცჯერალდის გვერდით რომ დაეყენებინათ, ნაღდად არ წააგებდა ორთაბრძოლას. უბრალოდ, ჰარტფილდმა სიცოცხლის ბოლომდე ვერ შეძლო ზუსტად განესაზღვრა, ვინ იყო მისი მეტოქე. სწორედ ესაა ფარტფილდის უნაყოფობის მიზეზიც. რვა წელი და ორი თვე იბრძოდა უშედეგოდ, მერე კი მოკვდა. 1938 წლის ერთ მზიან კვირა დილით მარჯვენა ხელში ჰიტლერის პორტრეტითა და მარცხენაში ქოლგით ემფაიარ-სთეით-ბილდინგის სახურავიდან გადმოხტა. მის სიკვდილს, ისევე როგორც სიცოცხლეს, განსაკუთრებული მითქმა-მოთქმა არ გამოუწვევია.
ჰარტფილდის პირველი წიგნი შემთხვევით ჩამივარდა ხელში. ისინი ხელმეორედ არავის გამოუცია. მაშინ საშუალო საფეხურის მეორე კლასში ვიყავი და საზარდულთან კანის დაავადებით ვიტანჯებოდი. ბიძაჩემი, რომელმაც ეს წიგნი მაჩუქა, სამი წლის შემდეგ ნაწლავების კიბოთი დაავადდა. ერთიანად აკუწეს, პლასტიკატის მილები ჩაუდგეს ყველა შესასვლელ-გამოსასვლელში და მას შემდეგ, რაც ეს ჯოჯოხეთი გაიარა, მოკვდა. უკანასკნელად რომ ვნახე, ყავისფერი ედო, ისე იყო დანაოჭებული, ბებერ მაიმუნს ჰგავდა.
სულ სამი ბიძა მყავდა. ერთი სადღაც შანხაის გარეუბანში მოკვდა ომის დამთავრებიდან ორი დღის შემდეგ. თავისსავე ჩადებულ ნაღმს დააბიჯა ფეხი. ცოცხლებში დარჩენილი ერთადერთი ბიძა ილუზიონისტი გახდა და იაპონიის მთელ კურორტებს უვლის.
* * *
ჰარტფილდი ასე ამბობდა კარგ ტექსტზე: "წერის პროცესი სხვა არაფერია, თუ არა დისტანციის დაზუსტება მწერალსა და მის გარშემომყოფთ შორის. აქ გრძნობები კი არა, სახაზავია საჭირო" ("რა არის ცუდი იმაში, თუ კარგად ხართ", 1936 წ.). სახაზავი ჩავბღუჯე ხელში და მორიდებით მივიხედ-მოვიხედე. ეს ზუსტად პრეზიდენტ კენედის სიკვდილის წელს იყო. გამოდის, რომ უკვე 15 წელიწადი გავიდა. მთელი 15 წელიწადი ყველას და ყველაფრის გადაყრით ვიყავი დაკავებული. ისე, როგორც მწყობრიდან გამოსული თვითმფრინავიდან შესამსუბუქებლად ყრიან ყველაფერს – ჯერ ბარგს, მერე სავარძლებს, ბოლოს კი ისედაც გაუბედურებულ ბორტგამცილებელს. მეც, აი, ასე თხუთმეტი წელი ვყრიდი ყველაფერს, მაგრამ სანაცვლოდ თითქმის ვერაფერი მივიღე.
მაინცდამაინც დარწმუნებული არ ვარ, რომ სწორად ვიქცეოდი. უეჭველად შევმსუბუქდი, მაგრამ შიშის ზარს მცემს იმის გაფიქრება, თუ რა დარჩება ჩემგან, როცა სიკვდილთან შეხვედრა მომიწევს. ნუთუ მხოლოდ ძვლები? "როცა სულში ბნელა, მხოლოდ ბნელ სიზმრებს ხედავ. მაგრამ თუ უკუნი სიბნელეა,