1 მოსკოვის ეკონომიკის ინსტიტუტის ეზოში ახალგაზრდა კაცი ნაზარ ჩაგატაევი შევიდა. რუსი რომ არ იყო, ერთი შეხედვითაც ეტყობოდა. ირგვლივ გაოცებით მიმოიხედა და ხანგრძლივი განვლილი დროის შემდეგ გონს მოეგო. აქ, ამ ეზოში, დადიოდა რამდენიმე წელი, აქ გაატარა სიჭაბუკე. მაგრამ განვლილ სიჭაბუკეზე არ ნაღვლობდა, რადგან მიაღწია დიდ სიმაღლეს, საკუთარი გონების მწვერვალს, საიდანაც მოჩანდა ზაფხულის ხმამილეული მზით გამთბარი მთელი სამყარო.
ეზოს ბალახი მოსდებოდა. კუთხეში ნაგვის ყუთი იდგა, ცოტა მოშორებით ძველისძველი ფიცრული, ფიცრულის გვერდით კი ადამიანის თანაგრძნობას მოკლებული განმარტოებული ბებერი ვაშლის ხე. ვაშლის ხის შორიახლოს ასფუთიანი ლოდი ეგდო. არავინ იცოდა, ეს ლოდი იქ საიდან გაჩნდა. იქვე მოჩანდა მიწაში ჩაფლული რკინის ბორბალი მეცხრამეტე საუკუნის ლოკომობილისა.
ეზოში არავინ ჩანდა. ახალგაზრდა კაცი ფარდულის ზღურბლზე ჩამოჯდა და ჩაფიქრდა. მან ინსტიტუტის კანცელარიაში ცნობა მიიღო, რომ სადიპლომო შრომა დაცული ჰქონდა. თვით დიპლომს კი მერე ფოსტით გაუგზავნიდნენ. ჩაგატაევი აქ აღარ დაბრუნდებოდა. იგი აქაურ უსულო საგნებს იდუმალად ეთხოვებოდა. ოდესმე ეს საგნებიც თავისით ან ადამიანის შემწეობით გაცოცხლდებოდნენ. მან ეზოს ჩამოუარა და ყველაფერს ხელი შეავლო. რატომღაც უნდოდა, ამ საგნებისთვის თავი დაეხსომებინა და შეეყვარებინა, თუმცა თავადვე არ სწამდა, რომ ეს შეიძლებოდა, ბავშვობაშივე შეიგრძნო, რომ დიდი ხნის განშორების შემდეგ ნაცნობი ადგილების ნახვა კაცს მხოლოდ სევდას ჰგვრის. შენ გული კვლავ მათკენ მიგიწევს, უძრავ საგნებს კი, რა ხანია, დავიწყებიხარ და ვეღარ გცნობენ, თითქოს უშენოდ სიცოცხლით სავსე, ბედნიერი ცხოვრება გაეტარებინოთ. ხოლო შენ, ვიღაც უცხო, საკუთარ შეგრძნებასთან მარტოდ შთენილი, ახლა მათ წინაშე სალოცავ, უჩინარ არსებასავით იდგე.
ფარდულის იქით ბაღი იწყებოდა. იქ, ბებერი ხეების ქვეშ, ახლა მაგიდებს დგამდნენ, დროებით შუქი გაჰყავდათ და იქაურობის მორთვა-მოკაზმვას იწყებდნენ. ინსტიტუტის დირექტორმა დღეს საბჭოთა ეკონომისტებისა და ინჟინრების მეორე გამოშვების პატივსაცემად საზეიმო საღამო დანიშნა.
თავისი სასწავლებლის ეზოდან ნაზარ ჩაგატაევი დასასვენებლად და საღამოსათვის ტანსაცმლის გამოსაცვლელად საერთო საცხოვრებლისკენ წავიდა. ოთახში რომ შევიდა, საწოლზე წამოწვა და უნებურად ჩაეძინა. მისი სხეული უცაბედად მოზღვავებულ ბედნიერებას გრძნობდა. ასეთი რამ კაცს მხოლოდ ახალგაზრდობაში ემართება.
მოგვიანებით, როცა საღამოს სიბნელე ჩამოწვა, ჩაგატაევმა ჯიბის სარკესთან წვერი სუფთად გაიპარსა და სტუდენტობისას რამდენიმე წელიწადს ფრთხილად ნახმარი, ჯერ კიდევ პეწიანი ნაცრისფერი კოსტიუმი ჩაიცვა. მთელი ავლადიდება ბალიშქვეშ და საწოლის გვერდით მდგარ ტუმბაში ეწყო. ვიდრე ოთახიდან გავიდოდა, სინანულით შეიხედა ბნელ კარადაში. ეს კარადაც მალე დაივიწყებდა თავის მფლობელს. ჩაგატაევის ტანსაცმლისა და სხეულის სუნი სამუდამოდ გაქრებოდა ფიცრის ყუთიდან.
საერთო საცხოვრებელში სხვა უმაღლესი სასწავლებლის სტუდენტები ცხოვრობდნენ, ამიტომ ჩაგატაევი საზეიმო საღამოზე მარტო წავიდა. ბაღში კინოთეატრიდან მოწვეული ორკესტრი უკრავდა. გრძელ მწკრივად ჩარიგებულ მაგიდებს პროჟექტორები დანათოდა, ელექტრიკოსებს ხეებშუა რომ ჩამოეკიდათ. ზაფხულის ღამე შავ თაღად დასდგომოდა საზეიმო საღამოზე უკანასკნელად თავშეყრილ ხალხს. უკიდეგანო, ჩამქრალი სივრცე, მშვიდი ცა და მდუმარე ხეები იყო იმ ღამის დამამშვენებელი.
ორკესტრი უკრავდა. მაგიდას უსხდნენ ინსტიტუტდამთავრებული ახალგაზრდები, რომელნიც მალე სხვადასხვა მხარეს გაიფანტებოდნენ ბედნიერების საძიებლად. მუსიკოსის ვიოლინო ზოგჯერ მიწყნარდებოდა, შორეულ, მისუსტებულ ხმას გამოსცემდა.
ჩაგატაევს ეჩვენებოდა, რომ ვიღაც ქვითინებდა ჰორიზონტს იქით, შესაძლოა, იმ შორეულ, ყველასათვის უცნობ მხარეში, სადაც ოდესღაც თვითონ დაიბადა ანდა უკვე მოკვდა დედამისი.
- გიულჩატაი! - თქვა მან ხმამაღლა.
- რა თქვით? - ჰკითხა გვერდით მჯდარმა ქალმა, ტექნოლოგმა.
- არაფერი, - უპასუხა ჩაგატაევმა. - გიულჩატაი დედაჩემია, მთის ყვავილი. ბავშვს ხომ სახელს მაშინ არქმევენ, როცა პატარაა და ყოველივე კარგს მიაგავს.
ვიოლინო ახლა მხოლოდ სევდიანად კი არ ჟღერდა, მოუწოდებდა კიდეც. მოუწოდებდა, წინ გასწით და ნუღარ დაბრუნდებითო. მუსიკა ხომ ყოველთვის გამარჯვებას უგალობს, მაშინაც კი, როცა სევდიანია.
მალე დაიწყო ცეკვა-თამაში, ახალგაზრდების ჩვეულებრივი გართობა. ჩაგატაევი ხალხს და ღამის სიბნელეში ჩაძირულ გარემოს უცქეროდა. ის კიდევ დიდხანს, შესაძლოა, საუკუნოდ უნდა ყოფილიყო აქ, ამ მიწაზე, სატანჯველს შებრძოლებოდა, ემუშავა და ებედნიერა.
ჩაგატაევის პირდაპირ უცნობი ახალგაზრდა ქალი იჯდა. თვალები შავად უელავდა. თითქოს მოხუციაო, ნიკაპამდე დახურული ლურჯი კაბა ეცვა, რაც მიმზიდველობას მატებდა. ქალი არ ცეკვავდა. ან მორცხვობდა, ან ცეკვა არ იცოდა. იჯდა და ჩაგატაევს გატაცებით უცქეროდა. მოსწონდა მისი შავგვრემანი სახე და ვიწრო, კრიალა თვალები, ჯიქურ, კეთილად და კუშტად რომ იმზირებოდნენ. მოსწონდა მისი ფართე მკერდი, სადაც იდუმალი გრძნობებით აღვსილი გული იყო შეფარებული, და რბილი, თხელი ტუჩები, ტირილიც და სიცილიც, ალბათ, ერთნაირად რომ ემარჯვებოდათ. ქალი არ მალავდა, რომ ჩაგატაევი მოსწონდა, გაუღიმა კიდეც, მაგრამ ჩაგატაევმა მისი ღიმილი უპასუხოდ დატოვა.
ირგვლივ მხიარულება თანდათან
ჩუქება
