დეკამერონი

ჯოვანი ბოკაჩიოს ცხოვრება და შემოქმედება - I. ეპოქა „დეკამერონის“ ავტორის, ჯ ო ვ ა ნ ი ბ ო კ ა ჩ ი ო ს, მშობლიური ფლორენცია იყო ის ქალაქი-სახელმწიფო, რომლის საკმაოდ მომძლავრებულმა ბურჟუაზიამ ჯერ კიდევ ბ ო კ ა ჩ ი ო ს დაბადებამდე (XIII საუკუნის დამლევს) იტალიის (და მით უმეტეს, დასავლეთ ევროპის) ქალაქთა შორის პირველმა შეუტია ფლორენციის ფეოდალობას, მრავალ პრივილეგიაზე ააღებინა მას ხელი და საგრძნობლად შეუკვეცა უფლებები.
საერთოდ, დასავლეთ ევროპის არც ერთ ქვეყანაში არ იყო ისეთი ხელსაყრელი პირობები საშუალო საუკუნეებში ვაჭრობისა და ქალაქური კულტურის განვითარებისათვის, როგორიც იტალიაში, სადაც ფეოდალიზმის სისუსტისა და აღმოსავლეთის ქვეყნებთან ახლო ურთიერთობის გამო თვით საშუალო საუკუნეების მანძილზე და მის წიაღში განმტკიცდა ქალაქური წყობილება და წელში გაიმართა ქალაქის მთავარი ფიგურა – მოქალაქე, ვაჭარი. მაშინდელი ვაჭარი – მევახშე გულადია და მძლავრი: იგი ვაჟკაცურად მოიგერიებს რაინდ ყაჩაღს, რომელიც ხშირად დაუხვდება ხოლმე მას გზაზე ძვირფასი საქონლის ან ფულის წასართმევად; იგი შეიარაღებულია და მუდამ მზად არის, დაუხვდეს მოძალადეს. მართალია, მისი ვაჟკაცობის სახელი არაა განთქმული შორს და ჯერჯერობით არც საჭიროა ეს მისთვის, რადგანაც მის „ფულის ზანდუკს“ ეს ვერაფერს შეჰმატებს (მოვა დრო და სახელისთვისაც მოიცლის „გაარისტოკრატებული“ ვაჭარი, სანამ იგი არ მოიპოვებს ძლიერ დამცველს სახელმწიფოს სახით და ამასთან ერთად ფუფუნება არ ჩაახშობს მის პირად ძალებს). მაშინდელი ვაჭარი უკვე საკმაოდ შორს იხედება: მას ბევრი რამ და ბევრი ვინმე უნახავს, რის ნახვაც ეკონომიურად და საზოგადოებრივად კარჩაკეტილს წინეთ მას არ შეეძლო. ის უკვე ცდილობს, იაზროვნოს დამოუკიდებლად; ამიტომ კრიტიკულად ეპყრობა საღვთო წერილს და ინდიფერენტულია სარწმუნოებისადმი. მან ისწავლა მომხვეჭელობა ტყუილით თუ მართლით, ძარცვით თუ რისკით; ისწავლა აგრეთვე მონახვეჭის გამოყენება, მით სარგებლობა: მოცლილ დროს უყვარს დროსტარება, ქეიფი და არშიყობა; უყვარს სიცილი, როცა სიამოვნებით ისმენს საყოფაცხოვრებო ანეკდოტებს და ბერ-მონაზონთა უზნეო და რაინდის უშინაარსო თავგადასავალს. მისი ინტერესები მოთავსდა უკვე თითქმის მთლიანად ამქვეყნად; ის ქვეყანა, საიქიო, მას აღარ აინტერესებს; ძირითადად შეიცვალა და გაფართოვდა მისი მსოფლმხედველობა, რომელიც წინეთ საეკლესიო-ასკეტური შინაარსით იფარგლებოდა. სააქაო ცხოვრების მრავალი სასიამოვნო მხარე შეამჩნია მან; სხვათა შორის, ქალის სილამაზეც, რომელსაც ის ფულით იძენდა. იმშვენებს მოქალაქე-ვაჭარი ცხოვრებას, ძლიერდება და მალე ის გააძევებს ცხოვრების ასპარეზიდან ფეოდალს.
ასეთი ვაჭარია წარმოდგენილი ო ს კ ა რ უ ა ჲ ლ დ ი ს პატარა „ფლორენციულ ტრაგედიაში“, რომლის უკანასკნელი ადგილი ზემოთ მოვიყვანეთ ეპიგრაფად. მასში სიმბოლურად წარმოდგენილია ამომავალი კლასის – ბურჟუაზიის – სიძლიერე საერთოდ:
სიმონე ვაჭარს ფულით ჰყავს შეძენილი თავისი ლამაზი ცოლი ბიანკა, რომელიც მოეწონება მდიდარ პრინცს, გვიდოს; ბიანკაც მოიხიბლება. სავაჭროდ გასული სიმონე მოულოდნელად ბრუნდება შინ, როცა პრინცი პირველად მივიდა სატრფიალოდ ბიანკასთან. გარეგნული მოკრძალებითა და სტუმარმოყვარეობით შეხვდება ვაჭარი დიდებულ სტუმარს, რომელიც არ მალავს, რომ მოხიბლულია მისი ცოლის მიერ... პრინცი აპირებს წასვლას: ვაჭარი თითქო ხუმრობით იწვევს პრინცს ხმალში. იბრძვიან. ბიანკას სურს, რომ პრინცმა მოკლას სიმონე, მაგრამ „ვაჭრის ხმალი უკეთ ნაწრთობი“ აღმოჩნდება. სძლევს ვაჭარი პრინცს და კლავს მას. ბიანკა გაოცებულია ქმრის სიძლიერით. თვითონ სიმონე (ვაჭარი) კი – ცოლის სილამაზით, რაც თითქოს პირველად შეამჩნია...
უძლური შეიქნა საერთოდ საეკლესიო-ასკეტური და ფეოდალურ-არისტოკრატული კულტურა იმ პერიოდში ამომავალი კლასის – ბურჟუაზიის კულტურასთან ბრძოლაში: პირველი განწირული იყო ისტორიის მიერ, ხოლო მეორეს წინ ეშლებოდა რამდენიმე საუკუნის ძლევამოსილი მსვლელობისა და განვითარების გზა. ამ ეპოქისათვის დამახასიათებელი ნიმუშები მრავლადაა მოცემული „დეკამერონის“ ნოველებში, მაგალითად:
1. რაინდთა შორის უმამაცესი რ უ ჯ ე რ ი დარწმუნდა, რომ ტოსკანაში (იგულისხმება ფლორენციაში) მას არ შეუძლია გამოიჩინოს მთლიანად თავისი სიმამაცე, ვინაიდან ასეთია თავისებურებანი და ჩვეულებანი ფლორენციაში; ამიტომ ის მიემგზავრება ესპანეთის მეფესთან (X, 1) (რომაული ციფრი ნიშნავს „დეკამერონის“ დღეს, ხოლო არაბული – ნოველას.). როგორც ჩანს, ვაჭრობა-მრეწველობას აღარ დაუტოვებია ასპარეზი რაინდის სიმამაცისათვის.
2. მეგობრობის ადგილი ფულმა დაიკავა; დღეს მეგობრობის გავლენა იშვიათია ადამიანთა ანგარების გამო (X, 8); დღეს მეგობრობა ძალიან მცირედ ფასდება (X, 9).
3. წინეთ ბევრი საქებარი ჩვეულება იყო, რომელთაგანაც დღეს არ გადარჩა არც ერთი – სიმდიდრესთან ერთად განვითარებული ანგარების გამო (VI, 9).
4. ერთ ქალაქში, სადაც ადამიანის მოტყუილება უფრო ხშირია, ვიდრე სიყვარული და ერთგულება... (III, 3).
5. ...აქვე (ამალფის ნაპირას) ცხოვრობს მდიდარი ხალხი, რომელიც სხვაზე უფრო წარმატებით ეწევა ვაჭრობას (II, 4).
6. ვაჭრები ყველაფერს ფულით აკეთებენ (VIII, 10).
7. ვისაც ტოსკანელთან აქვს