ჩემი წარმომავლობა ჩვენი ძველი სახლი ივრის ხეობას გადაჰყურებს.
წინ პატარა ბაღი გვაქვს, ხეხილნარი, მერე ფერდობია, ფერდობის ძირში წისქვილის არხი გადის, არხის იქით ჭალის ვენახებია, მერე - თვითონ ჭალა, მერე - რიყე და რიყეში - ცისფერი ყაჭივით წაღებული იორი.
ფერდობში ახლა კომშები, ქლიავები, ალუბლები და პატარა კაკლები დგას, ადრე კი, ჩემს ბავშვობაში, თელები, მუხები, ხეშავები და ბებერი წნორები იდგა. წნორები არხის ნაპირას იყო გაყოლებული, იმათი ტოტები მეორე ნაპირზე გადადიოდა. არხი დიდი იყო, წმინდა წყლით გალიცლიცებული, წყალი ტანად კაცს ზოგან საქამრემდე სწვდებოდა. ზაფხულობით, ცხელ დღეებში, ბანაობდნენ არამარტო ბავშვები, დიდებიც - კაცებიც და ქალებიც. ქალები - საღამო ხანზე, შებინდებულში, თანაც, ტანსაცმლიანები, ხმაურით - წყლის დგაფუნით და შეკივლებებით. ბანაობის შემდეგ შემცოდეებივით სახემორიდებულნი გარბოდნენ თავ-თავიანთ სახლებისკენ. წნორების ფესვებში ცხოვრობდნენ წყლის ვირთაგვები, შავად მოლივლივენი, ბრჭყვიალა დაცეცებულთვალებიანები. რამდენჯერმე მინახავს წავიც - დიდი თეთრი თევზით პირში. ახლაც სიამოვნების ჟრუანტელს მგვრის არხის დარჩრდილული ნაპირებისა და ფეხისგულებზე სილიანი ფსკერის შეხების გახსენება.
შემოდგომაზე, ყვითელ ოქტომბერში, ამოიტანდა ბებია ვედროებით არხის წყალს და მეტყოდა, - უკვე ფოთოლი მოდის, თევზი ზღვისკენ დაიძრა, ამაღამ კოკოზა ჩაუგეო. მე - პატარა, გამხდარ, დიდთავა ბიჭს, - სიხარულის ჩოჩქოლი შემიდგებოდა. მზის ჩასვლისას დერეფნის ბუხარში დანთებულ ცეცხლზე გავხუხავდი ნალისოდენა ხმელ პურს, ჩავიტანდი კოკოზას არხთან, ჩავაწყობდი შიგ, სიმძიმისათვის, ქვებს, დავუგმანავდი ბალახის ბღუჯით ბოლოს, გავუხლართავდი წნელსაც, გახუხულ პურს კოკოზის საძრომში ხელშეყოფილი ჩამოვკიდებდი ჩანგალივით დაკიდებულ მავთულზე, კარგად ჩავიდოდა მზე, ერთს ვიტყოდი, - ღმერთო და ბედო! - კოკოზას ფრთხილად ჩავუშვებდი წნორის ფესვებთან, დამდორებულ წყალში (პირთავქვე, მცურავი რომ არ შესულიყო შიგ) და ორი წნელით მივაბამდი ფესვებზე.
სანამ ავდგებოდი, ერთხელაც ვიტყოდი, - ღმერთო და ბედო! - გადმოვიდოდი ცოტა უკან, ამოვეფარებოდი ბუჩქებს და ვიყავი იქ სულგანაბული შებინდებამდე, - კოკოზას ვყარაულობდი, რომ ვინმეს არ ამოეღო, - შებინდდებოდა და პატარა, ბავშვურ შიშზე გამარჯვებული, აღმართზე ამოქაქანებული ამოვიდოდი შინ.
ღმერთო, თან რა საამაყო იყო ის შიშიც!
მოდიოდა, მოლივლივებდა ერთი შეხედვით მორჩილი, თვინიერი წყალი. ციმციმით მოჰქონდა ყვითელი ფოთლები და პატარ-პატარა თეთრი ბუშტები, მაგრამ იმ ბუშტებიდან ფსკერამდე წყალი სავსე იყო იდუმალი მოძრაობებით, - ჩემკენ შემობრუნებულნი ჩერდებოდნენ მდუმარე, დაფიქრებული თევზები, ჩალის გრძელ ღეროებს ქვემოთ ეწეოდნენ ჩრდილებივით დაგრძელებული რაღაც ტანრბილი არსებები (სინამდვილეში - ხავსები), ჭრაჭუნებდა, თითქოს პირის გახსნას ლამობდა მიწა, ბუჩქნარებში კი ჩემსავით გატვრენილები ისხდნენ თავგლეჯელები...
ადრე დავწვებოდი, მაგრამ გვიანობამდე ვერ დავიძინებდი, ლოგინში უფრო მაკრთობდა იმ ჩაბინდული წყლისა და მისი ნაპირების წარმოდგენა. თანაც იყო სიხარულის შუქიც. ამ შუქში ვეწეოდი კოკოზას და გაჰქონდათ გულგასახარი ფათქაფუთქი თევზებს. როდის-როდის ჩამეძინებოდა და თითქოს სულ მალე მხარზე ხელს დამადებდა ბებიაც.
- ადექი, გათენდა, ამოიღე ის შენი კოკოზაო.
მართლაც, გათენებული იყო ხოლმე. წამოვხტებოდი, ფათიფუთით ჩავიცვამდი, ჩავირბენდი თრთვილითა და მკვრივი ცივი ჰაერით გამოვსებულ ფერდობს, ჩავიჩოქებდი წნორის ფესვებთან, კიდევ ერთხელ ვიტყოდი, - ღმერთო და ბედო! - ხელებაკანკალებული ავხსნიდი წნელებს, ამოვწევდი, პირს ამოვუჩენდი კოკოზას და, თუ ფართხალი და დგაფუნი შემომესმებოდა, გადმოვვარდებოდი უკან, გადმოვიყოლიებდი კოკოზასაც - სწრაფად გამოვაცილებდი წყალს.
ხტოდნენ ფრთებგაშლილი თევზები კოკოზაში ჩაყრილ ქვებზე.
იყო შემთხვევები, რომ ჩემი წყრთის სიგრძე ჭანრები და მურწები დამიჭერია, ზოგჯერ ოთხი-ხუთი ერთად.
არა მგონია, რომელიმე სარდალს ეამაყოს ბრძოლის მოგებით ისე, როგორც მე მეამაყებოდა იმ ოთხი-ხუთი თევზის შინ მიტანა.
სუნთქვაშეკრული, ბედნიერებისაგან სახეგაბრწყინებული დავუდგამდი ბებიას კოკოზას წინ. ბებია ჩაიხედავდა შიგ, რაღაც უბრალოდ, კეთილად გაეღიმებოდა, - ეს ღიმილი მერჩივნა ყოველგვარ შექებას, - ამოიყვანე და გამოწელეო, - მეტყოდა და თვითონ თავის საქმეს მიუბრუნდებოდა. მთლად შავად შემოსილი, კვამლივით უხმაუროდ მოძრავი, ტრიალებდა ცეცხლთან, შედიოდა მარანში, გამოდიოდა, გამოჰქონდა ან შეჰქონდა სხვადასხვა რაღაცეები, ტუჩების ცმაცუნით, ხმელი თითების ერთმანეთზე მიდებით და მერე გაქნევით აპკურებდა ცივ წყალს ცეცხლიდან ის-ისაა გადმოდგმულ მოხარშულ თევზს, და მეჩვენებოდა, რომ ბებია გრძნეული ქალი იყო, კეთილი გრძნეული ქალი, - ის განაგებდა საჩვენოში ყველაფერს (ჩვენს ოჯახში კაცები აღარ იყვნენ), ცეცხლის პარპარს, ხეებიდან ფოთლების ჩამოცვენას, ბალახების ამოსვლას, თევზთა მიმოქცევას... რომ ვიტყოდი ატაცებით, ამასა და ამას ამდენი თევზი დაუჭერია-მეთქი, ბებია ცივი სიმშვიდით მომიგებდა, - თევზი და ნანადირევი საძღომად კი არა, შვილო, ყვავილის კონასავით უნდა მიიღოო.
დაიჭექებდა, ჩამოტყდებოდა ციდან მეხი, მე აკანკალებული მივეკვრებოდი კალთაზე, ის მეტყოდა, - ნუ გეშინია, შენ ოთხივ კუთხივ ჯვარი გწერიაო, - და აღარ მეშინოდა.
ერთხელ, ჭალის
ჩუქება
