შესავალი - 1. ფილოსოფიის ისტორია და იდეათა ისტორია წინამდებარე წიგნის საგანია "ახალი" ფილოსოფია. ვიზიარებ გავრცელებულ თვალსაზრისს, რომ ახალი ფილოსოფია დეკარტისგან იწყება და ის ვიტგენშტაინის ნაშრომებში ასახულმა უმნიშვნელოვანესმა იდეებმა დააგვირგვინა. იმედი მაქვს, გარკვეულწილად დავასაბუთებ ამ ვარაუდებს, მაგრამ ჩემი ძირითადი მიზანია, ლაკონიურად აღვწერო თანამედროვე დასავლური ფილოსოფია, რამდენადაც თემა ამის საშუალებას მომცემს.
შევეცდები, წიგნის შინაარსი გასაგები იყოს იმათთვისაც, ვინც საგანგებოდ არაა გათვითცნობიერებული თანამედროვე ანალიზური ფილოსოფიის სფეროში. სამწუხაროდ, ფილოსოფიის არსის მოკლედ დახასიათება ძალზე ძნელია; ერთადერთი, რაშიც ამგვარი მცდელობისას ავტორი შეიძლება დარწმუნებული იყოს, ისაა, რომ პასუხი კითხვაზე "რა არის ფილოსოფია?" მით უფრო დამაჯერებელი იქნება, რაც უფრო მოკლედ ჩამოყალიბდება. რაც მეტს ვფიქრობ შეზღუდვებზე, რომლებსაც ნებისმიერი არგუმენტირებული პასუხი გულისხმობს, მით მეტად ვიხრები დასკვნისკენ, რომ ეს საკითხი, თავისთავად, ფილოსოფიური აზროვნების ერთ-ერთი მთავარი საგანია. ცხადია, ფილოსოფიის არსის ქვემოთ წარმოდგენილი დახასიათება იმ სპეციფიკურ ფილოსოფიურ თვალსაზრისს ასახავს, რომლის მართებულობაში ეჭვი არ მეპარება და მის ღირსებას მკითხველის თვალში უნდა წარმოადგენდეს ფაქტი, რომ ეს თვალსაზრისი მკითხველის თანამედროვე ფილოსოფოსის მიერაა შემუშავებული.
ფილოსოფიის არსის გააზრებისას უნდა გავითვალისწინოთ დაპირისპირება, რომელიც მეცნიერებასა და თეოლოგიას შორის შეიმჩნევა. მარტივად რომ ვთქვათ, მეცნიერება ემპირიული კვლევების სფეროა; მეცნიერება ცდილობს, გაიაზროს ხილული სამყარო, წინასწარ განსაზღვროს და განმარტოს თვალსაჩინო მოვლენები და ჩამოაყალიბოს "ბუნების კანონები" (თუკი ასეთები არსებობს), რომელთა საფუძველზეც შესაძლებელია ადამიანის გამოცდილების განმარტება. ნებისმიერ მეცნიერებას შეუძლია, დასვას უამრავი კითხვა, რომლებზეც პასუხს ვერ გასცემს კვლევის საკუთარი მეთოდებით და ამგვარად, თავის უძლურებას გამოააშკარავებს. განვიხილოთ კითხვა, რომელიც ამა თუ იმ მნიშვნელოვან მოვლენასთან დაკავშირებით დასმულა: "რა იყო ამის მიზეზი?". სავარაუდოდ, მეცნიერული პასუხი შემუშავდება წინამორბედი მოვლენებისა და პირობების, ასევე, გარკვეული კანონების ან ჰიპოთეზების გათვალისწინებით, რომლებიც განსამარტავ მოვლენას იმ მოვლენებთან აკავშირებს, რომელთა საფუძველზეც ის უნდა განიმარტოს. მაგრამ იგივე კითხვა, შეიძლება, იმ სხვა მოვლენებზეც დაისვას და თუ პასუხი ისეთივე იქნება, მაშინ - ყოველ შემთხვევაში, პოტენციურად - მიზეზების რაოდენობა უსასრულოდ მოიმატებს და უსასრულო წარსულსაც მოიცავს. ასეთი შესაძლებლობის გათვალისწინებისას, შეიძლება, დაისვას მომდევნო კითხვა: "რა აიძულებს მოვლენათა ამ მწკრივს, რომ, საერთოდ, იარსებოს?" ან, უფრო აბსტრაქტულად: "რატომ უნდა არსებობდეს რამენაირი მოვლენები?": არა უბრალოდ, რატომ უნდა არსებობდეს ესა თუ ის მოვლენა, არამედ რატომ არსებობს რამე? არსებითად, მეცნიერული კვლევა, რომელსაც არსებულიდან ამ არსებულის განმარტებისკენ მივყავართ, საგნების არსებობას გულისხმობს. შედეგად, ის ვერ გადაწყვეტს ამ უფრო აბსტრაქტულ და რთულ საკითხს. ეს კითხვა თითქოს სცდება ემპირიული კვლევის საზღვრებს და, იმავდროულად, ბუნებრივად გამომდინარეობს მისგან. მეცნიერება, თავისთავად, პასუხს არ იძლევა, მაგრამ მაინც თითქოს აზრსმოკლებული არაა ვარაუდი, რომ ასეთი პასუხი შეიძლება არსებობდეს.
მეცნიერება განუწყვეტლივ სვამს კითხვებს, რომლებზე პასუხის გაცემაც არ ძალუძს. ამგვარ კითხვებს "მეტაფიზიკურს" უწოდებენ. ისინი ფილოსოფიის საგანგებო და განუყოფელი ნაწილია. ახლა, ზემოხსენებული კონკრეტული მეტაფიზიკური პრობლემის განხილვისას, ადამიანებს შეუძლიათ, თეოლოგიის ავტორიტეტულ სისტემას მიმართონ. მათ შეუძლიათ, იპოვონ პასუხი, თუ აღიარებენ ღმერთს, როგორც ყოველივე არსებულის პირველსაწყისსა და საბოლოო მიზანს. მაგრამ თუ მათ, უბრალოდ, სწამთ ღმერთი, მაშინ ეს რწმენა არავითარ გონივრულ ავტორიტეტს არ გულისხმობს, გარდა იმისა, რომელიც შეიძლება გამოცხადებას მივაწეროთ. ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც რწმენით იფარგლება და არ ფიქრობს, რამდენად დასაბუთებულია ის, გარკვეულწილად, ფილოსოფიითაა შეიარაღებული. ის იზიარებს მეტაფიზიკურ დოქტრინას, მაგრამ ამ უკანასკნელს დოგმატურად ადასტურებს: მისთვის ეს არც დასაბუთებული არგუმენტიდან გამომდინარე დასკვნაა და არც მეტაფიზიკურ სპეკულაციათა შედეგი. ესაა, უბრალოდ, საყოველთაოდ მიღებული იდეა, რომლის ინტელექტუალური ფასეულობა ისაა, რომ მეტაფიზიკურ იდუმალ კითხვებზე იძლევა პასუხს, მაგრამ ერთი ნაკლი აქვს: ავტორიტეტულობას არ მატებს იმ პასუხებს, რომლებსაც საწყისი დოგმატური ვარაუდი არ შეიცავდა.
თეოლოგიის რაციონალურად განმარტების ნებისმიერი მცდელობა ფილოსოფიური აზროვნების ფორმაა, რადგან თეოლოგია პასუხს იძლევა მეტაფიზიკურ კითხვებზე. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ თუმცა თეოლოგია თავისთავად ფილოსოფია არ არის, თეოლოგიის შესაძლებლობის საკითხი ძირითადი ფილოსოფიური საკითხი იყო და, გარკვეულწილად, ასეთად რჩება კიდეც.
ზემოხსენებულ მეტაფიზიკურ კითხვათა გარდა, არსებობს სხვა კითხვებიც, რომლებიც prima facie თითქოს, შეიძლება, ფილოსოფიურ კითხვებად მივიჩნიოთ. კერძოდ, დაისმის კითხვები მეთოდის შესახებ, რომელთა ტიპური ნიმუშებია ორი კვლევა: ეპისტემოლოგია (შემეცნების თეორია) და ლოგიკა. როგორც მეცნიერული კვლევა შეიძლება მივმართოთ უკან, იმ წერტილისკენ, სადაც ის მეტაფიზიკად იქცევა, ისე მისი საკუთარი მეთოდი შეიძლება საეჭვო გახდეს და არაერთხელ გახდეს საჭირო თითოეული კონკრეტული დებულების დასაბუთება. ამგვარად, მეცნიერება აუცილებლად მიიჩნევს ლოგიკისა და ეპისტემოლოგიის კვლევას და თუ ვიტყვით, რომ ამ კვლევათა შედეგად მიღებული დასკვნები ზედაპირული ან უაზროა, ან რომ
ჩუქება
