მარშალი და მარშლის შვილი ღვინობისთვის თერთმეტში უჩვეულოდ ცხელოდა. მკათათვეზე მცხუნვარე და მკბენარი მზე დილიდანვე შემაწუხებლად აჭერდა. წინა, 1895 წელს მოვარდნილმა წყალ-ნიაღვარმა წალეკა ლიხსაქეთა მხარე. ახლა ზაფხული გაიწელა, დაგრძელდა, დედაბუნებამ შემოდგომა გამოტოვა და ყოველდღე აგრილებას რომ ელოდნენ, ზაფხულის პაპანაქებაზე უფრო მეტად ცხელოდა.
იმ დღეს ქუთაისის გუბერნიის თავადაზნაურთა კრებული, მათი წინამძღოლის _სვიმონ წერეთლის თავკაცობით, ქუთაისიდან დედაბუდიანად პეტერბურგში, ნიკოლოზ მეორისაგან დაბრუნების უფლებამოპოვებულ კონსტანტინე ოლდენბურგს ეთხოვებოდა სადილით. ცხრამეტ ოქტომბერს მიემგზავრებოდნენ ოლდენბურგ-ზარნეკაუები. ხუთი დღის მერე, თექვსმეტში, ქალაქის მცხოვრებლები წაუნადიმებდნენ მათ პატივსაცემად. ზოგი თავადი წუწუნებდა _ ჯობდა, ოთხი დღით გადაგვეწია და თექვსმეტში ჩვენ გამოვთხოვებოდით, მთვარე შეიცვლება და უეჭველად გაწვიმდებაო, ზოგი ოხუნჯობ-და _ ჯერ სიცხეს გამოვთხოვებოდით, მერე პრინცსო.
სიმონ წერეთლის გარეშე იმდროინდელ ქუთაისის გუბერნიაში არაფერი ხდებოდა. ოლდენბურგთან გამოსათხოვარი სადილის მოთავეც იგი ყოფილა, მასვე წარმოუთქვამს პირველი სიტყვა _ გულმხურვალედ გვეხმარებოდნენ, უანგაროდ გვიმართავდნენ ხელს. არ ყოფილა შემთხვევა, რაიმე გვეთხოვოს და გულთან არ მიეტანოთ, რომელი ერთი ჩამოვთვალოთ... _ აქ შეყოვნებულა, თავადაზნაურთა რეაქციას დალოდებია. უცებ აყაყანებულან _ არ გვინდა, მამაო ჩვენოსავით ვიცით...
„ ცნობის ფურცელმა “ ერთაბზაციანი ინფორმაციით ამცნო მომხდარი მკითხველებს. „ ივერიას “ სიტყვაც არ დასცდენია. „ ცნობის ფურცელში “ დაბეჭდილი ამოვიკითხოთ:
„ პრინცი კონსტანტინე ოლდენბურგი მიემგზავრება ქუთაისიდან თავის ოჯახობით 19 ამ თვეს. თავადაზნაურობამ 11 ამ თვეს გაუმართა პრინცს გამოსათხოვარი სადილი. ამ სადილზედ წარმოთქმულ სიტყვებთა შორის დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა აკაკის სიტყვამ. 16 ამ თვეს ქალაქ ქუთაისის მცხოვრებთ გაუმართეს გამოთხოვების ნადიმი “ .
აკაკის ეს სიტყვა, ჯერჯერობით, მიუკვლეველია _ ან თვითონ არ შემოინახა, ან _ დაიკარგა. იშვიათად პოეტის ნათქვამს სხვები პატრონობდნენ, ეს არც დაბეჭდა, სხვებმაც არ შემოგვინახეს, არადა, საინტერესო იქნებოდა, რას ფიქრობდა ოლდენბურგებზე, აგრაფინას ჟურფიქსებსა და მისთანებზე. იქნებ ზეპირად თქვა, არ დაუწერია და ამიტომ არ შემოგვრჩა. ისღა დაგვრჩენია _ გაზეთის ერთი წინადადებით დავკმაყოფილდეთ _ „ დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა აკაკის სიტყვამ “ .
კონსტანტინე ოლდენბურგი 19 ოქტომბერს ტოვებს ქუთაისს და საზღვარგარეთ მიდის _ წერია „ ცნობის ფურცელში “ . ქუთათურებს მისი უმაღლესობისათვის გაცილებაც შთამბეჭდავი გაუმართავთ. დიდძალ ხალხს
ჯერ სადგურზე მოუყრია თავი, ბევრს რიონამდე, ზოგიერთებს ბათუმამდე გაუცილებია.
კონსტანტინესთვის ცალკე _ თავადაზნაურთა და ცალკე _ ქალაქელთაგან სადილის გამართვა არ იყო ჩვეულებრივი ამბავი. ზოგიერთებს სულაც არ ეთხოვებოდნენ. ქალაქელებმა რა უთხრეს, არ ვიცით. თავადაზნაურთა ნათქვამ-ნახოტბევი ამდაგვარი ყოფილა:
მოსადილეებს აგრაფინა და კონსტანტინე ცაში აუყვანიათ ქებით, რაც მართლა გააკეთეს, იმაზე ხომ უთქვამთ და უთქვამთ, სხვათა ნაღვაწიც მათთვის მიუწერიათ _ ღმერთმა მოგვივლინა თქვენი თავი, ძნელბედობის ჟამს საქართველოს ყოველთვის აღუჩნდებოდა გმირი, თანადროულობის გმირები თქვენ ბრძანდებითო, _ ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ თურმე შექებაში, იმას არ ფიქრობდნენ, რამდენად მართალს ამბობდნენ, მთავარი იყო, ხოტბა შეესხათ.
იჯდა სიმონ წერეთელი და ისმენდა პანეგირიკებს. ვიღაც-ვიღაცათა ნათქვამზე გაღიმებია, ვიღაცისთვის სიტყვის დასრულება უთხოვია. ბლომად ყოფილან ისეთები, რომ იწყებდნენ, აღარ აბოლოვებდნენ. სიმონი
ჯერ სახეში შეღიმილებდა, მერე სიტყვის დაბოლოებას ურჩევდა. ერთი-ორი გაბრაზებულა _ რას მიქვიან, სიტყვას მაწყვეტინებთ, როდის ჩაგიხტით ნაუბარშიო?! მარშალი უყვავებდა, სხვებსაც უნდათ, ამ პატიოსან ხალხს გამოეთხოვონ, დილამდე აქ ხომ არ დავრჩებითო, თუმცა მომდევნო მესიტყვეც იგივეს შვრებოდა, შორიდან იწყებდა, ოლდენბურგზე არაფერს ამბობდა. სიმონის შენიშვნისას პასუხობდა_ მაცალეთ, თქვენო უმარშლესობავ, მივალ მაქამდეო.
შუბლშეჭმუხვნილი სიმონი ხშირად წამოიმართებოდა, ქორივით მზერას მიმოავლებდა იქაურობას, მაგრამ ორატორი მაინც არ ცხრებოდა, ლაპარაკობდა და ლაპარაკობდა.
კოწია დადიანისაგან სიტყვის მოთხოვნა გაკვირვებია. იშვიათად იტყოდა რამეს, მაგრამ თქმის საჭიროებას თუ დაინახავდა, ისეთს ბრძანებდა, ყველას გულს მოფხანდა.
აჭაბაჭია აზნაურები ლაილაობდნენ და დადიანს უარს ვინ შეკადრებდა. სიმონს კიდეც გახარებია, კიდეც _ შეშინებია, ვაითუ, კოწიამ ისეთი რამ თქვას, აქამდე ნაუბნს ცივი წყალი გადაასხასო. ამნაირი რამეც ხშირად მომხდარა და შიშს უსაფუძვლოს ვერ დაარქმევდი. გამოსულა კოწია და დაუწყია: დიდხანს გაუგრძელდა სტუმრობა ძვირფას პრინცს ქუთაისში, თხუთმეტ წელზე მეტია, გადმოასახლეს, სტუმრად ჩამოსული აქაურობის მასპინძლად იქცა...
სიმონი დარწმუნებულა (მალე მიხვდებით, რამაც დაარწმუნა), ან სტუმრად ვინ მოგიწვიათ ან მასპინძლობა ვინ ოხერმა დაგავალათო, ამ სიტყვებს რომ მოაყოლებდა და სახეაწითლებულს შეუნიშნავს ძველი თავადისთვის:
_ უკადრისს ნუ ინებებთ, კოწია ბატონო!...
უფრო მეტის თქმაც უნდოდა, ეს სიტყვებიც ორატორის ხმას გადაუფარავს, გაჩერებულა, დალოდებია მოსახდენს, სიმართლეს იტყვის, ამით ყველას დაამახსოვრებს დღევანდელ სადილს, აქამდე ნათქვამ ხოტბებს გაანიავგაანიორწყლებსო, _ ფიქრობდა მარშალი. მითუმეტეს, კოწიამ ისე დაიწყო, გაგრძელებასა და სავარაუდო ფინალსაც უთქმელად,
ჩუქება
