ომის ხელოვნება

ნაწილი I - ზოგადი მიმოხილვა და ისტორიული ფონი
დინასტიების პერიოდები
ლეგენდარული ბრძენი იმპერატორები 2852-2255 ძვ.წ.
სია 2205-1766
შანი 1766-1045
ჯოუ 1045-256
დასავლეთი ჯოუ 1045-770
აღმოსავლეთი ჯოუ 770-256
გაზაფხული და შემოდგომა 722-481
მეომარი სამეფოები 403-221
ცინი 221-207
ადრეული ხანი 206 ძვ.წ.-8 ახ.წ.
გვიანდელი ხანი 23-220
ექვსი დინასტია 222-589
სუი 589-618
ტანი 618-907
ხუთი დინასტია 907-959
სუნი 960-1126
სამხრეთი სუნი 1127-1279
იუანი (მონღოლეთი) 1279-1368
მინი 1368-1644
ჩინი 1644-1911
 

1.1. შესავალი
ბოლო ორი ათასწლეულის განმავლობაში, იმპერიული ჩინეთის სამხედრო აზროვნება – სისხლისმიერი ბრძოლებისა და ინტელექტუალური ანალიზის ეს რთული პროდუქტი – მუდმივ შევიწროებას განიცდიდა. ხანის დინასტიის მეფობის ეპოქიდან მოყოლებული, თვითმარქვია კონფუციანელები, ხან გულწრფელად, ხან კიდევ ფარისევლობით, უყურადღებოდ ტოვებდნენ დიდი მოძღვრის დოქტრინას და ცალსახად ამბობდნენ უარს იარაღის გამოყენებასა და სამხედრო საქმესთან დაკავშირებულ ნებისმიერ ასპექტს გაურბოდნენ. ისინი ხმამაღლა გმობდნენ ასეთ მიდგომას. თუმცა, ამ ხალხის ცივილიზებული და კულტურული თვითაღქმის მიუხედავად, ერი ვერ ახერხებდა არმიის ან სარდლების გარეშე ცხოვრებას, განსაკუთრებით "ბარბაროსთა" თავდასხმების მუდმივი საფრთხისა და მომთაბარე ტომებთან მიმდინარე კონფლიქტების ფონზე. შესაბამისად, კვლავ გრძელდებოდა ადრეული ხანის სამხედრო ტრაქტატების შესწავლა-გადაფასება. ამის გამო მოხერხდა კიდეც მათი გარკვეული რაოდენობის გადარჩენა; ხოლო სამხედრო კრიზისების გახშირებამ, როგორც მოსალოდნელი იყო, ხელი შეუწყო პროფესიონალი სამხედრო მოღვაწეების აღზრდასა და დამატებითი სტრატეგიული სწავლებების ჩამოყალიბებას. და მაინც, კონფუციურ კლასიკასთან და სხვადასხვა ტრადიციულ მონოგრაფიასთან შედარებით, სამხედრო თემატიკის კრებულების რაოდენობა მეტისმეტად მწირი იყო და რამდენიმე ასეულ შრომას თუ ითვლიდა.
სამხედრო საკითხებს დაეთმო მეომარი სამეფოების პერიოდის (ძვ. წ-აღ-ის 403-221 წწ.) გავლენიანი ფილოსოფოსების, მაგ. მთავარ შანის, რამდენიმე ნაშრომის ცალკეული თავები. ხშირად მათი შინაარსი რადიკალურ ხასიათს ატარებდა. ბევრი სახელოვანი მოაზროვნე, მათ შორის, სუნ-ძი და ჰან ფეი-ძუ, განიხილავდა სახელისუფლებო და სამხედრო მოწყობის, მოტივაციისა და წვრთნის, გამბედაობის ბუნებისა და სახელმწიფოს კეთილდღეობის ხელშემწყობი სტრატეგიის ჩამოყალიბება-შექმნის ძირითად საკითხებს. ცო ჩუანსა და სხვა ისტორიული შრომებში აგრეთვე აისახა ბევრ იმდროინდელ გავლენიან მთავართა შეხედულებები. მათი საშუალებით იქნა შემონახული ცნობები ცნობილი სტრატეგიების შესახებ, თუმცა, ამ შრომებში საველე ტაქტიკის აღწერა მინიმალურ დონეზეა წარმოდგენილი.
განსაკუთრებით ცნობილი იყო რამდენიმე უძველესი სტრატეგიული მონოგრაფია. სუნის პერიოდის (დაახ. ჩვ. წ-აღ-ის 1078 წ.) მეცნიერებმა შეაგროვეს, შეასწორეს და კრებულის სახე მისცეს ექვს უმნიშვნელოვანეს გადარჩენილ შრომას. მასშივე შეიტანეს ტანის დინასტიის წიგნი და მიიღეს ამჟამად "შვიდი სამხედრო კლასიკური შრომის" სახელით ცნობილი კრებული. ამგვარი კოდიფიკაციის მეშვეობით, აღნიშნულმა შვიდმა შრომამ მოუმზადა მთავრობას სამეცნიერო საფუძველი სამხედრო საქმიანობისათვის წარსამართად და, იმავდროულად, ტაქტიკური და სტრატეგიული კონცეფციების ჩამოსაყალიბებლად.
ბარბაროსთა უწყვეტი შემოსევებისა და სამხედრო საფრთხის მიუხედავად, რომლებიც თან ახლდა ქვეყანას მთელი ისტორიის განმავლობაში, იმპერიული ჩინეთი სულაც არ იყო განწყობილი, სამხედრო გზით ეპასუხა აგრესიაზე. აქ გამონაკლისად ჩაითვლება მხოლოდ ჰანის ყოფილი დინასტიის ლიდერების ან ახალგაზრდა, ენერგიული მმართველების (მაგ. ტან და ტაი-ცუნის) – როგორც წესი, რომელიმე დინასტიის ჩამოყალიბების ადრეულ წლებში – იმთავითვე დასაღუპად განწირული დამპყრობლური პოლიტიკა. ჩვეულებრივ, ქვეყნის მმართველები და მინისტრები ისეთ პოლიტიკას ირჩევდნენ, რომელიც ერის კულტურული მიმზიდველობის მითს ეფუძნებოდა. ამის მიხედვით, მეზობლებზე აშკარად აღმატებულ ჩინურ ცივილიზაციას, ღირსების ძალით აღზევებულსა და ბრწყინვალე მატერიალური მიღწევებით წელგამაგრებულს, უბრალოდ ვერ გაუძლებდა განუვითარებელ ხალხთა მტრული მისწრაფებები. ჩინეთში თვლიდნენ, რომ ცხოვრების ცივილიზებული წესის თანმხლები კომფორტი, მუსიკასა და ქალებთან ერთად, ყურადღებას გაუფანტავდა და ნებისყოფას მოუდუნებდა საომრად ყველაზე მომართულ ხალხსაც კი. გარდა ამისა, თუ არ მოხერხდებოდა მათი დათრგუნვა და მუდმივად დამორჩილება ნებაყოფლობით ან ქრთამის საშუალებით, ურჩთა წინააღმდეგ შეიძლებოდა სხვა, უფრო მორჩილი და ჩინეთის ცხოვრების წესს მორგებული მომთაბარე ტომების გამოყენება. ეს კარგად შეესაბამებოდა "ბარბაროსის წინააღმდეგ ბარბაროსის გამოყენების" საუკუნეებით გამოცდილ ტრადიციას.
კონფუციური სწავლებების თანახმად – რომელიც ყოფილი ჰანის ეპოქაში, ჩინეთის ტრადიციულ ფილოსოფიად იქცა და სახელმწიფოებრივ იდეოლოგიას ასახავდა – მმართველმა მხოლოდ საკუთარი ღირსება უნდა გამოიმუშაოს, გარემოებებთან ჰარმონიაში წარმართოს თავისი ქმედება და კეთილშობილური პოლიტიკის წყალობით მოიპოვოს საერთო-საქვეყნო მხარდაჭერა, რითიც მიაღწევს კიდეც სამეფოს სტაბილურობას. ბუნებრივია, არსებობდა განსხვავებული აზრიც. სიდიდით მეორე კონფუციელი მენციუსიც (ძვ. წ-აღ-ის 371-289 წწ) კი იცავდა იმ შეხედულებას, რომ დროდადრო, ბოროტი მმართველების ასალაგმად და ხალხისათვის ტანჯვის შესამსუბუქებლად, აუცილებელია სადამსჯელო სამხედრო ექსპედიციების გამართვა. მიუხედავად ამისა, სუი იან-ტის (მეფობდა ახ. წ-აღ-ის 605-617 წწ.) მსგავსი მმართველების გარდა, რომელმაც ჩინეთის იურისდიქციის გაფართოების მცდელობაში ერი გაღატაკებამდე მიიყვანა, სამხედრო გზას მეტად დიდი ყოყმანით მიმართავდნენ, ხოლო სახელმწიფო მოხელეთა უმეტესობას უღირსად მიაჩნდა ნებისმიერი რამ, რაც სამხედრო სამსახურთან და იარაღთან ასოცირდებოდა.


1.2. სამხედრო კონფლიქტებისა და იარაღის ევოლუცია ჩინეთში


1.2.1. შანის პერიოდი
საუკუნეების