უცნაური ბუნება პირველი კლასის კუპე.
ჟოლოსფერ, ხავერდგადაკრულ, დივანზე ახალგაზრდა ეშხიანი ქალბატონი წამოწოლილა. ძვირფასი ფოჩებით დამშვენებული მარაო ჭრიალებს. პენსნე ლამაზი ცხვირიდან ქალს წამდაუწუმ უვარდება. როგორც ტალღებზე ნავი, გულსაბნევი მკერდზე ისე ადის და ჩადის. აღელვებულია... პირდაპირ, მომცრო დივანზე, გუბერნიის საგანგებო დავალებათა მოხელე ზის, ახალგაზრდა, ნაკითხი მწერალი, რომელიც გუბერნიის ცნობის ფურცელში პატარა მოთხრობებს აქვეყნებს, ანდა, როგორც თვითონ უწოდებს - „ ნოველებს ” მაღალი წრის ცხოვრებიდან... ქალსის ის სახეში უყურებს, მცოდნის იერით მიშტერებია. აკვირდება, სწავლობს, ეცნობა ამ ექსცენტრიკული, უცნაური ბუნების ადამიანს, ესმის, სწვდება მას... ქალის სული, მთელი ფსიქოლოგია ხელისგულზე აქვს გადაშლილი.
- ოჰ, თქვენი მესმის! - ამბობს საგანგებო დავალებათა მოხელე, თან სამაჯურთან ახლოს ქალს ხელზე კოცნის. - თქვენი მგრძნობიარე, გულისხმიერი სული ლაბირინთიდან გამოსასვლელს ეძებს... დიახ! ბრძოლა საშინელია, შემზარავი, მაგრამ... გულს ნუ გაიტეხთ! დიახ, თქვენ გაიმარჯვებთ!...
- დაწერეთ ჩემ შესახებ, ვოლდემარ! - ამბობს ქალი, თან ნაღვლიანად იღიმება. - ჩემი ცხოვრება ისეთი სისხლსავსე, მრავალფეროვანი და ჭრელია... მაგრამ მთავარი ის არის, რომ უბედური ვარ! დოსტოევსკისეული წამებული გახლავართ... აჩვენეთ სამყაროს ჩემი სული, ვოლდემარ, აჩვენეთ ეს საბრალო სული! თქვენ ფსიქოლოგი ხართ. ერთი საათიც არ გასულა, რაც კუპეში ვსხედვართ და ვსაუბრობთ. თქვენ კი უკვე სრულად, სრულად ჩაწვდით ჩემს ხასიათს.
- მომიყევით! გევედრებით, მომიყევით!
- მისმინეთ! ღარიბი მოხელის ოჯახში დავიბადე. მამაჩემი კეთილი კაცი იყო, ჭკვიანი, მაგრამ... თავისი დროისა და გარემოს ღვიძლი შვილი იყო... vous comperez[1] … არ ვადანაშაულებ ჩემს საცოდავ მამას. სვამდა, ბანქოს თამაშობდა... ქრთამს იღებდა... დედა კი... რა უნდა ვთქვა! სიღარიბე, ლუკმა პურისათვის ბრძოლა, უბადრუკობის შეგრძნება... ოჰ, ნუ მაიძულებთ, გავიხსენო! გზა თვითონ უნდა გამეკაფა... ინსტიტუტში დამახინჯებული აღზრდა, სულელური რომანების კითხვა, სიყმაწვილის შეცდომები, პირველი გაუბედავი სიყვარული... და გარემოსთან ბრძოლა? საშინელებაა! ეჭვები? და ტანჯვა-წამება, რომელიც ცხოვრებისადმი, საკუთარი თავისადმი ურწმუნოებას ბადებს?.. აჰ! თქვენ მწერალი ხართ და ჩვენ - ქალებს კარგად გვიცნობთ. სწორად გამიგეთ... საუბედუროდ, ხელგაშლილი ადამიანი ვარ... ბედნიერებას ველოდი, თან როგორს! ადამიანად ყოფნა მწყუროდა! დიახ! ადამიანად ყოფნა - ამაში ვხედავდი საკუთარ ბედნიერებას!
- მშვენიერებავ! - ლუღლუღებს მწერალი, თან ქალს სამაჯურთან ახლოს ხელზე კოცნის. - თქვენ კი არ გკოცნით, საოცრებავ, არამედ ადამიანის ტანჯვას! გახსოვთ რასკოლნიკოვი?[2] სწორედ ასე კოცნიდა.
- ოჰ, ვოლდემარ! დიდება მჭირდებოდა... ხმაური, ბრწყინვალება, ისე როგორც, არ მომერიდება, ვთქვა, ყველა გამორჩეულს. რაღაც განსაკუთრებული მწყუროდა... არაქალური! და აი... აი, შემთხვევით გადავეყარე მდიდარ, მოხუც გენერალს... სწორად გამიგეთ, ვოლდემარ! ეს მსხვერპლშეწირვა იყო, თვითაღკვეთა, ხომ გესმით! სხვანაირად მოქცევა არ შემეძლო. ოჯახი გავამდიდრე, მოგზაურობა დავიწყე, სიკეთეს ვაკეთებდი... მაგრამ როგორ ვიტანჯებოდი, როგორი აუტანელი, უხამსი იყო ჩემთვის გენერლის ალერსი. თუმცა, სამართლიანად უნდა ვაღიარო, რომ თავის დროზე მამაცურად იბრძოდა. იყო წუთები... საშინელი წუთები! მაგრამ ის აზრი ძალას მმატებდა, რომ მოხუცი, დღეს თუ არა ხვალ, გარდაიცვლებოდა და როგორც მსურდა, ისე ვიცხოვრებდი. საყვარელ ადამიანს მივენდობოდი, ბედნიერი ვიქნებოდი... ვოლდემარ, ასეთი ადამიანი არის! ღმერთია მოწმე, რომ არის!
ქალი გამალებით აქნევს მარაოს, სადაცაა ტირილს დაიწყებს.
- მოხუციც გარდაიცვალა... ცოტაოდენი რამ დამიტოვა. ჩიტივით თავისუფალი ვარ. ახლა კი ცხოვრებაც ბედნიერებაა … ასე არ არის, ვოლდემარ? ბედნიერებამ კარზე მომიკაკუნა. საკმარისია შემოვუშვა, მაგრამ... არა! მისმინეთ, ვოლდემარ, გაფიცებთ! ახლა კი უნდა მივენდო საყვარელ ადამიანს, მისი მეგობარი, დამხმარე, მისი იდეების მატარებელი გავხდე, ბედნიერი ვიყო... დავისვენო... ამ ქვეყნად ყველაფერი როგორი უხამსი, საზიზღარი და სულელურია! რა საძაგლობაა ყველაფერი, ვოლდემარ! უბედური ვარ, უბედური, უბედური! წინ კვლავ დაბრკოლება მეღობება! ისევ ვგრძნობ, რომ ჩემი ბედნიერება შორსაა, შორს! ოჰ, რომ იცოდეთ, როგორ ვიტანჯები! როგორ ვიტანჯები!
- კი მაგრამ, რა? წინ რა გადაგეღობათ? თქვით, გევედრებით! რა?
- სხვა მდიდარი მოხუცი...
დამტვრეული მარაო ეშხიან პირისახეს ფარავს. ფიქრით დამძიმებული თავით მწერალი მჯიღს ეყრდნობა, ამოიოხრებს და საქმის მცოდნე ფსიქოლოგის იერით ჩაფიქრდება. ლოკომოტივი უსტვენს და ხმაურობს. ჩამავალი მზის სხივები ფარდებს წითლად ეფინება.
[1] vous comprenez (ფრანგ.) - ხომ ხვდებით.
[2] რასკოლნიკოვი - მთავარი გმირი თ. დოსტოევსკის რომანში „ დანაშაული და სასჯელი “ .
