წინათქმა "თუკი რამ გაინტერესებთ ჩემს შესახებ, შეგიძლიათ ჩემივე წიგნებში ამოიკითხოთ", – აღნიშნა მსოფლიოს ერთ-ერთმა საუკეთესო მთხრობელმა, ინგლისელმა პოეტმა, პროზაიკოსმა და ჟურნალისტმა ჯოზეფ რადიარდ კიპლინგმა. სახელგანთქმული "ჯუნგლების წიგნისა" და "კიმის" ავტორს სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში ბევრი ვერ უგებდა და წარსულის გამო ჰკიცხავდა კიდეც. ინგლისის კულტურულმა ელიტამ მას 1892 წელს გამოცემული ე.წ. ჯარისკაცული ლექსები – "ყაზარმის ბალადები", 1899-1902 წლების ინგლის-ბურების სისხლისმღვრელი ომის გამართლება და უმთავრესი – 1914 წლის ხოცვა-ჟლეტის წინ სამხედრო პრობლემატიკაზე საჯარო გამოსვლები შეახსენა და წამოაძახა. ეს უკანასკნელი "დანაშაული" უმკაცრესი იყო, რადგან იმავე ელიტისგან ლამის მილიტარისტად წოდებულმა მწერალმა სწორედ პირველ მსოფლიო ომში დაკარგა უძვირფასესი ადამიანი – შვილი ჯონი, რომელიც, საომრად წასული, პირველივე ბრძოლაში დაიღუპა. კიპლინგი კი დუმდა და მისივე გამოგონილი "ბანდერლოგების" მსგავსი ადამიანების ისტერიკას არაფრად აგდებდა...
"მომიყევით თქვენი შვილის ცხოვრების პირველი ექვსი წლის შესახებ და დანარჩენს თავად გიამბობთ", – წერს რადიარდ კიპლინგი თავის ავტობიოგრაფიულ წიგნში "ცოტა რამ ჩემს შესახებ...". ექვს წლამდე მისი ცხოვრება მართლაც გასაოცარი იყო, სავსე ინდოეთის ეგზოტიკური ხედებითა და ჰანგებით. ეგ კი არა, თითქოს, მწერლის სახელიც კი ეგზოტიკიდან მოდიოდა, რომელიღაც აღმოსავლური ზღაპრიდან. ფაქტია, უჩვეულო სახელი ერქვა და, ყველაზე რომანტიკული ვერსიით, მშობლების – ჯონ ლოკვუდ კიპლინგისა და ალისა მაკდონალდის პირველ შეხვედრას უკავშირდებოდა: ამბობენ, ერთმანეთი ბირმინგემის მახლობლად, რადიარდის ტბასთან მოწყობილ საზაფხულო პიკნიკზე გაიცნესო. თავად მწერალი კი 1865 წელს ინდოეთში დაიბადა, ბომბეიში, სასკოლო ასაკში მშობლებმა ის და მისი და სასწავლებლად ინგლისში გაამგზავრეს. იქ გატარებულ ტანჯვით სავსე წლებს 6 წინათქმა მწერალმა მოთხრობა "ბეე, საძაგელო ცხვარო" მიუძღვნა. 1878 წელს იგი ჩარიცხეს დევონის სასწავლებელში, რომელიც პრესტიჟული სამხედრო აკადემიისთვის ამზადებდა არასრულწლოვნებს. სამწუხაროდ, კიპლინგი ახლომხედველი აღმოჩნდა და სამხედრო კარიერას ვეღარ გააგრძელებდა, ეს სასწავლებელი კი ოქსფორდისა და კემბრიჯის უნივერსიტეტებში ჩასაბარებლად დიპლომს არ იძლეოდა, ამიტომ ახალგაზრდა კაცის სწავლა აქ დასრულდა. იგი ინდოეთში დაბრუნდა და ქალაქ ლახორის (დღეს პაკისტანის ტერიტორიაა) გაზეთში რედაქტორის თანაშემწედ მოეწყო. სტატიების პარალელურად, კიპლინგი რეგულარულად წერდა გაზეთისთვის მოთხრობებსა და ლექსებს. მისი პირველი კრებული "საუწყებო სიმღერები" (Departmental Ditties) 1886 წელს მოკრძალებული ტირაჟით გამოიცა, მაგრამ ისე სწრაფად გაიყიდა, რომ იმავე წელს ახალი ტირაჟით გამოსცეს. Aმის შემდეგ კიპლინგმა მოკლე მოთხრობების ექვსი კრებული დაბეჭდა და არა მარტო ინდოეთში მოიხვეჭა სახელი, არამედ – მთელ ბრიტანეთის იმპერიაში. მისი პროზისა და პოეზიის უჩვეულო, კოლორიტული სტილი მანამდე შექმნილი ინგლისური მწერლობის ნიმუშებისგან სრულიად განსხვავდებოდა. როდესაც "უბრალო ამბები მთებიდან" და "საუწყებო სიმღერები" გავლენიან კრიტიკოსს, ენდრიუ ლენგს ჩავარდნია ხელში, აღტაცება ვერ დაუფარავს: ევრიკა! მსოფლიოს გენიოსი მოევლინაო!
რადიარდ კიპლინგის "ბალადა აღმოსავლეთსა და დასავლეთზე" ინგლისელებმა საუკეთესო საკითხავად აღიარეს; იგი ჩარლზ დიკენსის ლიტერატურულ მემკვიდრედ მიიჩნიეს; ოსკარ უაილდმა "კოკნიზე (ლონდონური დიალექტი. – ავტ.) მოლაპარაკე გენიოსი" უწოდა, ხოლო ჰენრი ჯეიმსმა – "ინგლისელი ბალზაკი". აღიარებასა და დიდებას აშშ-ისა და ინგლისის კოლონიებში მოგზაურობა მოჰყვა; მოგზაურობას – წიგნები, ქორწინება კეროლაინ სტარ ბალესტიერზე, რამდენიმეწლიანი ცხოვრება ამერიკაში, მეუღლის მშობლიურ შტატ ვერმონტში, და ქალიშვილები – ჯოზეფინი და ელსი, მოგვიანებით კი – ვაჟი ჯონი. სწორედ ვერმონტში ცხოვრებას უკავშირდება ორი შესანიშნავი საბავშვო კრებული – "წიგნი ჯუნგლებზე", რომელსაც თავად ავტორმა სიყვარულით, "ზოოპარკის იმიტაცია" უწოდა. მალე კიპლინგი ფილტვების ანთებით მძიმედ ავად შეიქნა და მხოლოდ გამოჯანმრთელების შემდეგ აუწყეს მას თავს დამტყდარი ტრაგედიის შესახებ – იმავე დაავადებით მისი ექვსი წლის გოგონა – ჟოზეფინი გარდაცვლილიყო. 7 წინათქმა ინგლის-ბურების ომში მწერალი სრულიად ემხრობოდა ბრიტანეთის პოლიტიკას და ეს მოტივი მის იმჟამინდელ შემოქმედებაშიც აისახა, თუმცა... სწორედ იმ პერიოდში დაწერა თავისი შედევრი – "კიმი", რომელიც XX საუკუნის ერთ-ერთ საუკეთესო რომანად აღიარეს. 1902 წელს მწერალმა სასეკსის საგრაფოში შეიძინა სახლი და იქ დამკვიდრდა. მართალია, ინგლისისთვის თითოეული მისი სიტყვა, პირდაპირი გაგებით, ოქროდ ფასობდა (მას თითო სიტყვაში შილინგს უხდიდნენ), თავად კიპლინგი საჯარო გამოსვლებს მაქსიმალურად ერიდებოდა. ლიტერატურის დარგში ინგლისელთაგან სწორედ ის გახლდათ ნობელის პრემიის პირველი მფლობელი. რადიარდ კიპლინგი 1936 წლის 18 იანვარს გარდაიცვალა და ბრიტანეთის დროშაგადაფარებული მისი კუბო უესტმინსტერის სააბატოში, სასაფლაოს პოეტების კუთხემდე ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა სტენლი ბოლდუინმა და მომავალმა ფელდმარშალმა ბერნანდ ლოუ მონტგომერიმ მიასვენეს. 1887-89 წლებში რადიარდ კიპლინგის ინდოეთში, ლახორაში დაწერილი მოთხრობები შევიდა კრებულში – "რიკშა-აჩრდილი". მასში მოხვდა მისი ერთ-ერთი საუკეთესო მოთხრობაც – "კაცი, რომელსაც მეფობა უნდოდა", რომელსაც ჩვენი "ორენოვანი კლასიკის" სერიით გთავაზობთ.
მთელი სამყაროსგან მაღალი
ჩუქება
