აღსარებები საიქიოდან „ღმერთმა გიშველოს, სიკვდილო, სიცოცხლე შვენობს შენითა“. – თქვა ქართველმა კაცმა, თქვა, რადგან მიხვდა თუ იგრძნო, მხოლოდ სიკვდილი რომ მიაახლებდა იმ მარადიულ, გამოუცნობ და იდუმალ ნეტარებას, რომელთანაც მიახლება სიცოცხლეში მხოლოდ რჩეულთა ხვედრია ალბათ.
ათასწლეულების მტვრიდან და ჭუჭყიდან კი სულში ჩამწვდომად ჩაგვესმა მარადქალურობის უკვდავი ხმა: „მე ვარ სერაფიტა, ძევახის ასული, მეუღლე... იოდმანგანისა... ვაება ვაებისა! ის, ვინაც იყო ახალგაზრდა და იმდენად კარგი და მშვენიერი, რომ არავინ იყო მისი მსგავსი სილამაზისა, გარდაიცვალა ოცდაერთი წლისა“. – მოგვესმა საუკუნეებიდან და უკვე აღარ გვიკვირს ედგარ ლი მასტერსის გმირების აღსარებები, უკვე აღარ გვიკვირს, მაგრამ საოცრად გვაღელვებს, რადგანაც გასაგებია, ახლობელი, ჩვენებურია... ის კი არადა, იქნებ სულაც ჩვენზე წერს?
დააბიჯებს კაცი, შეძრული სამყაროს მისტიკური სიდიადით, სამაროვნებში, საფლავის ლოდებს შორის და აწ უკვე გარდასულთ ებაასება, უფრო სწორად გარდასულთა სულნი თვითონვე ესაუბრებიან გულწრფელად, შემზარავად, შიშვლად.
არაფერი არს დაფარული...
დააბიჯებს ამ მეტყველ ლოდებს შორის და პრეისტორიული მოგვივით, გრძნეულივით გადავყავართ მზეგარდასულთა საუფლოში და ცოცხალ მოწმეებს გვხდის ადამიანთა სიყვარულისა და სიძულვილისა, ცოდვისა და მადლისა, გაუტანლობისა და გაიძვერობისა, დაუნდობლობისა, გაუფასურებისა, ზნედაცემულობისა; საკუთარი თვალით გვამზერინებს ოდესღაც, სადღაც, ამერიკის შუადასავლეთის პროვინციული დაბის მცხოვრებთა სულისკნელში აღძრულ ქცევებს, ფიქრებს. სულისკნელში თუ გონებაში? მაინც სულისკნელში, ყველასგან დაფარულ ღრანტეებში, უშორეს ქვეცნობიერში... ჩიკაგოში მივხვდიო, ამბობს მასტერსი, „რომ დიდი ქალაქის ბანკირიც იგივეა, რაც პატარა სოფლის ბანკირი, დიდი ქალაქის მოსამართლეც იგივეა, რაც პატარა სოფლის იურისტი. ადამიანი ერთია, მიუხედავად მეგაპოლისისა, სოფლისა და დაბისა“. (The genesis of spoon river by Edgar Lee Masters. სფუნ რივერის წარმოშობა. გვ. 12.) ამიტომაც გადაწყვიტა, შეექმნა „სამყაროს ცოცხალი სახე და გამოეფინა ვიტრინაში, სადაც მის დათვალიერებას შეძლებდნენ შეყოვნებული გამვლელები“.
და შეძლო, რადგან მთელი ამერიკა, ედგარ პოს, ემილი დიკინსონის, რალფ ემერსონის, უოლტ უიტმენის პატრონი ამერიკა, ლექსებს დახარბებულივით მიაწყდა წიგნს, პოემას, რომელსაც ერქვა „სფუნ რივერის ანთოლოგია“.
ალბათ უპრიანია, სწორედ ძველი ბერძენი ბრძენის, პლატონის სიტყვები გავიხსენოთ, რადგან სწორედ ბერძნული პოეზიის ანთოლოგიამ შთააგონა მასტერსს ამ წიგნის შექმნა: „სხვა რაღაა პოეზია, თუ არა თარგმანებაი ღმერთისა?“
მაშ, ვინ იყო ეს ადამიანი, რომელმაც, პირველ ყოვლისა, ამერიკელებისათვის და შემდეგ მთელი მსოფლიოსათვის შეძლო, „ეთარგმნა“ ღმერთი? ვინ იყო ედგარ ლი მასტერსი?
დაიბადა კანზასში, ქალაქ გარნეტში 1868 წელს. გაიზარდა პიტსბურგსა და ლუისტონში, ქალაქებში, რომელნიც შემდეგ სფუნ რივერის პროტოტიპად აქცია. თავის ავტობიოგრაფიასაც ასე დაარქვა – „სფუნ რივერის მიდამოებში“. დაამთავრა კოლეჯი, უყვარდა ლიტერატურა და უცხო ენები; ჰყავდა მეგობარი, რომელიც ასწავლიდა ფრანგულსა და გერმანულს. სწავლობდა ბერძნულსა და ლათინურს, დედანში კითხულობდა ახალ აღთქმას, ჰომეროსსა და ციცერონს და ეს ყველაფერი აისახა მის ანთოლოგიაში – შემთხვევით ასეთ წიგნს ვერ დაწერ. შემდეგ მიიღო იურიდიული განათლება მამის ოფისში და 1891 წელს მიეცა უფლება, ემუშავა ვექილად. 1898 წელს გადავიდა ჩიკაგოში, როგორც უკვე ცნობილი ვექილი. ნიშანდობლივი და ალბათ საინტერესოა მასტერსის ნათქვამი, ალბათ ვერასოდეს დავწერდი ამ წიგნს, პიტსბურგში რომ დავრჩენილიყავი და დიდ ქალაქში არ გადავსულიყავიო. (The genesis of spoon river by Edgar Lee Masters. სფუნ რივერის წარმოშობა. გვ. 13-14.) 1898 წელს იწყებს შემოქმედებით მოღვაწეობას; წერს ლექსებსა და პიესებს, რომელნიც არც მკითხველს და არც კრიტიკოსებს არ მოსწონთ.
მიუხედავად იმისა, რომ მეგობრობდა ამერიკული მწერლობის ისეთ ცნობილ და სიახლის მაძიებელ მწერლებთან, როგორებიც იყვნენ კარლ სენდბერგი, დრაიზერი, ლინდზი, მაინც ჯიუტად აგრძელებდა გაცვეთილი და უკვე ყველასათვის მოყირჭებული კლასიკური სტილით წერას. როგორც ემი ლოუელი წერდა: „ისე ჩანდა, თითქოს მისი ცნობიერება მუდამ ბნელი ინსტინქტით გამოსცემდა ძველი დროის, ძველი სიტყვისა და ძველი სახეების ექოს“.
ეს იყო ამერიკული მწერლობის გამორჩეული პერიოდი. იმ დროს მოღვაწეობდნენ და თითქმის მასტერსის თანადროულად იბეჭდებოდნენ: ედვინ არლინგტონ რობინსონი, რობერტ ფროსტი, რობინსონ ჯეფერსი, უოლეს სტივენსი, უილიამ კარლოს უილიამსი, ედნა სენტ-ვინსენტ მილეი, ეზრა პაუნდი, ტომას სტერნზ ელიოტი და სხვები, ერთი სიტყვით, ნიადაგი მზად იყო თესლის მისაღებად და თუკი არსებობდა ნიჭი, შეუძლებელია, არ გაღვივებულიყო და არ ამოეფეთქა...
იყო ასეთი პიროვნება, გაზეთ „რიდის მირორის“ გამომცემელი, უილიამ მარიონ რიდი, პოეტის ახლობელი, რომელმაც უთხრა ერთხელ: „ღვთის გულისთვის, დაანებე თავი ამ გაყინულ კლასიკურ ფორმას“, – ბუნებრივია, მარიონ რიდის არ უთქვამს მისთვის, ეპიტაფიებად დაწერეო, არა, მან უთხრა, რომ შენ უფრო მაგარი რაღაცის დაწერა შეგიძლია, ვიდრე ახლა წერო, უფრო გამორჩეულისა და ახლისო და აჩუქა წიგნი – ბერძნული პოეტური
ჩუქება
