მეამბოხე და მარტვილი
ნოდარ წულეისკირის ცხოვრება და შემოქმედება ერთი მთლიანობაა, რომელიც ორი საწყისის – ნიჭისა და ბედის ტრაგიკული ურთიერთქმედებით არის შექმნილი. ცნობილი ჭეშმარიტებაა, სადაც ნიჭია, იქ ბედი არ არის. ტალანტი თვითდადგინებას ბედთან ბრძოლით იწყებს და ამთავრებს.
ეს არის მწერალი, რომელიც ცხოვრების ყველა ეტაპზე ამტკიცებს, რომ შემოქმედება მარტო კალმის მოსმა კი არა, ომია, ომი ზნეობისა და მორალის დროშით. მის ხასიათში შენივთებულია მეამბოხის შემართება და მარტვილის უდრტვინველობა. ბევრი ვერ შეძლებდა იმდენს, რამდენიც მან დაწერა, თქვა და მოიმოქმედა პრინციპების დასაცავად.
დღეს იგი დედაქალაქიდან შორს, სოფელ წერაქვში ცხოვრობს და მოღვაწეობს. მისი იქ ყოფნა არის ღვაწლი, მაგალითი, ნაბიჯი, გადადგმული ჭეშმარიტებისაკენ.
ქმედითი სიტყვის ოსტატია. საგანთა გამგე და მცნობელი. იცის და სწამს, თუმცა ეს არის ცოტა უფრო სხვა, ვიდრე რწმენა. ქმედებათა და ცნებათა შუაგულში ხედავს მთავარს და ძალისხმევას იქით მიმართავს. ჯერ კიდევ როდის დაწერა „ღვაწლი და წამება აბოსი და იოანესი“ – რომანი წამებულთა ღვაწლზე, ეროვნულ-სარწმუნოებრივ გმირობაზე. მაშინ ამ თემებზე წერა არათუ არამოდური, საშიშიც კი იყო. მან პირველმა შენიშნა და წარმოიდგინა, რომ აბოს წამების შემდეგ უნდა ეწამებინათ თვით მწერალი, იოანე საბანისძე, მწერალი, ეროვნულობის მებაირახტრე, თავისუფლების მქადაგებელი, რომლის სულის ნატეხი ჩვენს დროში, სოფლის უბრალო მასწავლებლის პანტე ჯაავას არსებაში განსხეულდება, რათა უკომპრომისო, შეუპოვარი, თავდადებული ბრძოლით მიიტანოს მსხვერპლი ქვეყნის საკურთხეველთან („დავით აღმაშენებლის ქვა“).
მასში ყოველთვის მღვიძარებდა სინდისი – მამხილებელი გონება, რომელიც იძლეოდა საფანელს მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობისათვის. ამ მოტივაციებით იყო ნაკარნახევი მისი რომანები: „თუთარჩელა“, „ზესნახესა და ბუძგურიას სიყვარულის ამბავი“, „აფთრები“; პუბლიცისტური წერილები და საჯარო გამოსვლები.
ამ კრებულში შესული ნოველები წარმოადგენს მწერლის შემოქმედების კიდევ ერთ თემატიკას. ეს არის თანამედროვე სოფელი თავისი მცხოვრებლებითა და პრობლემებით. შეიძლება თავისებურებად ჩაითვალოს ისიც, რომ ანტურაჟი შეცვლილია: კოლხურ-დასავლური გარემოს ნაცვლად თითქმის ყველა ნოველაში ჩვენ წინაშეა ქართლურ-აღმოსავლური მხარე. სოფელი დანახულია შიგნიდან, სიღრმიდან, გულისგულიდან. ნაჩვენებია ისე და ისეთად, როგორიც არის ამჟამად და, შესაძლოა, როგორიც იყო ყოველთვის: უშუალო, მოუხეშავი, მკაცრი და უაღრესად მიწიერი, ადამიანური.
ბუნებრიობა და თვითკმარობა ამ ადამიანების ენით მეტყველებს. ეს ის ენაა, რითაც სულდგმულობს სოფელი თავისი ყოფიერებით, ძალით, არსით. ადამიანები ასრულებენ ბედის განაჩენს, რომელიც გამჩენმა მათ მამა-პაპას გამოუტანა. ამიტომ უბირი, მოუქნელი, ტლუ ბიჭი ლევანი უნდა ოცნებობდეს ვირის ტაჭკაზე, რადგან ეს არის სოფლის ფერი, ღონე და თუნდაც მარილი („ვირისკაჭკა ანუ უფშვიტინე“). მაგრამ დაცლილია სოფელიც. სიცოცხლე თანდათან ინავლება, ილევა, ქრება. გაქალაქელებულ სოფლელებს აღარ ახსოვთ ადგილის დედა, აღარ ესმით მიწის ყივილი („მაისის თოვლი“). თითო-ოროლა კაცის იმედითღა არის სოფელი და სანამ ეს თითო კაცი ბოგინობს, ჯერ კიდევ არის იმედი, ჯერ კიდევ შეიძლება, რომ რწმენის საყდარი აშენდეს („კვირაცხოველი“).
წიგნში გაიელვებს ომის თემაც („ბიჭო გოგიას“ შაშვი გალობს“). კარგად დავიწყებული ძველი და, სიმართლე ითქვას, არცთუ ორიგინალური თავისი სიუჟეტითა და პათოსით, მაგრამ რაღაც თვალსაზრისით მაინც ავტორისეული, თავისებური. და თუ თავისებურება თავისთავადობასთანაც არის წილნაყარი, მაშინ შეიძლება ითქვას, რომ ნოდარ წულეისკირის პროზის ხასიათი ავტორის პიროვნული თავისებურებებით არის გაპირობებული.
ყოველ ნოველას ტვიფარივით ატყვია შეუვალი პრინციპი, რომლის მთავარი პოსტულატებია ზნეობა, მორალი, ჭეშმარიტება. კაცმა რომ თქვას, ეს არის ნოდარ წულეისკირის არა მარტო შემოქმედებითი მრწამსი, არამედ ცხოვრებისეული პრაქტიკაც, რომელიც აღსავსეა ბრძოლით, შემართებით, ჭიდილით – ისე, როგორც გუშინ, ისე, როგორც დღეს.
ჩუქება
