დაკარგული ბიჭი - I
ნათდებოდა, კრთებოდა და კვლავ ნათდებოდა, სასამართლოს შენობაზე ზარმა სამჯერ ჩამოჰკრა, მძიმე ბრინჯაოს გუგუნმა მთელ ქალაქს გრგვინვით გადაუარა, აპრილის ცელქმა ნიავმა შადრევანი ცისარტყელად გაშალა, მერე შადრევანი ისევ გასწორდა, ჯიღა დაიდგა და ლაღად ათამაშდა. სწორედ ამ დროს გამოვიდა მოედანზე გროვერი. პატარა ბიჭი იყო, შავთვალება, დინჯი; ყელზე ხალი მოუჩანდა, კვიდოსავით რბილი, ყავისფერი; ნატიფი სახე^ ჰქონდა, თავის ასაკთან შედარებით მეტად მშვიდი და თვინიერი. შემოცვეთილი ბიჭური ფეხსაცმელები, მუხლებზე რეზინებშემოჭერილი მაღალი სქელი წინდები, მოკლე სადა შარვალი, რომელსაც ცალ მხარეს არაფრის მაქნისი სამი პატარა ღილი ეკერა, მეზღვაურის ხალათი, ყორანივით შავ თმებზე ძველი დაჭმუჭნული ქუდი და მხარზე გადაგდებული გაცრეცილი, ჭუჭყიანი ტილოს ჩანთა, – აი, ასეთი გახლდათ გროვერი. ამ გაცვეთილ სამოსს იგი კარგა ხანია შეგუებოდა და კიდეც შვენოდა. ჩანთა ახლა ცარიელი იყო, მაგრამ მალე საღამოს ტკიცინ-ტკიცინა გაზეთებით გაივსებოდა. გროვერი მოედანზე გამოვიდა, ჩრდილოეთისკენ გაჰყვა ქუჩას და იმ წამს მის წარმოდგენაში მარადისობა და ახლა ერთმანეთს შეერწყა.
ნათდებოდა, კრთებოდა და კვლავ ნათდებოდა, შადრევნის დიდი ჯიღა ირხეოდა, აპრილის ცელქი ნიავი ცისარტყელისფრად აელვარებულ შხეფებს მოედანს ჰფენდა. სახანძრო რაზმის ცხენები ხის იატაკზე ფლოქვებს აბაკუნებდნენ და გრუზა, სუფთად დავარცხნილ კუდებს იქნევდნენ. ყოველ თხუთმეტ წუთში, დადგენილი განრიგის მიხედვით, მოედანზე ყოველი მხრიდან ტრამვაები მოდიოდნენ და მოსამართი სათამაშოებივით ჩერდებოდნენ. მოპირდაპირე მხარეს, გროვერის მამის სახელოსნოს წინ, ქვაფენილზე რახრახით ჩაიარა ოთხთვალამ, რომელსაც ერთი ჯაგლაგი პატარა ცხენი ძლივს მიათრევდა. სასამართლოს შენობის ზარმა გუგუნითა და დიდის ამბით აუწყა ქალაქს სამი საათი და მერე, როგორც ყოველთვის, ირგვლივ ყველაფერი ძველებურად უცვლელი დარჩა.
გროვერი შეჰყურებდა ულაზათოდ წამოჭიმულ, ურთიერთშეუსაბამო შენობებს, უგემოვნო არქიტექტურულ დომხალს, მოედანს გარს რომ ერტყა და მაინც თავს დაკარგულად არ გრძნობდა. „აი, – ფიქრობდა გროვერი, – აი, მოედანი, მარად უცვლელი, აგერ, მამამისის სახელოსნო, სახანძრო რაზმი, ქალაქის რატუშა, შადრევანი, მისი ჯიღა, ტრამვაები შემოდიან მოედანზე, ყოველ თხუთმეტ წუთში ჩერდებიან, იქ, კუთხეში, რკინა-კავეულის მაღაზიაა, ქუჩის აქეთა მხარეს აგურის ძველი სახლები აღმართულან, ხალხი მიდი-მოდის, ნათდება, მერე ისევ ბინდდება და ბოლოს ისევ ნათდება, ყველაფერი ჩნდება და ქრება, ყველაფერი იცვლება მოედანზე და, მაინც, ყველაფერი უცვლელი რჩება. აქვე ვარ მეც, გროვერი, ჩემი გაზეთების ჩანთით. ახლა აპრილის თვეა, 1904 წელი. სასამართლოს შენობაზე ზარმა სამი საათი ჩამოჰკრა. მეც აქა ვარ, მოედანზე, მოედანი არასოდეს არ იცვლება, აქ ვარ გროვერი და ამ ადგილზე მომისწრო ზუსტად ამ დრომ“.
მოედანი, წლების მანძილზე შემთხვევით გაშენებული, ჟამთაცვლისა და გამანადგურებელ სწრაფვათა უნებური მომსწრე, გროვერს სამყაროს ცენტრად ესახებოდა, მის წარმოდგენაში იგი დედამიწის საყრდენი წერტილი იყო, უცვლელობის დედაბოძი, სალი და ურყევი, მარადიული ადგილი, სადაც ყველაფერი ჩნდებოდა და ქრებოდა, მაგრამ, მაინც სამუდამოდ რჩებოდა, არსებობდა, არასოდეს არ იცვლებოდა.
კუთხეში პატარა ფარდულს ჩაუარა, ხის ჯიხურს, სადაც ს. გოლდბერგი სოსისებით ვაჭრობდა. მერე „ზინგერის“ მაღაზია გაიარა, რომლის ვიტრინაში ახალი გაპრიალებული საკერავი მანქანები გამოეფინათ. შეხედა, ძალიან მოეწონა, მაგრამ სიამოვნება არ უგრძვნია, პირიქით, ოჯახური შრომა-გარჯა გაახსენდა, საქმიანი ფაციფუცი, საკერავზე თავდახრილი ქალები, აბურდულ-დაბურდული საქსოვ-საკერავი, მოდებისა და თარგების საიდუმლოება, ნემსის ელვარება, პედალის ხმაური, მანქანის ზუზუნი. ასეთია ქალის საქმიანობა. მის გახსენებაზე უჩვეულო მოწყენილობა იგრძნო და გაურკვეველი სევდა გულს შემოაწვა. ზემოთ-ქვემოთ ნემსის ხტუნვას რომ შესცქეროდა, – ნემსი ისე გამალებით ხტოდა, თვალის მიდევნებაც კი უჭირდა, – გულში შიშის გრძნობა დაუვლიდა მტკივნეულად. დედის ნაამბობი ახსენდებოდა: ერთხელ, თურმე, კერვის დროს დედას მანქანის ნემსი თითში გაყრია, და ყოველთვის, ამ ადგილს რომ ჩაუვლიდა, ეს ამბავი აგონდებოდა. ერთს კი წაიგრძელებდა კისერს ვიტრინისაკენ, მანქანებს დახედავდა და მაშინვე პირს იბრუნებდა.
ისევ განაგრძო გზა ბიჭმა, მაგრამ მუსიკალურ მაღაზიამდე არც მისულა, იქვე, რკინა-კავეულის მაღაზიასთან შეჩერდა. საერთოდ, სადაც კი ლამაზ, პრიალა ნივთებს თვალს მოჰკრავდა, ყველგან ჩერდებოდა. რკინა-კავეულის მაღაზიები, კოხტა, გეომეტრიული მოყვანილობის იარაღებით სავსე ვიტრინები ძალიან უყვარდა. ჩაქუჩებით, ხერხებით, გაშალაშინებული ფიცრებით გამოჭედილ ვიტრინებს თვალს ვერ აშორებდა. როგორ მოსწონდა ახალი, მაგარი ფოცხები და თოხები, თეთრი, გაკრიალებული, ჯერ უხმარი ტარები რომ ჰქონდათ და ზედ გარკვევით აჩნდათ გამკეთებლის ახლად დარტყმული ბეჭედი. რკინეულობის მაღაზიების ვიტრინებში ამგვარი ნივთების თვალიერება ძალიან უყვარდა. პირდაპირ თვალებით ყლაპავდა მათ და თან ოცნებობდა ასეთი იარაღების საკუთარი კომპლექტი ოდესმე თვითონაც ღირსებოდა.
მუსიკალური ინსტრუმენტების მაღაზიასთან ყოველთვის ჩერდებოდა. დიდებული მაღაზია იყო. ვიტრინაში პატარა თეთრი ლეკვი უკანა თათებზე ჩაცუცქულიყო, თავი გვერდზე გადაეწია და ყურები დაეცქვიტა. ლეკვი არასოდეს