ერთი წიგნი, ორი ავტორი და ექვსი სასაფლაო ძვირფასო მკითხველო, წიგნი, რომელიც ხელთ გიპყრიათ, უდაოდ უჩვეულოა და, მრავალი გაგებით, გამორჩეულიც. ეს მის სტრუქტურასა და შინაარსაც ეხება, თუმცა უცნაურობა თვით ავტორის ვინაობაშივე მდგომარეობს. ყდაზე ორი გვარ-სახელია, ანოტაცია კი გვატყობინებს: „ეს წიგნი ერთი ადამიანის დაწერილია, მაგრამ მას ორი ავტორი ჰყავს: ესეისტი გრიგოლ ჩხარტიშვილი და მისი ალტერ ეგო, ბელეტრისტი ბორის აკუნინი“.
ლიტერატურის ისტორიას არაერთი გამაოგნებელი მისტიფიკაცია ახსოვს და მათ შორის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო და წარმატებული ჩვენ დროში უდაოდ სწორედ ეს „წყვილი“ გახლავთ. თუმცა, უნდა ითქვას, რომ თავდაპირველი საიდუმლო მალევე გაიხსნა და მკითხველმა საზოგადოებამ შეიტყო, რომ „მძაფრსიუჟეტიანი“ დეტექტიური რომანების ავტორი ბორის აკუნინი იაპონისტი ფილოლოგის, ისტორიკოსისა და მთარგმნელის, გრიგოლ ჩხარტიშვილის ფსევდონიმია.
ჩვენ წინაშეა ავტორი-იანუსი, რომელიც ორივე გვარ-სახელით გამოსცემს ერთმანეთისაგან თვისებრივად და ჟანრულად განსხვავებულ ტექსტებს. საკვირველი სულაც არ არის ის, რომ ინტერვიუებში ხშირად უწევს თავისი ლიტერატურული „გაორების“ ახსნა-განმარტება. ამგვარ შემთხვევებში გრიგოლ ჩხარტიშვილი მუდამ განსაკუთრებულად უსვამს ხაზს იმ გარემოებას, რომ ის და აკუნინი პიროვნულად და შემოქმედებითად სრულიად განსხვავებულ სუბიექტებს წარმოადგენენ. გასაოცარიც კია, „მშრალი“ და სერიოზული ესეისტი როგორ გვკარნახობს თამაშის წესებს, რომელსაც უსიტყვოდ ვეთანხმებით, რადგან ეს თამაში ავტორსაც და მკითხველსაც ერთნაირად ართობს და ახალისებს.
დიახ, „თამაში“ და „გართობა“ საკვანძო სიტყვებია ამ ავტორზე მსჯელობისას. ჩხარტიშვილი, მისივე თქმით, მუდამ იმ თემებს ეხება, რაც სიღრმისეულად აღელვებს. იგი ერთგვარი მონოლოგის რეჟიმში საუბრობს, არ ადარდებს, თუ რამდენი ადამიანი დაუგდებს ყურს. ხოლო ბორის აკუნინი იმთავითვე იპყრობს ფართო საზოგადოების ყურადღებას, „მასების გამრთობად“, მომაჯადოვებელი ილუზიების შემქმნელად გვევლინება და მკითხველთან უწყვეტ დიალოგს ამყარებს. დიალოგის უცვლელი პირობა ასეთია: მკითხველმა წუთითაც არ უნდა მოიწყინოს. თუკი ლიტერატურული ნაწარმოები მოსაწყენია, შესაბამისად მისი მხატვრული ღირსებაც მდარეა, – ეს მოსაზრება არც ისე უსაფუძვლო და არასერიოზულია, როგორც მავანს შეიძლება მოეჩვენოს. დიახ, აკუნინი გასართობ ლიტერატურას წერს, ოღონდაც, ამას ისეთი გემოვნებითა და ოსტატობით სჩადის, რომ მისი წიგნების ადრესატი ის მკითხველია, უმაღლესი ხარისხის „სერიოზულ“ ლიტერატურას რომაა მიჩვეული.
გრიგოლ ჩხარტიშვილი თავის ქართულ წარმომავლობასთან დაკავშირებით ერთ-ერთ ინტერვიუში ასე საუბრობს: „საქართველოში ჩემი სიცოცხლის მხოლოდ პირველი თვე გავატარე და მოგვიანებითაც სულ ერთადერთხელ ვეწვიე. მთელი ცხოვრება მოსკოვში გავატარე, რუსი ვარ, რუსულ კულტურას ვეკუთვნი. როდესაც საქართველოს შესახებ მეკითხებიან, იგივე გრძნობები მეუფლება, რაც ალბათ ალექსანდრე დიუმას დაეუფლებოდა, მისთვის გაიტის პოლიტიკური მდგომარეობის კომენტირება რომ ეთხოვათ. მაგრამ სწორედ როგორც რუსს, აღმაშფოთებლად მიმაჩნია ის ოდიოზული პოლიტიკა, რასაც მოსკოვი ატარებს საქართველოსთან მიმართებაში. ბოთლიდან განგებ გამოუშვეს ქსენოფობიის ჯინი და მისი კვლავ დამწყვდევა ძალზე რთული იქნება, ხოლო სახელმწიფო, რომელიც რასიზმის მიკრობის გავრცელებასა და ეროვნებათა შუღლს წინ უნდა აღუდგეს, დღესდღეობით ცეცხლზე დენთს ასხამს და მდგომარეობას აუარესებს“. ჩხარტიშვილ-აკუნინის პოზიცია ეროვნების განურჩევლად ნებისმიერი კულტურული ადამიანის, ნებისმიერი ინტელიგენტის პოზიციაა. ინტელიგენტი, უპირველეს ყოვლისა, უზენაესი ზნეობის კანონებს ემორჩილება, მისთვის ეროვნება მეორეხარისხოვანია. სხვა საქმეა მწერალი, ვისთვისაც ეროვნულ მიკუთვნებულობას უძლიერესი ფაქტორი, ენა განსაზღვრავს: ის ენა, რომელიც მისთვის განგების ძალით მშობლიური გახდა და რომელზედაც წერს. ამიტომაც ცხადია, რომ ჩხარტიშვილისთვის გენეტიკაზე ბევრად მძლავრი მისი ენობრივ-კულტურული ველია. მიუხედავად ამისა, ამ ავტორის ქართული ფესვები მასთან ერთგვარ ახლობლობის განცდას გვანიჭებს, სიამაყითაც აღგვავსებს და იმის კიდევ ერთ უტყუარ დასტურად გვევლინება, თუ რამდენად ღრმა და მძლავრია ჩვენ ერებს შორის კულტურული კავშირი.
ბორის აკუნინის შემოქმედებას ფართო მკითხველი, მათ შორის, ქართველი საზოგადოება, იცნობს დეტექტიურ რომანთა სერიით „ერასტ ფანდორინის თავგადასავალი“. გენიალური გამომძიებლის შესახებ პირველი სამი წიგნი ქართულ ენაზეც ითარგმნა. ეს რომანები სულმოუთქმელად იკითხება. მწერალი მეცხრამეტე საუკუნის რუსეთის კოლორიტულ ტიპებსა და სიტუაციებს აცოცხლებს, რუსული კლასიკური ლიტერატურის უსასრულო ვარიაციებს წარმოგვიდგენს, რასაც ფრიად დახვეწილად და ზომიერად აზავებს თანამედროვე იუმორით. გარდასულ ეპოქათა ესთეტიკური მიმდინარეობების, მხატვრული სახეებისა და მოტივების „ირონიული ციტირება“, მათი ერთურთთან მოზაიკური შეხამება და ყოველივეს „სერიოზულ თამაშად“ გადაქცევა კი პოსტმოდერნიზმის პრეროგატივაა. აკუნინი ვირტუოზი სტილიზატორია: სურვილისამებრ „ირგებს“ დოსტოევსკის, ტოლსტოის, ლესკოვის, ბლოკისა თუ სხვა ავტორების ნიღბებს, მათი ენით აღწერს მოსკოველი ქურდების, დეკადენტი პოეტებისა თუ საიმპერატორო ოჯახის ცხოვრებას, რითაც ლიტერატურულ პროცესს კარნავალურ სიჭრელეს ანიჭებს. ნუ დაგვავიწყდება, რომ თვით აკუნინიც ნიღაბია, ხოლო უკანასკნელ წლებში მას ახალ-ახალი ნიღბებიც შეემატა; ლიტერატურულ პროექტ „ავტორების“ ფარგლებში ჩხარტიშვილ-აკუნინმა გამოსცა რამდენიმე რომანი ანა ბორისოვასა და ანატოლი ბრუსნიკინის ფსევდონიმებით.
მკითხველმა ესეისტი გრიგოლ ჩხარტიშვილიც გაიცნო 1999 წელს გამოცემული ორტომეულით „მწერალი და თვითმკვლელობა“, რომელიც ისტორიულ ნარკვევსაც
ჩუქება
