სიცოცხლე, როგორც სევდიანი დღესასწაული მე მიყვარს საგანი. მიყვარს მისი გამჭვირვალე, სხარტი ენა. მისი ირონია და მწერლური სიკეთე. და მიყვარს მისი მელანქოლია.
კარგა ხანია, მწერლები წერენ მელანქოლიაზე. ზოგი დათვლით, ოთხასი წელია ან ცოტა მეტი, სხვები ამბობენ, რომ ხუთასი წელია. თავიდან მელანქოლია სიგიჟის სახეობა იყო, შეშლილობის მკაფიოდ გამოხატული ფიზიკური და ქცევითი ფორმებით. შორეულ 1621 წელს ბრწყინვალე რობერტ ბარტონმა პირველად აღწერა იგი ვრცლად და მეცნიერულად (ან ფსევდომეცნიერულად). მელანქოლია, ანუ სევდა არაფრის გამო, არა რომელიმე პრაქტიკული, კეთილგონივრული მიზეზის გამო, არამედ სევდა თავისთავად, გამომდინარე საკუთრივ ადამიანის ზოგადი შინაგანი, სულიერი მდგომარეობიდან. მელანქოლია, როგორც პირმშო სამყაროში შენი ადგილის ვერპოვნისა. უნდა ვთქვა აქვე, რომ მარტოობის ის განმარტება, რომელიც რომანტიკოსმა მწერლებმა მრავალგზის აღწერეს თავიანთ ტექსტებში, შორს როდია ბარტონის აღწერილობისგან, უფრო მეტიც, ასეც შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ბარათაშვილის მარტოობაც (მე არა მგონია, ბარათაშვილს ბარტონისა სცოდნოდა რამე) სწორედ ამ გვიან რენესანსსა და ადრეულ ბაროკოში აღმოჩენილი და აღწერილი და უკიდურესად პოპულარული განცდის (თუ მსოფლაღქმის) ღვიძლი შვილია.
მე მიყვარს საგანი და მიყვარს მისი სიმამაცე, 18 წლის გოგოს სიმამაცე, იხსნას სევდა შეშლილთა და პოეტთა ხელიდან, წაართვას მას განდგომილთა უნიკალურობა და აქციოს იგი ყოველდღიურობის, ჩვეულებრიობის განუყოფელ ნაწილად. და მერე, როცა უკვე მიხვდება, როცა დაიჯერებს, რომ ყველაზე უკეთ სწორედ ეს საქმე გამოსდის, განწირულთათვის კეთილი ირონიაც არ დაიშუროს. სხვა, იქნებ მასზე დიდი, მწერლებისგან განსხვავებით, არასდროს გადაკვეთოს ჯერ კიდევ შექსპირისა და მალროუს მიერ გავლებული მყიფე ზღვარი, რომლის იქითაც ფაუსტი და ჰამლეტია და ედგარ პოა, რომლის აქეთაც თავად საგანია და ჩემთვის მოპასანიც (ოღონდ „ლამაზი მეგობარი“ არა, მხოლოდ ნოველები მისი). ზოგჯერ მგონია, რომ თავის ლიტერატურულ ეშმაკობას, სიმსუბუქეს და ფრანგულ ირონიას საგანი ყველაზე მეტად მოპასანს დაესესხა.
მე მიყვარს საგანი. მიყვარს ამბავი იმის შესახებ, როგორ უყვარდა პრუსტი (როგორ მიხარია, რომ ჟან ჟენესაც, ჩემთის საყვარელ კიდევ ერთ ფრანგს, საგანისაგან შეუძლებლად განსხვავებულს, გადარევამდე უყვარდა პრუსტი) და როგორ წააწყდა იქ დოროთეა საგანს, მეცხრამეტე საუკუნის პრუსიელ გრაფინიას და ფრანგ ჰერცოგინიას, ერთი ტალეირანის ცოლს და მეორე, უფრო დიდი ტალეირანის საყვარელს, წვეულებების, თავგადასავლების და სიმდიდრის მოყვარულ ქალს და გადაწყვიტა, მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ საფრანგეთში ეცხოვრა მეცხრამეტე საუკუნის თავქარიანი ფრანგი არისტოკრატის ცხოვრებით. წიგნის ჰონორარებით ძვირფასი მანქანები ეყიდა, წვეულებებზე ევლო და კაზინოებში ეთენებინა ღამეები.
მიყვარს ის ამბავიც, რა მნიშვნელობა აქვს, მართალია თუ არა, რომ პირველი წიგნი დაქალმა ასწაპნა, ფლორანს მალრომ, ბრწყინვალე ანდრე მალროს ქალიშვილმა, და ჩუმად წააკითხა დედას, კლარას, ვის ლიტერატურულ გემოვნებასაც თვალდახუჭული ენდობოდა, როგორ მოიწონა მანაც და როგორ გააგზავნა თავისი ხელით გამომცემლობაში.
ჩვენში საგანი უფრო თავისი ადრეული რომანებითაა ცნობილი, ძირითადად, ორმოცდაათიანებში და იშვიათად სამოციანებში დაწერილი წიგნებით, მაგრამ მე ყველაზე მეტად მისი გვიანდელი, ოთხმოციანების ტექსტები მიყვარს, როცა თავად ავტორსაც უკვე შერყეული ჰქონდა ჯანმრთელობა, მაგრამ, ჩემი აზრით, ახალი ძალით დაიბადა ხელახლა მისი ლიტერატურული ენერგია. ხშირად ხდება და სამწუხაროა, რომ ავტორები თავიანთი ადრეული, ზოგჯერ სულ პირველი, წიგნის ტყვეობაში აღმოჩნდებიან ხოლმე მკითხველისთვის და გვიანდელი ტექსტები შედარებით შეუმჩნევლად ჩაივლის, უხმაუროდ მიინავლება. საგანსაც ასე დაემართა. თორემ ჩემთვის იმ პირველი, ორმოცდაათიანების რომანების, სევდის და ბრამსის და „ერთ თვეში, ერთ წელიწადში“-ს, შემდეგ სწორედ სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე დაწერილი წიგნები დგას, განსაკუთრებით, Un Sang d’aquarelle და Les Faux-Fuyants.
ორივე მათგანში საგანი მეორე მსოფლიო ომს უბრუნდება, ომს, რომლის შესახებაც იქამდე იშვიათად დაუწერია და მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი გაწაფული ირონიით და რბილი, მარტივი სიკეთით აღწერს იმ ადამიანების ბედს, რომლებსაც სამყარო თავზე ენგრევათ.
პირველ მათგანში მეტი პოლიტიკაა და მეტი მორალური დილემა, როგორ უნდა მოიქცეს წარმატებული და ნიჭიერი ხელოვანი, როცა ბედი უმუხთლებს და ფაშისტური გერმანიის დროს უწევს მოღვაწეობა. უნდა წავიდეს თუ არა დათმობებზე, უნდა დახუჭოს თუ არა თვალი, რა ხდება მის ირგვლივ, მართლა უკვდავია თუ არა ხელოვნება და ღირს თუ არა უსინდისობად, ღირს თუ არა ღირსებად. და/ან/იქნებ, როცა არჩევანს აკეთებს ხელოვანი, მხოლოდ საკუთარ თავზე, საკუთარ ამბიციებზე ფიქრობს და არა საკუთარი შემოქმედების უკვდავებაზე. როგორ შეიძლება ან რამდენ ხანს შეიძლება გადარჩეს ხელოვანი საზოგადოებაში, რომელსაც არაფერში არ ეთანხმება.
მეორე რომანი უფრო სახალისოა, უფრო მოძრავია, კიდევ უფრო ფრანგულია. აქ მოთხრობილია ამბავი ოთხი „მეგობრისა“, რომლებიც სხვა უამრავ პარიზელთან ერთად გარბიან ქალაქიდან, გარბიან უფრო ესპანეთის საზღვრისკენ, რათა თავი დააღწიონ ფაშისტების ტყვეობას, გარბიან დიდებული
ჩუქება
