წიგნი პირველი - დაბრუნება - თავი პირველი - ნასვამი გლახაკი ცხენოსანი*
*The drunken beggar on a horseback (პირველი თავის სათაური იდიომია და ნიშნავს მოულოდნელი წარმატებით გაყოყოჩებას, მაგრამ აქ, როგორც მოგვიანებით ვიგებთ, მართლაც ცხენოსანზეა საუბარი).
აპრილის მიწურულს, გაზაფხულის ერთ მშვიდ საღამოს, ქრისტეს შობიდან 1929 წელს, ფანჯრის რაფაზე იდაყვდაყრდნობილი ჯორჯ ვებერი ნიუ-იორკს გასცქეროდა, უფრო სწორად, იმას, რის დანახვაც თავისი ფანჯრიდან შეეძლო. ჯერ კვარტლის ბოლოს წამოჭიმული ახალი საავადმყოფო მოხვდა თვალში, ლამის ცამდე აზიდული კედლები, ტერასებით რომ მთავრდებოდა და შებინდებულზე ვარდისფერი დაჰკრავდა. საავადმყოფოს იმ ფრთისთვის, მისკენ რომ იყურებოდა, დაბალი ნაგებობა მიეშენებინათ და იქ სანიტრები და დამლაგებლები ცხოვრობდნენ. ახლომახლო კიდევ რამდენიმე ძველი, აგურით ნაშენი სახლი ჩანდა – ერთ რიგში ჩაჭეჭყილებს და ერთმანეთს საცოდავად მიყუდებულებს ჯორჯისთვის ზურგი შეექციათ.
უცნაურად მშვიდი საღამო იყო. მანძილი ქალაქის ხმაურს ახშობდა და რაღაც უწყვეტ ზუზუნად ქცეული თითქოს სიჩუმეს შერწყმოდა. მოულოდნელად საწყობის წინ მდგარი საბარგოს ძრავა ხმაურით ამუშავდა, თან ხურდებოდა და თან ბოლო ხმაზე გრგვინავდა, მერე ჯორჯმა გაიგონა, როგორ ჩააგდეს ღრჭიალით საბარგო სიჩქარეში და როცა ის გრუხუნით მოსწყდა ადგილს, ისედაც მორყეული სახლი ფეხქვეშ თითქოს გამოეცალა. ხმაური ნელ-ნელა მიწყნარდა, უფრო და უფრო ყრუდ ისმოდა, საბოლოოდ საყოველთაო ზუზუნში ჩაინთქა და კვლავ უწინდელმა სიმშვიდემ დაისადგურა.
ასე იდგა ჯორჯი, რაფას ჩამოჰყრდნობოდა და ფანჯრიდან იცქირებოდა, როცა მოულოდნელმა, აუხსნელმა სიხარულმა შეიპყრო და უნებურად საავადმყოფოს სანიტრებს ხმამაღლა რაღაც გასძახა. გოგონები ამ დროს ჩვეულებისამებრ თავიანთ შარვლებს და თხელ კაბებს აუთოებდნენ. ეზოში მოთამაშე ბავშვების წამოძახილი და მეზობლების ხმადაბალი საუბარი, გეგონებოდა, შორიდან ისმოდა. ჯორჯი ცივ, გადაზნექილ ჩრდილებს აყოლებდა თვალს, როცა შენიშნა, როგორ მოიპარებოდა საღამოს შუქი პატარ-პატარა ეზოებში და რაღაც თითქოს ნაცნობს და მხოლოდ იმ ადგილისთვის დამახასიათებელს ააშკარავებდა – ერთ პაწაწუნა მიწის ნაგლეჯზე სასიამოვნო გარეგნობის ქალი საათობით, თავდაუზოგავად მუშაობს, ყვავილებს რგავს, ფართო ჩალის ქუდი ახურავს და ბრეზენტის ხელთათმანი აცვია; ვიღაც წითური, მელოტი კაცი ყოველ საღამოს გულმოდგინედ რწყავს მწვანე გაზონს; აქა-იქ ფარდულები, სათამაშო სახლები და სახელოსნოებია – საქმიანი კაცების თავშესაქცევი მოცლილობისას; კიდევ – ხასხასა ფერებად შეღებილი მაგიდა და სარწეველა სავარძლები ჩაუდგამთ ეზოს უზარმაზარი ზოლიანი ქოლგის ქვეშ, სადაც ერთი ლამაზი გოგონა მოკალათებულა და მთელი დილა, მხრებზე პალტომოხურული, თან კითხულობს და თან მაღალი ჭიქით რაღაცას წრუპავს.
უცნაურად მშვიდმა საღამომ და აპრილის სურნელმა ჯორჯი ისე მონუსხა, მოეჩვენა, რომ ყველა ამ ადამიანს იცნობდა. უყვარდა ეს ძველი სახლი მეთორმეტე ქუჩაზე, თავისი მუქი ხით მოპირკეთებული წითელი აგურის კედლებით, დიდებული, მაღალჭერიანი ოთახებით და ჭრაჭუნა იატაკით; და ამ ჯადოსნურ წამს თითქოს ყველა იმ სულიერმა, ვინც კი მას ოთხმოცდაათი წლის განმავლობაში შეუკედლებია, ხორცი შეასხა, კიდევ უფრო გააკეთილშობილა და რაღაც სევდანარევი ღირსება შემატა. ყველა საგანი უცებ გაცოცხლდა – კედლებიც, ოთახებიც, სკამებიც, მაგიდებიც, აბაზანის თავზე დაკიდებული ნახევრად სველი პირსახოციც, სკამზე მიგდებული ქურთუკიც და მთელ ოთახში უაზროდ მიყრილ-მოყრილი ფურცლები, ხელნაწერები თუ წიგნები.
აღტაცებას, ამ ნაცნობი საგნების ნაწილად რომ იგრძნო ერთხელ კიდევ თავი, ცოტათი გაუცხოების და ირეალობის შეგრძნება უქარწყლებდა. ამჯერადაც მწვავედ შემოუტია ეჭვმა, უკვე რამდენიმე კვირა რომ ტანჯავდა – ნამდვილად შინ დაბრუნდა თუ არა, შინ ამერიკაში, მანჰეტენის ჭიანჭველების ბუდეში, შინ თავის სიყვარულთან; სიხარული ცოტათი დანაშაულის გრძნობამაც გაუნელა, ის ხომ თითქმის ერთი წელი ხდებოდა, რაც წავიდა იმედგაცრუებული და გაცეცხლებული და მთელი ეს ხანი ცდილობდა გაჰქცეოდა იმას, რასაც ახლა დაუბრუნდა.
რა სიმწრით იგონებდა გასულ გაზაფხულზე მიღებულ მტკიცე გადაწყვეტილებას, რადაც არ უნდა დასჯდომოდა, საყვარელ ქალს დაშორებოდა. ესტერ ჯეკი ჯორჯზე ბევრად უფროსი, გათხოვილი ქალი გახლდათ და ქმართან და მოზრდილ ქალიშვილთან ერთად ცხოვრობდა. მაგრამ ჯორჯი მთელი არსებით შეუყვარდა, ისე ძლიერ და ისე უჩვეულოდ, რომ საბოლოოდ ჯორჯმა ხაფანგში გამომწყვდევის საფრთხე იგრძნო. სწორედ ამ ხაფანგიდან სცადა გაქცევა, სცადა გაჰქცეოდა დაუნდობელი კინკლაობის სამარცხვინო მოგონებებს, საკუთარ სიშმაგეს, უფრო და უფრო მოუთოკავი რომ ხდებოდა, როცა ესტერი ყველა ღონეს ხმარობდა, როგორმე შეენარჩუნებინა. ბოლოს მაინც მიატოვა და ევროპას შეაფარა თავი. წავიდა, რომ დაევიწყებინა, არადა მალევე მიხვდა – ვერ შეძლებდა; მხოლოდ ესტერზე ფიქრობდა მთელი ეს ხანი. სულ თვალწინ ედგა მისი ვარდისფრად შეფაკლული და მუდამ მოღიმარი სახე, ვერ ივიწყებდა ამ კეთილშობილ, უდავოდ ნიჭიერ ქალს და მოგონებებით გატანჯულს, სულ ენატრებოდა და სურდა.
ასე რომ, ჯორჯი საყვარელს კი გაექცა, მაგრამ სიყვარულს ვერა. უცხო ქვეყნებში დაიწყო ხეტიალი, იმოგზაურა ინგლისში, საფრანგეთში,
ჩუქება
